U nieletnich – kiepsko?

00k0124.qxd
4/13/06 12:21 PM
Page 14
Wychowanie
U nieletnich – kiepsko?
Fot. archiwum
Dzieci i młodzież z poprawczaków i schronisk
trzeba inaczej wychowywać.
Jak? Przede wszystkim nasz system zaczyna
interesować się nieletnimi za późno,
kiedy oni są już trwale nieprzystosowani.
Wskazuje na to zarówno ustawa z 26 października 1982 r. o postę−
powaniu w sprawach nieletnich (Dz U nr 35, poz. 228 ze zm.), jak
i ustawa z 15 września 2000 r. o zmianie ustawy o postępowaniu
w sprawach nieletnich (Dz U nr 91, poz. 1010). Regulacje tej ostatniej
są zgodne ze standardami międzynarodowymi, jednak nie przewidują
właściwych metod reakcji na najbardziej drastyczne czyny nieletnich.
Wymiar sprawiedliwości również stara się wychowywać nieletnich.
Jego podstawowym zadaniem jest przecież działanie w zgodzie
ZĘŚĆ społeczeństwa publicznie wyraża swoje nastawienie z przepisami. W praktyce zajmuje się on egzekwowaniem wykonania
orzeczeń sądowych.
względem negatywnych
Środki wychowawcze, popraw−
zachowań dzieci i mło−
Protest w Świdnicy, z 17 na 18 lutego br. Około godz. 22.00 z piątku na
cze i probacyjne mają być sto−
dzieży, głównie wobec bardzo
sobotę 21 nastolatków zabarykadowało się na korytarzu w schronisku dla
sowane proporcjonalnie do czy−
drastycznych czynów nieletnich,
nieletnich w Świdnicy i wznieciło pożar. Palili materace, przez okna wy−
nów, których dopuścił się nie−
wołając ze zniecierpliwieniem –
rzucali meble. Praktycznie całe piętro wymagało remontu. Szacuje się, że
letni. Mają zapewnić ład społecz−
karać, nie resocjalizować! A jakie
jego koszty wyniosą ok. 400 tys. złotych. Po kilkugodzinnych negocjacjach
ny. Skutkiem izolacji oraz zasto−
jest podejście w tej sprawie na−
młodzi odstąpili od dewastacji. Pożar ugasiła straż pożarna. 11 nieletnich
sowanych środków wychowaw−
szego prawa? Okazuje się, że do−
zostało przewiezionych do Policyjnych Izb Dziecka we Wrocławiu i Wał−
czych powinna być readaptacja
kładnie przeciwne. Prawo chce
brzychu, 10 dorosłych zostało zatrzymanych przez Policję. Obecnie proku−
i reintegracja społeczno−zawo−
resocjalizować nieprzystosowa−
ratura w Świdnicy bada przyczyny buntu.
dowa.
nych nieletnich.
C
14
MAJ 2006
resocjalizacja
00k0124.qxd
4/13/06 12:21 PM
Page 15
Wychowanie
Trochę praktyki
dorosłe”, a ich postawy i zachowania zostały głęboko zniekształcone,
zaniedbane. W Unii Europejskiej, w niektórych krajach skandynaw−
W sierpniu 2005 r. Rada Ministrów przyjęła raport o schroniskach skich, w szczególności w Danii, pracownicy socjalni, kuratorzy, spe−
cjaliści prewencji w policji, rozpoczynają pracę z rodziną i dzieckiem
dla nieletnich i zakładach poprawczych.
Jakie istotne wnioski z niego wypływają? Nieletni „uczą” się agre− zagrożonym od pierwszych chwil, gdy stwierdza się niewydolność
sywnych zachowań i czerpią przyjemność z przestępczości, z wartości wychowawczą, kiedy pojawiają się problemy.
U nas poprzestajemy na sensacji związanej z takim choćby zda−
podkulturowych oraz ze środków masowej komunikacji (gry kompu−
terowe, internet, telewizja, prasa), które pokazują przemoc. Jest wie− rzeniem jak w Świdnicy. Wówczas konstatuje się problem „jak po−
le przyczyn powodujących nieprzystosowanie nieletnich. Społeczeń− prawić poprawczaki” zapominając, że wychowanie na tym etapie
stwo już dawno porzuciło stereotypy myślenia, które miały tłumaczyć jest spóźnione o kilka lub nawet o kilkanaście lat. I zaczyna się
patologiczne zachowania dzieci i młodzieży. Odpowiedzialność za roz− dzielić ludzi na dobrych i złych, odpowiedzialnych i winnych, „bia−
łych, żółtych i czarnych”. Po co?
