STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW

Transkrypt

Zmiana Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Osie
załącznik 1
Załącznik Nr 1
do uchwały nr XX/142/13
Rady Gminy Osie z dnia 20 marca 2013 r.
o uchwaleniu zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Osie
w granicach administracyjnych gminy
ZMIANA
STUDIUM
UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW
ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO GMINY OSIE
w granicach administracyjnych gminy
UWARUNKOWANIA
ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO
GMINY
CZĘŚĆ TEKSTOWA
1
załącznik 1
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OSIE
1
WSTĘP ........................................................................................................................................ 4
1.1
Podstawa prawna opracowania Studium ............................................................................... 4
1.2
Cele opracowania Studium ................................................................................................... 4
1.3
Zakres opracowania ............................................................................................................. 6
2
MATERIAŁY WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU STUDIUM .................................................... 7
3
UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE WYNIKAJĄCE Z POŁOŻENIA GMINY ..................................... 11
3.1
Uwarunkowania wynikające z lokalizacji gminy i jej relacji z najbliższym otoczeniem ............ 11
4
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW WYŻSZEJ RANGI ....................................... 15
4.1
Ustalenia Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego ..... 15
5
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA,
ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU ................................................................................. 16
6
STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGI JEGO OCHRONY ...................................................... 26
7
STAN ŚRODOWISKA NATURALNEGO GMINY I WARUNKI JEGO OCHRONY ................................. 29
7.1
Położenie i granice gminy .................................................................................................. 29
7.2
Budowa geologiczna .......................................................................................................... 30
7.3
Rzeźba terenu .................................................................................................................... 32
7.4
Wody podziemne .............................................................................................................. 34
7.5
Wody powierzchniowe....................................................................................................... 35
7.6
Powietrze atmosferyczne .................................................................................................... 37
7.7
Szata glebowa ................................................................................................................... 38
7.8
Szata roślinna, świat zwierzęcy ........................................................................................... 39
7.9
Prawne formy ochrony przyrody ........................................................................................ 44
7.10 Ogólna ocena zagrożeń środowiska .................................................................................... 49
7.11 Przydatność terenu gminy do rozwoju funkcji ..................................................................... 55
8
STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ........ 59
8.1
Dziedzictwo kulturowe gminy i zasady jego ochrony ........................................................... 59
9
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ROZWOJU DEMOGRAFICZNEGO I INFRASTRUKTURA
SPOŁECZNA ...................................................................................................................................... 68
10 ANALIZA POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY ................................................................ 77
11 BEZPIECZEŃSTWO LUDNOŚCI I MIENIA..................................................................................... 82
12 STAN PRAWNY GRUNTÓW........................................................................................................ 83
13 WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW
ODRĘBNYCH .................................................................................................................................... 85
14 WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH ............................. 86
15 WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH
................................................................................................................................................ 87
16 WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW
ODRĘBNYCH .................................................................................................................................... 88
17 STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI, INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, STOPIEŃ UPORZĄDKOWANIA
GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI....................... 88
17.1 Komunikacja ..................................................................................................................... 88
17.2 Gospodarka odpadami ....................................................................................................... 91
17.3 Gospodarka wodno – ściekowa........................................................................................... 91
17.4 Elektroenergetyka .............................................................................................................. 93
17.5 Gazownictwo ..................................................................................................................... 94
17.6 Ciepłownictwo ................................................................................................................... 95
18 ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ............................... 96
2
załącznik 1
CZĘŚĆ GRAFICZNA UWARUNKOWAŃ (ODRĘBNA)
obejmuje PLANSZE TEMATYCZNE:
Plansza 1.
Plansza 2.
Plansza 3.
Plansza 4.
Plansza 5.
Plansza 6.
Plansza 7.
Mapa uwarunkowań ekofizjograficznych
Mapa form ochrony przyrody
Mapa ochrony zabytków kultury
Mapa infrastruktury komunikacyjnej
Mapa infrastruktury technicznej
Mapa rozmieszczenia wniosków o zmianę sposobu użytkowania gruntów
Mapa sposobów użytkowania terenu
3
1
WSTĘP
1.1
Podstawa prawna opracowania Studium
załącznik 1
Niniejsza Zmiana Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Osie,
zwana dalej „Studium”, określa politykę gospodarowania przestrzenią gminy Osie i jest sporządzona
na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm. z 2004 r. Nr 6, poz. 41 i Nr 141, poz. 1492, z 2005 r. Nr
113, poz. 954 i Nr 130, poz. 1087, z 2006 r. Nr 45, poz. 319 i Nr 225, poz. 1635, z 2007 r. Nr 127, poz.
880, z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, Nr 201, poz. 1237 i Nr 220, poz. 1413, z 2010 r. Nr 24, poz. 124, Nr
75, poz. 474, Nr 106, poz. 675, Nr 119, poz. 804, Nr 130, poz. 871, Nr 149 poz. 996 i Nr 155, poz.
1043, oraz z 2011 r. Nr 32, poz. 159).
Studium jest zmianą Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Osie, uchwalonego uchwałą nr X/63/99 Rady Gminy Osie z dnia 31 sierpnia 1999 r., tj. przed
wejściem w życie ustawy z dnia 27 marca 2003. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Studium sporządzane jest na podstawie Uchwały nr XXVIII/174/10 Rady Gminy Osie z dnia 30
marca 2010 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Osie dla obszaru w granicach administracyjnych gminy.
Zawartość merytoryczna studium została określona w art. 10 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r., nr 80, poz. 717 z późn. zm.). Studium opracowano w
oparciu o wymogi zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w
sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
(Dz. U. z 2004 r., nr 118, poz. 1233).
Gmina, realizując uprawnienia związane z zadaniami własnymi w zakresie kształtowania
przestrzeni, decyduje się na zmianę obowiązującego Studium w wyniku okoliczności wewnętrznych i
zewnętrznych, które sprawiają, że dotychczas obowiązujące Studium jest niedostosowane do prawnego i społecznego stanu gminy i jej otoczenia. Potrzeba zmiany obowiązującego Studium podyktowana została napływającymi wnioskami mieszkańców gminy, zmianami aktualnych przepisów prawa
oraz zmianami polityki przestrzennej władz gminy.
1.2
Cele opracowania Studium
Od uchwalenia pierwszej wersji Studium w 1999 r. minęło ponad 10 lat, w trakcie których zaszło wiele
zmian w prawodawstwie, pojawiły się nowe lub zmienione zostały wówczas obowiązujące ustawy i
rozporządzenia, ale przede wszystkim zmieniła się rzeczywistość gminy: struktura zatrudnienia, otoczenie biznesu, wyposażenie gminy, itp. Ustalenia przyjęte w „Studium...” uchwalonym w 1999 r. pozwoliły na prowadzenie polityki przestrzennej gminy Osie i umożliwiły realizację wielu działań inwestycyjnych zmierzających do rozwoju Gminy. Niemniej główne uwarunkowania prawne oraz realia funkcjonowania gminy przez ostatnią dekadę uległy wyraźnym zmianom. U podstaw decyzji Rady Gminy
Osie o przystąpieniu do sporządzenia zmiany Studium leżały również nowe zadania, jakie zmiana
Studium powinna realizować:

Studium ma odpowiadać na rosnące potrzeby gminy w zakresie wyznaczenia nowych terenów
do kształtowania zabudowy. - Jest to zadanie wynikające bezpośrednio z obserwowanego w
ostatnich latach tzw. „boomu budowlanego”. Rosnąca presja ze strony inwestorów indywidualnych powoduje konieczność uregulowania kwestii terenów rozwojowych w obszarze gminy;

dostosowanie stanu prawnego terenów na obszarze gminy do zmieniających się przepisów
prawa - Argumentem za przystąpieniem do zmiany dotychczas obowiązującego Studium było
pojawienie się w granicach gminy terenów ochrony przyrody Natura 2000, a wraz z nimi ogra4
załącznik 1
niczeń i nakazów w stosunku do planowanych na tych terenach przedsięwzięć;

dostosowanie zapisów Studium do zmieniających się uwarunkowań infrastrukturalnych na terenie gminy Osie - Ostatnie lata obfitowały w przedsięwzięcia wodociągowe, kanalizacyjne i
komunikacyjne. Zmienia się sposób prowadzenia gospodarki odpadami oraz sposób zaopatrzenia ludności w wodę i prowadzenia gospodarki ściekowej. Coraz pełniejsza realizacja tych
zadań, które aktualne były przez ostatnie 10 lat, stwarza możliwość wyznaczenia nowych kierunków, a jednocześnie umożliwia niezbędne zmiany w wykorzystaniu terenów tak, aby optymalnie wykorzystać powstałe już inwestycje infrastrukturalne. Zadaniem w tym zakresie jest
wykorzystanie potencjału gminy wynikającego z niedalekiej odległości od węzła autostrady A1 w Warlubiu;

zmieniające się uwarunkowania zewnętrzne wymuszają wskazanie obszarów, dla których
przewiduje się lokalizację funkcji ponadlokalnych, czyli obszarów podlegających negocjacji
administracji rządowej i lokalnej dla sprecyzowania wspólnej polityki w zagospodarowaniu
tych obszarów;

zmiana Studium ma odpowiedzieć na potrzebę koordynacji zamierzeń administracji samorządowej w zakresie promocji terenów inwestycyjnych gminy, celem podniesienia jakości życia jej
mieszkańców;

pojawienie się możliwości zlokalizowania na terenie gminy instalacji infrastruktury naukowej –
radioteleskopu, o znaczeniu europejskim, w sensie wartości naukowej prowadzonych na nim
badań, wymaga odpowiedniego przygotowania terenów ze strony gminy;

wyznaczenie obszarów, na których możliwe będzie lokalizowanie przedsięwzięć mogących
potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, w myśl przepisów odrębnych, szczególnie
w zakresie produkcji;

Studium ma uwzględnić zasady określone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania
kraju, ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz
uwzględnić strategię rozwoju gminy;

