Test

Liczba punktów
Weryfikacja
WOJEWÓDZKI KONKURS BIOLOGICZNY
WOJEWÓDZTWO POMORSKIE
Etap wojewódzki
07 marca 2014 roku
KOD UCZNIA …………………..
(wpisuje uczeń)
Informacja dla Komisji Konkursowej
(komisja wypełńia po sprawdzeńiu prac)
Dane ucznia:
…………………………………………………………………………………………………………………………………
Informacja dla ucznia
1. Na stronie tytułowej arkusza w wyznaczonym miejscu wpisz swój kod ustalony przez komisję.
2. Sprawdź, czy arkusz konkursowy zawiera 39 zadań.
3. Maksymalnie możesz uzyskać 50 punktów.
Na rozwiązanie testu masz 90 minut.
Czytaj uważnie wszystkie zadania.
Rozwiązania zapisuj długopisem, niebieskim lub czarnym kolorem.
Nie używaj korektora.
W zadaniach zamkniętych – jeśli się pomylisz, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną
odpowiedź znakiem X.
9. Rozwiązania zadań otwartych zapisz czytelnie w wyznaczonych miejscach. Pomyłki przekreślaj.
4.
5.
6.
7.
8.
Życzymy powodzenia!
Wojewódzka Komisja Konkursowa
ZADANIE 1 (0-1)
Od połowy XX wieku obserwujemy stałe podwyższanie się średniej temperatury oceanów i atmosfery przy
powierzchni ziemi. Wybierz zdanie zawierające prawdziwą informację.
A) Efekt cieplarniany jest zjawiskiem negatywnie wpływającym na organizmy żywe.
B) Jedną z konsekwencji nasilającego się efektu cieplarnianego może być zakwaszenie wód i gleb.
C) Przyczyną globalnego ocieplenia klimatu jest zwiększenie ilości gazów cieplarnianych
w atmosferze Ziemi, głównie dwutlenku węgla i metanu.
D) Zmiany klimatyczne i występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych to główne przyczyny
obserwowanego procesu.
ZADANIE 2 (0-1)
Ssaki potrafią utrzymać stałą temperaturę ciała niezależnie od temperatury otoczenia. Stałocieplność jest
możliwa dzięki istnieniu w organizmach tych zwierząt mechanizmów utraty i produkcji ciepła.
Z wymienionych poniżej mechanizmów zaznacz te, które służą obniżeniu temperatury ciała.
a)
b)
c)
d)
e)
drżenie mięśni
wzmożony przepływ krwi przez tętniczki skórne
zwiększone wydzielanie tyroksyny
stroszenie włosów
zwiększone wydzielanie potu
ZADANIE 3 (0-1)
Przyporządkuj wymienionym pierwiastkom odpowiadające im funkcje.
PIERWIASTEK
1. Mg
2. Fe
3. J
ODPOWIEDZI:
FUNKCJE
a) Wchodzi w skład hormonów tarczycy.
b) Zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.
c) Jest składnikiem soku żołądkowego.
d) Bierze udział w transportowaniu tlenu.
e) Jest niezbędny w procesie krzepnięcia krwi.
1 ………..……
2 ………..……
3 ………..……
ZADANIE 4 (0-1)
Wirus HCV wywołuje wirusowe zapalenie wątroby typu C. Przez wiele lat można być nosicielem tego
wirusa i nie mieć objawów chorobowych. Wirus ten przenosi się drogą płciową i przez krew. Spośród
podanych poniżej propozycji wybierz sposoby zmniejszania ryzyka zakażenia wirusem HCV podczas
zabiegów medycznych:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
sterylizacja sprzętu medycznego
unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych
stosowanie szczepień ochronnych
stosowanie jednorazowych igieł i strzykawek
stosowanie jednorazowych rękawiczek ochronnych
unikanie korzystania z publicznych toalet
2
ZADANIE 5 (0 -1)
Podstawową jednostką budulcową nerek ssaków jest nefron. Odzyskiwanie wody z moczu pierwotnego
w nerkach człowieka i innych ssaków odbywa się w pętli nefronu. Im krótsza pętla nefronu, tym mniej
wody jest odzyskiwane z moczu pierwotnego. Ssaki pustynne – np. fenki – żyją w środowisku, w którym
panuje niedobór wody, dlatego wydalają bardzo zagęszczony mocz. Zagęszczony mocz wydalają również
ssaki morskie. Natomiast bobry spędzające większość życia w wodzie słodkiej wydalają bardzo
rozcieńczony mocz. Na podstawie tekstu wybierz zdanie, które zawiera prawdziwą informację.
