Pamięć długotrwała - prof. Dr hab. Piotr Liszka CMF

o. prof. Dr hab.
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
Piotr Liszka CMF
51-611 Wrocław, ul. Wieniawskiego 38
www.piotr-liszka.strefa.pl
+ Pamięć długotrwała człowieka składa się z ogólnej informacji (wiedzy),
konstytuującej pojęcie, oraz informacji specyficznej. Struktura pojęcia.
Reprezentacja pojęcia podstawowa oraz interpretacja inferencyjna pojęcia.
Michalski R. S. (1989). „Autor wyróżnia dwa komponenty konstytuujące
pojęcia. Utrzymuje on, iż rozumienie pojęcia w określonym kontekście jest
wynikiem interakcji dwóch komponentów: podstawowej reprezentacji pojęcia
(the base concept representation – BCR) oraz interpretacji inferencyjnej
pojęcia (the inferential concept interpretation – ICI). Podstawowa reprezentacja
pojęcia jest zakodowana w pamięci długotrwałej, składającej się z ogólnej
informacji (wiedzy), konstytuującej pojęcie, oraz informacji specyficznej.
Informacja specyficzna zawiera różne przykłady, kontrprzykłady oraz wyjątki,
natomiast informacja ogólna – typowe, łatwo definiowalne i zasadniczo wolne
od kontekstu treści. Informacja ogólna jest efektem procesów wnioskowania,
opartych na informacji specyficznej, lub też uzyskuje się ją poprzez
bezpośredni bądź pośredni przekaz w komunikacji społecznej. Porównując
komponent podstawowej reprezentacji pojęcia ze schematem pamięci
długotrwałej, proponowanym np. przez Johnsona-Lairda (1983), wydaje się,
że BRC jest bardziej ograniczony w asymilowaniu nowych informacji. BCR
nie zawiera szczegółowej informacji o tym, jak różne desygnaty pojęcia
oddziałują na siebie oraz na inne obiekty. Taką informację zawiera drugi
komponent (ICI). Interpretacja inferencyjna pojęcia stosuje różne schematy
wnioskowania do wiedzy konstytuującej podstawową reprezentację pojęcia.
Wykorzystuje także do tego wiedzę kontekstową, aby przeprowadzić
interpretację danego pojęcia dostosowaną do kontekstu. ICI nie jest ogólną
procedurą inferencyjną – jest różna od mechanizmów inferencyjnych
postulowanych przez innych wyznawców poglądu opartego na wyjaśnianiu.
Według Michalskiego komponent interpretacji inferencyjnej pojęcia jest
specyficzny dla każdego pojęcia. Zawiera on metawiedzę o pojęciu i
rozstrzyga, które cechy w danym kontekście są istotne, a które nimi nie są,
jakie transformacje są dopuszczalne w BCR i jak te cechy czy transformacje
mogą różnić się w poszczególnych desygnatach pojęcia” Z. Chlewiński,
Umysł. Dynamiczna organizacja pojęć, PWN, Warszawa 1999, s. 247.
„Michalski podkreśla konieczność obu strukturalnych komponentów (BCR i
ICI) dla każdego pojęcia. Pojęcia, szczególnie dzięki funkcjonowaniu ICI.
Mogą łączyć się z innymi pojęciami w sposób zasadniczo nieograniczony i
mogą korzystać z całokształtu wiedzy podmiotu. Dzięki temu dokonuje się
proces rozumienia” Tamże, s. 248.
