Stefan Kawalec - Kongres Consumer Finance

Jak zachęcić Polaków do
oszczędzania na emeryturę?
Stefan Kawalec
Prezes Zarządu Capital Strategy Sp. z o.o.
Kongres Consumer Finance
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, 11 grudnia 2014
Na podstawie raportu:
Capital Strategy, „Jak mobilizować
dodatkowe oszczędności emerytalne?”,
Warszawa, 18 listopada 2014
Autorzy:
Stefan Kawalec, Katarzyna Błażuk i Maciej Kurek
Dostępny na stronie Europejskiego Kongresu Finansowego:
http://www.efcongress.com/sites/default/files/analizy/capital_strategy2014-11-18-dodatkowe_oszczednosci_emerytalne-poprawiony.pdf
2
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Agenda
I.
Dlaczego potrzebujemy dodatkowych
oszczędności emerytalnych?
II.
Dlaczego Polacy nie oszczędzają na starość?
III.
Co zrobić, aby Polacy odkładali na emeryturę?
IV.
Efekty
z
punktu
widzenia
pracodawcy oraz finansów państwa
3
pracownika,
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Niedostatek długoterminowych oszczędności krajowych
zagraża stabilności makroekonomicznej (1)
Międzynarodowa Pozycja Inwestycyjna Netto Polski (MPIN) systematycznie się pogarsza.
1.
W roku 2013 MPIN Polski osiągnęła wartość ujemną w wysokości 69,9% PKB, co plasuje Polskę
w grupie krajów o największym ryzyku spośród gospodarek wschodzących na świecie.
Wykres. Międzynarodowa Pozycja Inwestycyjna Netto Polski w relacji do PKB w latach 1997-2013
0%
1997
-20%
-21,7%
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
-23,8%
-31,1% -32,0% -30,7%
-33,4%
-38,9%
-40%
-46,0% -44,2% -46,4%
-47,5%
-52,6%
-60%
-59,5%
-61,8%
-66,8%
-67,7%
-80%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NBP
4
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
-69,9%
Niedostatek długoterminowych oszczędności krajowych
zagraża stabilności makroekonomicznej (2)
Udział nierezydentów wśród posiadaczy polskich papierów skarbowych jest bliski 60 proc.
1.
Wykres. Udział inwestorów zagranicznych w zadłużeniu Skarbu Państwa (w mld zł oraz w %)
600
80%
400
44,6%
37,8%
34,4%
196,3
2007
2008
51,9%
59,2%
38,5%
243,0
60%
40%
200
189,4
50,4%
54,5%
313,1
389,0
432,4
434,7
449,9
20%
0
0%
2009
2010
2011
kwota długu w rękach inwestorów zagranicznych
2012
2013
IX 2014
udział inwestorów zagranicznych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych: Ministerstwo Finansów
Polska zaliczana jest do gospodarek wschodzących najbardziej wrażliwych na odpływ
kapitału zagranicznego.
2.
5
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Długookresowe oszczędności krajowe są potrzebne dla
rozwoju kraju
1. Dostęp do długoterminowego kredytu
Nowe regulacje w sektorze bankowym (umowa Bazylea III) ograniczają możliwości
udzielania przez banki długoterminowych kredytów w oparciu o krótkoterminowe depozyty.
→
Bez wzrostu długoterminowych oszczędności krajowych
narastać będą problemy z finansowaniem długoterminowych
projektów infrastrukturalnych i energetycznych, a także
mieszkalnictwa.
2. Rozwój rynku kapitałowego i wzrost lokalnych firm
Długoterminowe oszczędności krajowe:
 Zwiększają dostępność kapitału, który przez giełdę może finansować gospodarkę.
 Zmniejszają zależność giełdy od kapitału zagranicznego.
 Umożliwiają rozwój długoterminowych inwestorów instytucjonalnych, takich jak fundusze
emerytalne i fundusze inwestycyjne, których obecność może stanowić w pewnym
zakresie alternatywę dla zagranicznej kontroli nad polskimi firmami.
3.
6
