Show publication content!

PIEŚNI
BIAŁORUSKO-POLSKIE
Z POWIATU SOKOLSKIEGO, GL B ER SU GRODZIEŃSKIEJ,
ZAPISANE PRZEZ
OF, D r . J. B a o d o u i n
de
Go o r ten ay. ■
W KRAKOWIE.
NA K ŁA D EM AKA D EM II U M IEJĘTN O ŚC I.
SKŁAD
ÓŁÓW NT
W
K S IĘ R A B K I S P Ó Ł K I
W Y D A W N IC Z E J
. A
S
Osobne odbicie z Tomu XV I. Oz. II. Zbioru wiadomości do Antropologii
krajow ej Akadem ii Umiejętności w Krakowie.
3 %
K raków , 1803. — D ru k arn ia U niw ersytetu Jagiellońskiego pod zarzädem A . M . K osterkiewicza.
PIEŚNI BIAŁORUSKO-POLSKIE
z p o w i a t u S o k o l s k i e g o g u b e r n i i G r o d z ie ń s k ie j .
Zapisane przez
Prof. Dr. J. Baudouin de Courtenay.
---------------- 3><$-----------------
Objaśnienie w stępne.
P ie ś n i te za p isa łem z u st n iań k i moich dzieci, Józefy Borowskiej
( la t około 30), m ieszkającej od la t czterech w D orpacie, ale p o c h o ­
dzącej z „ o k o lic y “ , t. j . wsi szlacheckiej, H o r c z a k i w powiecie
Sokolskim . C ały szereg ta k i c h wsi czyli „ o k o lic “ za m ie sz k a ły jest
przez dro b n ą szlachtę, z a p is y w a n ą zw yk le z u rz ęd u do liczby mieszczan
pobliskiego m iastec zk a. T a k te ż i Jó zefa B o ro w sk a z o s t a ła zalic zon ą
do m ieszczan m iaste czk a Odelaka. T a d ro b n a s z la c h ta u ż y w a w domu
obu języ kó w , ta k po lskiego, j a k i bia łoruskiego. Jedni m ów ią częściej
po polsku, inni zaś po b ia ło ru sk a . W k ażd y m j e d n a k raz ie p rze w aża
tu j ę z y k białoruski. Pomimo to owa sz la c h ta d ro b n a u w a ża siebie za
p olaków , a to niety lko ze w zględu n a religię, s ą to bowiem praw ie
w yłącznie katolicy, ale ta k ż e ze względu n a tr a d y c y e polsko-szlacheckie. O ile mogę wnosić z k ilk u indyw iduów , pochodzących
z owych okolic, pan uje tam j ę z y k polski w cale p o p raw n y , chociaż
i „po c h ło p s k u “ czyli po b iało ru sk u m ów ią oni ta k że zupełnie dobrze.
Lubo ję z y k ie m domow ym j e s t tam przew ażnie (mniej więcej w dwuch
trzecich) j ę z y k białoruski, to j e d n a k n a zeb ran iach liczniejszych, na
w eselach i t. p. owa d ro b n a szla ch ta s t a ra się mów ić w yłącznie po
polsku. N iek tó rzy też z nich u m ieją p is a ć po polsku dosyć p o ­
praw nie.
O k re ś l a ją c to te r y to ry u m ze ścisłością etnograficzną, należ y j e
n az w a ć t e r y t o r y u m
m i ę s z a n e m , p o l s k o - b i a ł o r u s k i em.
T e n z m ię s z a n y c h a r a k t e r oclzwierciadla się ta k ż e w załączonych
tu p ieś n iach . J ed n e z nich b rz m ią czysto po b iałoru sko , inne po pol­
sk u , a je s z c z e in ne p rz e d s ta w ia j ą d ziw aczn ą m ięszaninę obu ję zy k ó w .
W piosnce 6 -tej z n ajd u jem y ry m o w a n e z e sta w ien ie pew nych
ś r o d k ó w czaro dz iejsk ich z ich d om niem anem i skutk am i.
W pieśniach p rze w aż n ie b ia ło ru sk ich odznaczam oso bnym d r u ­
kiem s p a c y o w a n y m , w y ra z y i zw ro ty polskie lub m ięszane. N a
odw rót w pieśniach p rze w a ż n ie p olsk ich u ż y w a m osobnego d ru k u do
od zn acze nia w y razó w i zw rotów b iało rusk ich lub m ieszanych.
W y m a w ia n ie o znaczam tu w sposób p rzy s tęp n y d la l szerszej
publiczności, t. j. stosując z w y k łą grafikę i pis ownię polską. A k cent
w y razó w w ielozgłoskow ych oznaczam tylk o wtedy, k ied y p a d a on nie na
ich p rz e d o s ta tn ią zgłoskę. L ite ra u oznacza u nie-zgło sk otw órcze, t. j.
n a stę p u ją c e po innej sam ogłosce albo też p rzed in n ą sam o g ło sk ą tej
sam ej zgłoski.
Rzecz prosta, iż lite ry a, ó, e w w y razach b ia ło ru sk ich nie o z n a ­
czają wcale ta k zw anej „p o ch y lo n o ści“ , ale ty lk o a k c e n t z w y k ły c h
sam o g ło sek a, o, e.
D o łączo ne m elo d ye zo sta ły zap isane przez p an n ę E l i ę d e
S c h o u 1 1 z - A d a i' e w s k i.