pomimo, że studium nie jest aktem prawa miejscowego, jego ustalenia są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych, tj. ustalenia planów nie mogą naruszać
ustaleń Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
5
1.3
załącznik 1
Zakres opracowania
Studium, jako jednostkowy dokument, opracowywane jest w kilku płaszczyznach, które wynikają z
faktu, iż odnosi się ono zarówno do przestrzeni geograficznej jak i do czasu. Można zatem mówić o
Studium w płaszczyźnie przestrzennej, czyli o granicach opracowania, o płaszczyźnie skali oraz
płaszczyźnie czasu – interwału, który obejmuje opracowywana zamiana Studium, od czasu uchwalenia poprzedniego dokumentu do stanu dzisiejszego oraz częściowo wybiegającego w przyszłość.
Niniejsze Studium opracowane jest w granicach administracyjnych gminy. Granice te określono na
podstawie Państwowego Rejestru Granic oraz Państwowego Zasobu Geodezyjnego zdeponowanego
w Starostwie Świeckim. Załączniki graficzne opracowano w skali 1:25000. Jest to podstawowa skala
opracowania. Ponieważ Studium określa kierunki zagospodarowania przestrzennego, w tym wiodące
funkcje terenów, nie pozwala ono na jednoznaczne rozstrzygnięcia, co do kwestii spornych, w skali
poszczególnych działek geodezyjnych. Ze względu na skalę, symbole literowe i numery obszarów, o
których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, wprowadzono
jedynie w sytuacjach koniecznych do ich jednoznacznej identyfikacji.
Zakres tematyczny Studium odnosi się do zagadnień dynamicznych, tzn. zmiennych w czasie.
Okres, w którym analizowane są zmiany w strukturze przestrzennej gminy, obejmuje najdalej ponad
12 ostatnich lat, od 1999 roku, czyli od roku, w którym opracowane było ostatnie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy. Okres ponad 10-ciu lat pozwala uwzględnić zmiany w strukturze przestrzennej gminy, które nastąpiły w czasie ostatniego dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego, nie przewidywanego w takiej skali w poprzednim dokumencie. Należy
pamiętać, że w ostatniej dekadzie miały miejsce wydarzenia takie jak: wejście Polski do Unii Europejskiej, a co za tym idzie, istotna zmiana w porządku prawnym, implementacja wielu przepisów dotyczących zagospodarowania przestrzeni, ochrony środowiska, itp. Dziesięć ostatnich lat to także liczne
zmiany w strukturze rolnej, społecznej i gospodarczej na obszarze gminy, które znalazły odzwierciedlenie w ruchu budowlanym oraz w potrzebach i możliwościach rozwoju gminy Osie.
Studium opracowano w oparciu o wymogi zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z
dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. z 2004 r., nr 118, poz. 1233). Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Osie podlega uchwaleniu przez Radę Gminy Osie. Załącznikami do uchwały są:
1. uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego gminy
- część tekstowa (niniejsze opracowanie),
- 7 plansz tematycznych, w skali 1 : 25 000;
2. kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy - część tekstowa;
3. kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy - rysunek studium, w skali 1 : 25 000.
6
2
załącznik 1
MATERIAŁY WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU STUDIUM
Tabela 1: Aktualnie obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy Osie
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Lp.
UCHWAŁY
UCHWAŁA
Z DNIA
NAZWA PLANU
1
XXVI/142/97
10.02.1997
m.p.z.p. gminy Osie obejmujących fragmenty terenów we wsiach:Osie, Łążek, Pruskie i
Stara Rzeka jako zmian dotychczas obowiązującego planu ogólnego zagospodarowania
przestrzennego gminy Osie - część działki nr 356/5 we wsi Osie - „53 MN/KD/KS”
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - działka nr 328/1 we wsi Osie - „59 MN”
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - działka nr 107 we wsi Osie - „54 MN”
1
XXVI/142/97
10.02.1997
m.p.z.p. gminy Osie obejmujących fragmenty terenów we wsiach: Osie, Łążek, Pruskie i
przestrzennego gminy Osie - część działki nr 129/2 we wsi Osie - „56 MN”
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - części działek nr 211, nr 212 oraz działki nr 203 i nr 213 we
wsi Osie - „57 MN”
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - części działek nr nr 116/1, 121/2, 126, 115, 120, 125 i 131
we wsi Osie - „58 MN/KD”
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - część działki nr 83 we wsi Łążek - „19 MN”
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - części działek nr nr 105/1 i 105/3 we wsi Łążek - „5 MN/KD”
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - działki nr nr 160/2÷8 we wsi Łążek - „14 MN”
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - działka nr 327 we wsi Łążek - „17 PN/U/MN”
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - działki nr 79/2 i nr 114 we wsi Łążek - „18 PN/MN”
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - we wsi Pruskie część działki nr 66 - „5 MN”, oraz części
działek nr nr 68 i 69 - „6 MN”
1
XXVI/142/97
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - części działek nr 73 i 74 we wsi Stara Rzeka - „17 ML”,
części działek nr nr 73a, 73 i 74 we wsi Stara Rzeka - "16KD"
1
XXVI/142/97
10.02.1997
przestrzennego gminy Osie - działka nr 77 we wsi Stara Rzeka - „4 ML”
2
XXVI/143/97
10.02.1997
3
XXVI/144/97
10.02.1997
m.p.z.p. gminy Osie obejmującego wybrany teren we wsi Stara Rzeka - działki nr 109/3 i
nr 110/3 - jako zmiany dotyhczas obowiązującego planu ogólnego zagospodarowania
przestrzennego gminy Osie
m.p.z.p. gminy Osie obejmującego teren działki nr 129/1 we wsi Osie jako zmianę
dotychczas obowiązującego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy
Osie
7
17
18
19
20
załącznik 1
4
XXVII/151/97
26.03.1997
m.p.z.p. terenu pod gminne wysypisko śmieci we wsi Osie wraz ze strefą dopuszczalnej
uciążliwości
5
XXXII/173/97
20.10.1997
m.p.z.p. terenu we wsi Osie, w sąsiedztwie Oskiego Pieca w gminie Osie, przeznaczonego pod kompleks sportowo-rekreacyjny.
6
III/20/98
14.12.1998
m.p.z.p. terenu oczyszczalni ścieków we wsi Jaszcz, w gminie Osie, wraz z terenami
położonymi w strefie potencjalnego uciążliwego oddziaływania oczyszczalni - części
działek nr 13/7, 13/1, 13/6
7
XXXVIII/221/02
09.10.2002
m.p.z.p. terenu zabudowy produkcyjno-usługowej we wsi Osie
21
8
XXXVIII/212/02
09.10.2002
22
8
XXXVIII/212/02
09.10.2002
m.p.z.p. terenu zabudowy mieszkaniowej we wsi Osie, gmina Osie obejmujący działkę nr
24
35/2.
23
8
XXXVIII/212/02
09.10.2002
m.p.z.p. terenu zabudowy mieszkaniowej we wsi Osie, gmina Osie obejmujący działki nr
82/6, 82/8, 91/17 i część działki nr 83/1.
24
8
XXXVIII/212/02
09.10.2002
25
8
XXXVIII/212/02
09.10.2002
115 i część działki nr 118.
228/2
26
8
XXXVIII/212/02
09.10.2002
323/1 i część działki nr 323/2.
27
8
XXXVIII/212/02
09.10.2002
28
9
XXXVIII/213/02
09.10.2002
324/3.
m.p.z.p. terenu zabudowy mieszkaniowej we wsi Łążek, gmina Osie obejmujący działkę