Zagrożenie, jakie generuje niedostateczny poziom oszczędności krajowych,
nie zniknie samoistnie również w przypadku wejścia Polski do strefy euro.
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Spadek stopy zastąpienia będzie rodzić problemy społeczne
i ekonomiczne (1)
Prognozowana zmiana adekwatności emerytur w Polsce w latach 2015-2040*
Mężczyzna
Kobieta
100%
100%
80%
80%
60%
60%
40%
85%
40%
63%
40%
20%
20%
37%
0%
0%
2015
2040
2015
2040
*Wysokość emerytury przyznanej osobie, która w okresie pracy otrzymywała średnią płacę w gospodarce, w relacji do
średniej płacy w gospodarce w chwili przejścia na emeryturę
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J. Jabłonowski, C. Müller, 3 sides of 1 coin – Long-term Fiscal Stability, Adequacy and
Intergenerational Redistribution of the reformed Old-age Pension System in Poland, National Bank of Poland Working Paper No.
145, Warsaw 2013, s. 95-96.
7
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Spadek stopy zastąpienia będzie rodzić problemy społeczne
i ekonomiczne (2)
Wzrastać będzie liczba osób uprawnionych do dopłat z budżetu państwa dla
osiągnięcia poziomu emerytury minimalnej, co stwarzać będzie duże obciążenie
ekonomiczne.
Wykres. Udział emerytów, których emerytura nie przekroczy progu emerytury minimalnej, w ogólnej
liczbie osób, którym przyznano emerytury w danym roku
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Jabłonowski, Müller, op. cit. s. 95-96.
8
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Dodatkowe programy emerytalne
mogą:
1.
Przyczynić się do złagodzenia spadku stopy
zastąpienia
2.
Ułatwić finansowanie rozwoju
3.
Zwiększyć stabilność makroekonomiczną
kraju
9
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Agenda
I.
Dlaczego potrzebujemy dodatkowych
oszczędności emerytalnych?
II.
Dlaczego Polacy nie oszczędzają na starość?
III.
Co zrobić, aby Polacy odkładali na emeryturę?
IV.
Efekty
z
punktu
widzenia
pracodawcy oraz finansów państwa
10
pracownika,
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Powszechne uczestnictwo w dodatkowych kapitałowych
ubezpieczeniach emerytalnych gwarantują przymusowe lub
quasi-przymusowe systemy
Wykres. Aktywa funduszy emerytalnych jako procent PKB w 2012 r.*
Holandia
Islandia
Szwajcaria
Wielka Brytania
Australia
Finlandia
Średnia ważona
USA
Kanada
Chile
Izrael
Dania
Irlandia
Średnia
Japonia
Nowa Zelandia
Meksyk
Słowacja
Szwecja
Polska
Portugalia
Estonia
Hiszpania
Norwegia
Czechy
Niemcy
Włochy
Korea Płd.
Austria
Belgia
Turcja
Słowenia
Węgry
Luksemburg
Francja
Grecja
160,2
141,0
113,6
95,7
91,7
79,3
77,0
74,5
67,3
60,0
52,0
50,1
49,2
35,5
26,3
16,7
12,3
9,5
9,2
9,2
8,8
8,7
8,4
7,6
7,1
6,3
5,6
5,4
5,3
4,6
3,8
3,7
3,3
1,8
0,3
0,0
0
20
W krajach przodujących pod względem relacji
aktywów funduszy emerytalnych do PKB (m.in.
Holandia, Islandia, Szwajcaria), dodatkowe
ubezpieczenia emerytalne są dla pracowników
obowiązkowe lub quasi-obowiązkowe. Zapewnia
to wysoki poziom partycypacji.
40
60
80
100
120
140
160
180
Źródło: OECD
*Dla Polski obliczenia własne na podstawie danych GUS i KNF: suma aktywów netto OFE i PFE na koniec II kwartału 2014 r. (po
przejęciu przez ZUS portfela obligacji skarbowych OFE).
11 Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Zachęcanie poprzez ulgi podatkowe osób mało zarabiających
do oszczędzania na starość jest nieskuteczne

Systemy oparte o ulgi podatkowe nie zapewniają znaczącego poziomu
partycypacji wśród osób o niższych i średnich dochodach.

