С R А С O Y I E N S I А A C T A Z O O L O G I С А

POLSKA AKADEMIA NAUK
ZAKŁAD ZOOLOGII SYSTEMATYCZNEJ
A C T A
Z O O L O G I С А
С R А С O Y I E N S I А
To m V III
K raków, 15 X I 1962
Nr 6
B arbara P ie ro n e k
Minujące błonkówki Z rodziny T en th redin idae (H ym e n o p tera ) z terenu miasta
Krakowa i województwa krakowskiego. Część I
[T ab. X I—XII i 9 rysunków w tekście]
Минирующие перепончатокрылые из семейства Tenthredinidae (H ym enoptera) террито­
рии города Кракова и краковского воеводства. Часть I
Blattminierende Tenthredinidae (H ym en optera) aus dem Gebiet der Stadt Kraków und der Woje­
wodschaft Kraków. Teil I
W STĘP
Autorzy opracowujący faunę błonkówek województwa krakowskiego albo
zupełnie pomijali błonkówki minujące z terenu Krakowa (Nu n b e rg , 1947,
1948), podawali o nich fragmentaryczne wzmianki (N iezabitow ski, 1897,
1899) lub opisywali tylko te, które m inują liście roślin zielnych (B eig er,
1959, 1960). N atom iast miejscowości z terenu województwa krakowskiego,
uwzględnianych w tej pracy, w ogóle nie brali pod uwagę w swych opraco­
waniach.
Niniejsza praca zawiera dane dotyczące minujących błonkówek z terenu
m iasta Krakowa z następujących stanowisk:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kopiec Kościuszki (okolice),
K ostrze,
K rzem ionki (Kraków-Podgórze),
L as W olski,
P a rk im . dra Jord an a,
Sikorrnik.
Zbiory z terenu województwa pochodzą z miejscowości:
1.
2.
3.
4.
Czchów-Zapora,
Krzeszowice k/K rakow a,
P rzytkow ice k/K alw arii,
Radziechow y k/Żywca.
A cta Zoologica nr 6
291
13
Gatunek podawany z okolic Gdańska (B rischke , 1880), ze Śląska (D ittrich ,
1905, Se id el , 1924, 1931), Krakowa (N iezabitowski, 1897, 1899) oraz D ziw­
nowa (N owakowski, 1954).
W NIOSKI KOŃCOWE
Na podstawie zebranego materiału i danych z literatury można wyciągnąć
następujące wnioski:
1. Gatunek Hinatara recta Thoms., zebrany na klonie zwyczajnym (Acer
platanoides L.) w okolicach Kopca Kościuszki w Krakowie, jest nowym dla
Polski gatunkiem.
2. Gatunek Messa glaucopis K on ., zebrany na osice (Populus tremula L.)
na terenie Krakowa i Krzeszowic, nie wykazany dotychczas przez autorów,
stanowi nowy dla Polski gatunek. Z wyglądu min na podstawie klucza M. Heringa (1957) nie można oznaczyć gatunku Messa glaucopis K on ., jednakże
tu ta j wykorzystano nie tylko miny, lecz również wygląd larw z różnych sta­
diów rozwojowych i posłużono się kluczem H. L orenza i M. K rausa (1957).
3. Gatunek Profenusa thomsoni Kon ., zebrany w miejscowościach CzchówZapora i Radziechowy k/Żywca na brzozie brodawkowatej (Betula verrucosa
E hrh .), jest także nowym dla Polski gatunkiem.
4. Przypuszczalnie degeneracja min Fenusa pusilla Le p . jest powodowana
pasożytowaniem w larwach tego ty p u min błonkówek z grupy owadziarek
(Parasitica).
5. W trakcie sporządzania zbiorów min wywoływanych przez larwy błon­
kówek stwierdzono, że ilość tych min jest znacznie większa na drzewach
młodych — w stadiach krzewów, niż na drzewach dużych, wyrośniętych.
PIŚMIENNICTWO
M. 1959. Owady minujące runa lasu dębowo-grabowego w Pawlikowicach, K/ Wieliczki.
Zesz. nauk. Uniw. im. A. Mickiewicza, biol., Poznań, 2.
B e i g e r M. I960. Owady minujące Ojcowskiego Parku Narodowego. Prace Kom. biol. Pozn.
Tow. Przyj. Nauk, Poznań, 23: 1— 154.
B r i s c h k e С. G. A. 1880. Blattminierer in Danzig’s Umgebung. Danzig, 58 pp.
D i t t r i c h R. 1905. Verzeichnis der bisher in Schlesien aufgefundenen Hymenopteren. II. Chalastogastra. Zs. Ent., Breslau, N. F., 30: 32—47.