+ Pamięć długotrwała koduje wiedzę deklaratywną w sposób bierny (w dużej
części jako „naiwne teorie”), natomiast schematy poznawcze są procedurami
aktywnymi. Schematy poznawcze służą do określenia jednostek
strukturalnych pamięci. „Schematy nie są jedynym źródłem informacji –
1
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
zmienność nowych doświadczeń prowadzi do tego, że za każdym razem
konstruujemy reprezentację nowych informacji, a ponieważ posiadane
schematy nie mogą być identyczne z nową informacją, są więc najczęściej
drogowskazem lub źródłem informacji brakujących. Schematy poznawcze –
jako bardziej złożone struktury naszej wiedzy – cechuje nieostrość granic,
zmienność oraz zależność kontekstowa (sytuacyjna). Wiedza deklaratywna
zakodowana w pamięci długotrwałej (w dużej części jako „naiwne teorie”) ma
charakter raczej bierny, natomiast schematy poznawcze są procedurami
aktywnymi. Ich struktura przypomina programy komputerowe. Są one
wyposażone także w urządzenia sprawdzające wyniki owych procedur. Mogą
one, analogicznie jak w komputerach, mieć charakter hierarchiczny i
zawierać subprocedury. Schematy poznawcze są uaktywniane w procesach
percepcji,
rozpoznawania,
myślenia,
rozumowania,
rozwiązywania
problemów, uczenia się. Najogólniej można powiedzieć, że funkcją
schematów poznawczych jest reprezentacja wiedzy o świecie, o sobie samym,
o innych bodźcach. […] Koncepcja „schematu” jest ze swej natury pod
wieloma względami słabo sprecyzowana. Ponieważ jest to struktura
organizująca wiedzę w umyśle, dlatego może przyjmować różne formy, za
pomocą których ludzie tworzą reprezentację umysłową, czyli wiedzę” /Z.
Chlewiński, Umysł. Dynamiczna organizacja pojęć, Wydawnictwo naukowe
PWN, Warszawa 1999, s. 203.
+ Pamięć długotrwała koduje wiedzę za pomocą schematów poznawczych, w
niektórych koncepcjach poznania. Wiedza ludzka tworzona i porządkowana
jest według określonych schematów poznawczych. „Całość posiadanych
schematów poznawczych jest naszą prywatną teorią o rzeczywistości. Teorie
są źródłem predykcji, tak samo są nimi schematy poznawcze. Nasza
interpretacja rzeczywistości znacznie wyprzedza to, co jest rzeczywiście
odbierane sensorycznie. Minsky (1975) w trakcie prac nad sztuczną
inteligencją wysunął koncepcję schematów jako „ram poznawczych”, które
stosuje się głównie w badaniach percepcji wizualnej. W niektórych
koncepcjach poznania schemat poznawczy to podstawowy element wiedzy
semantycznej w pamięci długotrwałej. Jest uogólnioną i wyabstrahowaną
wiedzą podmiotu na temat określonej klasy obiektów i zdarzeń, zwanych
często egzemplarzami. Schemat poznawczy odgrywa istotną rolę w
organizacji percepcji, w kategoryzacji otoczenia i w tworzeniu reprezentacji
poznawczej. Zawiera on dane w postaci wartości oczekiwanych (hipotez) w
różnych wymiarach (cechach) typowych dla danej klasy obiektów i zdarzeń,
jak również procedury odbierania jednych wartości przy założeniu istnienia
innych. W pamięci długotrwałej obok schematów poznawczych znajdują się
też ich egzemplarze zakodowane w pamięci epizodycznej. Między schematem
poznawczym a reprezentacjami jego konkretnych egzemplarzy istnieją
związki asocjacyjne, dlatego w indywidualnym systemie poznawczym
schemat poznawczy i egzemplarze są z sobą w różnym stopniu skorelowane.
Zależnie od rodzaju egzemplarzy można wyróżnić schematy poznawcze
przedmiotowe, zdarzeń (skrypt poznawczy) i schematy cech (schematy cech
są rzadko przedmiotem analiz psychologicznych). Schematy poznawcze są
niekiedy traktowane jako jednostki pamięci semantycznej” /Z. Chlewiński,
Umysł. Dynamiczna organizacja pojęć, Wydawnictwo naukowe PWN,
Warszawa 1999, s. 201-202.