D o rp a t, w g rud niu 18 90 .
1.
Wyłącznie białoruska. *)
Nr. I.
Moderato.
---- 4 -—
-—
E j,
FJf "U ^
\W 7
4
p a j —d u
ja
pa
ds
» f /i [\
f - M J 1)
lu — h a ,
*
— 1~
w-
— J—
k ra j
łi
— ha,
y\-:'
E j,
--F
_J------ s
w
T am
m oj
paj — du
m i — ł yj
h a — re
--- r
p 0N------------- r ? ----1
¥
r :
ja
m i — ły j
ha — re
k ra j
1 -----
------------------ ------ -
p h i — ham ,
-----
—
Tam m oj
pa
#-
p ł u —h a m .
E 'j , p a jd ń j a p a k rä j łu ha,
T ä m moj miłyj b a rć płnham .
') Każdy wiersz pow tarza się, t. j. śpiewa się dwa razy.
A jo n liare, a jd p łaczu ,
D arm o sw ajó lie ta traczu.
S w aje lieta p atrdciła,
N i e m i tah ó, sztó lubiła.
J d k nie byłó, tó j nie budzie
T ah ó , sztó lubi ci budzie.
Paniesti j a jem ii jeści,
Czy nie s k a ż e jó n mnie sieści.
P an iesii j a je m u pici,
Czy nie budzie haw a ry ci.
Ój, n a p iu s a i n ajetisa
I ' na ralil p aw aliysa.
— Czahó l e ż y s z , czóm nie h a r ć s z ,
Czóm da mienie n ie b a w o r y s z ?
— „ J d k j a liaw ary ci m a j u ?
N ie lu b uju ż a n ń m a j u “ .
— J a u niedzielu rad zilas a,
N ie lńbom u zb daz iłasa.
E 'j, pajdii j a pa kra j sadu
I w ^żen u k aczó k stado.
T y j e kaczki palecieli,
J a n y sabie p a ru mieli.
T y lk o a d n a zastałd sa .
P r y biereżk u k u p ń ta s a :
— „Czy w y mienid rastreld jcie ,
Albo w y mnie p a ru d a jc ie “ .
2.
Przeważnie polska.
A llegretto.
Nr. 2.
t j
L
-
3
...........r
s - .
< ■ " I*'
P"
N
■
1—
P a —s ie —j u
Jak
ja
r u —ty
^
= r<
f
h s
ja k
I
m a —ja r u —ta
to j a ś p ie -w a ć
3
e z te - r y o —g ro d e c z — k i ;
j a b y - ł a u o j—c a ,
z b u —j a — la ,
s p ie —w a — la ,
rt
j - f
j a b y — la u m a tk i,
"f" 7Ź
z b u - j a —la .
s p ie -w a —la .
P a s i e j u j a ruty cztery o g ró d ec zk i;
M a j a r u t a zbujała.
J a k j a b y ła
ojca, j a k j a b y ła 11 m atki,
To ja śpiew ać ś p ie w a ła ;
J a k w yszła za ch łop a, j a k za sian ok op a,
W t e n c z a s śpiew ać p rzestała.
Bieży woda, bieży kolo mego ok na,
M a—j a
To
ja
r u —ta
ś p ie w a ć
(4)
N ie m a k om u z a p y n i ć 1);
P ije m o j m ileńki czte ry niedzieleńki,
N ie m a k om u zabronić.
P i j e miły, pije i mnie m ł o d o 2) bije,
Je s z c z e ka ż e woły gnać.
P o p e n d z e ja woły w k alin o w e doły,
S a m a l a hu, b u d u s p & ć .
Oj b en d e ja sp ała, pó ki b end e chciała,
Do sam ego wieczora.
— „Cudze żoneczki ś n iad an ie gotuj o,
Moja m iła w boru śpi.
D ałb y k o m u za to sto złotych n a lato,
Ż e b y miło 3) o b u d z ił“.
— Zasypili jije du b ó w y ji kije,
T w a j ć, Ja s iu , r i i c z e ń k i .
B o d d j t a b i ć n ó l i i p a h n u ł o n k a r c z o ł i i 4),
J ä k t y j i j ó d a h a n i U.
B o d ä j t o b i e r u k i p a h n u ł o u k l u k i 6),
J a k t y j i j e mocno b i u .
Pzewaźnie polska.6)
Nr. 3.
Allegretto.
:#=
z ło —te m
je u — ka
p a — k r a — p la — n a ,
i
T a m s ta —j a — ł a
m ło d a
K a —s ia ,
oczki
z a —p ła
k a —ne.
A u p o l u j e u k a , złotem p a k r a p l a n a;
T ä m s t a j a ł a m łoda K asia, oczki zap ła k a n e .
Oj, niem a k a m t i J a s i u d a c i z n a c i ,
K a b 7) p r y j e c h a u młodyj K a si ó c z e ń k i u ciraci. (bis)
Je d n e oczko utar, a drugim p ła c z e :
— „ J a przez ciebie, m łod a K asiu, k o u icze ń k a tracę.
') Zatrzymać.
2) Młodą.
3) Miłą.
') W k o c z e r h i, w koczergi (pogrzebacze drewniane).
5J Coś zgiętego, kluka, kluczka.
6) Drugi wiersz każdego dwuwiersza powtarza się, t . j . śpiewa się
dwa razy (bis).
’) Ka b, ka by.