A) Bobry mają długie pętle nefronu.
B) Bobry i ssaki morskie mają krótkie pętle nefronu.
C) Fenki i ssaki morskie mają długie pętle nefronu.
D) Fenki i ssaki morskie mają krótkie pętle nefronu.
ZADANIE 6 (0-1)
Podkreśl czynniki zewnętrzne, które nie wpływają na proces kiełkowania nasion.
tlen, dwutlenek węgla, woda, temperatura, glukoza, światło
ZADANIE 7 (0-3)
Do każdego z wymienionych rodzajów komórek przyporządkuj charakterystyczne cechy jej budowy.
Niektóre cechy należy wykorzystać więcej niż jeden raz.
A) komórka dwoinki zapalenia płuc
B) komórka tkanki nerwowej
C) komórka tkanki miękiszowej
ODPOWIEDZI:
A …..……….,
1. Otoczona jest ścianą komórkową zbudowaną z celulozy.
2. Posiada materiał genetyczny w postaci nieosłoniętych
błoną kolistych nici, leżących w centralnej części
komórki.
3. Posiada strukturę komórkową, która magazynuje
substancje odżywcze, szkodliwe i wodę.
4. Osłonięta jest tylko błoną komórkową.
5. Nie posiada chloroplastów.
B …..……….,
C .……..……..
ZADANIE 8 (0-1)
Wstaw znak X pod rysunkiem organizmu, który nie rozmnaża się przez zarodniki.
3
ZADANIE 9 (0-2)
Poniższy rysunek przedstawia jedną z roślinnych tkanek okrywających.
1. Podaj pełną nazwę przedstawionej na rysunku tkanki ………………………………..
2. Zaznacz zdanie zawierające prawdziwą informację dotyczącą tej tkanki:
A) Żywa tkanka zwiększająca powierzchnię wchłaniania pary wodnej.
B) Wszystkie jej komórki zawierają liczne chloroplasty, jest głównie odpowiedzialna za
przeprowadzanie fotosyntezy.
C) Martwe komórki wypełnione powietrzem, chronią roślinę przed działaniem niskich i wysokich
temperatur.
D) Pokryta jest kutykulą, chroni to roślinę przed nadmierną utratą wody.
ZADANIE 10 (0-2)
Poniższy rysunek przedstawia przekrój przez skórę człowieka. Przeanalizuj rysunek i uzupełnij poniższe
zdania.
A)
B)
C)
D)
Warstwę, której komórki zachowały zdolność do podziałów na drodze mitozy zaznaczono cyfrą …..
Gruczoł wydzielający substancję zawierającą wodę, sole mineralne i mocznik zaznaczono cyfrą …..
Warstwę odpowiadającą za przechowywanie substratów energetycznych zaznaczono cyfrą …..
Warstwę, której wytworem są między innymi gruczoły potowe zaznaczono cyfrą .….
ZADANIE 11 (0-1)
Zaznacz punkt, w którym prawidłowo opisano działanie współczulnego układu nerwowego na organizm
człowieka.
