Sprawności moralne w wychowaniu: nadzieja – sprawiedliwość

Sprawozdanie z konferencji nt.
„Sprawności moralne w wychowaniu:
nadzieja – sprawiedliwość – wspaniałomyślność”
W dniach 25-26 kwietnia 2013 r. odbyła się III interdyscyplinarna konferencja naukowa
na
temat
„Sprawności
moralne
w
wychowaniu:
nadzieja
–
sprawiedliwość
–
wspaniałomyślność” zorganizowana przez Katedrę Pedagogiki i Psychologii Wydziału
Teologicznego Uniwersytetu Szczecińskiego. Było to trzecie spotkanie z cyklu dotyczącego
sprawności moralnych w wychowaniu: pierwsze odbyło się w 2011 r. pod ogólnym hasłem
„Sprawności moralne w wychowaniu”, natomiast drugie, zorganizowane w 2012 r., miało
tytuł: „Sprawności moralne w wychowaniu: miłość – roztropność – cierpliwość”. Patronat
nad cyklem konferencji objął Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk.
Miejscem tegorocznego spotkania był Hotel Wolin w Międzyzdrojach.
Sprawności moralne jako specyficzne dyspozycje wewnętrzne kierujące człowieka w
stronę moralnego dobra, zajmują istotne miejsce wśród teorii rozpatrujących jego rozwojowe
wzrastanie. Dotyczą bezpośrednio samego człowieka jako działającego podmiotu. Ich wartość
wyraża się w godziwym życiu, którego miarą jest między innymi stopień zgodności z celami
społecznymi.
Istotną rolę w przygotowaniu do godziwego życia pełni wychowanie. Jest ono
spotkaniem osób sprzyjającym urzeczywistnianiu ich potencjalnych możliwości w zakresie
znawstwa i prawości charakteru. Do realizacji tego procesu niezbędne są sprawności moralne
wychowawcy, natomiast jego skutkiem powinny być sprawności moralne wychowanka.
Celem tegorocznej konferencji była interdyscyplinarna wymiana poglądów i
doświadczeń dotyczących istoty oraz znaczenia sprawności moralnych w wychowaniu, ze
szczególnym uwzględnieniem nadziei, sprawiedliwości oraz wspaniałomyślności.
Członkowie Komitetu Naukowego konferencji reprezentują różne dyscypliny naukowe,
w tym filozofię, psychologię, pedagogikę i teologię. Fakt ten stanowi jeden z przejawów
interdyscyplinarnego charakteru spotkań. Komitet Naukowy konferencji stanowią: dr hab.
Lucyna Dziaczkowska, prof. KUL; dr hab. Jacek Jaśtal reprezentujący Politechnikę
Krakowską; dr hab. Krzysztof Kalka, prof. Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej;
dr hab. Barbara Kromolicka, prof. US, dziekan Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu
Szczecińskiego; prof. dr hab. Zdzisław Kroplewski reprezentujący Wydział Teologiczny
Uniwersytetu Szczecińskiego; dr hab. Marian Nowak, prof. KUL, dyrektor Instytutu
Pedagogiki KUL; dr hab. Alina Rynio, prof. KUL oraz prof. dr hab. Andrzej de Tchorzewski,
reprezentujący AWF im. Bronisława Czecha w Krakowie.
Interdyscyplinarny charakter konferencji
znalazł
szczególne potwierdzenie
w
zróżnicowaniu dyscyplin naukowych reprezentowanych przez uczestników konferencji.
Wśród
tegorocznych
prelegentów
byli:
pedagogowie,
psychologowie,
filozofowie,
teologowie, a także prawnik oraz matematyk. Na uwagę zasługuje również fakt, że w
konferencji czynnie uczestniczyły osoby znajdujące się na różnych szczeblach rozwoju
naukowego: studenci, doktoranci, doktorzy oraz samodzielni pracownicy nauki. W spotkaniu
wzięli udział przedstawiciele 20 ośrodków naukowych oraz placówek wychowawczych dla
dzieci i młodzieży. Teoretycy i praktycy zastanawiali się nad istotą i znaczeniem tytułowych
sprawności moralnych w wychowaniu. Czynniki te przyczyniły się do tworzenia atmosfery
sprzyjającej wymianie myśli i doświadczeń o rzeczywiście interdyscyplinarnym charakterze.