wiązanie problemów przerzuciło
Ze względu na jakie dobro? To
na zakłady dla nieletnich. Profe−
dzielenie, wzbudzanie niezdro−
sjonalizm kadry zatrudnionej
wych sensacji przyczynia się do
w tych zakładach nie budzi za−
wrogości wobec młodocianych
strzeżeń. Pomimo tego nieletni
przestępców, gdy potrzebne są:
(tak wynika z raportu) są nie−
l objąć niezwłoczną pomocą, doradztwem i wsparciem rodzinę
pomoc, doradzanie, wspieranie
podatni na resocjalizację i nie−
i dziecko zagrożone już na poziomie środowiska lokalnego,
zagrożonych rodzin, dzieci, a w
obliczalni. Chodzi tutaj o mło−
szczególności młodych dotknię−
dych w wieku od szesnastu do
nie czekając aż zostaną w nich ukształtowane i ugruntowane
tych demoralizacją, patologią,
dziewiętnastu lat. Stanowią oni
negatywne zachowania i postawy,
prostytucją, uzależnieniami od
83 proc. wychowanków zakła−
l opracować jednolity system społecznej reintegracji oraz rea−
narkotyków i mediów elektro−
dów poprawczych i schronisk dla
daptacji określający zadania dla samorządów (przede wszy−
nicznych, powiązanych z prze−
nieletnich.
stkim gmin), lokalnych środowisk, policji, szkół, organizacji
stępczością zorganizowaną.
Do dziś raport nie sprowoko−
i innych instytucji zajmujących się rodziną i dziećmi, w szcze−
wał szerszej debaty ani na te−
mat problemów przestępczości
gólności zagrożonymi,
czy niedostosowania, ani reso−
Społeczeństwo
l wprowadzić zmiany w przepisach o narkomanii (dotyczących
cjalizacji i jej efektywności. Do−
głównie dzieci poniżej trzynastego roku życia) i innych uza−
odpowiedzialne
piero drastyczne zdarzenie pole−
leżnieniach, o prostytucji dorastających, o nasilających się
gające na zorganizowaniu pró−
przejawach agresji i przestępczości zorganizowanej,
by ucieczki z Zakładu Popraw−
Wnioski z wieloletniej prakty−
l
podjąć instytucjonalne działania opiekuńczo−lecznicze pole−
czego i Schroniska dla Nielet−
ki wskazują, że trzeba wdrażać
gające na prowadzeniu terapii zaburzeń osobowości oraz
nich w Świdnicy odbiło się sze−
resocjalizację. A co za tym idzie,
rokim echem w kraju.
poprawiać u dzieci i młodzieży
neutralizujące identyfikację dzieci i młodzieży ze zjawiskami
Media informowały o tym
ich życie społeczne, emocjonalne,
i negatywnymi wartościami podkultury, negatywnego wpływu
w sensacyjnym tonie, a sens pre−
wolitywne i duchowo−poznawcze.
środków masowego przekazu i mediów elektronicznych,
zentowanych newsów był zgod−
Natomiast kara ma być odpowie−
l stworzyć system służący usamodzielnianiu i pomocy „na−
ny z przyjętymi mitami: nielet−
dnią reakcją na czyn zabroniony
stępczej” dla dzieci i młodzieży, które przebywały we wszel−
nim dzieje się krzywda i dlatego
i jego skutki. Ma „przekonać”
kiego rodzaju placówkach resocjalizacyjnych,
biją metalową nogą od krzesła
sprawcę do zadośćuczynienia
l kształtować pozytywną, nie sensacyjną, politykę w mediach,
swego wychowawcę. Był on –
oraz do wyrównania pokrzyw−
jak twierdzą – „dobry”, co zre−
dzonemu strat powstałych w wy−
zgodną ze standardami międzynarodowymi, co przyczyni się
sztą nie stanowiło żadnego ha−
niku przestępstwa.
do wzrostu odpowiedzialności dorosłych za dzieci i młodzież.
mulca moralnego dla grupy nie−
Aby te słuszne cele zrealizo−
letnich. Nie udało się im uciec,
wać, trzeba w systemie resocja−
więc wzniecili pożar. Szkody zostały oszacowane na kilkaset tysięcy lizacyjnym, a także w systemie karania, dokonać głębokich zmian
złotych.
i przeobrażeń. Po to, żeby nie poprzestawać na pozornie słusznym
Jednak i to brutalne zdarzenie nie było bodźcem do szerokiej kra− stwierdzeniu: karać, resocjalizować i nieważne jak. Jeśli karać i re−
jowej debaty o problemach wychowania dzieci i młodzieży. Powinni socjalizować, to nie za późno, kiedy już nic w zasadzie się nie da
o nich dyskutować wszyscy obywatele, politycy, nauczyciele, wycho− zrobić mimo terapii, specjalistycznych metod wychowania etc.
wawcy, naukowcy.
Trzeba zmienić powszechną świadomość i postawy społeczne,
kształtować humanitarną politykę kryminalną, tworzyć probację zo−
rientowaną na wszystkie rodzaje przestępstw, solidarni rozwiązywać
Wychowywać, ale inaczej problemy w społeczeństwie. Należy zwiększyć udział społeczeństwa
obywatelskiego w wychowaniu dzieci i młodzieży oraz w pomocy
Trzeba zweryfikować patrzenie na niedostosowanie dzieci, mło− i edukacji rodzin.
dzieży, na przestępczość nieletnich. Należy zmienić system wycho−
wawczy, pedagogiczny, politykę „narodu względem dzieci chowania”.
Wojciech Jodko
Polski system oświaty, opieki, wychowania, resocjalizacji zauważa
problemy dzieci i młodzieży zbyt późno. Wtedy, gdy są one już „za
główny wizytator w Ministerstwie Sprawiedliwości
Co trzeba zmienić
w systemie karania i resocjalizacji?
resocjalizacja
MAJ 2006
15