A) rozszerzenie źrenic, przyspieszenie akcji serca, zwężenie oskrzeli
B) zwężenie źrenic, zwolnienie akcji serca, rozszerzenie oskrzeli
C) wydzielanie adrenaliny, rozszerzenie oskrzeli, hamowanie aktywności żołądka
D) wydzielanie adrenaliny, zwężenie oskrzeli, pobudzenie aktywności żołądka
4
ZADANIE 12 (0-2)
Na poniższych rysunkach zaznaczono miejsca trawienia różnych grup związków organicznych w przewodzie
pokarmowym człowieka.
Adam na śniadanie zjadł: bułkę z szynką, posmarowaną masłem oraz wypił herbatę słodzoną konfiturami.
Przyporządkuj produkty spożywcze, które Adam zjadł na śniadanie do odpowiednich rysunków,
przedstawiających miejsce ich trawienia.
ODPOWIEDZI:
RYSUNEK A) ……………………..,
B) ……………………..,
C) ……………………..
ZADANIE 13 (0-1)
Wybierz szereg, w którym prawidłowo przyporządkowano nazwę płata kory mózgowej do występującego
w nim ośrodka nerwowego.
I.
II.
III.
IV.
płat potyliczny
płat skroniowy
płat ciemieniowy
płat czołowy
a)
b)
c)
d)
e)
f)
ośrodki kojarzeniowe
ośrodki wzroku
ośrodki słuchu
ośrodki odruchów wrodzonych
ośrodki czuciowe, np. bólu, dotyku, temperatury
ośrodki kontrolujące napięcie mięśni szkieletowych
ODPOWIEDZI:
A)
B)
C)
D)
I – d,
I – b,
I – b,
I – f,
II – b,
II – c,
II – c,
II – b,
III – e,
III – a,
III – e,
III – a,
IV – a,
IV – e,
IV – a,
IV – c.
ZADANIE 14 (0-1)
Daltonizm jest chorobą narządu wzroku, która polega na nierozróżnianiu kolorów.
Przyczyną daltonizmu jest:
A)
B)
C)
D)
zmętnienie soczewki oka.
nieprawidłowe działanie czopków.
uszkodzenie nerwu wzrokowego.
nieprawidłowe działanie pręcików.
5
ZADANIE 15 (0-1)
Przeanalizuj schemat układu krwionośnego człowieka, a następnie oceń prawdziwość poniższych zdań.
Wstaw literę – P, jeśli zdanie zawiera prawdziwą informację lub literę – F, jeśli informacja jest fałszywa.
P/F
Żyłę płucną oznaczono na schemacie cyfrą 2,
płynie nią krew bogata w tlen.
Tętnicą płucną płynie z płuc krew bogata w tlen.
Komorę serca tłoczącą krew do płuc oznaczono cyfrą 4.
Pobieranie tlenu przez komórki ciała zachodzi w miejscu
oznaczonym cyfrą 6.
ZADANIE 16 (0-1)
Wskaż zdanie zawierające nieprawdziwą informację na temat struktury przedstawionej na poniższym rysunku.
A)
B)
C)
D)
Tłuszcze wchłaniane są do limfy w przewodzie pokarmowym.
Rolą struktury przedstawionej na rysunku jest zwiększanie powierzchni chłonnej jelita.
Na rysunku przedstawiono fragment jelita grubego.
Produkty trawienia wchłaniane są w jelicie do naczyń włosowatych i limfatycznych.
ZADANIE 17 (0-1)
Kłącze występujące np. u kosaćca, konwalii to:
A)
B)
C)
D)
zgrubiały i silnie skrócony korzeń służący do rozmnażania wegetatywnego.
gruby i mięsisty korzeń gromadzący materiały zapasowe.
płożąca się po ziemi łodyga służąca do rozmnażania wegetatywnego.
podziemna łodyga o funkcjach spichrzowych, służąca do rozmnażania wegetatywnego.
6
ZADANIE 18 (0-2)
Do podanych poniżej nazw zwierząt dopasuj odpowiedni opis.
A)
B)
C)
D)
chełbia modra
tasiemiec nieuzbrojony
pająk krzyżak
omułek jadalny
ODPOWIEDZI:
A)…………,
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Cztery pary kończyn krocznych połączonych stawowo.