2
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
+ Pamięć długotrwała koduje wiedzę, która jest aktywizowana nawet podczas
próby zrozumienia prostego zdania. Wiedza ludzka tworzona i porządkowana
jest według określonych schematów poznawczych. „Wiedza ludzka jest czymś
więcej niż informacją o różnych pojedynczych pojęciach i relacjach między
nimi. Zrozumienie nawet prostego zdania aktywizuje różne obszary wiedzy
zakodowane w pamięci długotrwałej” /Z. Chlewiński, Umysł. Dynamiczna
organizacja pojęć, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 198.
„Wydaje się, że wiedza w pamięci długotrwałej zorganizowana jest w sposób
bardziej złożony, niż to ma miejsce w przypadku pojęć czy kategorii
pogrupowanych hierarchicznie. Prawdopodobnie pojęcia są wzajemnie z sobą
powiązane na wiele różnych sposobów, sposobów, które odwzorowują
przestrzenną, czasową i przyczynową strukturę świata. Innym kierunkiem
badawczym w tym zakresie, związanym głównie z rozumieniem różnych
złożonych zdarzeń, jest próba zidentyfikowania form organizacji wiedzy i
tworzenia różnorodnych konstruktów umysłowych. Wydaje się, że najbardziej
znana w psychologii i w kogniwistyce oraz użyteczna do wyjaśniania
obserwowalnych ludzkich zachowań jest koncepcja schematu poznawczego.
Bardzo skrótowo można powiedzieć, że schemat stanowi swego rodzaju
ogólną wiedzę i że za jego pomocą można sobie przedstawić różne zdarzenia,
sekwencje zdarzeń, reguły, sytuacje, relacje, a także przedmioty. Traktując
sprawę schematów historycznie, należy podkreślić, że koncepcje filozoficzne
Kanta
(1787-1863)
zawierały
idee
schematu
jako
genetycznie
uwarunkowanych struktur poznawczych, pozwalających na odwzorowanie
naszej percepcji świata. W terminach współczesnej filozofii koncepcje Kanta
można zinterpretować jako przyjęcie wrodzonych, apriorycznych struktur
umysłowych, które pozwalają nam ujmować czas, trójwymiarową przestrzeń
itp.” Tamże, s. 199.
+ Pamięć długotrwała korzysta z analogii. Analogia metodą powiększania
wiedzy. „Jakie problemy dotyczące analogii są aktualnie dyskutowane w
psychologii? Przede wszystkim należy tu wymienić poszukiwanie odpowiedzi
na pytania dotyczące procesów odwzorowywania struktury (właściwości i
relacji między nimi) dwóch albo więcej porównywanych zdarzeń, między
którymi stwierdza się analogię. Chodzi o wykrycie tego, co warunkuje
selekcję pewnych cech i relacji między nimi, o poznanie, dlaczego jedne
zostają uznane za istotne, natomiast inne za takie, które można pominąć.
Stawia się tu też pytanie, jak czynniki kontekstowe, takie jak bieżące cele,
współdziałają z wewnętrznym odwzorowywaniem w strukturze wiedzy.
Następny zespół pytań dotyczy dostępności analogii w pamięci długotrwałej.
Ludzie często nie potrafią odkryć potencjalnie użytecznych analogii, chociaż
podstawa i dziedzina docelowa są stosunkowo łatwe do zauważenia” Z.
Chlewiński, Umysł. Dynamiczna organizacja pojęć, PWN, Warszawa 1999, s.