nr 48/3.
29
10
XXXVIII/216/02
09.10.2002
m.p.z.p. terenu usług, produkcji i handlu materiałami budowlanymi i z drewna we wsi
Radańska, gmina Osie obejmujący część działki nr 112.
30
11
XXXVIII/217/02
09.10.2002
m.p.z.p. zabudowy mieszkaniowej we wsi Stara Rzeka, gmina Osie obejmujący części
działek nr 17/2 i 19/10.
31
11
XXXVIII/217/02
09.10.2002
m.p.z.p. zabudowy rekreacyjno-gospodarczej we wsi Stara Rzeka, gmina Osie obejmujący części działek nr 154/8 i 154/9.
32
12
XXXVIII/218/02
09.10.2002
33
12
XXXVIII/218/02
09.10.2002
34
12
XXXVIII/218/02
09.10.2002
35
12
XXXVIII/218/02
09.10.2002
36
12
XXXVIII/218/02
09.10.2002
37
12
XXXVIII/218/02
09.10.2002
m.p.z.p. we wsi Tleń, gmina Osie zabudowy mieszkaniowej obejmujący części działek nr
9/4, 9/10.
m.p.z.p. we wsi Tleń, gmina Osie terenu zabudowy mieszkaniowej obejmujący działkę nr
23.
m.p.z.p. we wsi Tleń, gmina Osie terenu zabudowy rekreacyjnej obejmujący część działki
nr 63/3.
m.p.z.p. we wsi Tleń, gmina Osie terenu zabudowy mieszkaniowej i rekreacyjnej obejmujący działki nr 71a, 77/15.
m.p.z.p. we wsi Tleń, gmina Osie terenu zabudowy mieszkaniowej, rekreacyjnej i dróg
dojazdowych, obejmujący działki nr 84/3, 84/5, 84/6 i 125/5 oraz części działek nr 39, 40,
42, 84/4, 125/6, 128/2 i 159/16.
m.p.z.p. we wsi Tleń, gmina Osie terenu zabudowy mieszkaniowej obejmujący działki nr
84/88, 84/89.
38
12
XXXVIII/218/02
09.10.2002
m.p.z.p. we wsi Tleń, gmina Osie terenu zabudowy mieszkaniowej i przepompowni
ścieków obejmujący części działek nr 84/21 i 84/117.
39
12
XXXVIII/218/02
09.10.2002
40
12
XXXVIII/218/02
09.10.2002
41
12
XXXVIII/219/02
09.10.2002
m.p.z.p. we wsi Tleń, gmina Osie terenu zabudowy mieszkaniowej obejmujący działki nr
89, 90, 91, 92, 93.
m.p.z.p. we wsi Tleń, gmina Osie terenu zabudowy mieszkaniowej obejmujący działkę nr
99/4.
m.p.z.p. zabudowy mieszkaniowej we wsi Wałkowiska, gmina Osie obejmujący części
działek nr 20/12 i nr 21/6.
42
13
XXXVIII/214/02
09.10.2002
m.p.z.p. terenu zabudowy mieszkaniowej, oraz mieszkaniowo-usługowo-rzemieślniczej
we wsi Miedzno Gmina Osie obejmującego działkę nr 113
43
14
XXXVIII/215/02
09.10.2002
m.p.z.p. terenu zabudowy mieszkaniowej we wsi Pruskie Gmina Osie obejmującego
działkę nr 48/13 oraz części działek nr 48/10, 48/11, 48/14
44
15
XXXVIII/220/02
09.10.2002
m.p.z.p. terenu zabudowy mieszkaniowej i terenu rolnego we wsi Wierzchy Gmina Osie
obejmujący działki nr 104/6, 104/7, 104/8, 104/9, oraz części działek nr 104/10, 104/11 i
105/2.
45
16
XIV/83/04
17.09.2004
m.p.z.p. terenu w miejscowości Osie w rejonie ulic Sosnowej, Brzozowej i Szkolnej
46
17
XIV/84/04
17.09.2004
m.p.z.p. terenu zabudowy usługowej (ze stacją paliw) i produkcyjnej we wsi Osie obejmującego działki nr 192/1, 193, 194 i część działki nr 192/2
47
18
XXIX/157/06
28.04.2006
m.p.z.p. terenu obejmującego działki nr
23,25,26,27,28,29/1,29/2,30,32/1,32/2,33/3,33/4,33/5,33/6 i 34/1 oraz części działek nr
31 i 33/1 w obrębie Osie (osada Osie Starnie), w Gminie Osie
48
19
XXIX/158/06
28.04.2006
m.p.z.p. terenu obejmującego działkę nr 265/4 w obrębie Osie, w Gminie Osie
8
załącznik 1
m.p.z.p. terenów obejmujących działki nr 90/2 i 91, a także działkę nr 156/8, oraz części
działek nr 158, 159 i 160 w obrębie Brzeziny, w Gminie Osie
49
20
XXIX/159/06
28.04.2006
50
21
XXIX/160/06
28.04.2006
51
22
XXIX/161/06
28.04.2006
m.p.z.p. terenu obejmującego działki nr 20/1, 20/2, 22/3, 2/4, 29/6, 29/8 i 29/9 w obrębie
Tleń, w Gminie Osie
m.p.z.p. terenu obejmującego części działek nr 75/2 i 76/6 w obrębie Wierzchy, w Gminie
Osie
52
23
XXIX/162/06
28.04.2006
m.p.z.p. terenu części działki nr 66 w obrębie Wierzchy, w Gminie Osie
53
24
XXIX/163/06
28.04.2006
m.p.z.p. terenu obejmującego działki nr 4/1, 4/2, 4/7, 4/8, 4/11, 4/13, 4/14, 6/1, 6/4, 6/3,
22/1 i 123 oraz części działek nr 6/5,22/2 i 120 w obrębie Wierzchy, w Gminie Osie
54
25
XXIX/164/06
28.04.2006
m.p.z.p. terenu obejmującego działki nr 231/25, 231/26, 231/27, 231/28, 231/29, 231/30,
231/31 i 231/32 w obrębie Wierzchy, w Gminie Osie
55
26
XXIX/165/06
28.04.2006
m.p.z.p. terenu obejmującego działki nr 30/4, 30/7 i 30/8 w obrębie Wałkowiska, w
Gminie Osie
56
27
XXIX/166/06
28.04.2006
m.p.z.p. terenu obejmującego działkę nr 81/1 w obrębie Wałkowiska, w Gminie Osie
57
28
XXIX/167/06
28.04.2006
m.p.z.p. w obrębie Pruskie, w Gminie Osie terenu obejmującego działkę nr 8/2.
58
28
XXIX/167/06
28.04.2006
59
28
XXIX/167/06
28.04.2006
60
28
XXIX/167/06
28.04.2006
m.p.z.p. w obrębie Pruskie, w Gminie Osie terenu obejmującego część działki nr 20/2 (o
powierzchni około 0,6357 ha)
61
28
XXIX/167/06
28.04.2006
m.p.z.p. w obrębie Pruskie, w Gminie Osie terenu obejmującego część działki nr 20/2 (o
powierzchni około 0,1000 ha)
62
29
XXXIV/181/06
20.10.2006
m.p.z.p. terenu obejmującego działki nr 165,166.167, 168, 170/2, 209/2, 210/2, 211/2,
212/2, 213/3, 213/5, 217, 218/1 i 219/1, oraz części działek nr 216, 224, 225 i 227/3 (w
rejonie ulicy Bocznej) w obrębie Osie, w Gminie Osie
63
30
X/64/07
28.12.2007
m.p.z.p. terenu obejmującego część działki nr 11 w obrębie Wierzchy, w Gminie Osie
64
31
XXV/155/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu działek nr 79/1, 79/2, 87, 88 i 114 w obrębie Łążek, w Gminie Osie
65
32
XXV/158/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu działki nr 356/33 w obrębie Osie, w gminie Osie
66
32
XXV/158/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu działek nr 334/1, 334/3, 334/4, 334/6, 334/7 i 336/3 w obrębie Osie, w
gminie Osie
67
32
XXV/158/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu działki nr 249/3 w obrębie Osie, w gminie Osie
68
32
XXV/158/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu działki nr 190 w obrębie Osie, w gminie Osie
69
33
XXV/160/09
08.12.2009
m.p.z.p. terenu działki nr 44 i części działki nr 45 w obrębie Stara Rzeka, w gminie Osie
70
33
XXV/160/09
08.12.2009
m.p.z.p. terenu działki nr 136/3 w obrębie Stara Rzeka, w gminie Osie
71
34
XXV/157/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu części działki nr 48/14 w obrębie Pruskie, w gminie Osie
72
35
XXV/159/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu działki nr 38/4 w obrębie Wałkowiska, w Gminie Osie
73
35
XXV/159/09
07.12.2009
74
35
XXV/159/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu działek nr 60/3 i 61/3 w obrębie Wałkowiska, w Gminie Osie
45
35
XXV/159/09
07.12.2009
76
35
XXV/159/09
07.12.2009
77
36
XXV/156/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu działki nr 17/3 w obrębie Tleń, w gminie Osie
78
36
XXV/156/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu części działek nr 54/5, 59/1, 59/2 i 60 w obrębie Tleń, w gminie Osie
79
36
XXV/156/09
07.12.2009
m.p.z.p. terenu części działki nr 11/33 w obrębie Tleń, w gminie Osie
80
36
XXV/156/09
07.12.2009
81
36
XXV/156/09
07.12.2009
82
36
XXV/156/09
07.12.2009
9
załącznik 1

