Załącznik nr 3 Sprawozdanie dotyczące OOŚ

Załącznik nr 3 - Sprawozdanie dotyczące strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko
Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko projektu Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” przeprowadzona została zgodnie z przepisami ustawy
z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.) – zwana dalej „ustawą”.
Powyższa ustawa transponuje do prawodawstwa krajowego przepisy unijne dotyczące
postępowania w sprawie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko w procesie
przygotowania i przyjmowania niektórych planów i programów, które mogą
powodować znaczący wpływ na środowisko w państwach członkowskich – Dyrektywy
2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie
oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. U. UE 197 z 21.07.
2001 r.).
Zgodnie z art. 46 pkt 2 ustawy, przeprowadzenia strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko wymagają projekty: polityk, strategii, planów lub
programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji,
gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki
i wykorzystania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy
administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących
znacząco wpływać na środowisko.
Prace związane z przeprowadzeniem strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” zostały rozpoczęte we
wczesnym etapie prac związanych z opracowaniem projektu tego Programu, tj.
w kwietniu 2013 r. (szczegółowa informacja poniżej). Założono wtedy, że postępowanie
w sprawie oceny oddziaływania na środowisko zostanie zakończenie do końca 2013 r.
Zgodnie z obowiązującym wówczas harmonogramem przygotowania dokumentów
programowych związanych z perspektywą finansową UE na lata 2014-2020,
opracowanym przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (obecnie Ministerstwo
Infrastruktury i Rozwoju), przygotowanie ostatecznych wersji wszystkich programów
operacyjnych i ich ocen oddziaływania na środowisko miało nastąpić do końca listopada
2013 r., a przedłożenie projektów programów operacyjnych do akceptacji Rady
Ministrów do końca grudnia 2013 r. Mając to na uwadze, prace nad opracowaniem
projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” prowadzone były w oparciu
o przedstawiony przez Komisję Europejską w dniu 2 grudnia 2011 r. projekt
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu
Morskiego i Rybackiego (i kolejnych wersji projektu tego rozporządzenia: z października
2012 r. i lipca 2013 r.) oraz projekt szablonu i wytycznych dotyczących treści programu
operacyjnego EFMR na lata 2014-2020 (wersja z dnia 26 lutego 2013 r.). Należy w tym
miejscu dodać, że zakończenie prac nad ostateczną wersją ww. rozporządzenia
planowane było na koniec 2013 r.
1
W związku z koniecznością dotrzymania terminu określonego w ww.
harmonogramie odnośnie przygotowania strategicznej oceny oddziaływania na
środowisko projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, w kwietniu 2013 r.
przystąpiono do przeprowadzenia postępowania w tej sprawie.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy, postępowanie w sprawie strategicznej
oceny oddziaływania na środowisko obejmuje w szczególności:
a) uzgodnienie stopnia szczegółowości informacji zawartych w prognozie
oddziaływania na środowisko,
b) sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko,
c) uzyskanie wymaganych ustawą opinii,
d) zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu.
Uzgodnienie stopnia szczegółowości informacji zawartych w prognozie
oddziaływania na środowisko – stosownie do art. 53 ustawy dokonano uzgodnienia
zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na
środowisko projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” z Generalnym
Dyrektorem Ochrony Środowiska, Głównym Inspektorem Sanitarnym, Dyrektorem
Urzędu Morskiego w Gdyni, Dyrektorem Urzędu Morskiego w Słupsku i Dyrektorem
Urzędu Morskiego w Szczecinie (wniosek w tej sprawie z dnia 30.04.2013 r., znak:
RYBps-TC-540-7/13(2235) L.dz. 201, uzgodnienia zostały zakończone do połowy
czerwca 2013 r.).
Sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko – w połowie czerwca
2013 r. przystąpiono do wyboru wykonawcy prognozy oddziaływania na środowisko
projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, w wyniku którego zamówienia na
sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego
„Rybactwo
i
Morze”
udzielono
Zachodniopomorskiemu
Uniwersytetowi
Technologicznemu w Szczecinie (umowa nr 402/13 z dnia 21 sierpnia 2013 r.).
Podstawę opracowania tej prognozy stanowił projekt Programu Operacyjnego
„Rybactwo i Morze” z dnia 29 sierpnia 2013 r.
Jednym z najważniejszych celów sporządzenia prognozy oddziaływania na
środowisko projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” było
zidentyfikowanie przewidywanego znaczącego oddziaływania realizacji wszystkich
Priorytetów i Działań projektowanego Programu na środowisko, a także na cele
i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,
a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny,
siedliska/biotopy, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby
naturalne, zabytki, dziedzictwo kulturowe, dobra materialne, zdrowie ludzi
z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między
oddziaływaniami na te elementy.
Należy przypomnieć, że projekt Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”
poddawany ocenie oddziaływania na środowisko, opracowywany w oparciu
o przedstawiony przez Komisję Europejską w dniu 2 grudnia 2011 r. projekt
2
rozporządzenia w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego i kolejne
wersje projektu tego rozporządzenia, przewidywał wdrażanie wybranych Działań
spośród tych, które zostały określone w tych projektach rozporządzeń, w ramach pięciu
Priorytetów UE (nie licząc Pomocy technicznej):
1) Priorytet 1. Promowanie zrównoważonego rybołówstwa oraz akwakultury,
2) Priorytet 2. Innowacyjne i konkurencyjne rybołówstwo i akwakultura,
3) Priorytet 3. Wdrażanie Wspólnej Polityki Rybołówstwa,
4) Priorytet 4. Zatrudnienie i spójność terytorialna na obszarach rybackich,
5) Priorytet 5. Zintegrowana Polityka Morska.
Formalny odbiór ostatecznej wersji prognozy oddziaływania na środowisko
projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” nastąpił w dniu 6 grudnia 2013 r.
Uzyskanie wymaganych ustawą opinii – zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy projekt
Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” oraz opracowany przez
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie projekt prognozy
oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”
poddano opiniowaniu przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Głównego
Inspektora Sanitarnego, Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni, Dyrektora Urzędu
Morskiego w Słupsku i Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie (wniosek w tej
sprawie z dnia 2 października 2013 r., znak: RYBps-TC-540-12/13 (5210) L.dz. 459).
Główny Inspektor Sanitarny nie wniósł uwag, a Dyrektor Urzędu Morskiego
w Szczecinie i Dyrektor Urzędu Morskiego w Słupsku wydali pozytywne opinie.
