SALA POZNAWANIA I DOŚWIADCZANIA ŚWIATA

SALA POZNAWANIA I DOŚWIADCZANIA ŚWIATA
„Życie jest wspaniałe,
należy tylko spoglądać na nie
przez właściwe okulary”.
-Alexandre Dumas
Sala Poznawania i Doświadczania Świata to specjalnie wyodrębnione
pomieszczenie wyposażone w różnego rodzaju urządzenia stymulujące rozwój zmysłów.
Głównym celem organizowania takich sal jest stwarzanie możliwości odbierania
nowych bodźców, wzbogacanie doświadczeń oraz miłe spędzanie czasu w atmosferze
relaksu i pełnej akceptacji przez osoby z wieloraką niepełnosprawnością.
Świat wokół nas jest mieszaniną światła, zapachów, rzeczy, które możemy
właśnie poznawać za pomocą zmysłów: dotyku, wzroku, słuchu, węchu i smaku.
Różnorodność oferowanych bodźców odciąga dzieci od zachowań niepożądanych,
które na co dzień dezorganizują zajęcia i uniemożliwiają im prawidłowe funkcjonowanie
- dzieci nadpobudliwe wyciszają się i uspokajają, natomiast dzieci bierne i zahamowane
wykazują większą aktywność, zainteresowanie oraz chęć poznawania i działania.
Dzięki tej terapii osoby z niej korzystające na nowo postrzegają świat, bardziej
spontanicznie i osobiście, ponieważ sala ta, to świat przeżyć, w którym dziecko czuje się
dobrze, ma swobodę i możliwość wyboru bodźców oraz czas koncentrowania się na
nich. Bodźce pozwalają na odpoczynek połączony z biernym ich odbiorem. Zmysły są
angażowane nie w ich „szerokości,” ale w „głębokości”, a bodźce dobierane są
selektywnie i redukowane wtedy, gdy są w danym czasie niepotrzebne.
Głównym celem Sali Poznawania i Doświadczania Świata jest:
 poznawanie i doświadczanie świata przez zmysły;
 urządzenia znajdujące się w sali stymulują rozwój zmysłów (wzroku,
słuchu, węchu, dotyku);
 dziecko jest poddawane wpływowi bodźców dźwiękowych, świetlnych,
zapachowych i mechanicznych;
Terapia w Sali Poznawania i Doświadczania Świata dobierana jest indywidualnie
do potrzeb dziecka. W takiej sali dziecko ma wolność wyboru bodźców, których
w danym momencie najbardziej potrzebuje. Poznawanie odbywa się poprzez zmysły,
dzięki czemu dostarczane do układu nerwowego informacje wpływają bardzo
pozytywnie na pamięć, koncentrację, naukę, a przede wszystkim na chęć podejmowania
aktywności, czy działań.
Jedna z pierwszych Sal Doświadczania Świata, a właściwie namiot aktywności
powstał w 1978 roku w ośrodku dla upośledzonych umysłowo De Hartenberg
w Holandii z okazji święta letniego. Zorganizowano tam (wzorując się na
doświadczeniach ośrodka w Tilburgu) rodzaj dachu na słupach. Ściany zrobiono z płótna
namiotowego, a korytarze i drogi z czarnej folii. W labiryncie znajdowały się różne
propozycje, które miały wpływać na zmysły i pobudzać osoby do działania. Używano
tam dźwięków, światła, balonów, siana, wody, poduszek i pluszowych zabawek. Całość
okazała się wielkim sukcesem i terapeuci zaczęli zastanawiać się nad dalszym rozwojem
tego typu pomieszczeń.
Sukces Namiotu Aktywności sprawił, że w następnym roku Salę Doświadczania
Świata urządzono już jako stałą instalację pod dachem ośrodka. W 1979 roku w ciągu
zaledwie dwóch dni to pomieszczenie odwiedziło około czterystu osób. Można
powiedzieć, że od tej chwili zaczął się triumfalny pochód Snoezelen, nie tylko
w Holandii, ale też w całej Europie i na świecie. Dziś w ośrodku de Hartenberg działa
wspaniała, wielkopowierzchniowa instalacja Snoezelen składająca się z kilku
oddzielnych pomieszczeń.
Zajęcia w Sali Poznawania i Doświadczania Świata skierowane są do osób
z różnego rodzaju niepełnosprawnościami i deficytami:


 upośledzeniem umysłowym;
mózgowym porażeniem dziecięcym;
 Autyzmem;
 zespołem Aspergera;
 zespołem Downa;
 chorobą psychiczną;
zaburzeniami mowy na tle nerwicowym;
 fobiami;
 nadpobudliwością ruchową;
 zaburzeniami zachowania;

osoby z demencją.
Cele jakie są realizowane w Sali Poznawania i Doświadczania Świata podczas
stymulacji zmysłów:
- Wzrok:

zyskanie poczucia i świadomości światła,

ćwiczenie koncentracji na bodźcach wzrokowych,

usprawnianie umiejętności spostrzegania swoich części ciała
i przedmiotów w otoczeniu,

rozwijanie
spostrzegawczości
wzrokowej
i
kierunkowości
spostrzegania,

stymulowanie koordynacji wzrokowo –ruchowa,

usprawnianie analizy i syntezy wzrokowej,

poszerzanie doświadczeń wzrokowych oraz pamięci wzrokowej.
- Słuch:
ćwiczenie umiejętności koncentracji na bodźcach słuchowych,

poszerzanie doświadczeń słuchowych,

zmniejszanie lęku przed nowymi dźwiękami,

stymulowanie koordynacji słuchowo –ruchowej, słuchowo –wzrokowej,

ćwiczenie umiejętności różnicowania dźwięków otoczenia i mowy oraz
różnicowania różnorodnych dźwięków.

- Stymulacja przedsionkowa:

ćwiczenie odpowiedniego napięcia mięśniowego,

rozwijanie poczucia i świadomości ciała, orientacji w schemacie ciała
oraz orientacji w przestrzeni,

usprawnianie umiejętności koncentracji uwagi,

rozwijanie aktywności.
- Dotyk:
poszerzenie doświadczeń i rozwijanie zdolności postrzegania,

poprawa poczucia i świadomości ciała oraz orientacji w schemacie ciała
i w przestrzeni,

ćwiczenie zdolności manipulacyjnych,

rozwój aktywności ruchowej.

- Węch:




poszerzenie doświadczeń zmysłu,
ćwiczenie zdolności kojarzenia zapachu z sytuacją, lokalizacji zapachu,
budowanie wyobrażeń i wiedzy na temat otaczającego świata,
wspomaganie usprawniania narządów artykulacyjnych.
- Smak:



rozwijanie percepcji smakowej,
poszerzenie preferencji smakowych,
wspomagająco w terapii jedzenia i terapii logopedycznej.
Pojęciem ściśle związanym z Salą Poznawanie i Doświadczania Świata jest
snoezelen. Jest to metoda pracy z osobami upośledzonymi umysłowo. Obecnie metoda ta
stosowana jest na całym świecie również pod nazwą Multi Sensory Environment (MSE).
W Polsce przyjęło się określenie Sala Poznania i Doświadczania Świata. Pojęcie to
dokładnie określa nasz sposób korzystania z sali i zostało ukształtowane przez dwóch
młodych mężczyzn, którzy pracowali na oddziale „Odprężenie” ośrodka w Haaren, gdzie
odbywali zastępczą służbę wojskową. Snoezelen to kombinacja słów „snuffelen”węszyć, obwąchiwać i „doezelen” – drzemać, być w pół śnie, gapić się. Oznacza zatem
ostrożne poznawanie otoczenia. Definicji tego słowa jest wiele, ale najbardziej obrazowo
przedstawia je przykład: Gdy snoezeluję pozwalam po prostu wszystkim bodźcom
dochodzić do mnie. Poprzez organy zmysłów i system nerwowy bodźce przekazywane
są do mózgu w postaci przyjemnych doświadczeń.
Korzystając jednak z takiej sali należy pamiętać o następujących założeniach:
- wytworzeniu właściwej atmosfery - atmosferę sali tworzą przede wszystkim
światło i tło dźwiękowe. Konkretnie oznacza to, że należy stworzyć łagodne
przytłumione oświetlenie i zaproponować spokojną muzykę w tle. Trzeba przy tym
mówić cicho. Jeżeli chcemy nadać tej atmosferze pełną formę, potrzebujemy jeszcze
wygodnych miejsc do siedzenia i leżenia;
- własnej decyzji dziecka - wybór aktywności zależy nie od nas, opiekunów, lecz
od odwiedzających. Wprawdzie snoezelujemy razem, ale wybór rodzaju aktywności
zależy od naszego podopiecznego. Nie istnieje określony czas przebywania w sali,
najczęściej jest to około 25 do 40 minut. W tym wypadku nasi podopieczni pokazują
nam jak długo chcą korzystać z sali;
- własnym tempie - odwiedzający salę musi mieć czas na przyjęcie bodźców,
postrzeganie, zdobywanie doświadczeń. Wszystko to ma odbywać się we własnym
tempie. Ważne jest, aby opiekunowie byli cierpliwi i nie narzucali własnego tempa
terapii;
- odpowiednim czasie trwania - spróbujmy stworzyć spokojny etap
przechodzenia do sali poprzez początkowe wprowadzenie muzyki w tle, włączenie
delikatnych przyciemnionych świateł punktowych. Połóżmy się przy naszym
podopiecznym i dajmy mu poczucie, że powstaje nowa sytuacja. Podobnie jak przy fazie
wstępnej również przy wychodzeniu z sali ważne jest, by zapewnić spokój. Takiej pełnej
nastroju aktywności nie można gwałtownie przerwać z powodu końca pracy.
Spróbujmy, poprzez określone zachowanie, wyraźnie przekazać, że znowu
przechodzimy do sytuacji dnia codziennego. Redukujmy środki techniczne, powoli
ściszajmy muzykę, zapalajmy lampy, odsłaniajmy zasłony. Długość pobytu w sali zależy
od reakcji odwiedzającego. Jeżeli zauważymy, że nudzi się, że maleje dla niego
atrakcyjność otoczenia, trzeba odbierać to jako pewien rodzaj komunikatu
informującego, że czas już zakończyć terapię;
- powtarzalności - niepełnosprawny aby zrozumieć, czy zapamiętać bodźce,
którym jest poddawany wymaga częstych powtórek tych samych sytuacji, trudno jest tu
przewidzieć ile i jak długo powinien mieć powtarzane bodźce. Należy dokładnie
obserwować zaciekawienie i reakcje podopiecznego;
- wybranych propozycjach bodźców - świat dla upośledzonych umysłowo jest
często mieszaniną chaotycznych bodźców napływających z otoczenia. Ważne jest, aby
zmienić ten stan rzeczy, tak aby był uboższy w bodźce, mniej chaotyczny i mniej
zagrażający. Możemy się zastanowić, jakie niepożądane bodźce należy zlikwidować (np.
wyłączyć radio, ciszej mówić itp.);
- właściwym nastawieniu - ważne są tu uczucia osobiste takie jak; przyjaźń,
serdeczność, sympatia, wywierają one wpływ na cierpliwość, która w życiu ciężko
upośledzonych jest niezbędna. Obchodzenie się z ludźmi w tym ciężko upośledzonymi
musi być powołaniem .
Przykładowe wyposażenie Sali Poznawania i Doświadczania Świata:
 Basen ze świecącymi kuleczkami
 Łóżka wodne
 Kolumna wodna z bąbelkami
 Projektor
 Kącik lustrzany
 Tablica magnetyczna
 Zestaw świetlno – dźwiękowy
 Magiczne akwarium
 Poduszki dotykowe
 Lustrzany domek
 Światłowody
 Kolumny wodne
 Emiter zapachów
 Ścieżka fakturowa
Dzięki takiej wielozmysłowej terapii osoby z niej korzystające na nowo
postrzegają świat, bardziej spontanicznie i osobiście, ponieważ sala ta to świat przeżyć,
w którym dziecko czuje się dobrze, ma swobodę i możliwość wyboru bodźców oraz
czasu koncentrowania się na nich.