(5)
Choć je d n e g o stracę, d rug ie g o n ab en d e *),
A le ciebie, m łod a K a s iu , nig dy nie z a b e n d e 2) “ . —
P ojechał Jasiertko po d r u h i j 6 p e r ł a ,
A ju ż j e g o m łoda K a s i a n a ty c h m ia s t u m arła.
P r z y j e c h a ł Ja s ie ń k o z drugiem i perłami,
A j u ż jego m łod a K a s i a 8) do g ro bu w k ła d a jo 4).
M atk a wieniec wije, na g ło w a 8) w kładajo,
C zerw on em i g ra n a t a m i ręce je j wwijajo.
— „ A c h ! m oja m am un iu, j a k j a je j ż a łu je !
J a g r a n a t k i odejm uje, ren ce je j całuje.
A c h ! m o ja m am uniu, widzisz mnie ż y w e g o :
Dzisiaj chow asz c ó rk a s w o j a 3), ju t r o mnie sa m e g o “ . —
Ä u p o l u r y c z k a 6), a n a r y c z c i 5) k ł a d k a ,
C h a c i e u J & ś K a s i u w z i ś ć , n i e u z w ó l i ł a m a t k a , (bis)
4.
Prawie wyłącznie białoruska.6)
M oderato a ssał.
Nr. 4.
33
._ .
pad
m y — śli
9
O j,
za—d u — m au,
I
z a — h a —d a u ,
N ie
ze— n u u z ia u ,
W
n ie p a d
my
ś li
ż e —n u u z ia u .
Ój, zadumał), z a h a d ń u :
— „N ie pad (sial) myśli żerni ijz iä u : (bis)
N ie mnie ź jej u pabyei,
N ie mnić ź j e j u p a ż y c i ; (bis)
P ajdti % w ojsku służyci,
P ajdii u wojsko, u czu ży krdj,
P a d tii b a r d krutuju,
P a d re c z e ń k u b y stru ju . —
') Nabędę.
2) Zabędę, zapomnę.
a) Zob- odsyłacz l." do piosnki 7.
4) Zupełny brak rymu; dawniej było tu zapewne „ w k ł a d a j o d o
j a m y " zam. „ d o g r o b u w k ł a d a j o “.
5) R z e c z k a — n a r z e c z c e . Formy te są oczywiście białoruską
p rz e r ó b k ą , wyrazów małoruskich. Mamy więc prawo przypuszczać, że całe
to zakończenie zapożyczono od Małorusów. ‘
uc
°) Drugi wiersz każdego dwuwiersza powtarza się (bis). Tylko w lcońpieśni mamy trój wiersz, którego trzeci wiersz „ D a s o c k a j a p a r a d a “
zastępuje w śpiewie powtórzenie drugiego, „ P a d a ł a c i e h r u m ä d a “.
(6)
S a la w i ej ku d ru ó b n ień k i,
T w ó j h a ła s ó k tónieńki,
Oj ! zaszcz ebieczy ty mnie,
JA n a czużój sta ran ie .
O j! najm ti j a p a d w o d u ,
DA j p a je d u d a ro du.
J a k p r y j e c h a y pad siełó,
Stało że mnió wiesiełó.
JAk p r y j e c h a y na p a d w ó r,
W y s z o y aciec rad nó j m ój,
W y s z o y aciee i maci,
Stali sy n a w i t a e i :
„ W i t a j, s y n u r o d z o n y ,
O d z i e t w ó j d r u ż e k z w i e ń c z o n y 1) ?“
— Oj, z w ien czay sa p r y p ałk ń ,
O str a szab la p r y bakti.
Ó j ty , m aci rad zi ma,
NA szto m ienie z rad ziła ?
Szczaścia-doli nie dałA,
D a y s a ł d a ty p a d a ła . — (bis)
— „I jA ta m u nie r a d a ;
P ad ałA c i e b r u m a d a
D a s ó c k a ja p a r a d a 2) “ .
5.
Piosnka białoruska z wpływem wschodnim, wielkorusklm, a właściwie wielkoruska zbiałoruszczona.
Nr. 5 .
A n d a n t e .
i
"VI7
fm ^
"a
4 *
11 " /®
J ie l
ma
% •* Ö
S ta — ru o
^J
—
J4 .
ja
T
J 1
"P
\
da
i
z ie
—
—
—
s io
; ; g i :;
—
n e n —k a
n ie
—
- h -......................
i --------------
4j
w ie
lo
—
n a — ja ,
,
v
—
Jie l s) maj A, d a i zie ló n a ja ,
S ta r y ó n e n k a n ie - w ie sió ła ja .
N ie m a h ü j a pa z a b y c isa ,
U naczó spieczy a y dzień chódzieczy,
U nacze spieczy a y dzień chódzieczy,
Z czużaziómcami h a w ó re c z y :
*) „Przyjaciel zaślubiony“, żona.
2) „Sotskaja porada“, rada „setników“ wiejskich.
3) Jćl, j o d ł a .
ł a — ja .
(7)
Czużaziómiec to nie b räciejko ,
Czużaziemiec to nie ry ód nien ki.
— S aław iejk u, d n lö b n a ptäszeczka,
Gzy nie b y u ty u m a jöj s t a r a n i e ?
Czy nie b y u ty u maj oj s t a r a n i e ?
Czy nie płacze aeiec, m a tk a p a mniö ?