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Osie uchwalone
uchwałą nr X/63/99 Rady Gminy Osie z dnia 31 sierpnia 1999 r.;

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa Kujawsko-Pomorskiego przyjęty
uchwałą Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego Nr XI/135/03 z dnia 26 czerwca
2003 r.;

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osie przyjęta uchwałą Rady Gminy
Osie nr XVIII/108/08 z dnia 9 grudnia 2008 r.;

Plan Gospodarki Odpadami Gminy Osie wyodrębniony uchwałą Rady Gminy Osie nr
XVIII/108/08 z dnia 9 grudnia 2008 r.;

Wieloletnie Plany Inwestycyjne Gminy Osie przyjęte uchwałą Rady Gminy Osie nr
XXX/192/10 z dnia 28 czerwca 2010 r.;

Program ochrony środowiska z projektem planu Gospodarki Odpadami przyjęty uchwałą Nr
Nr3/29/08 Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 15 stycznia 2008 r.;

Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko - Pomorskiego do 2010 r. przyjęta uchwałą Nr
439/2000 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 20 czerwca 2000 r.;

Strategia Rozwoju Powiatu Świeckiego na lata 2007-2013 przyjęta uchwałą Nr XII/54/07 Rady
Powiatu Świeckiego z dnia 29 października 2007 r.;

Wieloletni Plan Inwestycyjny Powiatu Świeckiego na lata 2008-2013 przyjęty uchwałą Nr
XII/55/07 Rady Powiatu Świeckiego z dnia 29 października 2007 r.;

Decyzja Nr 62 Ministra Infrastruktury z dnia 26 września 2005 r. w sprawie ustalenia terenów,
przez które przebiegają linie kolejowe, jako terenów zamkniętych (Dz. U. Min. Infrastr. z dnia
14 października 2005r.);

Rejestr zabytków woj. Kujawsko-Pomorskie gm. Osie, Wojewódzki Konserwator Zabytków,
według złożonych wniosków;

Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Gminy Osie, według stanu na 31 stycznia 2012 r.;

Rozporządzenie Nr 9/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 14 czerwca 1991 r. w sprawie utworzenia 22 Obszarów Chronionego Krajobrazu (Dz. U. Woj. Bydgoskiego Nr 17, poz. 127, z
późn. zm.);

Rozporządzenie Nr 11 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 9 czerwca 2005 r. w sprawie
Obszarów Chronionego Krajobrazu (Dz.U. Woj. Kujawsko-Pomorskiego Nr 72, poz. 1375 z
późn. zm.);

Wyznaczenie granic bezpośredniego zagrożenia powodzią w celu uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych, IMGW Gdynia, 2004;

Mapa obszarów narażonych na ryzyko powodzi, RZGW Gdańsk, 2006;

