Global governance - Niedoskonała globalizacja

Global governance – na czym
powinien polegać i jak go
zbudować?
Jerzy Wilkin
Katedra Ekonomii Politycznej
Wydział Nauk Ekonomicznych UW
Konferencja: „Niedoskonała globalizacja. Czy światowy system
gospodarczy wymaga gruntownych zmian?”, 18 maja 2013 r.
Światowy system bez światowego
rządu – dlaczego to działa?

-
-
Co sprawia, że w skali globalnej:
Handel towarami i usługami odbywa się na ogół sprawnie i bez
większych zakłóceń?
Listy i inne przesyłki pocztowe docierają do adresatów we
wszystkich zakątkach ziemi?
Turyści dość swobodnie podróżują po świecie i zazwyczaj czują się
bezpiecznie?
Mimo wielu walut, handlowcy i turyści mogą regulować swoje
zobowiązania w danym kraju dość swobodnie zamieniając waluty
jedne na drugie?
Działa Internet i można z niego korzystać nawet w krajach
dyktatorskich?
Podróże Herodota – globalizacja w
wersji sprzed 2,5 tysiąca lat
Kilkanaście krajów, które odwiedził Herodot,
to według niego, był prawie cały świat. Tak
czy owak, był to spory kawałek Europy, Azji i
Afryki.
 W jaki sposób Herodot mógł przemieszczać
się na tak duże odległości, opłacać koszty
swoich podróży posługując się różnymi
rodzajami pieniądza, komunikować się z
ludźmi mówiącymi różnymi językami,
zapewnić sobie bezpieczeństwo?

Od governing do governance
Od ponad 20 lat, zarówno w skali krajowej, jak
i globalnej następuje przechodzenie od
tradycyjnego rządzenia (governing), opartego na
hierarchicznych i scentralizowanych
strukturach władzy, do systemu
współrządzenia i współzarządzania
(governance), w którym ład instytucjonalny
kształtowany jest poprzez sieciowo
zorganizowane podmioty na różnych
szczeblach organizacji społeczeństw, a władza
jest w dużym stopniu rozproszona.
Na czym polega governance?
Governance refers to the different ways that
organizations, institutions, businesses, and govern
ments manage their affairs. Governance is the act
of governing, and thus involves the application of
laws and regulations, but also customs, ethical
standards and norms. Good governance means
that affairs are managed well, not that the laws,
regulations or norms are themselves necessarily
good.
Global governance rfers to the way in which global
affairs are managed.” WHO, United Nations
Czy możliwy jest good global
governance”
•
•
•
•
•
Co to znaczy: good global governance?
Znaczenie mocarstw dla ustanowienia
globalnego ładu instytucjonalnego.
Ład globalny – ład ustanawiany drogą
porozumień, kontraktów i traktatów
międzynarodowych.
Asymetria siły: interesy gospodarcze
(biznesowe) kontra interesy wspólne
dotyczące spraw socjalnych, kulturowych i
środowiskowych.
Czy możliwe jest zbudowanie globalnego
społeczeństwa obywatelskiego?
Zasady dobrego współrządzenia i
współzarządzania
Skuteczność
i efektywność
Społeczna inkluzja
Partycypacja
Demokratyczne
państwo prawne
Dobre
rządzenie
Przejrzystość
Rozliczalność
8
Ład organizowany spontanicznie i
ład organizowany odgórnie
W skali światowej ład instytucjonalny był
kształtowany głównie w sposób
spontaniczny (żywiołowy) ale w różnych
okresach historycznych znaczenie władzy
centralnej w tym procesie było znaczące.
Przykłady: Pax Romana, Pax Britannica,
Pax Americana i Pax Sovietica.
 Czy post-komunistyczny „koniec historii„
ma sens?

J. Stiglitz: „W wielu krajach globalizacja
przyniosła ogromne korzyści nielicznym i
nieliczne korzyści większości obywateli. Ale w
przypadku nielicznych krajów przyniosła
ogromne korzyści większości.
Globalizacja jest zarządzana
niedemokratycznie; globalizacja jest sterowana
politycznie, ale nie podlega politycznej
odpowiedzialności”.
I. Wallerstein – „Gospodarka-świat”
System światowy zdominowany został
przede wszystkim przez system
gospodarczy (wcześniej pokazywał to K.
Polanyi);
 „Gospodarka-świat” prowadzi do
akumulacji kapitału, nierównej wymiany i
wyzysku Peryferii przez Centrum;
 Globalizacja trwa od ponad 500 lat;
 Negatywna ocena globalizacji.

Główne zagrożenia globalne







Rosnące rozpiętości dochodów i bogactwa;
Ekskluzja i marginalizacja;
Problem wody i wyżywienia;
Migracje i stosunek do „innego”;
Zmiany klimatyczne;
Perturbacje systemu finansowego;
Upowszechnienie konfliktów i zagrożeń
militarnych („świat w najbliższych pięćdziesięciu
latach zapowiada się dużo bardziej naznaczony
przemocą niż świat zimnej wojny” - I.
Wallerstein: Koniec świata jaki znamy)
Znaczenie integracji europejskiej dla
tworzenia good global governance
A. D. Rotfeld: „Unia to skomplikowana i
heterogeniczna wspólnota – struktura, która
przeżyła wiele kryzysów. Do tej pory każdy
kryzys wnosił ją na coraz wyższy poziom
integracji.”
 UE – najbardziej zaawansowany na świecie obszar
integracji gospodarczej i wspólny
(ponadnarodowy) program rozwiązywania
problemów społeczno-ekonomicznych i
środowiskowych.
 J. Rifkin: „Europejskie marzenie” zamiast
„American dream”
 UE – wzór dla świata

Koszty stabilizacji społecznej – rosnący
koszt funkcjonowania społeczeństw

„koszty neutralizacji zagrożeń
cywilizacyjnych powodują wzrost
wydatków zarówno rządu jak i sektora
prywatnego, powiększając całkowite
koszty funkcjonowania społeczeństwa
wysoko uprzemysłowionego.” R. Kudliński
i W. Siwiński: Szkice o gospodarce światowej,
PWN,Warszawa 1985
Dobrze urządzona gospodarka światowa –
nieustające wielkie wyzwanie
Raporty dla Klubu Rzymskiego – troska
elit intelektualnych o poprawę ładu
światowego.
 Ład spontaniczny i ład kształtowany drogą
porozumień (instytucjonalnych).
 Stakeholders rozwoju społecznogospodarczego świata – łączcie się!
 Ekonomia instytucjonalna – odpowiedź na
która czekamy.