Miękkie ciało okryte dwuklapową muszlą.
Promienista symetria ciała.
Ciało wydłużone i spłaszczone grzbieto-brzusznie.
Trzy pary kończyn krocznych połączonych stawowo.
Ciało wydłużone i obłe w przekroju.
B)…………,
C)…………,
D)…………
ZADANIE 19 (0-1)
Wybierz szereg, w którym zawarto cechy charakterystyczne dla żaby trawnej:
A) kończyny kroczne, stałocieplność, błony płodowe, płuca gąbczaste
B) kończyny kroczne, zmiennocieplność, błony płodowe, płuca workowate
C) kręgosłup, zmiennocieplność, gruczoły śluzowe w skórze, płuca workowate
D) kręgosłup, stałocieplność, gruczoły śluzowe w skórze, płuca gąbczaste
ZADANIE 20 (0-1)
Wskaż zdanie zawierające nieprawdziwą informację na temat wątroby.
A)
B)
C)
D)
Magazynuje żelazo i niektóre witaminy.
Bierze udział w termoregulacji.
Wydziela żółć trawiącą tłuszcze.
Pełni funkcję detoksykacyjną.
ZADANIE 21 (0-1)
Wybierz szereg zawierający tylko choroby bakteryjne.
A)
B)
C)
D)
angina, borelioza, rzeżączka, kiła
AIDS, angina, różyczka, borelioza
angina, rzeżączka, malaria, kiła
AIDS, angina, borelioza, kiła
ZADANIE 22 (0-1)
Poniżej na rysunku przedstawiono jedną z tkanek nabłonkowych. Tkanka ta w organizmie człowieka
występuje w:
A)
B)
C)
D)
przełyku
drogach oddechowych
jelicie cienkim
naczyniach krwionośnych
7
ZADANIE 23 (0-1)
Nieprawdą jest, że:
A) Plemniki żyją w drogach rodnych dłużej niż komórki jajowe.
B) Najądrza są miejscem dojrzewania plemników.
C) Gamety żeńskie w przeciwieństwie do męskich pozbawione są zdolności ruchu.
D) Komórki jajowe powstają w jajnikach, a dojrzewają w jajowodach.
ZADANIE 24 (0-1)
Na wykresie przedstawiono zakres tolerancji trzech gatunków organizmów na zanieczyszczenia środowiska.
Na podstawie wykresu podaj oznaczenie literowe:
Gatunku najbardziej zagrożonego wyginięciem przy wzroście zanieczyszczeń środowiska ……………….…
ZADANIE 25 (0-2)
W tabeli przedstawiono 5 gatunków kręgowców i porównywane cechy.
Uzupełnij tabelę, wpisując znak X w odpowiednich miejscach.
Cecha
ropucha szara
bocian biały
bóbr
europejski
pstrąg
potokowy
żółw błotny
OWODNIOWCE
ŁOŻYSKOWCE
ZMIENNOCIEPLNE
PŁUCODYSZNE
ZADANIE 26 (0-1)
Z poniższej tabeli wybierz prawidłowy przykład populacji i odpowiednie uzasadnienie wyboru:
1. zespół osobników zamieszkujących
określony teren.
A) Sosny w Tatrzańskim Parku Narodowym
B) Gołębie w Gdyni
C) Zawilce gajowe rosnące w lesie
ponieważ
populacja
to:
2. zespół osobników tego samego gatunku
zamieszkujących określony teren.
3. zespół osobników różnych gatunków
zamieszkujących określony teren.
D) Turzyce rosnące na łące
8
ZADANIE 27 (0-1)
Przeczytaj uważnie tekst i zaznacz, jakiej rośliny dotyczy:
„Jest drzewem dorastającym do dużych rozmiarów. W pierwotnych lasach obszaru obecnej Polski to drzewo
tworzyło drzewostan. Znajduje zastosowanie w leczeniu nieżytów górnych dróg oddechowych, grypie,
anginie. Poprawia także wydzielanie żółci.”