Natura 2000 - Standardowy formularz danych dla obszarów specjalnej ochrony (OSO) dla obszarów spełniających kryteria obszarów o znaczeniu wspólnotowym (OWZ) dla specjalnych
obszarów ochrony (SOO), PLB220009, PLH040017;
10
załącznik 1
3
UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE WYNIKAJĄCE Z POŁOŻENIA GMINY
3.1
Uwarunkowania wynikające z lokalizacji gminy i jej relacji z najbliższym otoczeniem
Gmina Osie położona jest w północnej części województwa kujawsko-pomorskiego, w powiecie
świeckim. Gmina ma powierzchnię 20.904 ha i jest na 14 miejscu pod względem powierzchni w województwie kujawsko-pomorskim. Siedzibą gminy jest miejscowość Osie (rys.1).
Rysunek 1: Położenie gminy Osie na tle północnej części województwa kujawsko-pomorskiego
Gmina Osie położona jest w obrębie dwóch mezoregionów fizycznogeograficznych. Południowa część
gminy leży na Wysoczyźnie Świeckiej. Jest to mezoregion obejmujący tereny wysoczyzny morenowej,
rozciągającej się na południu do granic Bydgoszczy, na zachodzie do doliny Brdy, na wschodzie do
Wisły, a na północy do okolic Osia. Natomiast północna i centralna część gminy położona jest w obrębie mezoregionu Bory Tucholskie. Oba mezoregiony wchodzą w skład większej jednostki – makroregionu Pojezierza Południowopomorskiego. Granica pomiędzy wymienionymi mezoregionami przebiega przez teren gminy w kierunku NW-SE zachodnim skrajem kompleksu leśnego Borów Tucholskich
(rys.2).
11
załącznik 1
Rysunek 2: Położenie gminy Osie na tle północnej części województwa kujawsko-pomorskiego (przebieg
granicy mezoregionu określony na podstawie Giętkowskiego 2008, zmodyfikowane)
Pod względem administracyjnym gmina Osie graniczy od północy z gminą Osiek (powiat Starogardzki,
woj. pomorskie), od zachodu z gminami Śliwice i Cekcyn, od południa z gminami Lniano i Drzycim
natomiast od wschodu z gminami Jeżewo i Warlubie (rys. 3).
Położenie gminy Osie na granicy dwóch większych jednostek fizycznogeograficznych Polski
wiąże się z określonymi uwarunkowaniami zewnętrznymi, determinującymi sposób zagospodarowania
gminy i jej funkcjonowania przestrzennego. Wysoczyzna Świecka jest regionem typowo rolniczym,
zbudowanym z glin zwałowych, które zdeterminowały warunki glebowe i wielowiekowy rozwój kultury
rolnej na tym terenie. Natomiast Bory Tucholskie, położone na słabszych glebach i od wieków były
dużym (lecz o zmiennej powierzchni) zwartym kompleksem leśnym o znaczeniu ogólnokrajowym. W
konsekwencji wykształciły się powiązania terenów w ramach jednostek krajobrazowych, ekologicznych, i gospodarczych z szerokim otoczeniem terenów poza granicami gminy. Ważną cechą położenia
gminy Osie jest fakt, iż w jej centrum przebiega granica jednostek fizycznogeograficznych. Granica ta
ukierunkowała zarówno procesy naturalne, jak i społeczno-ekonomiczne w układ wyspowy, o przebiegu na generalnym kierunku NE-SW. Wiele cech środowiska i zagospodarowania gminy nawiązuje do
jej przebiegu. Las, którego zasięg wynikł między innymi z wykształcenia utworów powierzchniowych,
ukształtował nie tylko strefy glebowe, stosunki wodne i topoklimatyczne, ale również rozwój infrastruktury drogowej i osadnictwa. W efekcie główne powiązania przyrodnicze skierowane na tych terenach
w głąb terenów Borów Tucholskich. Więzi społeczno-gospodarcze gminy związane są z gospodarczym wykorzystaniem terenów wysoczyznowych (głównie rolnictwo), z uwagi na gleby o większej
przydatności dla rolnictwa. Powiązania tych terenów z terenami ościennymi ukierunkowane są w stronę Świecia. Takie zróżnicowanie wpływa na uwarunkowania ekologiczne rozwoju gminy zarówno w
strefie planowania jak i późniejszej realizacji celów polityki przestrzennej gminy (rys. 5).
12
załącznik 1
Rysunek 3: Otoczenie osadnicze gminy Osie
Na terenie gminy Osie zaznacza się wyraźna dwudzielność uwarunkowań środowiska. Część południowo-wschodnia, położona na obszarze wysoczyzny, a właściwie wyspy wysoczyznowej, posiada
cechy przyrodnicze i uwarunkowania środowiskowe charakterystyczne dla terenów sąsiadujących z
nią od strony południowej. Są to otwarte, bezleśne tereny rolnicze, z rozwiniętą strukturą agrarną.
Środowisko w wielu komponentach zostało znacznie przekształcone przez wieloletnią produkcję rolną.
W większości przypadków tereny te charakteryzują się także dobrą ekspozycją widokową.
Drugą część gminy stanowią tereny położone w obrębie Borów Tucholskich. Jest to zalesiona
część gminy. Pojawiają się jednak wyraźne enklawy śródleśne o innym charakterze zabudowy i innym
kierunku przekształceń niż na wysoczyźnie, głównie na skutek uzyskania terenów do produkcji rolniczej i podporządkowywaniu środowiska gospodarce człowieka (Tleń, Stara Rzeka, Wałkowiska, Pruskie, Wierzchy, Łążek). Na terenie gminy można wydzielić jednostki o podobnych uwarunkowaniach
ekologicznych i podobnej strukturze fizjonomicznej nazywane geokompleksami krajobrazowymi. Geokompleksy jako jednostki fizjonomii krajobrazu naturalnego i antropogenicznego zostały wykorzystane
do oceny warunków środowiska na terenie gminy oraz określenia uwarunkowań i przyszłych kierunków zagospodarowania przestrzennego.
13
załącznik 1
Łączność przestrzenną warunków naturalnych terenów w granicach gminy z terenami otaczającymi gminę sięgając kilkunastu kilometrów od jej granic przedstawia rysunek 4. Jest to mozaika
*
typów pokrycia terenu CLC2006 - Corine Land Cover . Wyraźnie widoczne są na tym obrazie powiązania gminy z terenami z nią sąsiadującymi. Główne powiązania ekologiczne skierowane są na
wschód, południe i zachód od granic gminy, podrzędny kierunek stanowi korytarz wzdłuż rzeki Wdy. W
przypadku powiązań przestrzennych sfery zurbanizowanej wyraźne są połączenia Osia z terenami
Jeżewa i Świecia, Wierzchów w kierunku Drzycimia i Łążka w kierunku Śliwic. W świetle połączeń
przestrzennych, rozwój tych jednostek we wspomnianych kierunkach staje się uzasadniony. Kierunki
połączeń ekologicznych wskazują natomiast rejony, na których z uwagi na możliwość zachodzenia
interakcji terenów gminy z jej otoczeniem, należy unikać planowania funkcji mogących stanowić zagrożenie dla funkcjonowania środowiska (a zwłaszcza ciągłości korytarzy migracji). Mapa CLC2006
prezentuje także wyspowy charakter głównych miejscowości gminy Osie – Tlenia, Łążka, Wierzchów i
Pruskich.
W obrębie gminy znajdują się tereny chronione: Wdecki Park Krajobrazowy, obszar Natura
2000 PLB 220009 Bory Tucholskie, obszar Natura 2000 PLH 040017 Sandr Wdy, oraz Śliwicki Obszar
Chronionego Krajobrazu, sześć rezerwatów przyrody, trzy zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, liczne
użytki ekologiczne i pomniki przyrody.
Rysunek 4: Mapa pokrycia terenu otoczenia gminy Osie wg Corine Land Cover - CLC2006
*
Jednostką odpowiedzialną za realizację projektu CLC2006 w Polsce jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, pełniący rolę Krajowego Punktu Kontaktowego ds. współpracy z EEA. Bezpośrednim wykonawcą prac był Instytut Geodezji i Kartografii. Środki finansowe przeznaczone na realizację projektu krajowego CLC2006 pochodziły ze źródeł Europejskiej Agencji Środowiska i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej www.clc.gios.gov.pl
14
załącznik 1
Rysunek 5: Schemat głównych i podrzędnych kierunków powiązań systemowych
4
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW WYŻSZEJ RANGI
4.1
Ustalenia Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-
pomorskiego
W odniesieniu do gminy Osie Plan zagospodarowania województwa kujawsko-pomorskiego przewiduje:
miejsce Osia w hierarchii sieci osadniczej określone zostało jako "pozostałe wiejskie siedziby
gmin";
ośrodek gminny ma spełniać funkcję obsługi mieszkańców gminy w zakresie edukacji podstawowej, gimnazjalnej, podstawowej służby zdrowia, pomocy społecznej oraz stworzenia podstaw wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich;
gmina należy do północnej strefy polityki przestrzennej;
realizacja polityki przestrzennej na obszarze strefy ukierunkowana będzie na rozwój gospodarki leśnej i użytkowanie rekreacyjne, nie przewiduje się koncentracji procesów urbanizacyjnych, planuje się poprawę stanu infrastruktury, rozwój komunikacji, uporządkowanie turystyki,
poprawę jakości środowiska;
gmina Osie została zaliczona do obszarów rozwoju turystyki i rekreacji;
15
załącznik 1
plan przewiduje zadania publiczne w zakresie inwestycji drogowych i rekultywacyjnych.
Z Planu zagospodarowania województwa kujawsko-pomorskiego wynika także:

gmina Osie należy do gmin o największej w województwie liczbie rezerwatów przyrody;

gmina leży w centrum Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Bory Tucholskie”;

obszar gminy posiada duże możliwości wzrostu powierzchni zalesionych;

w gminie leży trzeci co do wielkości powierzchni zbiornik zaporowy w województwie;

obszar gminy to najatrakcyjniejszy rejon turystyczny województwa, a jednocześnie o wysokim
stopniu zagęszczenia ludności na terenach nieleśnych przy utrudnionej obsłudze mieszkańców w podstawowe usługi.
5
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU
Gmina Osie posiada obowiązujące Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Osie uchwalone Uchwałą nr X/63/99 Rady Gminy Osie z dnia 31 sierpnia 1999 r. Studium
określało dotychczasowe cele rozwoju gminy:

„Główne cele rozwoju gminy uwzględniające istniejące uwarunkowania przyrodnicze, kulturowe, gospodarcze, społeczne, to dążenie do poprawy jakości życia mieszkańców, poprzez
możliwość stworzenia nowych miejsc pracy, oraz utrzymanie dotychczasowej wiodącej turystyczno-wypoczynkowej funkcji gminy, przy utrwalaniu ochrony środowiska przyrodniczego.”