267/. „Ross (1987) wykazał, że chociaż ludzie przy rozwiązywaniu kolejnych
problemów na ogół pamiętają poprzednie, to zapamiętana informacja często
dotyczy raczej podobieństwa powierzchownego (opowiadane historyjki), a nie
podobieństwa strukturalnego między zasadami rozwiązania. Gentner i
Landers (1985) testowali duży zbiór opowiadań i stwierdzili, że podobieństwo
powierzchniowe było najlepszym predykatorem dostępu do pamięci, podczas
gdy podobieństwo struktury relacyjnej było najlepszym predykatorem
wykrycia cech i relacji percepcyjnie niedostępnych. Ponadto Novick (1988)
3
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
sugeruje, że zarówno w posługiwaniu się strukturalnie podobnymi, wcześniej
poznanymi problemami matematycznymi, jak i w rozszyfrowywaniu fałszywie
ukierunkowanych podobieństw powierzchniowych lepsze rezultaty uzyskują
eksperci w matematyce niż początkujący” Tamże, s. 268.
+ Pamięć długotrwała kumuluje wiedzę nabywaną w procesie uczenia się.
Schematy poznawcze według psychologii. „Teoretycy schematów, jak dotąd
nie poświęcili zbyt wiele uwagi badaniu ich genezy, nie zajmowali się też
procesami ich nabywania. Zwykle pomijali to zagadnienie, ale na ogół
przyjmowali, że jest to wynik nieokreślonej (ill-specified) indukcji, dzięki
której ujmowane (uogólniane) są różne cechy doświadczenia” /Z. Chlewiński,
Umysł. Dynamiczna organizacja pojęć, Wydawnictwo naukowe PWN,
Warszawa 1999, s. 206. „Rumelhart i Norman (1981; Rumelhart 1980)
zaproponowali trzy podstawowe mechanizmy tworzenia się schematów:
accreation, tuning i restructuring. 1. Uczenie się przez przyrost informacji
(accreation) – to rejestrowanie nowych przypadków w istniejącym schemacie i
wzbogacanie jego repertuaru. Jest to podstawowy sposób nabywania wiedzy
przez podmiot. Stopniowo następuje akumulacja tej wiedzy w schematach
poznawczych – w pamięci długotrwałej. W trakcie tego procesu uczenia się w
schematach poznawczych nie następują żadne zmiany strukturalne. Przyrost
polega jedynie na dodawaniu nowych informacji do schematów w już
istniejących ich organizacji. Ten typ uczenia się jest analogiczny do
asymilacji w ujęciu Piageta. Informacje pochodzące z bieżącego
doświadczenia są kierowane do właściwego schematu, dzięki czemu formuje
się „bogatsza” reprezentacja w pamięci długotrwałej. […] to uczenie się jest
efektem pewnego rodzaju narastania zróżnicowania, dzięki czemu stopniowo
utrwala się częściowo nowa interpretacja aktualnego doświadczenia. Później,
wydobywając z pamięci zmagazynowaną informację, podmiot posługuje się
tym samym schematem, aby zrekonstruować początkowe, oryginalne
doświadczenie. Schemat steruje rekonstrukcją w podobny sposób, w jaki
kierował początkowym nabywaniem i rozumieniem wiedzy. Wzbogacenie w
ten sposób schematów poznawczych zwiększa ilość wiedzy potrzebnej
specjalistom w określonych dziedzinach” Tamże, s. 207.
+ Pamięć długotrwała magazynuje wiedzę. Cechy pojęcia niektóre czynią je
„niezależnymi” od kontekstu i pozwalają odróżnić od innych obiektów, „ale
poszczególne osoby badane w różnych kontekstach selektywnie aktywizują
różne informacje na temat desygnatów danego pojęcia, a także […] każde
pojęcie jest „teorią”, różniącą się pod względem liczby informacji zależnie od
indywidualnej wiedzy badanych osób. Identyfikacja typowości jest też
uzależniona od kultury, w której dana jednostka żyje, a także od znajomości
innych kultur. Barsalou polemizuje jedynie ze stanowiskiem, które
przesadnie akcentuje stałość struktury wiedzy ludzkiej (od pojęć
klasycznych, prototypów do schematów poznawczych) i opiera się na mniej
lub bardziej uświadomionym założeniu, ze struktury wiedzy są trwałe i są
zmagazynowane w pamięci długotrwałej jako dyskretne i względnie statyczne
zbiory informacji. Oponuje również przeciw rozumieniu przypominania
informacji jako procesu nie naruszającego ich struktur. /trzeba uzgodnić te
poglądy z innymi/. […] Warto tu przypomnieć teorię cech definicyjnych i
charakterystycznych. Według niej pojęcia mają rdzeń pojęciowy, tworzony
przez informacje niezależnie od kontekstu, które powodują bardziej trwałe
4
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
aspekty konceptualizacji. Obok rdzenia pojęciowego istnieje informacja
zależna od kontekstu, aktywizowana przez informacje pochodzące z
bieżącego kontekstu oraz nowe informacje zależnie od kontekstu contextdependent information, aktywizowane w nowych sytuacjach.” Z. Chlewiński,
Umysł. Dynamiczna organizacja pojęć, PWN, Warszawa 1999, s. 251.