Czwartkowe obrady rozpoczęły się sesją plenarną, której przewodniczył prof. dr hab.
Zdzisław Kroplewski, kierownik Katedry Pedagogiki i Psychologii Wydziału Teologicznego
Uniwersytetu Szczecińskiego. Pierwszy wykład w tej części wygłosił prof. dr hab. Mirosław
Mróz. Podjął w nim rozważania na temat cnoty nadziei w perspektywie celowości działania,
wskazując na ich implikacje filozoficzno-pedagogiczne. W dalszej kolejności wykład
wygłosiła dr hab. Alina Rynio, prof. KUL, w którym wskazywała na specyfikę pedagogii
nadziei ks. Luigiego Giusanniego. W trzecim wykładzie pierwszej sesji plenarnej uczestnicy
mogli wysłuchać rozważań na temat rozumienia sprawiedliwości i sprawności społecznych,
wygłoszonych przez dr hab. Krzysztofa Kalkę, prof. EUH-E w Elblągu. Prelegenci w tej
części obrad skupili uwagę uczestników na kluczowych zagadnieniach związanych z
tytułowymi sprawnościami moralnymi, czyniąc konieczne uwagi wprowadzające do
rozważań szczegółowych, które zostały podjęte w sekcjach tematycznych.
Tematem przewodnim sekcji pierwszej, której przewodniczyła dr hab. Anna Murawska,
prof. US, były nadzieja i wspaniałomyślność jako sprawności moralne w wychowaniu. W
referatach rozważana była rola nadziei w wychowaniu w perspektywie przezwyciężania
strachu, wierność powołaniu rodzicielskiemu jako miejsce uczenia się nadziei, ideał szkoły
twórczej Floriana Znanieckiego w perspektywie nadziei na wychowanie osób twórczych i
szczęśliwych, pedagogia miłości Arthura Bruhlmeiera w odniesieniu do miejsca nadziei w
wychowaniu. Prelegenci podjęli także rozważania na temat nadziei na wspaniałomyślność
drugiego człowieka w sytuacji granicznej, kary w perspektywie nadziei, tytułowych cnót jako
ważnego elementu wychowania resocjalizującego oraz ich znaczenia w pedagogice
Hildegardy z Bingen. Uczestnicy wysłuchali także interesującego wystąpienia na temat
sumienia jako arché wspaniałomyślności oraz refleksji na temat trudu bycia człowiekiem w
perspektywie beznadziei oraz nadziei. Prelegentami tej sekcji byli: dr hab. Małgorzata
Kowalewska, dr Monika Adamczyk, dr Bożena Bassa, dr Marcin Cholewa, dr Iwona
Cymerman, dr Paweł Nierodka, dr Mirosław Pawliszyn, dr Krzysztof Wolski, mgr Kacper
Radzki oraz studentka NOR Katarzyna Mozgawa. Obrady w sekcji w szczególny sposób
akcentowały potrzebę dostrzeżenia kategorii nadziei oraz wspaniałomyślności we
współczesnej rzeczywistości społeczno-wychowawczej.
Przedmiotem obrad w sekcji drugiej była sprawiedliwość jako sprawność moralna w
wychowaniu. Obradom przewodniczyła dr hab. Jolanta Świderek, prof. UMCS. W referatach
i dyskusji rozważono sprawiedliwość jako formę Sokratejskiej cnoty, problem świadomości
procesów psychicznych w byciu sprawiedliwym, sprawiedliwość w etosie wychowania i
nauczania. Uczestnicy mogli wysłuchać refleksji na temat związków prawa ze
sprawiedliwością, wymogu sprawiedliwości w postaci włączenia w życie społeczne, roli
rodziny i społeczności lokalnych w kształtowaniu tytułowej cnoty. W odniesieniu do teorii
Jacka Woronieckiego analizowane były kwestie wychowania do sprawiedliwości legalnej
oraz do sprawiedliwości w duchu poczucia odpowiedzialności za dobro wspólne obywateli.
