Prawo ochrony środowiska - Zakład Geografii Kompleksowej

Prawo w ochronie środowiska
Małgorzata Stępniewska
[email protected]
Zakład Geografii Kompleksowej, pokój 301
Prawne uwarunkowania
gospodarki ściekowej
Źródło: http://www.aquanet.pl
RACJONALIZACJA POTRZEB
WYBÓR ROZWIĄZAŃ TECHNICZNYCH
- kanalizacja sieciowa
- systemy indywidualne
- zagospodarowanie osadów ściekowych
UKŁAD ORGANIZACYJNY
TARYFY ZA ŚCIEKI
PROGRAMOWANIE DZIAŁAŃ
Struktura nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska
w Polsce w 2014 r. (GUS)
zmniejszenie
hałasu i wibracji
4%
gospodarka
odpadami
14%
pozostałe
6%
gospodarka
ściekowa
44%
ochrona
powietrza i
klimatu
32%
Gospodarka ściekowa na tle innych kierunków inwestowania w ochronę środowiska
Udział ludności korzystającej
z sieci kanalizacyjnej w 2014 r. (GUS)
ogółem
w miastach
na wsi
POMORSKIE
82,0
94,7
58,5
ZACHODNIOPOMORSKIE
80,4
91,5
55,9
ŚLĄSKIE
75,8
85,6
42,6
DOLNOŚLĄSKIE
75,0
90,0
41,1
WARMIŃSKO-MAZURSKIE
73,4
95,5
41,3
LUBUSKIE
70,4
91,7
34,1
WIELKOPOLSKIE
69,7
90,9
43,7
OPOLSKIE
69,7
90,5
47,1
KUJAWSKO-POMORSKIE
69,3
90,9
37,0
PODKARPACKIE
68,7
89,0
54,5
MAZOWIECKIE
66,7
89,1
26,5
PODLASKIE
63,2
91,1
20,5
ŁÓDZKIE
62,6
85,9
22,5
MAŁOPOLSKIE
59,8
87,1
33,9
ŚWIĘTOKRZYSKIE
56,1
86,6
31,5
LUBELSKIE
51,5
88,3
19,9
POLSKA
68,7
89,3
37,4
Trend czasowy - Liczba mieszkańców na 1 km sieci kanalizacyjnej
w Polsce w latach 2002-2014 (GUS)
10 000 000
8 826 154
m3/dobę
8 000 000
6 000 000
3 387 805
4 000 000
2 000 000
0
przepustowość oczyszczalni
ścieki oczyszczane
Obciążenie oczyszczalni komunalnych w Polsce w 2014 r. (GUS).
Obciążenie oczyszczalni: 38%
Obiekty niedociążone hydraulicznie borykają się z problemem utrzymania w
dobrej kondycji osadu czynnego przy niskim dopływie ścieków;
Efektywność techniczno-ekonomiczna
realizacja sieci kanalizacyjnej powinna być uzasadniona finansowo i technicznie;
≥ 120 mieszkańców na 1 km sieci
(8,3 m sieci na 1 mieszkańca)
≥ 90 mieszkańców na 1 km sieci :
• tereny o przynajmniej jednoprocentowym średnim spadku w kierunku istniejącej lub
przewidywanej do budowy oczyszczalni ścieków, przy zastosowaniu grawitacyjnego odbioru
ścieków
• strefy ochronne ujęć wody (tereny ochrony bezpośredniej oraz pośredniej);
• obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych
• obszary objęte co najmniej jedną formą ochrony przyrody lub ujęte w projekcie listy obszarów
Natura 2000.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2014 r. w sprawie sposobu
wyznaczania obszaru i granic aglomeracji
Efektywność techniczno-ekonomiczna
Wybudowanie infrastruktury nieefektywnej z punktu widzenia techniczno-ekonomicznego
tworzy ryzyko, że koszty jej utrzymania będą nie do udźwignięcia przez mieszkańców.
Realizacja zasady „zanieczyszczający płaci” wymaga wliczania w taryfę za ścieki wszystkich
kosztów ponoszonych przez operatora sieci i oczyszczalni ścieków, w tym amortyzacji.
Amortyzacja powinna być uwzględniona w taryfach za ścieki nawet jeśli systemy
kanalizacyjne były dotowane w fazie inwestycyjnej.
(Rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 28 czerwca 2006 r. w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie
taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków).
Dlatego też ustalając potrzeby inwestycyjne, trzeba mieć na uwadze możliwość pokrywania
taryf przez ludność.
Tab. Struktura kosztów rodzajowych spółki (%) – Podhalańskie Przedsiębiorstwo
Komunalne
Źródło: L. Latawiec 2014, „Gdzie budować kanalizację?”, „Wodociągi i kanalizacja 7-8/2014”