— „ P ła c z e , płacze, zabiw ajeesa,
B rä t s sieströju r a z łu c z a je c s a “ . —
— A bodäj my nie radzłlisa,
B rä t s sieströ ju razłuczylisa.
6.
Wyłącznie polska.
Nr. 6.
M oderato.
D z ie w — c z y n o ,
byś
p o —sa g
czar
d z ię w cz y — n o ,
m ia —ła ,
że
—
—
k i zdo
ne
n ił — by
—
b io : Ż e —
sie
Dziewczyno, dziew czyno, c za rn e oczki z d o b i o ;
Ż eb yś p o sa g m iała, ż e niłb y sie z tobo.
— N ie py taj sie, d u rn ia (o to), czy j a p o sag m iała,
A zap yta j, durniu, czy za ciebie chciała.
P ók i ja je s te m u swego ojca panno,
T o j a takich durnió w siedm iu z n a ła daw no.
To pierszemu dałam c h o r o b a 1) z tęsknico,
A d rug iem u dałam k a s z a *) z grochowico.
A trzeciem u dałam jele n io we rogi,
Ż eby on nie chodził trzy la ta n a nogi.
A czw artem u dała m zielonej p ietru szk i,
Ż eby on nie odjoł głow y od poduszki.
A piątem u dałam sokołowe oczy,
Żeby on nie chodził do dziew czo nt po nocy.
A szóstemu dałam kijem po k o l a n a c h :
Znaj to, chłopcze d u r n i u , że nie tw o ja d am a .
A siódmem u zo stał r u tw ia n y w ianeczek,
Bo to był najm ilszy u m nie k o ch aneczek .
') Zob. odsyłacz 1. do piosnki 7.
(8)
Piosnka polska.
Nr. 7.
Moderato.
D z ie ń
Jak
d o — b ry d z ie w — c z y — n o ,
czy
w y —so — ko
w e — s o — ło
d la
k o — go
O
J a k w ie l— k a
Wa
c ie - k a w o ś ó
tw o
— ja I
:
ży
LEżr
ty —
h—p--
W s z a k w id z is z p rz e d o
je sz ?
zgczy
-frrtr
_
o —so — b a
:
m o —ja .
Dzień d ob ry, dziew czyno,
Czy wesoło żyjesz ?
J a k w ysoko skaczesz,
A dla kogo ty jesz ?
„ J a k w ielk a ciek a w ość t w o j a !
W s z a k widzisz p rze d oczy osoba m o ja ' ) “ .
P ra w d a , żem 2) cie widzę,
N ie wiem, co za s k u t e k :
Czy hende mieć (m iał) rad ość,
Czy (lub) nieznośny sm utek.
„Z a c zek aj, w tenczas ci powiem,
Niech siem 2) j a ro z p a trz ę i u. ludzi d o w ie m 11.
D o k ąd że ty beńdzie sz
U ludzi p y t a ł a ?
P ię k n y chłopiec młody,
Co sien 8) tobie z d aje ?
„Mnie sien 3) to zdaje, j a tego boje,
Ż ebym nie p o p a d ła w k a b a ły t w o je “ .
') W gwarze polskiej tej okolicy przypadek i . 1. p. r. ź. od rzeczew ik ó w z przypadkiem 1-ym na - a brzmi tak sam o, j a k przyp. 1.: „oso
qa moja“, „żona“.
z) Właściwość tej gwary.
3) T ak się wymawia w tern połączeniu, zam. s i ę , s i e .
(9)
Pójd ziem do kościoła,
Staniem n a kobiercu
I w eźm ie m y B og a
N a pomoc do serca.
„ N ie j e d e n n a pom oc bierze,
J a k stompi z kob ierca, to w inne w ie r z y “ .
Piosnka polska.
Nr. 8.
Allegrettn.
i
O — że — n i ł
z B ia — łe j
c h ło p
sie
M a—r u — si
O ch!
Ru — s i ,
1
w z io ł
b ie — d n a
ja ,
i:
bie
g łó w
—
fflo — ja l
Ożenił sie chłop M a ru si1)
I wzioł ż o n a 2) z Białej Rusi, —
O c h ! j a , b ied n a ja ,
B iedn a g łó w k a m o j a !
— Z rucaj, p ani, swe p o ty n k i 3),
A włóż łapcie, popędź św inki. —
Och ! j a , b ie d n a ja ,
B ied n a g łó w k a m o ja!
I wzioł ż on a z B iałej R usi,
N ie chce robić, ale musi, —
O c h ! j a , ...............
„ J a k j a św inie w yganiała,
Do swej m atki list p i s a ł a “. —
Och ! j a , ...............
A n a dru gi dzień wesela
A on w w iązał je j k oń dziela 2), —
O c h ! j a , ................
M a tk a o tym dow iedziała,
Sześćm a końmi p rz y je c h a ła : —
O c h ! j a , ................
„N ie rok, nie d w a y m atki była,
N ig dy tego nie ro b iła “ , —
Och! j a , ...............
„ „Gdzie ty, córko, to podziała,
Że (sic!) j a tobie n a d a w a ł a ? “ “ O c h ! j a , ...............
— Zrucaj, pani, rękaw iczki,
P om yj ły żki i dojniczki. —
O c h ! j a , ................
„ J a to wszystko sp rz e d a w a ła ,
Chleba, soli k u p o w a ł a “ . —
O ch! j a , ................
*) Wyraz niezrozumiały, prawdopodobnie z am. n a Ru s i .
8) Zob. odsyłacz 1. do piosnki 7.