A)
B)
C)
D)
głóg
lipa
kalina
orzech włoski
ZADANIE 28 (0-1)
Wskaż zestaw zawierający tylko zioła krajowe.
A)
B)
C)
D)
aloes drzewiasty, bylica estragon, krwawnik pospolity
lebiodka pospolita, hyzop lekarski, mniszek pospolity
pokrzywa zwyczajna, mniszek pospolity, krwawnik pospolity
arcydzięgiel litwor, czarnuszka siewna, lawenda prawdziwa
ZADANIE 29 (0-1)
Wskaż, jakiej rośliny dotyczy ten opis.
Istnieje wiele ludowych nazw tej rośliny: knotnica, kędzierzawica, dziwizna, gorzyknot. Jest rośliną
dwuletnią, wytwarzającą w pierwszym roku rozetę liści, w drugim wysoki do 2,5 metra pęd kwiatostanowy.
Posiada silny, długi korzeń palowy. Liście pokryte są gęstymi włoskami (kutnerem) chroniącymi przed
utratą wody.
A)
B)
C)
D)
arcydzięgiel litwor
bylica piołun
dziewanna
mięta pieprzowa
ZADANIE 30 (0-3)
Zaznacz, jaka część rośliny jest surowcem leczniczym. W tym celu wstaw znak X w odpowiednie miejsce
tabeli.
Nazwa rośliny
Kwiatostan
Pędy (ziele)
Korzeń
Czarnuszka siewna
Lipa drobnolistna
Lubczyk ogrodowy
Malina
Mniszek lekarski
Rosiczka
Wierzba biała
9
Kora
Owoce/nasiona
ZADANIE 31 (0-1)
Określ prawdziwość informacji o glistniku jaskółczym zielu. Wstaw literę – P, jeśli zdanie zawiera
prawdziwą informację lub literę – F, jeśli informacja jest fałszywa.
L.p.
1.
2.
3.
4.
5.
Informacja
P/F
Jest rośliną trującą, o bardzo silnym działaniu.
Wydzielający się z łodygi sok służy do leczenia kurzajek.
Glistnik charakteryzuje się białymi, drobnymi kwiatami.
Palone suszone ziele glistnika odstrasza komary i muchy.
Nasiona glistnika są rozsiewane przez mrówki.
ZADANIE 32 (0-1)
Roślina ta ma wyraźne działanie na układ pokarmowy. Pobudza trawienie i apetyt. Zalecana przy
niestrawnościach, mdłościach, bólach brzucha. Dla świeżości oddechu zaleca się płukanie jamy ustnej
i gardła naparem. Uznawana jest za pomocnika wędrowców i pielgrzymów.
Zaznacz, jakiej rośliny dotyczy ten opis.
A)
B)
C)
D)
bylica piołun
glistnik jaskółcze ziele
rosiczka okrągłolistna
rozchodnik pstry
ZADANIE 33 (0-1)
Zaznacz zestaw zawierający czynniki powodujące wzrost częstotliwości mutacji nazywane czynnikami
mutagennymi:
A)
B)
C)
D)
promieniowanie jonizujące, obniżona temperatura, kolchicyna
promieniowanie ultrafioletowe, pokarmy pochodzenia roślinnego
promieniowanie jonizujące, kolchicyna, podwyższona temperatura
promienie ultrafioletowe, pokarmy pochodzenia roślinnego, kolchicyna
ZADANIE 34 (0-1)
Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.
Alloploidy to organizmy, których genomy zbudowane są z zestawów chromosomów pochodzących:
A)
B)
C)
D)
z różnych gatunków
z tego samego gatunku
z tego samego diploidalnego zestawu chromosomów jednego gatunku
z tego samego haploidalnego zestawu chromosomów jednego gatunku
ZADANIE 35 (0-1)
Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.