Ustalenia Studium dotyczące rozmieszczenia przestrzennego zamierzeń mających służyć
osiąganiu celów obejmowały:

rozwój obszaru zurbanizowanego wsi Tleń oraz punktowych zespołów zabudowy lub urządzeń terenowych o wiodącej funkcji: turystyczno-rekreacyjnej i wypoczynkowo-rekreacyjnej, w
celu zwiększenia poziomu dochodów mieszkańców, zmniejszenia poziomu bezrobocia,
ochrony przed niezorganizowanymi formami zabudowy w bezpośrednim otoczeniu cennego
środowiska naturalnego, rozwoju bazy usług opartej na drobnej przedsiębiorczości;

rozwój gospodarczy obszarów zurbanizowanych wsi w obszarach wiodących funkcji: UT - rekreacja i turystyka, M - mieszkalnictwo, P - produkcja i usługi, służących:
o
rozwojowi przestrzennemu zwartych kompleksów zabudowy wiejskiej przy uwzględnieniu ochrony wartości środowiska kulturowego, wyznaczonych w formie ustanowionych stref ochrony konserwatorskiej oraz ochrony: krajobrazu otwartego otoczenia
wsi, terenów leśnych i rolnych;
o
zwiększeniu potencjału produkcji drobnego przemysłu drzewnego, tworzeniu możliwości rozwoju lokalnego przetwórstwa, składowania i sprzedaży produktów wytworzonych przez rolnictwo, hodowlę bydła i trzody chlewnej z obszaru gminy i niektórych
gmin ościennych;
o
optymalnemu wykorzystaniu uzbrojenia technicznego;
o
wyznaczeniu granicznych obszarów wymagających kompleksowego planowania zagospodarowania przestrzennego - plany miejscowe;
o
umożliwienie rozbudowy siedlisk rolniczych poza zwartą zabudową wsi, z ograniczeniami zależnymi od położenia w obszarach o określonych warunkach przyrodniczych,
glebowych, krajobrazowych i kulturowych;
16
o
załącznik 1
wskazanie, oznaczonych na rysunku studium według legendy, układów ciągów komunikacji - kolejowej, drogowej, rowerowej (ścieżki rowerowe) i pieszej (szlaki turystyczne i ścieżki dydaktyczne), oraz głównych sieci uzbrojenia technicznego - tworzących
korytarze wymagające zróżnicowanych ograniczeń o walorach przyrodniczych oraz ze
względu na prowadzoną gospodarkę leśną;
o
wskazanie obszarów objętych ustanowionymi i projektowanymi szczególnymi formami
ochrony prawnej środowiska przyrodniczego i krajobrazu.

Wyznaczenie celów poparte było analizą uwarunkowań przyrodniczych, kulturowych, gospodarczych i społecznych rozwoju gminy. Cele te uległy częściowej dezaktualizacji w ostatnim
dziesięcioleciu.
Dotychczas obowiązujące Studium przyjęło następującą hierarchię sieci osadniczej podzieloną na
siedem jednostek, która stała się podstawą wydzielenia obszarów funkcjonalno-przestrzennych:

wieś Osie – jako siedziba władz gminy, wielofunkcyjny ośrodek o znaczeniu lokalnym w odniesieniu do obszaru gminy z oddziaływaniem poza granice gminy w zakresie obsługi ruchu
turystycznego związanego z Wdeckim Parkiem Krajobrazowym.

wieś Tleń - wieś sołecka, o wiodącej funkcji wypoczynkowo-rekreacyjnej, skupiająca ośrodki
wypoczynkowe i zespoły budownictwa letniskowego oraz ośrodków obsługi ruchu turystycznego na terenach położonych w rejonie dworca kolejowego i na terenach otwartych na południe od niego.

wsie Łążek, Brzeziny, Miedzno, Jaszcz, Wierzchy - wsie sołeckie, lokalne ośrodki osadnicze z
elementarnym pakietem usług obsługujących mniejsze wsie, osady i leśniczówki położone w
zasięgach obsługi poszczególnych funkcji. W sezonie letnim obsługa wypoczywających i turystów między innymi w propagowanych aktualnie, w ramach siedlisk rolniczych, formach usług
agroturystycznych.

wieś Radańska - wieś sołecka, zespół mieszkalnictwa siedliskowego o wyróżniającej się strukturze organizacji zabudowy, obsługiwany przez centralny ośrodek - Osie.

wieś Stara Rzeka - wieś sołecka, zespół mieszkalnictwa siedliskowego i letniskowego o ograniczonych możliwościach rozwoju ze względu na położenie w obszarze wyróżniającym się
szczególnymi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi podlegającymi ochronie prawnej i planowanym do ustanowienia rezerwatem krajobrazowym „Dolina rzeki Wdy”; obsługiwana przez
centralny ośrodek usługowy - Osie.

wieś Wałkowiska - wieś sołecka, zespół mieszkalnictwa siedliskowego, obsługiwany przez lokalny ośrodek w Brzezinach i centralny ośrodek - Osie.