W tej części obrad przedstawione zostały także wyniki badań empirycznych dotyczących
sprawiedliwości kandydatów na nauczycieli oraz współczesnego rozumienia pojęcia
sprawiedliwości przez uczniów i nauczycieli. Interesującym wątkiem rozważań było
rozumienie pojęć sprawiedliwości oraz sprawiedliwych w hebrajskiej wersji Ewangelii wg
św. Mateusza. Prelegentami tej sekcji byli: dr hab. Jolanta Świderek, prof. UMCS, dr Joanna
Dudek, dr Jarosław Horowski, dr Adam Machowski, dr Marek Nowak, dr Przemysław
Strzyżyński, dr Aldona Zakrzewska, mgr Michał Boczek, mgr Marcin Fankanowski, mgr
Piotr Goniszewski oraz mgr Mariusz Pacholak. Prezentowane w sekcji różne aspekty
sprawiedliwości przez przedstawicieli poszczególnych dyscyplin naukowych przyczyniły się
do interdyscyplinarnego oglądu sprawiedliwości jako sprawności moralnej w wychowaniu.
Obradom sekcji trzeciej przewodniczyła dr hab. Lucyna Dziaczkowska, prof. KUL.
Tematem przewodnim spotkania były sprawności moralne w perspektywie duchowości i
wychowania. Prezentowane w referatach treści dotyczyły psychologii duchowości oraz
sprawności moralnych w akmeologii kreatywnej, empatii poznawczej oraz emocjonalnej
rozpatrywanych w kontekście zachowania człowieka, doświadczenia wdzięczności jako
podstawy kształtowania wzajemności bezpośredniej i pośredniej. Prelegenci rozważali czy
perfekcjonizm wychowawcy w większym stopniu pomaga czy też przeszkadza w
wychowaniu, jaki jest związek sprawności moralnych z postawami, na ile nadzieja,
sprawiedliwość oraz wspaniałomyślność istnieją w filmowych obrazach nauczyciela.
Uczestnicy tej sekcji mieli także możliwość wysłuchania rozważań na temat aksjologicznych
aspektów teorii prekursorów badań nad dzieckiem, poznania wyników badań na temat
zachowań młodzieży w sytuacjach kryzysowych oraz podjęcia refleksji nad szkołą wyższą w
perspektywie wspólnoty, konieczności i nadziei. Prelegentami tej sekcji byli: prof. dr hab.
Natalia Wiszniakowa-Zelinsky, dr Hubert Kupiec, dr Sławomir Krzyśka, dr Małgorzata
Kunicka, dr Wiktor Sawczuk, dr Małgorzata Szcześniak, dr Kazimiera Joanna Wawrzynów,
dr Anna Ziółkowska, mgr Jowita Aleksandra Hryszkiewicz oraz mgr Roman Szałachowski.
Referaty oraz dyskusja ogniskowały się wokół problematyki istnienia sprawności moralnych
w rzeczywistości wychowawczej. Prelegenci wskazywali na egzemplifikacje tej kategorii w
codziennym doświadczeniu wychowawców i wychowanków.
Piątkowe obrady stanowiła druga sesja plenarna. Przewodniczył jej prof. dr hab.
Mirosław Mróz. Pierwszy referat w tej części wygłosiła dr hab. Lucyna Dziaczkowska, prof.
KUL. Koncentrował on uwagę słuchaczy na problematyce perfekcjoryzmu jako zasadzie
organizującej aktywność zawodową nauczyciela. Drugie wystąpienie, dr hab. Anny
Murawskiej, prof. US, dotyczyło istoty oraz doświadczenia rozpaczy w perspektywie nadziei.
Istotną częścią drugiej sesji plenarnej był czas na dyskusję, która swoim zakresem objęła
całość tegorocznych wystąpień. Dyskusja potwierdziła pilną potrzebę przywrócenia do
rozważań pedagogicznych kategorii sprawności moralnych oraz dzielenia się wiedzą i
doświadczeniem przedstawicieli różnych dyscyplin nauki w tym zakresie w celu
harmonijnego współdziałania dla dobra w wymiarze indywidualnych osób oraz społecznym.
Cel tegorocznej konferencji, upatrywany w wymianie poglądów i doświadczeń
dotyczących sprawności moralnych w wychowaniu ze szczególnym uwzględnieniem nadziei,
sprawiedliwości oraz wspaniałomyślności, został zrealizowany. Interdyscyplinarny charakter
spotkania pozwolił na ogląd tej rzeczywistości z perspektywy różnych odniesień.
Wieloaspektowy namysł nad fenomenem sprawności moralnych w wychowaniu wydaje się
być wartościowym zadaniem do kontynuacji w przyszłości.
mgr Ewa Rojewska
sekretarz konferencji