+ Pamięć długotrwała organizuje informacje nowe przez nałożenie ich na
informacje już zmagazynowane w pamięci. Schematy poznawcze według
psychologii (Rumelhart i Norman (1981; Rumelhart 1980): accreation, tuning
i restructuring. „3. Uczenie się przez restrukturalizację (restructuring). Ma ono
miejsce wówczas, gdy podmiot tworzy całkowicie nowe struktury, które
wykorzystuje do interpretacji napływających informacji, następuje
„nałożenie” nowej organizacji na informacje już zmagazynowane w pamięci.
Te struktury pozwalają na nowe interpretacje wiedzy, z czym wiąże się
zwykle jej wzbogacenie. Jest to proces analogiczny do Piagetowskiej
konstrukcji. Zazwyczaj restrukturalizacja ułatwia dostęp do wiedzy
zmagazynowanej w pamięci. Prawdopodobnie modyfikacja schematów
poznawczych współwystępuje z poczuciem wglądu – rozumienia dziedziny,
której dotyczy nabyta informacja. Restrukturalizacja jest efektem
intensywnego ćwiczenia i następuje zwykle po dłuższym czasie.
Prawdopodobnie warunkami koniecznymi restukturalizacji jest akumulacja
dużej ilości informacji, które nie są uporządkowane i strukturalizowane, w
związku z czym istniejące struktury pamięci okazują się już niezdolne do
ujmowania i przetwarzania nowych informacji. Gdyby wzbogacanie
informacyjne pamięci polegało wyłącznie na zwykłym przyroście wiedzy i
dopasowywaniu jej do istniejących struktur, nigdy nie wzrosłaby liczba
schematów poznawczych. Byłoby ich tyle samo, co na początku. Dla rozwoju
wiedzy istotne jest jednak tworzenie wciąż nowych schematów” /Z.
Chlewiński, Umysł. Dynamiczna organizacja pojęć, Wydawnictwo naukowe
PWN, Warszawa 1999, s. 208/.
+ Pamięć długotrwała poszukuje informacja dla tworzenia pojęć nowych,
musi to być ukierunkowane przez stosowne wskazówki naprowadzające,
które poszukiwanie to zainicjowały. Rola wyobraźni w tworzeniu metafor (3).
„Obrazowe reprezentacje odgrywają poważną rolę w rozumieniu zdań (O’Neil,
Paivio 1978). Powszechnie przyjmuje się, że wyobrażenia stanowią
dodatkowy kontekst odniesienia dla interpretacji zdania. Prawdopodobna
jest więc hipoteza, że wyobrażenia przyczyniają się do rozumienia wyrażeń
metaforycznych. Może jednak być i tak, że ten kontekst okaże się
nieodpowiedni, gdyż skieruje uwagę na swe aspekty dosłowne. […]
Elastyczność przetwarzania wyobrażeń pociąga za sobą ich szczególną
dostępność i podatność w zakresie twórczych odkryć i wynalazków –
pozwalają one na szybsze odnalezienie istotnej informacji, a także szybsze
konstruowanie nowych połączeń z informacji składowych. Wynika z tego, że
w wypadku metafory obrazy pamięciowe i wyobrażenia mogą efektywnie
przyczyniać się do odnalezienia odpowiedniej informacji, jak również do
stworzenia nowej, całościowej reprezentacji, stanowiącej wspólną podstawę
nośnika i tematu. Decydujące jednak jest w tym kontekście określenie
[podstawy
informacyjnej]
„odpowiedniej”.