») Oczywiście zam. b o t i n k i , b o t y n k i , t r z e w i c z k i .
(10)
„ „ G d z ie <y p o d ział te surdu ty,
Co p rz y je ż d ż a ł n a z a l o t y ? “ “
O c h ! j a , ...............
— Cudze były, to nie moje,
K a ż d y p o b ra ł j a k b y swoje. —
O c h ! ja, . . . . .
— Cudze były, to nie m oje,
K ażd y p o b rał j a k b y swoje, —
Och ! j a , ...............
„ „ B o d a j, zieńciu, g ło w a 8) skreńcił,
J a k do mojej córki j e ź d z i ł . “ “
Och ! j a , ................
„ „ G d z ie ty podział te m anele ’),
Co p rzy jeż d ża ł n a w e s e le ? “ “
O ch! j a , ...............
— Nie klnij, nie klnij, m atk o, zieńcia,
Z ab ierz c ó r k a 8) i z dziecieńeiem.
O c h ! j a , ...............
„ „ J a z dziecieńeiem nie d aw ała,
Z dziecieńeiem nie bende b r a ł a . “ “
O c li! j a , bied na ja ,
B iedn a g łó w k a moja!
9.
Piosnka białoruska.
Nr. 9.
A ndante.
------------------ 1-----
r - f c - 8 ------------------------------------------- 1—
Ä
c #
— <v
- -v ->
i
m
---------------------— « -----------------------
-J —
Z a —i w i e — n ie — l i
=
no
—
—
*—
wy
-1
na
w aj — n u
_|
i—
|
-h
-j
ii
pły
t
Z a — p ła — k a — li
pj
j—
k lu — czy,
—
m a — ło j — c z y — k i ,
_
— j —
i
—
Zaźwienieli now y kluczy,
P a m oru p ł y w u c z y ;
Zapłakali m ałójczyki,
N a wajnti id uczy :
Z a p łak ali m ałady je,
A patom s t a r y j e ;
P a k id a ju ó żonki doma
I dzieci m ałyje.
— „Z letä jciesa, e zo rn y h a lk i .“
D a ysió pole kry li ;
Z a p ła k a li m ałójczyki,
Żalu narobili,
— „Z letäjciesa, czorny halki,
Z letä jciesa y hory,
A wy, m ł o d y m ałójczyki,
Stupajcie d a d o m u “ . —
„ „ R a d y bylib my stnpaci,
Tumän n a stu p a je ;
R ad y bylib w iernńcisa,
Nas p ä n nie pusk aje.
') Znaczenie objaśnia śpiewająca ogólnikowo, ja k o „ubranie tak ie“,
Zob. odsyłacz 1. do piosnki 7,
2)
(11)
R ady bylib w iernücisa,
N as pkn nie p u s k a j e ;
Bidzie sab ie na k resiełku ,
N a s k r y p a ń k u h ra je .
A s k r y p o c z k a z b ierlem o ezka *),
A sm yczók iz r u t y ;
J a k za h ra je , serce zwiane,
N a usiii Poiszczu czuci 2) “ “ .
10 .
Piosnka białoruska, o ile się zdaje, pochodzenia wielkoruskiego.
Nr. 10.
Andante.
Aj I
ty ,
ł u t — lta
— ja,
łu
—
ga — \y a — ja ,
łu — g a — \va — j a .
A j! ty, ł u t k a 3 . łu g a w aja ,
U d zie ty noczku n a c z e w a ła ?
— „ N a c z e w a ła j a u lużeczku,
P ry k ru cien k u m biereżeczku.
I szli tu d ä usió w dałyje,
R ek ru to cz k i m a ł a d y j e ;
I szli an i k ra j sadóczku,
I zrfczali pa prutoczku,
I żdziełali pa d u d o c z k u “ . —
— A j wy, d u d k i, nie h u d i e t i e ,
Maho b a t ' k a ni e z b u d i e t i e ;
Bo m uj 4) b a t ' k o s p i t ' 5) p a chmielu 6),
Z w ie lika ho pierepoju. —
') Tylko w śpiewie; przyp. 1. nieużywany; zam tego „ b i e r w i o n i e 3,
b i e r w i o n o , drzewo, polano.
ł) Rym „ruty — czuci“, oczywiście zam. „ruty — czuty", zdradza m a ł o r u s k i e pochodzenie tej piosnki
3) Zapewne zam. „ u t k a “ (kaczka).
4) Wyraz, z polska tu wymówiony.
5) Wyrazom tej piosnki, oznaczonym za pomocą pisma spacyowanego,
właściwą je s t wymowa wschodnia, Wielkoruska.
e) ‘ Żam. Wielkorus, s p a c h m i e l j a ( e t noxMeana).
(1 2)
11,
Białoruska.
Nr. II.
A n dante cantabile.
a)
E j,
ty
d u —b ie ,
ty
z ie — lo — n y ,
sz y — r o — k i
lis t
«•
T y , m a —ło j
-u S
doń—ki
p rau
V-4
*
E j,
ty
czylc m a —ł a —d z ie ń —
u
c ie
—
bie.
= d = ł -a—jł
•
d u —b ie , ty
z ie — lo —n y , s z y —ro — k i l i s t
na
ta —
m g
Ii= 3
Ty
s u
—
p rau
ło j — c z y k
ma
h! = g - m = 4
*4
—
k i,
w
= 0 i
n i e —tu
b)
—
doń — ki
u
m a —ła
d z ie ń — k i,
n ie — tu
4=
-Uh
c ie
—
b ie .