• Amortyzacja ma na celu pokrycie nie tylko kosztów bieżącej eksploatacji czy remontów, ale
również zapewnienie możliwości odtworzenia majątku w przyszłości.
• Koszty odmajątkowe mogą stanowić nawet 50% kosztów ogólnych
(a w szczególnych przypadkach nawet 80%).
Inwestycje zrealizowane przez spółkę wraz z ‘lokalnymi’ (teoretycznymi) taryfami, obliczonymi
dla tych zakresów inwestycyjnych – Podhalańskie Przedsiębiorstwo Komunalne
Długość
wybudowana
[km]
Podłączenia
wykonane
[szt.]
Koszt
[zł]
0,6
9
22,5
inwestycji
MK/km
Taryfa
[zł/m3]
328 000
60
18,81
267
10 769 200
47
21,87
13,0
290
5 912 400
89
11,28
10,2
140
3 918 800
55
16,62
11,3
194
3 989 200
69
12,68
23,3
447
10 651 200
77
13,16
6,9
157
2 572 000
91
9,86
11,0
129
3 158 400
47
16,69
3,1
70
2 404 800
90
15,88
Źródło: L. Latawiec 2014, „Gdzie budować kanalizację?”, „Wodociągi i kanalizacja 7-8/2014”
Duża część z tych inwestycji nie była racjonalnie zaplanowana,
w efekcie przyczyniła się do wzrostu taryf na poszczególnych obszarach
LP.
Taryfowe grupy odbiorów
w poszczególnych gminach
Cena taryfowa
zł/m3
Dopłata Gminy
zł/m3
Cena za ścieki
zł/m3
1
Biały Dunajec (grupa I i grupa II)
12,74
0,74*
12,00
2
Czarny Dunajec (grupa I i grupa II)
15,83
7,38*
8,45
3
Czorsztyn (grupa I i grupa II)
12,46
-
4
5
6
7
grupa III
Kościelisko (grupa I i grupa II)
grupa III
Krościenko n/D (grupa I i grupa II)
grupa III
Łapsze Niżne (grupa I i grupa II)
Nowy Targ (grupa I i grupa II)
12,99
1,50*
-
22,38
16,18
22,85
-
11,93
2,74
12,45
-
11,22
1,00*
10,96
12,99
6,20
22,85
9,19
12,45
10,22
8,07
1,20*
6,87
-
grupa III
8,52
-
8,52
8
Poronin (grupa I i grupa II)
11,71
-
11,71
-
grupa III
12,25
-
12,25
9
Szaflary (grupa I i grupa II)
11,82
2,13*
9,69
-
grupa III
12,35
-
12,35
8,12
-
8,12
8,64
-
8,64
10
-
Szczawnica (grupa I i grupa II)
grupa III
* dopłata dla gospodarstw
domowych
grupa I - odbiorcy usług
odprowadzający ścieki
bytowe rozliczani na
podstawie wskazań
wodomierzy.
grupa II - Odbiorcy usług
odprowadzający ścieki
bytowe rozliczani na
podstawie norm zużycia
wody.
grupa III - Odbiorcy usług
odprowadzający ścieki
przemysłowe.
http://www.ppkpodhale.pl/
Kanalizacja indywidualna
– zielone światło (ustawodawca)
W miejscach, gdzie budowa kanalizacji zbiorczej powodowałaby
nadmierne koszty, należy stosować systemy indywidualne
(art. 42 ust. 4 ustawy Prawo Wodne)
Jeżeli nieruchomość wyposażona jest w oczyszczalnię przydomową,
przyłączenie do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe
(art.. 5 ust. 1 pkt. 2 Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach)
Kanalizacja
indywidualna
oczyszczalnie przydomowe
181,3 tys. szt. w Polsce w 2014 r.
zbiorniki bezodpływowe
2,2 mln szt. w Polsce w 2014 r.
Wybór modelu kanalizacji indywidualnej
Kanalizacja indywidualna w 2014 r. (GUS)
Województwa
Zbiorniki
bezodpływowe
Oczyszczalnie
przydomowe
Stacje zlewne
liczba
POLSKA
2 192 116
181 295
2 305
Łódzkie
168 568
17 456
135
Mazowieckie
373 674
24 409
249
Małopolskie
293 061
13 429
173
Śląskie
226 785
12 192
158
Lubelskie
172 983
20 607
174
Podkarpackie
118 363
2 069
154
Podlaskie
73 263
13 072
93
Świętokrzyskie
90 766
7 786
85
Lubuskie
54 127
4 240
82
202 016
18 297
266
40 439
4 600
128
103 487
7 494
157
56 277
3 562
62
101 095
22 316
150
Pomorskie
68 149
5 014
117
Warmińsko-mazurskie
49 063
4 752
122
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Dolnośląskie
Opolskie
Kujawsko-pomorskie
Warianty oczyszczalni przydomowych
osadnik
gnilny
+
drenaż rozsączający
filtr piaskowy