Niczym
nie
skrępowane
poszukiwanie jakiejś informacji w pamięci lub podobnie swobodny proces
konstruowania wyobrażeń nie mogłyby gwarantować, że wyłoni się coś, co
5
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
jest rzeczywiście właściwe w danym wypadku. Zakłada się, że o tym, czy
będą to informacje odpowiednie, stanowią z jednej strony wskazówki
naprowadzające, jakich dostarczają człony metafory, z drugiej zaś –
ograniczenia związane z procesami werbalnymi. Aby informacja była
właściwa, poszukiwanie w pamięci długotrwałej musi być ukierunkowane
przez stosowne wskazówki naprowadzające, które poszukiwanie to
zainicjowały. Za kluczowe wskazówki Paivio (1986) proponuje uznać nośnik i
temat, przy czym za ważniejszy uważa nośnik, ponieważ – niejako z definicji
– to jego właściwości mają zostać „przeniesione” na temat. Ponadto
decydująca powinna być konkretność nośnika, gdyż wyraz oznaczający
pojęcie konkretne umożliwia szybki dostęp do bogatych w informacje
obrazów /Z. Chlewiński, Umysł. Dynamiczna organizacja pojęć, PWN,
Warszawa 1999, s. 285.
+ Pamięć długotrwała przechowuje informacje w postaci pojęć, schematów
poznawczych itp. „Powiązania między reprezentacją ciała a strukturą
semantyczno-pojęciową są znacznie słabiej rozwinięte aniżeli szczególnie
bogate związki między systemem wizualnym a strukturą pojęciowo-werbalną.
Dlatego znacznie łatwiej nam mówić na temat tego, co widzimy w przestrzeni,
a zdecydowanie trudniej wypowiadać się na temat stanów naszego ciała. Jest
to uzależnione od sposobów, w jakie centralne reprezentacje są zdolne do
komunikowania się wzajemnego” /Z. Chlewiński, Umysł. Dynamiczna
organizacja pojęć, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 27/.
„Funkcjonowanie umysłu związane jest z wyobraźnią. Jej geneza, funkcja i
struktura są zbadane jedynie w ograniczonym zakresie. Wiedza na temat
wyobraźni sytuuje się wciąż na poziomie mało potwierdzonych hipotez.
Olbrzymia większość pojęć zwanych konkretnymi ma swoje nazwy i można
sobie wyobrazić ich konkretne egzemplifikacje. Są jednak pojęcia zwane
abstrakcyjnymi, które nie mają tego rodzaju desygnatów i nie można ich
sobie wyobrazić. Badacze pytają o to, jaka jest natura wyobraźni, czyli jakie
mechanizmy leżą u jej podłoża. Jedni utrzymują, że wyobrażenia są
analogowymi,
ciągłymi,
przypominającymi
obrazy
reprezentacjami,
ukształtowanymi na „wzór” wewnętrznej percepcji wizualnej, dźwiękowej itp.,
które działają według własnych, mało dotąd znanych reguł. Poglądy swe
uzasadniają oni tym, że wyobrażenia kojarzą się mniej lub bardziej wyraźnie
z treściami naszych myśli. Inni twierdzą, że wyobrażenia nie są odrębną
formą reprezentacji umysłowej, lecz tylko różnym sposobem dekodowania
informacji przechowywanych w pamięci w postaci sądów /Tamże, s. 28/.
„Niektórzy badacze sądzą, że wyobraźnia jest jedynie epifenomenem, tzn.
towarzyszy myśleniu, ale nie jest warunkiem koniecznym do jej przebiegu.