W systemach takich uczestniczą przede wszystkim osoby o wyższych niż
przeciętne dochodach, które oszczędzałyby również i bez ulg.

Ulgi podatkowe, zwalniające wpłaty do systemu od podatku (model
opodatkowania EET), powodują transfer fiskalny od ogółu podatników do
osób o wyższych dochodach.

Ulgi takie nie przynoszą istotnego wzrostu oszczędności, lecz przesunięcie
oszczędności do produktów wspieranych ulgami.
12
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Skuteczne może być połączenie automatycznego zapisu
z silnymi zachętami do pozostania w systemie

W przypadku systemów dobrowolnych skuteczną metodą stymulowania
wysokiego poziomu partycypacji okazuje się połączenie automatycznego
zapisu (automatic enrollment) z silnymi zachętami do pozostania w systemie
w postaci składki pracodawcy i dopłaty z budżetu.

Nowozelandzki „KiwiSaver” (od 2007 r.)


80% partycypacji (31% osób w wieku produkcyjnym uczestniczy w programie w
wyniku AZ);

90% ankietowanych uczestników stwierdziło, że dopłata ,,startowa” była istotnym
czynnikiem skłaniającym do pozostania w systemie;

45% ankietowanych uczestników, automatycznie zapisanych do programu,
stwierdziło, że nie uczestniczyłoby w nim, gdyby nie zostali automatycznie
zapisani. 15% przyznało, że gdyby nie przejściowy okres, umożliwiający wypisanie
się z Systemu, zrezygnowałoby z uczestnictwa.
Brytyjski system automatycznego zapisu (od 2012 r.)

13
Wprowadzenie rozpisane na lata 2012-2018, pełna ocena jego skuteczności nie
jest jeszcze możliwa.
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Sam automatyczny zapis nie wystarczy

Rozwiązanie automatycznego zapisu, jeżeli nie jest połączone
z odpowiednio silnymi zachętami do pozostania w systemie, nie gwarantuje
samo w sobie wysokiego poziomu partycypacji, o czym świadczy przypadek
Włoch.

Włoski system automatycznego zapisu (od 2007 r.)
 uczestnikami dodatkowych kapitałowych programów emerytalnych
pozostało tylko 27% pracowników sektora prywatnego – pozostali
zrezygnowali z udziału.
14
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Dotychczasowe
próby
promowania
dodatkowych
dobrowolnych
oszczędności emerytalnych w Polsce przyniosły niewielkie rezultaty, zaś
kolejne wspierane przez państwo programy (PPE, IKE, IKZE) odnoszą coraz
mniejsze efekty
0,60%
0,57%
900
817,7
0,40%
600
496,4
0,30%
375,0
0,20%
314,0
0,26%
300
259,9
Liczba uczestników, tys.
Aktywa w relacji do PKB (%)
0,50%
0,10%
54,4
0,01%
0,00%
PPE (1999)
aktywa w relacji do PKB
IKE (2004)
liczba uczestników (tys.)
0
IKZE (2012)
liczba aktywnych uczestników (tys.)*
* Dla IKE, IKZE liczba kont zasilonych wpływami w okresie sprawozdawczym.
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, KNF oraz GUS; stan na 31 grudnia 2013 r.
15 Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Polacy w sprawach emerytalnych nie zachowują się
odmiennie niż obywatele innych krajów

Wbrew obiegowym opiniom, Polacy w swoich indywidualnych
decyzjach w sprawach emerytalnych nie zachowują się odmiennie
niż obywatele innych krajów.

