Czym jest dysleksja ? Dysleksją rozwojową nazywamy niemo ność
Transkrypt
Czym jest dysleksja ? Dysleksją rozwojową nazywamy niemo ność
Grażyna Kaczorowska Czym jest dysleksja ? Dysleksją rozwojową nazywamy niemożność opanowania przez dziecko umiejętności czytania mimo co najmniej przeciętnego poziomu rozwoju umysłowego, prawidłowego rozwoju fizycznego, właściwej motywacji i prawidłowej metody nauczania. Dysleksji często towarzyszą trudności w pisaniu, tzw. dysgrafia, trudności z opanowaniem zasad pisowni tzw. dysortografia. Najczęściej występują one łącznie. Rzadko zdarza się, że dziecko, które popełnia dużo błędów ortograficznych poprawnie czyta. Często czytanie jest pozornie poprawne, a uczeń zgaduje poszczególne słowa. Ma trudności z szybkim i bezbłędnym rozróżnianiem podobnych wyrazów, np. brał/brak. U dzieci z dysleksją zazwyczaj stwierdza się zaburzenia percepcji wzrokowej, słuchowej oraz integracji percepcyjno-motorycznej. Mogą wystąpić również zaburzenia mowy, uwagi, koncentracji i pamięci. Pierwotną przyczyną dysleksji rozwojowej wielu badaczy upatruje w zakłóceniach rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. Nie wyklucza się również roli czynnika genetycznego. Badania wykazują, że objawy dysleksji występują u mniej więcej 10% uczniów, pięciokrotnie częściej u chłopców niż u dziewcząt. Dysleksja, jest więc specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, którego przyczyny niełatwo określić. Mogą być genetyczne, z powodu opóźnionego dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego, organiczne, hormonalne. Dysleksja nie ma związku z poziomem inteligencji dziecka. Bywa, że jest ono przeciętnie lub ponadprzeciętnie uzdolnione, a jednak z trudem uczy się czytać i pisać. Ma kłopoty z przypominaniem sobie nazw i terminów, określeniem czasu i kierunków, zapamiętywaniem tekstu. Popełnia specyficzne błędy, które wymieniłam wcześniej. Badania wykazały, że co najmniej 15% uczniów ma trudności mimo stosowania prawidłowych metod nauczania. Na początku mówi się o takich dzieciach, że są mniej zdolne albo leniwe. Jest bardzo trudną rzeczą wychwycić, że to nie kwestia zdolności, lecz właśnie dysleksja jest powodem kłopotów w nauce. Objawy dysleksji są typowe. W trakcie pisania takie dzieci często opuszczają litery lub części wyrazu, czyniąc ten wyraz nieczytelnym. Mylą litery podobne do siebie kształtem. Mają również trudności w pisaniu ze słuchu wyrazów zawierających podobne do siebie głoski oraz kłopoty z poprawnym używaniem zmiękczeń, jak również opanowaniem dwuznaków. Znając litery dzieci dyslektyczne nie potrafią płynnie czytać, nieudolnie składają głoski i mylnie odczytują wyrazy oraz gubią sens czytanego tekstu. Piszą z błędami ortograficznymi albo zniekształcają obraz graficzny niektórych liter do tego stopnia, że często nawet nie są w stanie odczytać tekstu przez siebie napisanego. Objawy dysleksji w czytaniu: -mylenie liter graficznie podobnych, np.: a-o, m-n -przestawianie głosek, sylab -opuszczanie liter, sylab, całych ciągów wyrazów -zamiana wyrazów na inne -opuszczanie, mylenie linijek tekstu -nieprzestrzeganie znaków przestankowych -brak zrozumienia czytanego tekstu Objawy dysgrafii w pisaniu: -mylenie liter graficznie podobnych -statyczne odwracanie liter ( inwersja np.: b-p. , g-p.) -przestawianie liter, sylab -bezsensowne znaki literowe -skreślanie, poprawianie liter -błędy ortograficzne Objawy dysortografii w rysowaniu: -trudności z odwzorowaniem kształtów geometrycznych -ubogie rysunki o prymitywnych uproszczeniach -trudności w rozplanowaniu rysunków -silny lub słaby nacisk ołówka -błędny kierunek odwzorowania np. szlaczków Dziecko może wychowywać się w rodzinie, w której szczególną uwagę przywiązuje się słowa pisanego, a mimo to zachowuje się w klasie trzeciej tak, jakby miało do czynienia po raz pierwszy z literami. Stwarza wrażenie wyjątkowo inteligentnego, a czyta najgorzej ze wszystkich. Dziecko dyslektyczne ma zwykle trudności w rachowaniu i opanowaniu zwykłej arytmetyki i algebry, co nazywamy dyskalkulią. Przykłady czystej dyskalkulii, czyli specyficznych trudności w opanowaniu rachunków na liczbach i rachunku algebraicznego przy braku innych objawów dysleksji są bardzo rzadkie. U dyslektyków z zaburzeniami percepcji wzrokowej występują poważne trudności w nauce geometrii. Obrazy wzrokowe są na ogół nie tylko gorzej odbierane, ale i słabiej utrwalane. Wszelkie pojęcia i definicje przyswajane są przez te dzieci w sposób werbalny. Poważniejsze zaburzenia funkcji wzrokowych mogą stanowić także utrudnienia w kształtowaniu się u dziecka pojęcia liczby i arytmetycznego myślenia. Mając kłopoty ze zróżnicowaniem wzrokowych obrazów oraz ich zapamiętywaniem, dziecko nie operuje swobodnie zbiorami i nie przyporządkowywuje im odpowiednich liczb. Badania wykazały, że około 11% dyslektyków ma wybitne osiągnięcia w matematyce. Zdecydowana większość dzieci z objawami dyskalkulii nie może opanować tabliczki mnożenia. Nawet jak się nauczą jej na pamięć następnego dnia mogą wszystko zapomnieć. Po przeczytaniu nieskomplikowanego zadania z treścią potrafią je w pamięci rozwiązać (podać wynik), ale nie potrafią swego rozumowania przelać na papier. W takiej sytuacji bardzo ważna jest kwestia dostrzeżenia możliwości intelektualnych takiego dziecka oraz docenienia jego dokonań. W pracy z takimi dziećmi należy szczególny nacisk położyć na nabywanie umiejętności zapisywania lub zaznaczania gra- ficznego swoich myśli. Inaczej takie dzieci gubią się w nadmiarze obliczeń w pamięci. Najważniejsze są odpowiedzi ustne, gdy nauczyciel stosuje dodatkowe pytania podpowiedzi i zmusza ucznia do przedstawienia swojego toku rozumowania. Znawcy zagadnień związanych z prowadzeniem uczniów dyslektycznych podkreślają wagę rozpoznawania ich indywidualnego stylu uczenia się i pewnej szczególnej wyrozumiałości i cierpliwości, zwłaszcza w stosunku do tych, którym brak tego w domu. Objawy dysleksji można zauważyć już w wieku przedszkolnym. Dzieci takie są mniej sprawne, niechętnie włączają się do zabawy. Potrzebują więcej czasu podczas ubierania się, wiązania sznurowadeł. Nieudolnie bawią się klockami, układankami, niechętnie rysują. Mają kłopoty z tworzeniem wzorów graficznych i szlaczków. Dochodzą opóźnienia mowy, długie posługiwanie się neologizmami, zniekształcanie niektórych głosek. Z trudem zapamiętują wierszyki i piosenki. Wymienionym objawom często towarzyszą nadpobudliwość ruchowa, brak interesowania się czytaniem i pisaniem. W konsekwencji w późniejszych latach nauki dziecko ma trudności w nabywaniu wiadomości z różnych przedmiotów, w których dobra znajomość czytania jest niezbędnym warunkiem powodzenia w nauce. Dlatego ważne jest wczesne rozpoznanie rodzaju trudności dziecka w nauce. Następnie dziecku powinna być zrobiona diagnoza pedagogiczna, określająca rodzaj i stopień trudności, a także poziom wiadomości szkolnych oraz diagnoza psychologiczna, wykluczająca przede wszystkim opóźnienia w rozwoju intelektualnym i wreszcie profesjonalna terapia prowadzona przez specjalistów w tej dziedzinie.