Zgłoszone przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz Dyrektora Urzędu
Morskiego w Gdyni uwagi do ww. projektów dokumentów zostały rozpatrzone i wzięte
pod uwagę w trakcie dalszych prac nad projektem Programu Operacyjnego „Rybactwo
i Morze” oraz ostatecznej wersji prognozy oddziaływania na środowisko projektu
Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”.
Zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu – w myśl
art. 54 ust. 2 ustawy, w terminie od dnia 3 do 23 października 2013 r. zorganizowano
konsultacje społeczne projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” oraz
sporządzonego przez Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
projektu prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego
„Rybactwo i Morze”. Szczegółowa informacja dotycząca konsultacji społecznych oraz
projekty ww. dokumentów zamieszczone zostały na stronie internetowej Ministerstwa
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a papierowe wersje tych projektów udostępnione zostały do
wglądu w siedzibie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jednakże w terminie 21 dni,
przewidzianym na konsultacje, nie złożono żadnych uwag i wniosków do ww. projektów
dokumentów.
Opinie i uwagi zgłoszone w ramach prowadzonego postępowania w sprawie
oceny oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo
i Morze” odnoszące się do treści projektu prognozy oddziaływania na środowisko,
zostały uwzględnione przez Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny
3
w Szczecinie, skutkiem czego w ostatecznej wersji prognozy oddziaływania na
środowisko projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” dokonane zostały
stosowne poprawki oraz uzupełnienia, w tym:
 rozszerzono opisy Działań, w zakresie których w matrycach ocen stwierdzono
cząstkowe oddziaływania negatywne na środowisko (rozdział 7 i 8),
 dokonano zestawienia rekomendacji autorów prognozy odnoszących się do
realizacji poszczególnych Działań (rozdział 11), które wcześniej zawarte zostały w
różnych częściach prognozy,
 w ramach przewidywanego przez autorów prognozy pozytywnego wpływu na
różnorodność biologiczną oraz utrzymanie lub wzrost zasobów naturalnych
w akwakulturze przedsięwzięć realizowanych w zakresie Działania 1.2.2. Środki
dotyczące zdrowia i dobrostanu zwierząt uwzględniono konieczność zabezpieczenia
obiektów akwakultury przed niekontrolowanym zasileniem wód otwartych
gatunkami obcymi i nierodzimymi (rozdział 7),
 w rozdziale 4. Transgraniczne oddziaływanie projektowanego Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” na środowisko uwzględniono wpływ
transgranicznego oddziaływania projektowanego Programu Operacyjnego
„Rybactwo i Morze” na ssaki morskie i ptaki, oraz dokonano stosownego
uzupełnienia treści wskazując jednoznacznie, że transgraniczne oddziaływanie
projektowanego Programu na środowisko będzie pozytywne,
 kwestia prowadzenia monitoringu skutków środowiskowych projektowanego
Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” została uzupełniona o informację
w zakresie prowadzenia monitoringu wydatkowania środków finansowych
i badania skuteczności realizacji Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”
(rozdział 9, pkt 17),
 uwzględniono i przytoczono opinię Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska
dotyczącą kwestii kontroli finansowania przedsięwzięć ze środków Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” mającej na celu wyeliminowanie naruszeń prawa
w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego, w szczególności Dyrektywy Ptasiej
i Dyrektywy Siedliskowej (rozdział 11);
 w związku z uwagą Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni dotyczącej wyrażonej
przez autorów Prognozy opinii na temat finansowania ze środków Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” przedsięwzięć w zakresie odbudowy siedlisk
morskich, dokonano stosownego uzasadnienia oraz przeredagowania
przedmiotowej opinii (rozdział 12).
Jak stwierdzono powyżej, pomimo zapewnienia udziału społeczeństwa
w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, nie zgłoszono żadnych
uwag i wniosków zarówno do projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, jak
i projektu prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego
„Rybactwo i Morze”. Z tego względu niemożliwe było wzięcie ich pod uwag, czy też
uwzględnienie w trakcie dalszych prac związanych z opracowaniem ww. dokumentów.
Przeprowadzona przez Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny
w Szczecinie analiza i ocena potencjalnych oddziaływań na środowisko poszczególnych
4
Działań zawartych w projekcie Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” (wersja
z 29 sierpnia 2013 r.) wskazuje, że ich realizacja będzie mieć pozytywne skutki dla
środowiska i należy oczekiwać poprawy jego stanu. Żadne z Działań nie uzyskało oceny
końcowej ujemnej. Jedynie w przypadku pięciu Działań stwierdzono cząstkowe ujemne
oddziaływanie na środowisko lub obszar Natura 2000 oraz integralność tego obszaru.