Niski poziom dodatkowych oszczędności emerytalnych w Polsce jest
przede wszystkim efektem braku odpowiednich rozwiązań
instytucjonalnych.

Należy podjąć próbę, aby rozwiązania takie stworzyć.
16
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Agenda
I.
Dlaczego potrzebujemy dodatkowych
oszczędności emerytalnych?
II.
Dlaczego Polacy nie oszczędzają na starość?
III.
Co zrobić, aby Polacy odkładali na emeryturę?
IV.
Efekty
z
punktu
widzenia
pracodawcy oraz finansów państwa
17
pracownika,
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Cele proponowanego Programu
1.
Poziom partycypacji powyżej 80% wśród ogółu pracowników i nie mniej niż
70% wśród pracowników otrzymujących wynagrodzenie poniżej
wynagrodzenia średniego w gospodarce.
2.
Renta dożywotnia jako podstawowa forma wykorzystania zgromadzonych
oszczędności.
3.
Akceptowalne koszty dla pracodawców.
4.
Ograniczone koszty dla budżetu państwa.
5.
Warunki dla istniejących już Pracowniczych Programów Emerytalnych
(PPE) nie powinny ulec pogorszeniu, a uczestnicy tych programów nie
powinni znaleźć się w gorszej sytuacji niż pracodawcy lub pracownicy firm,
które dopiero uruchomią programy emerytur dodatkowych w oparciu o nowe
regulacje.
18
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Automatyczny zapis i trzy źródła finansowania
1.
Automatyczny zapis (AZ) z możliwością indywidualnej rezygnacji z
Programu w okresie między 2 i 8 tygodniem od chwili AZ, a także w
kolejnych ,,okienkach” decyzyjnych co cztery lata.
2.
Trzy źródła finansowania:
 Składka pracownika: 1% wynagrodzenia brutto w pierwszym roku
funkcjonowania Programu oraz 2% począwszy od drugiego roku.
 Składka pracodawcy: obowiązkowe uzupełnienie składki pracownika, w
takiej samej wysokości.
 Dopłata budżetowa w wysokości 40 zł miesięcznie, lecz nie więcej niż
składka pracownika.
19
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Przekazywanie i inwestowanie środków
1.
Fundusz emerytalny jest domyślnie wybierany przez pracodawcę, chyba że
pracownik zdecyduje o wyborze innego funduszu.
2.
Wszystkie dopuszczone do Programu fundusze emerytalne działają pod
nadzorem KNF i oferują wystandaryzowane produkty o limitowanych
kosztach.
3.
Składki i dopłata budżetowa są przekazywane do funduszu emerytalnego
za pośrednictwem ZUS.
20
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Renta dożywotnia podstawową formą wypłaty
1.
Renta dożywotnia jest podstawową formą wypłaty świadczeń po przejściu
na emeryturę. Wyjątki to:
 Możliwość swobodnej wypłaty do 25% zgromadzonych oszczędności po
przejściu na emeryturę.
 Możliwość
swobodnego dysponowania, po osiągnięciu wieku
emerytalnego, pozostałymi środkami z Programu przez osoby, które
zapewniły już sobie świadczenia dożywotnie ze wszystkich źródeł w
łącznej wysokości co najmniej 250% średniej emerytury.
2.
Inne niż określone wyżej zadysponowanie środkami po osiągnięciu wieku
emerytalnego powoduje utratę środków pochodzących z dopłaty
budżetowej.
3.
Renta dożywotnia w części pochodzącej z dopłaty budżetowej będzie
wliczana do emerytury minimalnej.
21
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Elastyczna renta dożywotnia
warunków zamiany
rentę dożywotnią