D ekam etron
D e J ca m etro n
q*=
E j , ty d u b ie ,
na
s z y ro k i l is t
t y z ie lo —n y ,
E li
ss
Ty ma
ło j —c z y k m a ła —d z ie ń — k i, n ie tu
ta — b ie :
p r a u — d o ń —k i u
E 'j , ty dubie, t y zielony,
S zy ro k i list n a t a b i e ;
T y , m ało jczyk m a ład zien k i, 1
N ietu p ra y d o ń k i y ciebiö. |
,• ,
cie — b ie.
(13)
Ä ty ldaflsa, pry siah aflsa,
Sztó „ ja ci6 wirno l u b l ü :
„ J a k ja budu żenicisa,
l
„Z a sió zk muż cie w a z m ü “ .f
. . .
<S1
D z iu k a kleźbie paw iöryln,
N ac z a lä wirno lubić;
J ä k uznali licbi lud zi, l z , .
Stali ab jöj h a w a ry ć . | 1
„ S z y rö k a ja d a r u ü z e n k a ,
„K u tly d a miłoj c h a d z ü ;
„Jä, n a tutijże daruiiżenc.yl n . .
iKIÖn-bieLu paswm«. f
Raścl, raści, klön-bierözn,
T o n k a d a w ysökaja.
Z a k a p a ła ż en a muża
u s'yrü ziemlu h lybok
— „Ciażko tabie, moj m ilenkij,
U sy rü j zierali leża ó;
Jeszcze c ie ż y j m nie u d y b w a n c y l
.
Bez cie horo h a r e w a ć “ .
f 1 *s'
12.
Białoruska.
Nr. 12 = 13.
A ndantino.
*— :„ł
A u
— h a — ro — d z i
p ro —s o ;
iii
Tu — dy
na
p r a — c h o —d z i
b ie h
—
ła
tam
z ra — d zi — ła
m ło —d a
zś:
da
cy — han — k i
A y haröd zi na p racho dzi
T ä m zra d z iła proso *);
T u d y bieliła m ł o d a
D a cy h a n k i b o s o :
Kasia
*) A w ogrodzie na przechodzić (na przejściu) tam urodziło się proso.
(14)
— „Cyli&necźko, m ajóreczko ł),
liczy nl tuj u wolu,
P ry w a ra ż jr M ichalutka
N a wieki za m n o j u “ . —
C y h än ecz k a m a jśre c z k a
T u wolu uc zyn iła ,
N a k a p a ł a kartiszc zy k o y :
D a j p ry w ara ży ła.
Szołkam szyła, szołkam szyła,
Zółatam rubiła,
„Bo j a swolió M ichalu tk a
Da j wierno lu b i ła “ .
13.
Białoruska.
Ä
u lesi n a ha ry s i s)
C ierem cha z a w is ła ;
Klicze maci w ieczeraci,
W ie c z e ra p ra k is ła .
— W ieczeraj że, m atuleńku,
K ali nawa r y ł a ;
A j a p a jd ü u tój kutocże k,
D a jd z ie m aj a miła.
14.
Białoruska.
Nr. 14 = 12 i 13. Tasama melodya, tylko z powtórzeniem (z powtórnem
śpiewaniem) drugiej części.
Gzom ty, koniu, w ad y nie p 'je s z ?
Czy darflńżku czu je sz ?
Czóm ty, s y n k u M ichalutku,
Dorna nie nac zujesz?
Majesz, sy n k u M ichalutku,
K a n ia w aran o h o ;
P ajd zi sabie da s taje n k i,
N a w a r y da jó ho .
„A j a k ż e mni, m ajä maci,
Dorna naczewaei ?
Paśełl bićła, scienä niema,
N ie s kim r a z m u u la c i“ .
„ J ä h a warü, j a h aw a rń ,
A jo n nie h a w ó r y c ;
J a k j a spom niu a d z i e u c z y n i ,
T o mnie serce b ó l i ć 4) “ .
') T a k się zwracają zwykle do cyganki, „szpas“, żartobliwie, pie­
szczotliwie.
2) Nakopała korzeni.
3) A w lesie n a orzechu (na leszczynie).
5) Zwykle wymawiają: b a l i ć .
( 16 )
15.
Polska *).
Vivace..
Nr. 15.
$
3 3 EĘE=S
na
E j, w W a rs z a — w ie
ż ó ł — u ie — r z o —
i:
G r z y — bo
'
—
wo
żoł
—
n ie
pi
pi
w ie ,
««
pi
P i -— li
—
—
-
wo
li
—
r z o — w ie .
A w W a r s z a w i e na G rzyb ow ie
Pili piw o żo łn ierz o w ie;
P ili, pili, w ypijali,
P i ę k n a d a m a a) na m aw ia li.
S z y n k a r e c z k a to w idziała,
Ojcu j m atce p o w i e d z i a ł a :
— „ A w y śpicie, nie słyszycie,
W y je c h a ło w asze d ziecie“ . —
Chodzi m a tk a po pokoju,
Budzi, budzi sy n y s w o j e :
— „ W sta ń c ie , w stań cie, s y n y moje,
Gońcie, gońcie siostra sw oja,
Gońcie, gońcie sio stra sw oja,
Gońcie, gońcie c ó rk a m oja 2) .