I tak w związku z realizacją:
1) Działania 1.1.1. Trwałe zaprzestanie działalności połowowej (ocena ogólna: 36) zwrócono uwagę na zagrożenie wzrostu bezrobocia w regionach przybrzeżnych
Morza Bałtyckiego i braku możliwości kultywowania zawodów tradycyjnych
wynikających ze specyfiki regionu. W tym przypadku jednak ujemne oddziaływanie
na warunki społeczno-gospodarcze i dziedzictwo kulturowo-historyczne
rekompensowane ma być poprzez wysoki, pozytywny i bezpośredni wpływ na
środowisko naturalne (wzrost bioróżnorodności, ochrona zasobów, polepszenie
jakości wód);
2) Działania 1.2.1. Akwakultura świadcząca usługi w zakresie ochrony środowiska
(ocena ogólna: 56) – niezależnie od tego, że Działanie to uzyskało bardzo wysoką,
pozytywną ocenę ogólną w zakresie oddziaływania na obszary 2000 oraz
integralność tego obszaru, wykazana cząstkowa ocena ujemna w długoterminowej
perspektywie dotyczyć może negatywnych procesów związanych ze sztucznym
rozmnażaniem zwierząt wodnych w ramach programów ochrony, opartych na
niedostatecznej w praktyce liczbie reproduktorów i sztucznym doborze, skutkujące
domestyfikacją gatunków oraz utratą bioróżnorodności genetycznej. Mając to na
uwadze, istotną kwestią w tym przypadku, będzie monitoring stad rodzicielskich
służących aktywnym programom ochrony, czy restytucji gatunków oraz zabiegi
zmierzające do ograniczenia negatywnych skutków wychowu młodocianych
osobników w warunkach sztucznych;
3) Działania 2.2.2. Inwestycje produkcyjne w akwakulturę (ocena ogólna: 7) – obok
planowanych w ramach tego Działania operacji, mających pozytywnie oddziaływać
na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,
zwrócono uwagę na kontrowersyjne operacje, które mogą mieć negatywny wpływ
na obszar Natura 2000 i jego integralność. Należy tu wskazać nabywanie sprzętu
służącego ochronie gospodarstw przed dzikimi drapieżnikami, zorientowanego na
płoszenie i odstraszenie, co może negatywnie wpływać na zasięgi występowania
ptaków. Z kolei realizacji operacji w zakresie odbudowy istniejących stawów
i zalewów w sektorze akwakultury poprzez usuwanie mułu lub ewentualne środki
mające na celu zapobieganie odkładanie się mułu, mogą przede wszystkim zagrażać,
poprzez niszczenie siedlisk, populacjom ryb, o których mowa w załączniku nr II
Dyrektywy Siedliskowej (piskorz, koza, różanka). W związku z tym zaleca się aby
działania konserwacyjne w stawach i ciekach były wykonywane tylko
w niezbędnym zakresie z zachowaniem istniejących siedlisk gatunków wrażliwych;
4) Działanie 2.1.3. Rozpoczęcie działalności przez młodych rybaków (ocena ogólna: 0) –
brak wymogu dysponowania przez młodych rybaków stosownego wykształcenia
(rzetelnej wiedzy) w zakresie zrównoważonego rybołówstwa i korzystania
5
z zasobów środowiska wodnego z uwzględnieniem zachowania bioróżnorodności
oraz warunków środowiska nieożywionego może powodować realne zagrożenie dla
środowiska. Zwrócono uwagę na konieczność zdobycia właściwego wykształcenia
jako warunek możliwości realizacji tego Działania przez beneficjentów;
5) Działanie 4.2.3. Powierzenie społecznościom rybackim ważniejszej roli w rozwoju
lokalnym i zarządzaniu lokalnymi zasobami rybołówstwa i działalnością morską
(ocena ogólna: 0) – stwierdzono możliwość wystąpienia negatywnego
oddziaływania realizacji przedsięwzięć w ramach tego Działania na środowisko
(zasoby, bioróżnorodność) w przypadku niepodjęcia odpowiednich działań
odnośnie zdobywania wiedzy, umiejętności i kompetencji w zakresie
zrównoważonego rybołówstwa, oraz braku transferu wiedzy pomiędzy
beneficjentami, a środowiskiem naukowym. Planowane wsparcie w ramach tego
Działania dotyczące tworzenia sieci złożonych z jednego lub większej liczby
niezależnych organów naukowych i rybaków będzie niewątpliwie aspektem
pozytywnie wpływającym na środowisko.
Z treści sporządzonej przez Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny
w Szczecinie prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego
„Rybactwo i Morze” wynika, że największe oddziaływanie prośrodowiskowe wykazuje:
 Priorytet 1. Promowanie zrównoważonego rybołówstwa i akwakultury,
 Priorytet 2. Innowacyjne i konkurencyjne rybołówstwo i akwakultura,
 Priorytet 3. Wdrażanie Wspólnej Polityki Rybołówstwa.
Najbardziej pozytywne oddziaływanie Programu Operacyjnego „Rybactwo
i Morze” przewidywane jest przede wszystkim na środowisko wodne, które osiągnięte
ma być poprzez realizację przedsięwzięć prowadzących do zmniejszenia emisji
biogenów, zachowania bioróżnorodności i ochrony zasobów. Realizacja poszczególnych
Działań będzie też miało pozytywny wpływ poza środowiskiem wodnym. Jako przykład
można tutaj wskazać realizację tzw. działań wodno-środowiskowych w obszarze
stawów karpiowych, które pozytywnie mają wpływać na tworzenie mikroklimatu,
retencję wody, zachowanie kompleksów stawów jako siedliska ptactwa i innych
przedstawicieli fauny, czy też zachowanie wielu gatunków flory ziemno-wodnej.
Kolejnym przykładem może być też realizacja przedsięwzięć w zakresie łagodzenia
zmian klimatu, polegające na wspieraniu inwestycji w sprzęt lub statki rybackie
mających na celu zmniejszenie emisji substancji zanieczyszczających i gazów
cieplarnianych oraz zwiększenie efektywności energetycznej statków rybackich.
Na podstawie dokonanej analizy i oceny Działań zawartych w projekcie
Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” (wersja z dnia 29 sierpnia 2013 r.),
w prognozie oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo
i Morze” zawarte zostały rekomendacje realizacji poszczególnych Działań. Generalnie,
w ocenie autorów prognozy, Program Operacyjny „Rybactwo i Morze” nie stwarza
zagrożeń, które wymagałyby dodatkowych działań zapobiegających, czy
kompensacyjnych. Jednakże należy zauważyć, że na ostateczne oddziaływanie tego
Programu na środowisko będzie mieć również wpływ wielkość środków finansowych
6
przeznaczonych na realizację tego Programu oraz ich podział między poszczególne
Działania, albowiem wielkość tych środków może w sposób istotny wpłynąć na moc
oddziaływania tych Działań na środowisko. Jeśli Program Operacyjny „Rybactwo
i Morze” miałby w jak największy sposób wpłynąć na polepszenie warunków
środowiskowych, należałoby skupić środki finansowe w Priorytecie 1. Promowanie
zrównoważonego rybołówstwa i akwakultury, Priorytecie 2. Innowacyjne i konkurencyjne
rybołówstwo i akwakultura i Priorytecie 3. Wdrażanie Wspólnej Polityki Rybołówstwa na
realizację Działań, które uzyskały największą ocenę punktową. Należy jednak pamiętać,
że poprawa warunków środowiskowych nie jest głównym celem Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, dlatego podczas podejmowania ostatecznej decyzji
w zakresie podziału środków finansowych między poszczególne Działania, należy
wybrać tzw. złoty środek pomiędzy zrównoważonym rozwojem rybactwa, a ochroną
środowiska.