Hemofilia jest chorobą sprzężoną z płcią wywołaną przez recesywny allel leżący na chromosomie X, dlatego:
A) ojciec nigdy nie przekazuje wadliwego genu córkom.
B) choroba występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn.
C) synowie chorego mężczyzny nie odziedziczą wadliwego genu od ojca.
D) matka nosicielka wadliwego genu nie może mieć chorych synów.
10
ZADANIE 36 (0-3)
A
B
0
Główne grupy krwi układu AB0 warunkowane są przez 3 allele jednego genu: I , I , i .
Monika, która ma grupę krwi A wyszła za mąż za Tomka, który ma grupę krwi B i jest heterozygotą pod
względem tej cechy. Matka Moniki ma grupę krwi A, a jej ojciec grupę krwi 0.
A) Określ genotypy: Moniki ……………., Tomka ……………….
B) Czy Monika i Tomek mogą mieć dziecko z grupą krwi 0? ……………….
C) Udowodnij swoją odpowiedź zapisując odpowiednią krzyżówkę genetyczną (wypełnij poniższą tabelę).
ZADANIE 37 (0-1)
Oceń prawdziwość informacji zawartej w zdaniach dotyczących skutków mutacji. Wstaw literę – P, jeśli
zdanie zawiera prawdziwą informację lub literę – F, jeśli informacja jest fałszywa.
Lp.
Informacje
P/F
1.
Mutacje mają tylko letalny charakter przyczyniając się do śmierci
organizmów.
2.
Większość pojawiających się w genomie mutacji ma charakter neutralny
i ich pojawienie nie powoduje żadnych zmian fenotypowych.
3.
Skutki mutacji mogą być korzystne, zwiększając zdolności adaptacyjne
organizmu.
4.
Mutacje, które zaszły w komórkach płciowych lub w komórkach, z których
gamety powstają, są dziedziczne.
5.
Dziedziczone są tylko mutacje zachodzące w komórkach somatycznych,
np. w komórkach wątroby, mięśni lub skóry.
ZADANIE 38 (0-1)
Spośród podanych poniżej chorób genetycznych wybierz tą, której przyczyną jest blok metaboliczny w szlaku
przemian aminokwasu tyrozyny:
A)
B)
C)
D)
fenyloketonuria
galaktozemia
albinizm
mukowiscydoza
11
ZADANIE 39 (0-1)
Uczniowie badali wpływ różnych czynników na proces kiełkowania nasion pewnej rośliny. W tym celu
przygotowali 6 szalek, umieścili na nich po 30 nasion, a następnie przechowywali je przez okres tygodnia
w dwóch różnych temperaturach (5° C i 30° C), utrzymując różne warunki: dostęp światła (+) lub jego brak
(-), dostęp wody (+) lub jej brak (-). Wszystkim nasionom zapewniono dostęp tlenu.
Temperatura
Dostęp światła
Obecność wody
Dostęp tlenu
5°C
+
+
Brak
Wynik
kiełkujących
doświadczenia
nasion
5°C
+
+
Nieliczne
kiełkujące
nasiona
5°C
+
+
+
Nieliczne
kiełkujące
nasiona
30°C
+
+
Brak
kiełkujących
nasion
30°C
+
+
Większość
nasion
wykiełkowało
30°C
+
+
+
Większość
nasion
wykiełkowało
Zaznacz w tabeli TAK, jeśli wynik doświadczenia pozwala rozwiązać podane w tabeli problemy
badawcze, lub NIE, jeśli na podstawie tego doświadczenia nie można ich rozwiązać.
Lp.
Problem badawczy
1. Czy światło jest niezbędne do kiełkowania nasion badanej rośliny?
2. Czy tlen jest niezbędnym czynnikiem do procesu kiełkowania nasion?
3. Czy temperatura ma wpływ na kiełkowanie nasion badanej rośliny?
Tak / Nie
Tak
Nie
Tak
Nie
Tak
Nie
Zadanie z http://bnd.ibe.edu.pl/
12