,,elastycznej renty
przez
instytucję
1.
Dla stworzenia bardziej atrakcyjnych
oszczędności emerytalnych na
wprowadzona zostanie konstrukcja
dożywotniej”,
administrowanej
publiczną.
2.
Instytucja wypłacająca taką rentę nie będzie ponosiła
ryzyka długowieczności i ryzyka stopy zwrotu z
inwestycji, gdyż skutki tych zjawisk będą amortyzowane
przez coroczne dostosowywanie wysokości świadczeń
dla całej kohorty.
22
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Zasady obciążania podatkiem i składkami
na ubezpieczenia społeczne
Składka
pracownika
Składka
pracodawcy
Dopłata
budżetowa
Podatek od dochodów
indywidualnych
Składki na ubezpieczenia
społeczne
TEE
TEE
TEE
EEE
EEE
EEE
TEE (Tax-Exempt-Exempt) oznacza brak ulgi w momencie wpłaty, zwolnienie z podatku od
zysków kapitałowych w okresie inwestowania oraz zwolnienie z podatku (składek na
ubezpieczenia społeczne) w okresie wypłaty.
EEE (Exempt-Exempt-Exempt) oznacza zwolnienie z podatku (składek) we wszystkich trzech
fazach (czyli w momencie wpłaty, w okresie inwestowania i w momencie wypłaty świadczeń).
EET (Exempt-Exempt-Tax) oznacza zwolnienie z podatku (składek) w momencie wpłaty,
zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych w okresie inwestowania oraz brak zwolnienia z
podatku (składek) w okresie wypłaty.
23
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Agenda
I.
Dlaczego potrzebujemy dodatkowych
oszczędności emerytalnych?
II.
Dlaczego Polacy nie oszczędzają na starość?
III.
Co zrobić, aby Polacy odkładali na emeryturę?
IV.
Efekty z punktu widzenia pracownika,
pracodawcy oraz finansów państwa
24
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Koszty i korzyści z wdrożenia Programu
dla Pracowników
Parametry Programu są najbardziej korzystne dla pracowników otrzymujących niskie
wynagrodzenia: na konto emerytalne osoby zarabiającej do 2 000 zł brutto wpłynie kwota
stanowiąca blisko 2,5-krotność utraconego bieżącego dochodu. Wraz ze wzrostem płacy
relacja ta stopniowo się obniża, lecz Program jest atrakcyjny również dla osób o bardzo
wysokich wynagrodzeniach.
Tabela. Koszty i korzyści dla pracowników (kwoty miesięczne)
Wynagrodzenie
pracownika
brutto
2 000
6 000
10 000
15 000
30 000
25
Wymagana
składka
pracownika
w zł
Składka pracodawcy
Dopłata budżetowa
Kwota
podatku
Kwota
w relacji do
płaconego
składki w
w zł
składki
przez
zł
pracownika
pracownika
w zł
W drugim i kolejnych latach funkcjonowania Programu
40,0
40,0
8,8
40,0
100%
120,0
120,0
26,3
40,0
33%
200,0
200,0
76,2
40,0
20%
300,0
300,0
123,3
40,0
13%
600,0
600,0
264,5
40,0
7%
Łączna wpłata na konto emerytalne oraz
dodatkowe obciążenie pracownika
Relacja łącznej
Suma składki
Wpłata na
wpłaty na konto
pracownika i
konto
emerytalne do
podatku od
emerytalne
dodatkowego
składki
w zł
obciążenia
pracodawcy
pracownika
120,0
280,0
440,0
640,0
1 240,0
48,8
146,3
276,2
423,3
864,5
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
246%
191%
159%
151%
143%
Wpływ na wysokość emerytury
 Dla pracownika, zarabiającego średnią krajową, środki przekazywane na
dodatkowe oszczędności emerytalne wyniosą ok. 5% wynagrodzenia brutto,
wobec 19,52% przekazywanych do systemu obowiązkowego.