Inni uważają, że – być może – nie jest konieczna, ale w wielu wypadkach
bardzo użyteczna. Często uczeni zajmujący się dziedzinami abstrakcyjnymi,
np. fizycy nuklearni, matematycy, logicy, w swojej twórczości posługują się
także wyobraźnią. Najważniejsze aspekty tego świata, którymi zajmuje się
nauka, nie mogą być poznane bezpośrednio. Świat, którym zajmuje się
nauka, jest światem wyobrażonym. Nauka jest często tworem wyobraźni. Nie
zawsze jest ona podobna do świata rzeczywistego (Hebb, 1987). Umysł jest w
stanie stosować różne kody i zmieniać je w zależności od sytuacji oraz
osobistych preferencji (kod obrazowy, kod sądów itp.). Istnieją dwie
podstawowe koncepcje struktury i funkcji systemu poznawczego w aspekcie
6
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
relacji między informacjami dochodzącymi do człowieka z zewnątrz a
informacjami przechowywanymi w pamięci długotrwałej w postaci pojęć,
schematów poznawczych itp. Jedna akcentuje interakcyjność procesów
poznawczych,
ich
względną
łatwość
przenikania,
jednoczesnego
wykorzystywania informacji pochodzących z różnych źródeł. Łatwość
interakcyjności wynika z tego, że proces odbioru informacji z zewnątrz
zostaje odpowiednio organizowany dzięki istniejącym w pamięci pojęciom,
schematom poznawczym, nastawieniom itp. już od pierwszego zetknięcia się
z receptorami (Bruner 1978). Druga koncepcja akcentuje dwupoziomową
strukturę systemu poznawczego” /Tamże, s. 29.
+ Pamięć długotrwała zachowuje pojęcia, które mogą być aktywizowane w
zależności od kontekstu. „Według Barsalou człowiek ma ogromną ilość
wiedzy swobodnie zorganizowanej w pamięci długotrwałej. Chociaż znaczna
część tej wiedzy może być wspólna większości członków danej populacji, to
jednak z tej racji, ze różne podzbiory wiedzy mogą być uaktywnione w danym
kontekście (jako funkcja zależna od kontekstu lub nowych doświadczeń),
konceptualizacja wyraża częściej niestabilność niż stabilność. Wkład
Barsalou do problematyki pojęć należy uznać za znaczący. Stanowisko tego
badacza jest wyraźnie opozycyjne w stosunku do poglądu, ze pojęcia mają
charakter względnie stabilny. Gdyby pojęcia były stabilne, to oznaczałoby, ze
stanowią reprezentacje, które są zakodowane w pamięci długotrwałej na
podstawie pewnego rodzaju operacji. Obecnie jeszcze niewiele wiadomo o
tych operacjach, jednak ze względu na to, ze przypuszczalnie są one wrażliwe
zarówno na globalne, jak i na specyficzne czynniki kontekstowe, mogą nie
tylko odtwarzać uprzednio zakodowane informacje, ale prawdopodobnie są w
stanie przyjmować postać reguł wnioskowania” /Z. Chlewiński, Umysł.
Dynamiczna organizacja pojęć, PWN, Warszawa 1999, s. 251/ „Można więc
wysunąć hipotezę, ze niektóre pojęcia są aktywizowane jedynie wtedy, gdy
zachodzą pewne rodzaje wnioskowania. Pełne wyjaśnienie pojęć wymagałoby
zatem wyjaśniania reguł wnioskowania, jakie wówczas są wykorzystywane,
wyjaśniania rodzajów informacji, jakimi się w pojęciach posługujemy, a także
rodzajów informacji, jakie reguły te wytwarzają, oraz kontekstów, jakie
uruchamiają. To podejście narusza jednakże założenie, iż pojęcia można
opisywać niezależnie od operacji, które je współtworzą” Tamże, s. 252.
7