Z pozostałych ustaleń sformułowanych w prognozie oddziaływania na
środowisko projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, wynika, że
transgraniczne oddziaływanie projektowanego Programu Operacyjnego „Rybactwo
i Morze” na środowisko (zasoby ryb bałtyckich i wędrownych, ssaki morskie i ptaki,
emisja biogenów) ma być pozytywne. Z kolei odnosząc się do kwestii przeprowadzania
monitoringu skutków realizacji postanowień Programu Operacyjnego „Rybactwo
i Morze”, w prognozie stwierdza się, że mając na uwadze stosunkowo krótki okres jego
wdrażania (2014-2020) oraz zważywszy na fakt istnienia systemu monitoringu skutków
środowiskowych i mnogości służb, które się tym zajmują, nie ma potrzeby
wprowadzania oddzielnego monitoringu realizacji działań tego Programu w tym
zakresie. Jednocześnie autorzy prognozy proponują uzupełnienie systemu monitoringu
stanu środowiskowego prowadzonego przez służby związane z GDOŚ i KZGW. Należy
dodać, że tak jak w przypadku realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego
„Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006” oraz Programu Operacyjnego
„Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 20072013”, podczas wdrażania Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze, będzie
prowadzone stosowne monitorowanie rozdysponowywania środków finansowych,
mające na celu zapewnienie prawidłowości i skuteczności zarządzania tym Programem
oraz efektywności wykorzystania środków finansowych służących jego realizacji.
Niezależnie od prowadzonego postępowania w sprawie strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko, o którym mowa powyżej, prace nad ostateczną wersją
rozporządzenia w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego były nadal
prowadzone, skutkiem czego nie było możliwe zakończenie prac nad ostateczną wersją
projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”.
W trakcie dalszych prac nad projektem Programu Operacyjnego „Rybactwo
i Morze”, w dniu 20 maja 2014 r. opublikowana została w Dzienniku Urzędowym Unii
Europejskiej ostateczna wersja powyższego rozporządzenia – rozporządzenie
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 508/2014 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie
Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylającego rozporządzenia Rady
7
(WE) nr 2328/2003, (WE) nr 861/2006, (WE) nr 1198/2006 i (WE) nr 791/2007 oraz
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1255/2011 (Dz. Urz. UE L 149
z 20.05.2014, str. 1). W porównaniu do zapisów proponowanych w pierwotnym
projekcie i w kolejnych wersjach projektów tego rozporządzenia, zakres wspracia
określony w jego ostatecznej wersji został rozszerzony o dodatkowe Środki (pierwotnie
Działania), nie ujęte w pierwotnym projekcie Programu Operacyjnego „Rybactwo
i Morze” (wersja z dnia 29 sierpnia 2013 r.). Nieco później Komisja Europejska
przedstawiła kolejny (trzeci) projekt szablonu i wytycznych dotyczących treści programu
operacyjnego EFMR na lata 2014-2020, w tym załącznika nr I dotyczącego „logiki
interwencji” (wersja z dnia 11.06.2014 r.). W załączniku tym ostatecznie określono
przyporządkowanie poszczególnych Środków do Priorytetów UE, jak również określone
zostały nowe nazwy własne tych Środków i Priorytetów. W związku z powyższym
pierwotny projekt Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, dla którego
przeprowadzono w 2013 r. strategiczną ocenę oddziaływania na środowisko, poddany
musiał zostać stosownej aktualizacji. W tym celu pierwotny projekt Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” został przede wszystkim dostosowany do
postanowień załącznika nr I do projektu ww. szablonu i wytycznych, określającego
„logikę interwencji”, w tym dokonano stosownej relokacji (przemieszczenia)
poszczególnych Środków (pierwotnie Działań) pomiędzy dane Priorytety UE, jak
również dokonano zmian nazw własnych tych Środków i Priorytetów. Dodane zostały
nowe Środki oraz dodatkowy Priorytet UE*, które z uwagi na to, że nie zostały określone
w pierwotnym projekcie Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, nie zostały też
poddane ocenie oddziaływania na środowisko. Z tego też powodu zaszła konieczność
powtórzenia części procedury postępowania w sprawie strategicznej ocenie
oddziaływania na środowisko, która objęła:
a) sporządzenie
uzupełnienia
prognozy
oddziaływania
na
środowisko
zaktualizowanego projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”
z uwzględnieniem przeprowadzonych w 2013 r. uzgodnień z Generalnym
Dyrektorem Ochrony Środowiska, Głównym Inspektorem Sanitarnym, Dyrektorem
Urzędu Morskiego w Gdyni, Dyrektorem Urzędu Morskiego w Słupsku i Dyrektorem
Urzędu Morskiego w Szczecinie dotyczących stopnia szczegółowości informacji,
które powinny być zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko projektu
Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”,
b) uzyskanie wymaganych ustawą opinii,
c) zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu.
Jednocześnie należy zauważyć, że w myśl przepisów rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającym wspólne
przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu
Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz
Projekty rozporządzeń w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, na podstawie których opracowany został
pierwotny projekt Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” (wersja z dnia 29 sierpnia 2013 r.), przewidywały realizację pięciu
Priorytetów UE, z kolei ostateczna wersja tego rozporządzenia z dnia 20 maja 2014 r. określa już sześć Priorytetów UE (dodatkowy
Priorytet UE to „Wspieranie obrotu i przetwarzania).
*
8
ustanawiającym przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu
Morskiego i Rybackiego oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (Dz.
Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 320), ostateczną wersję projektu Programu Operacyjnego
„Rybactwo i Morze” należy złożyć do Komisji Europejskiej najpóźniej w trakcie pięciu
miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie Europejskiego Funduszu
Morskiego i Rybackiego, tj. do dnia 21 października 2014 r. W celu dotrzymania tego
terminu, aktualizowany projekt Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, poddany
musiał być następującej procedurze:
 zgłoszenie projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” do wykazu prac
legislacyjnych Rady Ministrów w dniu 23 lipca 2014 r. – umieszczenie tego projektu
w wykazie w dniu 4 sierpnia 2014 r.,
 przedstawienie projektu Programu na posiedzeniu Grupy Roboczej ds. opracowania
projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” w dniu 29 lipca 2013 r. –
zakończone przyjęciem tego projektu,
 przedstawienie projektu Programu do rozpatrzenia na posiedzeniu Kierownictwa
Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dniu 3 września 2014 r. – zakończone
przyjęciem tego projektu,
 przedstawienie projektu Programu Zespołowi ds. Rozwoju Obszarów Wiejskich,
Wsi i Rolnictwa (w ramach Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego)
w dniu 12 września 2014 r. (w dniu 22 września 2014 r. zorganizowano dodatkowe
spotkanie z przedstawicielami Komisji ds. Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Związku
Województw),
 przedstawienie projektu Programu Komitetowi Koordynacyjnemu ds. Polityki
Rozwoju w dniu 17 września 2014 r. – zakończone przyjęciem tego projektu,
 przedstawienie projektu Programu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu
Terytorialnego w dniu 24 września 2014 r. – zakończone przyjęciem tego projektu,
 przedstawienie projektu Programu Międzyresortowemu Zespołowi ds.