 Oznacza to wzrost środków przekazywanych na przeszłą emeryturę o ponad
25%.
 Jeżeli pracownik zarabiający średnią krajową przez cały okres swojego
zatrudnienia będzie uczestniczył w programie dodatkowych emerytur, to jego
całkowite świadczenie emerytalne (z systemu obowiązkowego i
dodatkowego) wzrośnie brutto o ponad 25%, jeśli cały kapitał zostanie
przeznaczony na rentę dożywotnią.
 Wzrost całkowitego świadczenia emerytalnego netto będzie o kilka punktów
procentowych wyższy, gdyż w przeciwieństwie do emerytury z systemu
obowiązkowego, wypłaty z systemu dodatkowego nie będą opodatkowane,
ani obciążone składkami zdrowotnymi.
26
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Koszty z wdrożenia Programu dla
Pracodawców
W związku z tym, że składka pracodawcy nie jest obciążona składkami na ubezpieczenia społeczne,
składka pracodawcy w wysokości 1% wynagrodzenia brutto danego pracownika oznaczać będzie
wzrost o około 0,7% kosztu pracodawcy z tytułu wynagrodzenia i świadczeń dotyczących tego
pracownika.
Wprowadzenie Programu, przy 80-proc. partycypacji, oznaczałoby w pierwszym roku średni wzrost
kosztów z tytułu wynagrodzeń i świadczeń pracowniczych w firmach o 0,56%, a w drugim roku
Programu wzrost tych kosztów o kolejne 0,56%, do poziomu 1,12%.
Tabela. Koszty dla pracodawcy
Pierwszy rok
funkcjonowania
Programu
Składka pracodawcy jako procent wynagrodzenia
pracownika uczestniczącego w Programie
Składka pracodawcy jako procent całkowitego
kosztu wynagrodzeń i świadczeń społecznych z
tytułu zatrudniania pracownika uczestniczącego w
Programie
Zakładany stopień udziału pracowników w
Programie
Składka pracodawcy jako procent całkowitego
kosztu płac i świadczeń pracowniczych w
przedsiębiorstwie
27
Kolejne lata
funkcjonowania
Programu
1,0%
2,0%
0,7%
1,4%
80%
80%
0,56%
1,12%
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Koszty i korzyści Programu z punktu widzenia
finansów państwa
1. Bezpośredni negatywny efekt Programu dla budżetu państwa można
szacować na netto 0,24-0,28% PKB rocznie.
2. Obniżą się przyszłe wydatki budżetu państwa na dopłaty do emerytur
minimalnych.
3. Program będzie miał pozytywny wpływ zarówno na strukturę oszczędności,
jak i na całkowitą wielkość oszczędności w gospodarce:
 Przyrost długoterminowych oszczędności emerytalnych będzie ponad
czterokrotnie wyższy od kosztu budżetowego netto Programu i
(począwszy od drugiego roku) będzie wynosił 1,15% PKB rocznie, co w
2013 r. stanowiłoby 18,7 mld zł.
 Przyrost oszczędności netto w gospodarce będzie wynosił ceteris paribus
ok. 0,22% PKB rocznie. W praktyce będzie większy, gdyż firmy i budżet
państwa, ponoszące wydatki w ramach Programu, dokonają dostosowań i
wygospodarują oszczędności gdzie indziej.
 Wzrost oszczędności netto w gospodarce będzie się przyczyniać do
poprawy Międzynarodowej Pozycji Inwestycyjnej Netto Polski.
28
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014
Dziękuję za uwagę
Kontakt
Stefan Kawalec
[email protected]
+48-601-29-39-85
Capital Strategy Sp. z o.o. Sp. k.
Al. Jerozolimskie 65/79
00-697 Warszawa
Tel. +48-22-630-57-57
www.capitalstrategy.pl
29
Capital Strategy – Jak zachęcić Polaków do oszczędzania na emeryturę? – 11 grudnia 2014