A jak że j o dogonicie,
Rence, nogi o b e tn ijc ie “ . —
G nali, g n a li, nie d o gn ali,
N a ry n e c z k u jo sp o tk ali,
Sp otk ali jo n a r y n e c z k u :
N a sz a K a sia ju ż w czepeczku.
— „O ! j a k sie m asz, siostro n a sz a 1
Gdzie p od ziałaś s z w a g ra J a s i a ? “ —
— „Ż eb j a zd ra d y nie bojała,
S z w a g ra J a s ia p o k a z a ł a . “
— „A my z d ra d y nie boim y,
S z w a g ra J a s ia zobaczym y.
’) W edług zapewnienia Józefy Borowskiej, piosnka ta zjawiła się w jej
okolicy pewnie ‘nie więcej j a k 15 lat temu. Drugi wiersz każdego dwuwier ­
sza powtarza się (bis).
2) Zob, odsyłacz 1. do piosnki 7.
3
(16)
— O j a k sie m a s z , p a n ie m ło d y !
N a p ije s z się k rw i j a k w o d y “ . —
Jed en p y ta , drug i w ita,
T rz e c i z t y ł u szablo ch w y ta .
W y c io ł m u w edle r a m io n a :
„O tó ż tobie n a m ó w io n a “ .
I wycioł m u wedle p a s a :
„O tó ż tobie s io str a n a s z a “ .
W y cio ł m u wedle k o l a n a :
„ O tó ż to bie śliczn a d a m a “ .
I w ycioł mu w ed le k o s t e k :
„ O tó ż to bie n ie d o r o s te k “ .
— „Idżże, K asiu, do a m m asu ’),
N a b ie rz szm atów hej da m a s u ;
Pozaw ijaj r a n y moje,
Co czynili b r a c i a tw o je “ . —
— „ J a nie b y ła m p rz y tej chw ili,
J a k tobie b ra c ia c z y n i l i ;
J a by łam w tenczas w kościele,
C h w ała Bogu, dziś n ie d ziela “ .
16.
Białoruska z małą domieszką polskiego.
Nr. 16.
iM
M oderato
Ej 1
ty,
d a — b ie ,
z ie
—
lo — n y j
d li
—
4= 4 =
N ie
w i — d z ie — ła
m a —ło j — c z y —k a
ł
uże
d r u — h ij
d z ie — n io — c z e k .
W arjant 2-ej części, powtarzany czyli dwa razy śpiewany,
N ie w i — d z ie — ł a
m a ło j — c z y k a
u ż e d r u —h ij d z ie —n io — c z e k .
E ' j ! ty, duble, dubie, zielonyj d u b o c z e k !
N ie widzieła m ałó jc zy k a y ż e druhij dzienioczek.
*) W yraz niezrozumiały; ma znaczyć coś w rodzaju składu, zbioru
zapasów.
Adzln p a n id z ie ła k , a d ru h ij a y to r a k ,
J a du m ała, m a ła d z ie n k a , szto niedzielek sórak
A j ä sam ä znaj u j m nić ludzi h aw o rać,
Sztó da ciebió, K a siu le n k u , k a w a le r y chodzieć
A % b aro d zi ru ta wyszej p ie r e ta z u ;
P a k iń , p a k iń , mój m ilenkij, chadzici ad razu.
— A j a ni p a k in u a n i p iere sta nu
T w a k ó liczk a ru m ian oh o, p a n ie n s k a h o stanu
17
Białoruska
Nr. 17.
i
Mle.gre.tto sostenuto.
Kab
ja
Piosnka żartobliwie żałosna.
bie — du
tu — j u
O —c h a
i
H a —ł u — w a ń — k a
zna—ła,
Nie
jszła
za
muz,
o —c h a ,
b ie — d n a m o ja
K ä b ja tuj u biedń znała,
N ie jszła zń muż, d ń h ulała, O oba ocha, b oja boja,
H a łń w a ń k a b ie d n a moja.
T r e b a tuj u biedń zn aci:
Puzno lehcz y, ran o f l s ta c i ,—
O cha ocha, bo ja boja,
Ila łtiw a ń k a b ie d n a moja.
Puzno lechczy, ran o u sta c i,
Czelńdońku pabudżaci, —
O cha ocha, b o ja b oja,
H a łń w a ń k a bied na moja.
pieczó palii i ehleb mieszń,
Dziciä płacze, j ä kały sz ń , —
O ch a ocha, b o ja bo ja,
I l a łtiw a ń k a b ied n a moja.
Jeszczó m ajl r u k i u cieści,
D ziciä p łacze, chocze je ś c i, —
O cha ocha, boja boja,
H a łń w a ń k a biedna moja.
P ak til dziciä n ak a rm iła ,
Świniń dźw iery paw aliła, —
O ch a ocha, boja b o ja,
H a łń w a ń k a biedna moja.
(18)
D a r a b u tk i ru k i dryżtić,
K iliszeczek dobro dzirżtić, —
P a s t ä w i la misu kw asu,
S a m ä sieła, p ad p iertäsu , —
Ocha ooba, h oja hoja,
H ałtiw a ń k a b iedn a moja.
Ooba o rh a , ho ja hoja,
H a łtiw a ń k a b iedn a moja.
E j ty, m uzyk, b u js a Boba,
Miska lecłć d ä p a ro h a ,
Ocha, ocha, h o ja hoja,
H ałtiw a ń k a bied na moja.
18.