Programowania i Wdrażania Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności Unii
Europejskiej w terminie od dnia 22 do 26 września 2014 r. (tryb obiegowy),
a formalne przedstawienie i przyjęcie projektu nastąpiło w dniu 7 października
2014 r.,
 przedstawienie projektu Programu Komitetowi ds. Europejskich w terminie 8 – 9
października 2014 r. – zakończone rekomendowaniem rozpatrzenia projektu
Programu przez stały Komitet Rady Ministrów,
 przedstawienie projektu Programu stałemu Komitetowi Rady Ministrów – przyjęcie
projektu Programu bez uwag w dniu 16 października 2014 r.,
 przedstawienie projektu Programu Radzie Ministrów w terminie od 16 do 17
października 2014 r. – przyjęcie projektu Programu w dniu 21 października 2014 r.
Należy zatem stwierdzić, że aktualizowany projekt Programu Operacyjnego
„Rybactwo i Morze” poddawany powyżej procedurze (przyjęcie przez Radę Ministrów
ostatecznej wersji projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” daje mandat
9
negocjacyjny z Komisją Europejską), równocześnie poddawany był powtórnej
procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.
Sporządzenie uzupełnienia prognozy oddziaływania na środowisko –
w sierpniu 2014 r. podjęto stosowne czynności związane z udzieleniem zamówienia na
sporządzenie uzupełnienia prognozy oddziaływania na środowisko zaktualizowanego
projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, w rezultacie których zamówienia
udzielono wykonawcy sporządzonej w 2013 r. prognozy oddziaływania na środowisko,
tj. Zachodniopomorskiemu Uniwersytetowi Technologicznemu w Szczecinie (umowa nr
500/14 z dnia 23 września 2014 r.). Podstawę opracowania uzupełnienia prognozy
stanowił projekt Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” z września 2014 r.
(przyjęty przez Kierownictwo Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dniu 3 września
2014 r.) oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 508/2014 z dnia 15
maja 2014 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylającego
rozporządzenia Rady (WE) nr 2328/2003, (WE) nr 861/2006, (WE) nr 1198/2006 i (WE) nr
791/2007 oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1255/2011.
Głównym celem sporządzenia uzupełnienia prognozy oddziaływania na
środowisko było dokonanie oceny przewidywanego oddziaływania na środowisko
dodatkowych (nowych) Środków nie ujętych w pierwotnej wersji projektu Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” (wersja z dnia 29 sierpnia 2013 r.) oraz
w sporządzonej w 2013 r. prognozie oddziaływania na środowisko projektu Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, tj.:
1) zachęcanie nowych hodowców do rozpoczęcia działalności w sektorze
zrównoważonej akwakultury (art. 52 rozporządzenia w sprawie EFMR),
2) inwestycje produkcyjne w akwakulturę – zwiększanie efektywności energetycznej,
odnawialne źródła energii (art. 48 ust. lit. k rozporządzenia w sprawie EFMR),
3) inwestycje produkcyjne w akwakulturę – efektywne gospodarowanie zasobami,
zmniejszenie zużycia wody i chemikaliów, systemy recyrkulacji minimalizujące zużycie
wody (art. 48 ust. lit. e, i, j rozporządzenia w sprawie EFMR),
4) tymczasowe zaprzestanie działalności połowowej (art. 33 rozporządzenia
w sprawie EFMR),
5) ochrona i odbudowa morskiej różnorodności biologicznej i ekosystemów
morskich oraz systemy rekompensat w ramach zrównoważonej działalności
połowowej - systemy rekompensaty za szkody wyrządzone połowom przez ssaki
i ptaki chronione (art. 40 ust. 1 lit. h rozporządzenia w sprawie EFMR),
6) przetwarzanie produktów rybołówstwa i akwakultury (art. 69 rozporządzenia
w sprawie EFMR)
Dodatkowo dokonano również ponownej oceny Środków (wcześniej Działań),
których zakres wspracia zmienił się w porównaniu do tego, który był planowany
w projektach rozporządzeń w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego.
Warto w tym miejscu zauważyć, że zaktualizowany projekt Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” zakłada wdrażanie Środków w ramach sześciu
10
Priorytetów UE (nie licząc Pomocy technicznej), a nie pięciu, jak założono w pierwotnym
projekcie Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”:
1) Priorytet 1. Wspieranie akwakultury zrównoważonej środowiskowo,
zasobooszczędnej, innowacyjnej, konkurencyjnej i opartej na wiedzy,
2) Priorytet 2. Promowanie rybołówstwa zrównoważonego środowiskowo,
zasobooszczędnego, innowacyjnego, konkurencyjnego i opartego na wiedzy,
3) Priorytet 3. Wspieranie wdrażania Wspólnej Polityki Rybołówstwa,
4) Priorytet 4. Zwiększenie zatrudnienia i spójności terytorialnej,
5) Priorytet 5. Wspieranie obrotu i przetwarzania,
6) Priorytet 6. Wspieranie wdrażania Zintegrowanej Polityki Morskiej.
Formalny odbiór ostatecznej wersji uzupełnienia prognozy oddziaływania na
środowisko projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” nastąpił w dniu 3
grudnia 2014 r.
Uzyskanie wymaganych ustawą opinii – w myśl art. 54 ust. 1 ustawy, projekt
Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” oraz opracowany przez
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie projekt uzupełnienia
prognozy oddziaływania na środowisko poddano opiniowaniu przez Generalnego
Dyrektora Ochrony Środowiska, Głównego Inspektora Sanitarnego, Dyrektora Urzędu
Morskiego w Gdyni, Dyrektora Urzędu Morskiego w Słupsku i Dyrektora Urzędu
Morskiego w Szczecinie (wniosek w tej sprawie z dnia 9 października 2014 r., znak:
RYBps-TC-540-1/14 (4483) L.dz. 238). Główny Inspektor Sanitarny i Dyrektor Urzędu
Morskiego w Gdyni nie wnieśli uwag, Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie wydał
pozytywną opinię. Wydane przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz
Dyrektora Urzędu Morskiego w Słupsku szczegółowe opnie i uwagi odnośnie treści
projektu uzupełnienia prognozy zostały uwzględnione w ostatecznej wersji
uzupełnienia prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu Operacyjnego
„Rybactwo i Morze”.
Zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu – w myśl
art. 54 ust. 2 ustawy, w terminie od dnia 10 do 30 października 2014 r. zorganizowano
konsultacje społeczne projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” oraz
sporządzonego przez Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
projektu uzupełnienia prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze”. Szczegółowa informacja dotycząca konsultacji
społecznych oraz projekty ww. dokumentów zamieszczone zostały na stronie
internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a ich papierowe wersje
udostępnione zostały do wglądu w siedzibie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
W terminie 21 dni, przewidzianym na konsultacje społeczne, wpłynęły uwagi i wnioski
tylko od jednego podmiotu - Fundacji WWF Polska. Uwagi te dotyczyły projektu
Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”.
Opinie i uwagi zgłoszone w ramach powtórzonej części procedury postępowania
w sprawie strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko projektu Programu
11
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” odnoszące się do treści projektu uzupełnienia
prognozy
oddziaływania
na
środowisko,
zostały
uwzględnione
przez
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie w ostatecznej wersji
uzupełnienia prognozy oddziaływania na środowisko projektu. I tak:
 w rozdziale 10 przedstawione zostały informacje na temat opracowanych planów
ochrony Natura 2000 dla obszarów nadmorskich i morskich (cele tych planów
i wpływ na rybołówstwo), oraz przewidywanego wpływu na środowisko obiektów
chowu i hodowli pstrąga i karpia,
 w treści rozdziału 11 uwzględniono i przytoczono opinię Generalnego Dyrektora
Ochrony Środowiska dotyczącą zasadności przeprowadzania weryfikacji założeń
przed lub w trakcie realizacji Środków, które uzyskały cząstkowe oceny ujemne
oddziaływania na środowisko, a w przypadku Środka Inwestycje produkcyjne
w akwakulturę – zwiększenie efektywności energetycznej, odnawialne źródła energii,
dla którego wykazano potencjalny negatywny wpływ na środowisko, konieczność
przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięć na środowisko, w tym/lub na
obszary Natura 2000.
Sporządzenie
przez
Zachodniopomorski
Uniwersytet
Technologiczny
w Szczecinie uzupełnienia prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, obok przeprowadzenia analizy i oceny potencjalnych
oddziaływań na środowisko dodatkowych (nowych) Środków zawartych
w zaktualizowanym projekcie Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze, miało
również na celu podsumowanie, uporządkowanie i zachowanie spójności wniosków
z wynikami badań potencjalnego oddziaływania Działań określonych w pierwotnej
wersji prognozy oddziaływania na środowisko.
Podsumowując należy stwierdzić, że wyniki przeprowadzonej analizy i oceny
poszczególnych Środków przedstawione w uzupełnieniu prognozy oddziaływania na
środowisko projektowanego Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” wskazują, że
realizacja Programu będzie mieć pozytywne skutki dla środowiska i należy oczekiwać
poprawy jego stanu.
W przypadku Środka Inwestycje produkcyjne w akwakulturę – zwiększenie
efektywności energetycznej, odnawialne źródła energii wykazano potencjalny negatywny
wpływ oddziaływania na środowisko (ocena ogona: -9), jak też na cele i przedmiot
ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru (ocena ogólna: -69). O ile
pozytywny wpływ oddziaływania na szeroko rozumiane środowisko i na obszary Natura
2000 i integralność tego obszaru przewiduje się w przypadku realizacji przedsięwzięć
polegających na wykorzystywaniu energii solarnej, o tyle w przypadku przedsięwzięć
polegających na wykorzystywaniu energii z małych elektrowni wodnych (MEW) istnieje
wysokie ryzyko wystąpienia negatywnego oddziaływania. Odnośnie do przedsięwzięć
polegających na wykorzystywaniu energii wiatrowej, to pozytywne ich oddziaływanie
przewiduje się na szeroko rozumiane środowisko (warunki społeczno-gospodarcze,
klimat), przy czym może zaburzać walory krajobrazowe. Z kolei negatywne
oddziaływanie stosowania energii wiatrowej przewiduje się na obszarach Natura 2000.
12
Autorzy uzupełnienia prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” rekomendują nie przeznaczanie jakichkolwiek
środków finansowych na realizację przedsięwzięć w zakresie pozyskiwania
energii z małych elektrowni wodnych w ramach Środka Inwestycje produkcyjne
w akwakulturę – zwiększenie efektywności energetycznej, odnawialne źródła energii. Ich
zdaniem małe elektronie wodne są wyjątkowo szkodliwe dla ichtiofauny rzek, na
których są lokalizowane.