złoże biologiczne
komora osadu czynnego
oczysz. hydrobotaniczna
Oczyszczalnia z drenażem rozsączającym
Dominują wśród oczyszczalni przydomowych w Polsce – ze względów ekonomicznych.
Jako odbiornik ścieków oczyszczonych mogą służyć piaski grube, średnie i drobne,
lessy oraz - z dużą ostrożnością - piaski pylaste i gliniaste.
Oczyszczalnia z filtrem piaskowym
Oczyszczalnia ze złożem biologicznym
Błona biologiczna przytwierdzona do kształtek lub rusztu z tworzyw sztucznych, do
włókien tekstylnych lub materiału naturalnego (np. skała wulkaniczna, kamienie).
Oczyszczalnia z osadem czynnym
Oczyszczalnia hydrofitowa
Wykorzystują rośliny wodne lub bagienne, gł. trzcinę pospolitą, turzyce, pałkę
wodną, sit, wierzbę krzewiastą
Częstotliwość: raz na ...
Urządzenie
Czynność
1
6
1
m-c m-c rok
Wywóz osadu
Osadnik
gnilny
Wywóz osadu (system
z separatorem tłuszczu
X
X
Czyszczenie studzienki
rozdzielczej
X
Płukanie nitek drenażu
X
Separator
tłuszczu
Czyszczenie
separatora
X
Przepompownia
Czyszczenie
przepompowni
WC
Stosowanie
biopreparatów (cel i
skuteczność stosowania)
4
lata
X
Płukanie filtra
z puzzolaną
Drenaż
2
lata
X
X
Poziom wód gruntowych
wylot
ze studzienki
studzienka
rozdzielcza
poziom
drenażu
1,5 m
zwierciadło
wody
gruntowej
Odległość miejsca wprowadzania ścieków od najwyższego
użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych: 3 m
(Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy
wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska
wodnego)
Wymagania prawne
- budowa oczyszczalni przydomowej
Pozwolenie na budowę:
• Indywidualna oczyszczalnia o przepustowości do 7,5 m3/d – nie
wymagane (konieczne zgłoszenie staroście)
(Art. 29 ust. 1 pkt. 3 ustawy Prawo Budowlane)
Pozwolenie wodnoprawne:
• oczyszczalnia do 5 m3/d, na potrzeby gospodarstwa domowego lub
rolnego w ramach zwykłego korzystania z wód, zrzut ścieków
oczyszczonych w granicach działki – nie wymagane
(art. 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie
rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia)
•
oczyszczalnia do 5 m3/d – wymagane, z uwagi na wprowadzanie
ścieków do wód lub do ziemi, zgłoszenie instalacji wójtowi,
burmistrzowi lub prezydentowi miasta (może wnieść sprzeciw w
drodze decyzji w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia)
(Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie rodzajów instalacji, których
eksploatacja wymaga zgłoszenia)
•
Umowa o dofinansowanie budowy oczyszczalni przydomowych
(prawo kontroli eksploatacji oczyszczalni przez przedstawicieli urzędu gminy;
zwrot dofinansowania w przypadku eksploatacji oczyszczalni niezgodnie z
warunkami określonymi przez producenta)
Kontrola systemów indywidualnych
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
Art.3. ust. 3.
Gminy prowadzą ewidencję:
1) zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz w celu opracowania planu
rozwoju sieci kanalizacyjnej;
2) przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych
osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej;
SYSTEMY INDYWIDUALNE
W OPINII ADMINISTRACJI GMIN
Pytanie 1
Czy w przypadku konieczności stosowania kanalizacji indywidualnej
oczyszczalnie przydomowe są w porównaniu z szambami rozwiązaniem:
12%
8%
80%
Ankietowani: wójtowie, burmistrzowie
Obszar: województwo wielkopolskie
lepszym
gorszym
bez różnicy/zależy
Pytanie 2
Czy w przypadku konieczności stosowania kanalizacji indywidualnej oczyszczalnie
przydomowe są w porównaniu z szambami rozwiązaniem:
Lepszym:





eliminują transport ścieków - względy
ekonomiczne
sprawdzają się przy zabudowie
rozproszonej
lepiej chronią środowisko - szamba budzą
wątpliwości co do szczelności
wysoka sprawność oczyszczania, zwł. w
oczyszczalniach zaawansowanych
technologicznie; ścieki świeże łatwiej
oczyścić
nie trzeba tak często opróżniać –
praktycznie bezobsługowe, wymagają
jedynie konserwowania elementów
składowych oraz kontroli osadów
Gorszym:





problem zagniłego osadu
z czasem użytkowania oczyszczalnia przestaje
być skuteczna
brak kontroli nad jakością odprowadzanych
„oczyszczonych” ścieków do gruntu
większość właścicieli – nie stosuje się do
instrukcji eksploatacji; ma zerowe koszty
eksploatacji, a nieoczyszczony ściek
rozprowadzany jest w gruncie
właściciele oczyszczalni przydomowych nie
mają obowiązku podłączenia do kanalizacji
Pytanie 2
Czy w przypadku konieczności stosowania kanalizacji indywidualnej oczyszczalnie
przydomowe są w porównaniu z szambami rozwiązaniem:
Bez różnicy/Zależy:

jeżeli użytkownik wykonuje wszystkie
zalecane przeglądy i konserwacje

wszystko zależy od sposobu użytkowania
szamb i oczyszczalni

wybór szambo/oczyszczalnia przydomowa
uwarunkowany jest lokalizacją
nieruchomości, gęstością zabudowy,
perspektywą skanalizowania terenu,
ukształtowaniem terenu, rodzajem
podłoża, wielkością działki, odległością od
oczyszczalni ścieków
Pytanie 3
Średnia liczba punktów wg kryteriów
Jakimi kryteriami kierują się Państwa zdaniem właściciele nieruchomości przy wyborze
rodzaju oczyszczalni przydomowej?
Proszę ponumerować podane kryteria od 1 (kryterium najbardziej ważne) do 5 (kryterium
najmniej ważne)
4
3,6
3,8
3,3
3
2,2
2
1,8
1
0
Koszt inwestycji
Koszt eksploatacji
Wymagania
techniczne (np.
przepuszczalność
gruntu, niezbędna
powierzchnia)
Poziom
niedogodności
związanych z
eksploatacją i
konserwacją
Standardy ochrony
środowiska
Pytanie 4
Czy gmina kontrolowała opróżnianie zbiorników bezodpływowych lub wywóz osadów z
oczyszczalni przydomowych przez właścicieli nieruchomości?
Stwierdzone nieprawidłowości:

zbyt mała częstotliwość wywozu

brak regularnych rachunków za
opróżnianie szamb lub posiadania umowy
49%
na tę usługę
51%
nie
tak

wywóz ścieków na pola uprawne

nieszczelne szamba

brak zbiorników
Zagospodarowanie osadów ściekowych
zanieczyszczenia
oczyszczanie
ścieków
zanieczyszczenia
Nakłady na gospodarkę osadową to:
• 30-40% nakładów inwestycyjnych na całą
oczyszczalnię ścieków
• do 50% kosztów eksploatacji oczyszczalni
Komunalne osady ściekowe
wytworzone w Polsce (tys. ton suchej masy)
2003 r.
2014 r.
PROGNOZA
- KPGO 2014
2018 r.
2022 r.
446,5
556,0
726,0
DANE GUS
746,0
Cele w gospodarce osadami ściekowymi
– wg. Krajowego Planu Gospodarowania Odpadami
2014
KPGO 2014 formułuje następujące cele w gospodarce komunalnymi osadami
ściekowymi:
• a) ograniczenie składowania osadów ściekowych,
• b) rozwój termicznego przekształcania osadów
(współspalanie - w cementowniach, kotłach energetycznych; spalanie - w
spalarniach osadów ściekowych),
• c) wykorzystanie substancji biogennych zawartych w osadach - przy
jednoczesnym
spełnieniu
wszystkich
wymogów
dotyczących
bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego.
Kierunki zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych
w Polsce w 2014 r. (GUS)
W wielu oczyszczalniach eksploatatorzy mają poważne trudności z pozbywaniem się osadów
(kosztowna i złożona obróbka).
Składowanie osadów ściekowych:
• zakaz składowania nieprzetworzonych osadów
na składowiskach odpadów od 1 stycznia 2016 roku
(tj. osadów, dla których ogólny węgiel organiczny > 5% s.m., strata przy prażeniu >
8% s.m., ciepło spalania > 6 MJ/kg s.m.)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 stycznia 2013 r. w sprawie kryteriów
oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów
danego typu
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 13 lipca 2010 r.
w sprawie komunalnych osadów ściekowych
Komunalne osady ściekowe mogą być stosowane, jeżeli spełnione są następujące
warunki:
1) w przypadku stosowania ich w rolnictwie i do rekultywacji gruntów na cele rolne nie wyizolowano bakterii z rodzaju Salmonella w 100 g osadów przeznaczonych
do badań;
2) łączna liczba żywych jaj pasożytów jelitowych Ascaris sp., Trichuris sp., Toxocara sp.
w 1 kg suchej masy osadów wynosi:
0 – osady stosowane w rolnictwie
jest nie większa niż 300 – osady stosowane do rekultywacji terenów; uprawy roślin
przeznaczonych do produkcji kompostu; uprawy roślin nieprzeznaczonych do
spożycia i do produkcji pasz;
3) ilość metali ciężkich w wierzchniej warstwie gruntu (0-25 cm), na którym te osady być
stosowane, nie przekracza wartości dopuszczalnych określonych w załącznikach nr 2
i 3 do rozporządzenia;
4) odczyn pH gleby na terenach użytkowanych rolniczo, na których te osady mają być
stosowane, jest nie mniejszy niż 5,6;
5) ich stosowanie nie powoduje pogorszenia jakości gleby oraz jakości wód
powierzchniowych i podziemnych;
6) są wykorzystywane poza okresem wegetacji roślin przeznaczonych do
bezpośredniego spożycia przez ludzi.