H e r i n g M. 1957. Bestimmungstabellen der Blattimen von Europa. Berlin, 3 Bde.
K a r l O . 1925. Tenthredinoidea aus der Umgebung v o n Stolp. Abh. Ber. Pommer, naturf. Ges.,
Stettin, 6: 39—44.
L o r e n z H., K r a u s M. 1957. Die Larvalsystematik der Blattwespen. Berlin.
N i e z a b i t o w s k i E. 1897. Przyczynek do fauny rośliniarek ( Phytophaga) Galicji. Spraw. Kom.
fizjogr., Kraków, 32: 63— 74.
N i e z a b i t o w s k i E. 1899. Materiały do fauny rośliniarek (Phytophaga) Galicji. Spraw. Kom.
fizjogr., Kraków, 34: 3— 18.
N u n b e r g M. 1947. Pierwszy przyczynek do znajomości krajowej fauny owadów minujących
liście. Fragm. faun. Mus. zool. polon., Warszawa, 5: 95— 121.
B e ig e r
292
14
NU nberg M. 1948. Drugi przyczynek do znajomości krajowej fauny owadów minujących
liście. Fragm. faun. Mus. zool. polon., Warszawa, 5: 185— 197.
N o w a k o w s k i J. K. 1954. Owady minujące wyspy Wolina i półwyspu Dziwnowskiego. PWN
Warszawa, 118 pp .
R u s z k o w s k i J. 1924. Rośliniarki (Tentkredinoidea) nowe dla fauny Wielkopolski. Pol. Pismo
ent., Lwów, 4: 14— 17.
R u s z k o w s k i J. 1935. Wyniki badań nad szkodliwą fauną Polski. [Praca zbiorowa]. Roczn.
Ochr. Roślin, cz. B, Warszawa, 2: 1— 232.
S e i d e l J. 1924. Zur Kenntnis der Blattimen der Kreise Reichenbach und Frankenstein in
Schlesien. Breslau, 24 pp.
S e i d e l J. 1931. Blattminierer der Oberglogauer Gegend. Beuth. Abh . oberschl. Heimatforsch.,
Beuthen, 4/5: 9— 12.
S z u l c z e w s k i J. 1939. Błonkówki (Hym enoptera). Cz. I. Liściarki (Tenthredinoidea). Pozn.
Tow. Przyj. Nauk, Poznan, 30 pp.
Z a d d a c h G. 1859. Beschreibung neuer oder wenig bekannter Blattwespen. Königsberg, 40 pp.
РЕЗЮМЕ
Работа содержит физиографию минирующих перепонгатокрыльых из семейства
Tenthredinidae территории г. Кракова, а также местностей: Чхув— Запора,.
Кжешовицэ в районе Хшанув, Пшитковицэ возле Кальварии и Радзеховы возле
Живца в краковском воеводстве. В перегисленных в листьях деревоев и куста­
рников, из которых з для Польши новые, а именно: Hinatara recta T h o m s .
(на Acer platanoides L)., Profenusa thomsoni K o n . (на Betula verrucosa
E h r h .) и Messa glaucopis K o n . (на Populus tremula L.) Кроме перечня най­
денных видов и их местоположений, работа содержит описания, частично илюстрированные, отдельных мин, а также приводятся время и частота их выступания.
Кроме того приведены литературные данные, касающиеся выступання в Польше
каждого из видов.
ZUSAMMENFASSUNG
Der Aufsatz umschliesst die Physiographie der blattm inierenden H autflügler aus der Familie Tenthredinidae aus den Gebieten der S tadt Kraków und
der Ortschaften in der Wojewodschaft Kraków: Czchów-Zapora, Krzeszowice
(Kreis Chrzanów), Przytkowice bei Kalwaria und R adziechowy bei Żywiec.
Von den genannten Gebieten wurden 15 in B lättern von Bäumen und Sträuchern
minierende A rten gesammelt, von denen drei für Polen neu sind, und zwar:
Hinatara recta T h o m s, (auf Acer platanoides L.), Profenusa thomsoni K o n .
(auf Betula verrucosa E h r h .) und Messa glaucopis K o n . (auf Populus tremula L.).
Ausser dem Verzeichnis der gefundenen A rten und ihrer Standorte, enthält
der Aufsatz Beschreibungen der einzelnen Minen und gibt die Zeit und die
Frequenz des H ervortretens an. Überdies sind nähere Angaben aus dem Schrift­
tum hinsichtlich des Vortretens einer jeden dieser A rt in Polen angeführt.