W przypadku sześciu Środków stwierdzono cząstkowe potencjalnie ujemne
oddziaływanie na szeroko rozumiane środowisko. I tak w związku z realizacją:
1) Środka Inwestycje, zgodnie z art. 47 rozporządzenia w sprawie EFMR (ocena ogólna:
27) – zwrócono uwagę na możliwy negatywny wpływ na typowe dla siedlisk gatunki
wprowadzanych do akwakultury nowych, perspektywicznych dla rynku gatunków
ryb, w przypadku przedostania się ich do środowiska, co w długoterminowej
perspektywie może stanowić zagrożenie dla bioróżnorodności;
2) Środka Zwiększanie potencjału miejsc hodowli akwakultury, zgodnie z art. 51
rozporządzenia w sprawie EFMR (ocena ogólna: 38) – zwrócono uwagę na
możliwość wystąpienia negatywnego wpływu na zasoby naturalne, ekosystemy
wodne i lądowe oraz różnorodność biologiczną przedsięwzięć związanych
z wprowadzaniem nowych obiektów akwakultury przez beneficjentów
nieposiadających stosownej wiedzy, umiejętności i kompetencji w zakresie szeroko
rozumianego rybactwa;
3) Środka Akwakultura świadcząca usługi środowiskowe, zgodnie z art. 54
rozporządzenia w sprawie EFMR (ocena ogólna: 20) – ewentualne wystąpienie
negatywnego oddziaływania wskazano w obszarze społeczno-gospodarczym, gdzie
zwrócono uwagę na możliwość wystąpienia zwiększenia obowiązków
beneficjentów w związku z wprowadzaniem metod prowadzenia akwakultury
zgodnie ze szczególnymi potrzebami środowiskowymi, czy też możliwość
wystąpienia konieczności dokształcania się beneficjentów. Dodatkowo zwrócono
uwagę na potrzebę prowadzenia monitoringu genetycznego stad rodzicielskich
służących aktywnym programom ochrony, czy restytucji gatunków. Zwrócono
również uwagę na potrzebę zapobiegania negatywnych skutków wychowu
młodocianych osobników w warunkach sztucznych, który dotyczy zwłaszcza
populacji wspomaganych lub przywracanych w środowisku naturalnym przez
zarybienia, czy też zaraczenia w ramach programów ochrony i odbudowy populacji
gatunków rzadkich i ginących;
4) Środka Ochrona i odbudowa morskiej różnorodności biologicznej – przyczynienie się
do lepszego zarządzania lub ochrony, budowa, instalacja lub modernizacja stałych lub
ruchomych urządzeń, przygotowanie planów w zakresie ochrony i zarządzania
odnoszących się do obszarów sieci Natura 2000 i obszarów ochrony przestrzennej,
zarządzanie morskimi obszarami chronionymi, w tym obszarami sieci Natura 2000,
ich odbudowa i monitorowanie, zwiększanie świadomości w kwestiach środowiska,
udział w innych działaniach mających na celu zachowanie i zwiększenie
różnorodności biologicznej oraz usług ekosystemowych, zgodnie z art. 40 ust. 1
13
lit. b – g rozporządzenia w sprawie EFMR (ocena ogólna: 39) – dostrzeżono
chwilowe niewielkie zagrożenie wynikające ze zwiększenia obowiązków rybaków
w prowadzeniu działalności gospodarczej związane z realizacją przedsięwzięć
w ramach Środka;
5) Środka Trwałe zaprzestanie działalności połowowej, zgodnie z art. 34
rozporządzenia w sprawie EFMR (ocena ogólna: 36) – zagrożenie wystąpienia
negatywnego oddziaływania na środowisko w związku z realizacją tego Środka
wykazano w obszarze społeczno-gospodarczym, wskazując na
możliwość
wystąpienia wzrostu bezrobocia w regionach przybrzeżnych Morza Bałtyckiego, i co
za tym idzie pogorszenia sytuacji materialnej mieszkańców w oddziaływaniu
długoterminowym. Dodatkowo zwrócono uwagę na zagrożenie powstania braku
możliwości kultywowania zawodów tradycyjnych wynikających ze specyfiki
regionu;
6) Środka Wsparcie dla młodych rybaków rozpoczynających działalność, zgodnie z art.
31 rozporządzenia w sprawie EFMR (ocena ogólna: 0) – zwrócono uwagę na
możliwość wystąpienia negatywnego wpływu na ekosystemy wodne i różnorodność
biologiczną w przypadku realizacji operacji przez beneficjentów nieposiadających
właściwego wykształcenia lub wiedzy w zakresie zrównoważonego rybołówstwa,
oraz realnego zagrożenia pojawienia się prób wyłudzania pomocy finansowej
(fikcyjny obrót jednostkami rybackimi – np. wykup statku przez syna od ojca z 25%
bonifikatą ze strony podatników).
Ponadto, w przypadku dwóch Środków stwierdzono cząstkowe potencjalnie
ujemne oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz
integralność tego obszaru. I tak w związku z realizacją:
1) Środka Inwestycje produkcyjne w akwakulturę, zgodnie z art. 48 ust. 1 lit. a – d, f – h
rozporządzenia w sprawie EFMR (ocena ogólna: 7) – zwrócono uwagę na możliwość
negatywnego oddziaływania na zasięgi występowania ptaków realizacji
przedsięwzięć polegających na zakupie sprzętu służącego ochronie gospodarstw
przed dzikimi drapieżnikami, zorientowanego na płoszenie i odstraszanie. Ponadto
przewiduje się, że operacje w zakresie odbudowy istniejących stawów lub zalewów
przez usuwanie mułu lub inwestycje mające na celu zapobieganie odkładanie się
mułu, mogą powodować niszczenie siedlisk i fizyczną eliminację populacji ryb (np.
piskorza, kozy, różanki, których obecność zależy w głównej mierze od stanu
zachowania starorzeczy i stawów hodowlanych). W związku z powyższym
wskazano na konieczność określania wrażliwości każdego gatunku i siedliska
przyrodniczego na zagrożenia w odniesieniu do konkretnego obszaru, gdzie może
zajść konflikt realizacji ww. przedsięwzięć na cele i przedmiot ochrony obszaru
Natura 2000. Działania konserwacyjne w stawach i ciekach powinny być
wykonywane tylko w niezbędnym zakresie z zachowaniem istniejących siedlisk
gatunków wrażliwych, w tym mikrosiedliska zlokalizowanych w bezpośrednim
sąsiedztwie odbudowywanych obiektów;
2) Środka Akwakultura świadcząca usługi środowiskowe, zgodnie z art. 54
rozporządzenia w sprawie EFMR (ocena ogólna: 56) – cząstkowa ocena negatywna
14
w długoterminowej perspektywie dotyczy negatywnych procesów związanych ze
sztucznym rozmnażaniem zwierząt wodnych w ramach programów ochrony,
opartych na niedostatecznej w praktyce liczbie reproduktorów i sztucznym doborze,
skutkujące domestyfikacją gatunków oraz utratą bioróżnorodności genetycznej.
W związku z tym istotną kwestią jest prowadzenie monitoringu genetycznego stad
rodzicielskich oraz zabiegów zmierzających do ograniczenia negatywnych skutków
wychowu młodocianych osobników w warunkach sztucznych. Dotyczy to zwłaszcza
populacji wspomaganych lub przywracanych w środowisku naturalnym przez
zarybienia, czy zaraczenia w ramach programów ochrony i odbudowy populacji
gatunków rzadkich, czy ginących.