Polska.1)
Nr. 18.
#
M oderato.
t f - j ł - f i — 7-----------N --B -A- j )
,
P ój - - d e
do
- k - M
*
sa - d u ,
- r N
— 1—
M
j^ O p i
po — h u —kam ,
R odzo —n e j
ma —my
P ó jd ę do sad u, p o hukam ,
R odzonej m am y p o szu k a m :
S zu kałe m we dnie i w nocy,
N ie da je P a n B óg pomocy.
P an B ó g pomocy nie daje,
Sierocie ś 1 ö z e k nie staje.
Z ielona ru ta , jed ło w iec, —
L e p s z y k aw a ler, j a k wdowiec.
Bo w dow iec betidzie w y m a w ia ł:
„ L e p s z a j a żo na p i e r s z a a) m i a ł“ ;
A d z ia tk i bendo p ł a k a l i :
— „ Bodaj m acochy nie znali.
J a k m y m acochy nie znali,
R aze m do stołu s ia d a li;
J a k m y m a c o c h a 1) poznali,
N iera z za drzw iam i p ł a k a l i “ .
') Każdy wiersz śpiewa się dwa razy.
*) Zob. odsyłacz 1. do piosnki 7.
-ż d l
p o —sz u k am .
(19)
19.
Polska.
Nr. 19. a)
Sosimuto.
Iva — li — n a ,
f
4 d
i #
l
.
■
-N -= n
^
^
^
■
S tr a —c i—ła w ia
--
t
ma
,
;
t=
•
•
—
li — n a,
»
S 4
»
d z ie w —c z y
neczek
c z e r — vvo— n a
'
—
ja
1
4f-H
neń — ka
— go—d a ,—
"N :
'i
-
.....
m ło —d a .
Nr. 19. 5) = Nr. 6. z malemi zmianami.
Lento.
H
b)
V
\L
X2
FW
^
’
„
--- ---- 1 _
ft
w ia
L
^
4-4-
—
c z er — wo
V
1
—
na
43—
1
----- & —
n e c z e k d z ie w — c z y — n e ń —k a
—i» ---,
m ło - da.
K alin a, m a lin a, czerw ona j a g o d a , —
S tra ciła w ianeczek d ziew czjm eńka m łoda,
S trac iła, strac iła, po w o d a 1) idoncy,
I z n a la z ł Ja s ie ń k o , z noclegu ja d o n c y .
K asiu leń ka p y t a : „ K to w ian eczek u k r a d ? “
— „ J a k ty w o d a 1) b ra ła , w s t u d e n e ń k a l) u p ad .
D o sta w a j, d o staw aj praw o ronczko do d n a ;
Jeżeli dostaniesz, beńdziesz w ia n k a g o d n a “ .
— „ D o sta ła m , do stałam , ale n ie c ałe g o :
C ztery ru m ia n e czk i ju ż w y p a d ło z niego.
Bodaj cie, J as ie ń k u , piorun y trzask ali,
J a k z mego w ian eczka ru m ian ki padali.
B odaj cie, Ja s ień k u , siw y koń nie nosił,
J a k ty do mnie jeździł, o w ianeczek p r o s ił“. —
— „B yło nie słuchani p ro szen ia mojego,
B yło pilnować! rozum u sw ojego.“ —
— „O j, m iała j a , m iała rozum u nie mało,
N a j e d n a g o d z in a 1) ro z u m u nie s t a ło “ . —
') Zob. odsyłacz 1. do piosnki 7.
H
I
j a - go — d a , S t ra—
■
Ct t
c i — ła
■1
i
1 h—0
—
- l i — n a , m a - 1 1 - na,
Ka
V
i
(20)
20.
Białorusko-polska.
Nr. 20.
t
Molto moderato
—\
^
y
q
,
K
s iu — lu
r
k
^
r- -------------1—
C ze - g
■
—
Ł
t
-----------------
/
r**
i
-|
—
j
e—
::
—
m o — ja ,
r
*
P - F=P—
F
1-------- 1-----------------t e j --------- --------(za — r e n — czo
—
nt — ja ,
--------------- 1.— 9 -------- 1-------- 1-------- 1-------- 1-------- !-------F - — * — d — I*— d — j — i — W— f — * —
---- 1------------------1------- — -------* ------ ----------------------------d z is z
po
s a —d e ń — k u
z a —sm e n — co
-
—
i—
i— ------ F —
-
ja ?
— „ K a s iu l u m ajä, z a r e n c z ö n a j a ,
C z e g o c h o d z i s z po s a d e ń k u z a s m e n c ó n a j a ?
Czahö ty chodzisz, czahó ty n u d zis z ?
Czamti że ty m n ić nie skażesz, kahö ty lu b i s z ? “
— „ P a eadń chadżu, w in a h rä d sadżń,
D akül że j ä, m ajä m atko, nie żen&t budu ? “
— „Zenłsa, sy n k u , żenisa, s y n k u :
B iery sabić panieneczko, D aw ida d a c z k ü .“ —
— „ D a w id a d a c z k ä nie m a jä r o u n i ä :
C h o d z i s o b i e po r y n e c z k u , j a k o kr u l o w a ;
Ani m n ie z jo s t a ć , ani p o g a d a ć ,
T y l k o , s t a w s z y , c z a p k a 1) z d j u w s z y , j e j d z i e ń d o b r y d a ć . "
') Zob. odsyłacz 1. do piosnki 7.