Z treści uzupełnionej prognozy oddziaływania na środowisko sporządzonej na
podstawie zaktualizowanego projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”
(wersja z września 2014 r.) wynika, że największe oddziaływanie prośrodowiskowe
wykazuje, zgodnie z przyznaną oceną punktową:
 Priorytet 2. Promowanie rybołówstwa zrównoważonego środowiskowo,
zasobooszczędnego, innowacyjnego, konkurencyjnego i opartego na wiedzy,
 Priorytet 1. Wspieranie akwakultury zrównoważonej środowiskowo,
zasobooszczędnej, innowacyjnej, konkurencyjnej i opartej na wiedzy,
 Priorytet 6. Wspieranie wdrażania Zintegrowanej Polityki Morskiej,
 Priorytet 5. Wspieranie wdrażania Wspólnej Polityki Rybołówstwa.
Należy stwierdzić, że w zasadzie wyniki przeprowadzonej w 2013 r. prognozy
oddziaływania na środowisko są zbieżne z wynikami uzupełnionej prognozy
oddziaływania na środowisko. Przewiduje się, że najbardziej pozytywne oddziaływanie
Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” dotyczyć będzie przede wszystkim
środowiska wodnego, a prowadzić ma do tego realizacja przedsięwzięć zmierzających
do zmniejszenia emisji biogenów, zachowania bioróżnorodności i ochrony zasobów.
Ponadto działania wodno-środowiskowe w obszarze stawów karpiowych będą również
wpływać na środowisko zewnętrzne: na tworzenie mikroklimatu, retencję wody,
zachowanie kompleksów stawów, jako siedliska ptactwa i innych przedstawicieli fauny,
czy też zachowanie wielu gatunków flory ziemno-wodnej. Z kolei wprowadzenie technik
niskoemisyjnych (CO2, NH3) wpłynie z pewnością na łagodzenie zmian klimatu. Pomimo,
że w uzupełnionej prognozie oddziaływania na środowisko projektu Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” stwierdzono potencjalne negatywne oddziaływanie
jednego Środka (Inwestycje produkcyjne w akwakulturę – zwiększenie efektywności
energetycznej, odnawialne źródła energii) na szeroko rozumiane środowisko, jak
również na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego
obszaru, zaplanowane do realizacji w ramach Programu Operacyjnego „Rybactwo
i Morze” Środki nie wymagają rozwiązań alternatywnych ze względów środowiskowych.
Środkom określonym w projekcie Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”
przyznano ogólną pozytywną ocenę. Uznano zatem, że poszukiwanie działań
alternatywnych mogłoby być zasadne w przypadku, gdyby takie rozwiązania nie tylko
poprawiłyby ocenę pozytywnego oddziaływania na środowisko, ale także byłyby
15
skutecznym instrumentem prowadzącym do poprawy i rozwoju warunków
wykonywania rybactwa w Polsce. Paradoksalnie powyższe stanowisko dotyczy również
Środka Inwestycje produkcyjne w akwakulturę – zwiększenie efektywności energetycznej,
odnawialne źródła energii. W tym przypadku wystarczającym rozwiązaniem byłoby
dokonanie właściwego przeznaczenia środków finansowych. Zważywszy na to, że
jedynym sposobem pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł, który nie uzyskał
aprobaty autorów uzupełnienia prognozy oddziaływania na środowisko, jest budowa
małych elektrowni wodnych, optymalnym wyjściem jest nieprzeznaczanie żadnych
środków finansowych na realizację takich operacji.
Jeśli Program Operacyjny „Rybactwo i Morze” miałby w jak największy sposób
wpłynąć na polepszenie warunków środowiskowych, należałoby skupić środki
finansowe w Priorytetach: 2. 1. 6. i 5. na realizację Środków, które uzyskały największą
ocenę punktową.
Odnosząc się do kwestii transgranicznego oddziaływania projektowanego
Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” na środowisko (zasoby ryb bałtyckich
i wędrownych, ssaki morskie i ptaki, emisja biogenów) to ma być ono pozytywne. Z kolei
odnosząc się do kwestii przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień
Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, stwierdzono, że z uwagi na stosunkowo
krótki okres jego wdrażania (2014-2020) oraz zważywszy na fakt istnienia systemu
monitoringu skutków środowiskowych i mnogości służb, które się tym zajmują, nie ma
potrzeby wprowadzania oddzielnego monitoringu realizacji działań Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” w tym zakresie. Jednocześnie proponuje się
uzupełnienie systemu monitoringu stanu środowiskowego prowadzonego przez służby
związane z GDOŚ i KZGW. Należy dodać, że tak jak w przypadku realizacji Sektorowego
Programu Operacyjnego „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006” oraz Programu
Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów
rybackich 2007-2013”, podczas wdrażania Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze,
będzie prowadzone stosowne monitorowanie rozdysponowywania środków
finansowych, mające na celu zapewnienie prawidłowości i skuteczności zarządzania tym
Programem oraz efektywności wykorzystania środków finansowych służących jego
realizacji. Ponadto, w ramach realizacji Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”
Instytucja Zarządzająca oraz Komitet Monitorujący prowadzić będą monitorowanie
jakości realizacji Programu poprzez stosowne wskaźniki dotyczące, np. sytuacji
wyjściowej, produktów, wyników itp.. Monitorowanie to prowadzone będzie m.in.
w celu zaprezentowania postępów i osiągnięć realizowanych operacji ze środków
Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego.
Na zakończenie należy wyjaśnić, że z uwagi na to, że przyjęcie przez Radę
Ministrów ostatecznej wersji projektu Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”
nastąpiło w dniu 21 października 2014 r., a zatem w trakcie powtarzanej procedury
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, ewentualne uwzględnienie
wniesionych w dniu 28 października 2014 r. przez Fundację WWF Polska uwag
i wniosków do treści poddawanego aktualizacji projektu Programu Operacyjnego
16
„Rybactwo i Morze” nie było możliwe. Uwagi te zostaną wzięte pod uwagę na etapie prac
nad ostateczną wersją Programu Operacyjnego po podjęciu negocjacji z Komisją
Europejską w tej sprawie.
Ponadto trzeba wyjaśnić, że konieczność zachowania narzuconego projektem
szablony i wytycznych dot. treści programu operacyjnego EFMR na lata 2014-2020
ogólnego poziomu opisów dotyczących realizacji poszczególnych Środków Programu
Operacyjnego „Rybactwo i Morze” może oznaczać, że uwzględnienie szczegółowych
uwag, czy też wniosków wniesionych w ramach postępowania w sprawie strategicznej
oceny oddziaływania na środowisko, będzie wymagać określenia, przykładowo
w legislacji krajowej lub uchwałach dotyczących wdrażania Programu Operacyjnego
„Rybactwo i Morze”.
17