mniejsze wsie, przysiółki i osady, w tym wieś Grzybek - osadnictwo o zróżnicowanym pochodzeniu: od starych siedlisk rolniczych i leśniczówek, poprzez zespoły wiejskie ukształtowane w
ostatnim stuleciu.
Poza wydzielonymi jednostkami przestrzenno-funkcjonalnymi określono tereny dla realizacji ponadlokalnych i lokalnych celów publicznych, które obejmują głównie inwestycje dotyczące komunikacji i
infrastruktury technicznej:

obszar Wdeckiego Parku Krajobrazowego;

obszary, na których projektowane są rezerwaty krajobrazowe;

utwardzanie dróg wojewódzkich zakładane w planach władz rządowych nie są związane z
planami Zarządu Gminy, ale należy zwrócić uwagę na możliwość wystąpień ze strony inwe17
załącznik 1
stora (rządowego lub samorządowego wyższego stopnia) związanych z przygotowywaniem
inwestycji;

wyznaczenie lokalnych tras rowerowych wychodzących poza granice gminy (na teren gminy
Jeżewo, Śliwice) i poza granice województwa w kierunku Błędna.
Wskazano następujące obszary do realizacji lokalnych celów publicznych:

planowany rozwój przestrzenny zwartej zabudowy wsi wymaga realizacji dróg publicznych lokalnych i dojazdowych, terenów pod studnie awaryjne, pod ewentualne inne obiekty związane
z działalnością samorządu gminy (szkoły, przedszkola, punkty sanitarne, obiekty kulturalne,
parki);

zadaniem wymagającym uwagi przy zagospodarowaniu infrastruktury obsługi ruchu turystycznego jest realizacja parkingów, obsługujących turystykę (zwłaszcza świąteczną).

lokalne ścieżki rowerowe, związane głównie z modernizacją dróg gminnych.
Ustalenia Studium, które nie jest przepisem gminnym a jedynie „aktem kierownictwa wewnętrznego
gminy” czy też „oświadczeniem woli Rady Gminy”, realizowane są poprzez miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Osie z 1999 roku było systematycznie wykorzystywane zgodnie z przepisami, do opracowywania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Według stanu na dzień 1 stycznia 2012 r. na obszarze gminy obowiązuje 27 miejscowych plany zagospodarowania przestrzennego, sporządzonych zgodnie ze Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Osie z 1999 roku (rys. 5, tab. 2), o łącznej powierzchni
224,7 ha. W trakcie sporządzania jest 8 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
obejmujących tereny we wsiach Osie, Tleń i Brzeziny, w tym plan rozwojowy obszaru zabudowy produkcyjnej przy ul. Dworcowej wraz ze zmianą dotychczas obowiązującego planu.
.
Rysunek 6: Fragment gminy Osie z rozmieszczeniem obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego
18
załącznik 1
Tabela 2: Wykaz obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz wiodących
funkcji terenów w granicach poszczególnych planów
Dziennik
Urzędowy
Pozycja
z dnia
Uchwała Rady Gminy
8
45
20.03.1997
XXVI/142/97
Osie
Przewodnia
funkcja
planu
MN
8
45
20.03.1997
XXVI/142/97
Łążek
MN
8
45
20.03.1997
XXVI/142/97
Łążek
PN/U/MN
8
45
20.03.1997
XXVI/142/97
Łążek
PN/MN
8
45
20.03.1997
XXVI/142/97
Pruskie
MN
8
45
20.03.1997
XXVI/142/97
Stara Rzeka
ML
Obręby
8
47
20.03.1997
XXVI/144/97
Osie
MN
14
66
21.04.1997
XXVII/151/97
Osie
UK
43
242
14.11.1997
XXXII/173/97
Osie
US
7
31
01.02.1999
III/20/98
Jaszcz
UK
121
2460
28.10.2002
XXXVIII/221/02
Osie
P/U
138
2612
25.11.2002
XXXVIII/212/02
Osie
MN
138
2613
25.11.2002
XXXVIII/213/02
Łążek
MN
138
2614
25.11.2002
XXXVIII/216/02
Radańska
U/P/UH
138
2615
25.11.2002
XXXVIII/217/02
Stara Rzeka
MN
138
2615
25.11.2002
XXXVIII/217/02
Stara Rzeka
ML
138
2616
25.11.2002
XXXVIII/218/02
Tleń
MN/ML
138
2617
25.11.2002
XXXVIII/219/02
Wałkowiska
MN
139
2633
27.11.2002
XXXVIII/214/02
Miedzno
MN/MU
139
2634
27.11.2002
XXXVIII/215/02
Pruskie
MN
139
2635
27.11.2002
XXXVIII/220/02
Wierzchy
MN/R
97
1677
07.09.2004
XIV/83/04
Osie
MN
97
1678
07.09.2004
XIV/84/04
Osie
U
98
1530
26.07.2006
XXIX/159/06
Brzeziny
ZL
98
1531
26.07.2006
XXIX/160/06
Tleń
MN
98
1532
26.07.2006
XXIX/161/06
Wierzchy
MN
99
1533
26.07.2006
XXIX/162/06
Wierzchy
MN
99
1534
26.07.2006
XXIX/163/06
Wierzchy
MN
99
1535
26.07.2006
XXIX/164/06
Wierzchy
MN
99
1536
26.07.2006
XXIX/165/06
Wałkowiska
MN
99
1537
26.07.2006
XXIX/166/06
Wałkowiska
MN
99
1538
26.07.2006
XXIX/167/06
Pruskie
MN
3
55
09.01.2007
XXXIV/181/06
Osie
MN
58
926
14.04.2008
X/64/07
Wierzchy
RL
16
200
27.01.2010
XXV/155/09
Łążek
MN
19
226
02.02.2010
XXV/158/09
Osie
MN
25
297
09.02.2010
XXV/160/09
Stara Rzeka
ML
29
344
15.02.2010
XXV/157/09
Pruskie
ML
46
488
04.03.2010
XXV/159/09
Wałkowiska
MN
50
516
09.03.2010
XXV/156/09
Tleń
MN
Wymienione wyżej plany obejmują 224,7 ha. Jest to około 1,0% powierzchni całkowitej gminy i 4,1%
powierzchni terenów nieleśnych w gminie. Największy miejscowy plan ma 28,3 ha powierzchni (zalesienie terenów rolnych), zaś średnia powierzchnia pojedynczego planu to około 2,5 ha. Plany obejmują najczęściej pojedyncze działki lub zespoły sąsiadujących z sobą działek. Jedynie kilka planów spo19
załącznik 1
rządzanych było dla większej jednostki, np. osiedla (Osie, Wierzchy, Tleń). Większość obszarów objętych planami położona jest w dwóch najważniejszych miejscowościach gminy: Osiu i Tleniu.
Analizując powyższe plany miejscowe pod względem funkcjonalnym, można zauważyć, że
sporządzane były one głównie dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy letniskowej i zabudowy mieszkaniowej z usługami. Obok wiodących funkcji po-szczególnych terenów i
zasad podziału na działki budowlane, określają one również sposób uzbrojenia terenu oraz przebieg
niezbędnych dróg dojazdowych. Zestawienie w tabeli 2 do-wodzi, że zainteresowanie inwestorów
koncentrowało się głównie na realizacji zabudowy mieszkaniowej i rekreacji indywidualnej, co wpłynęło na konieczność przekształcania kolejnych terenów rolnych w tereny zabudowy mieszkaniowej i
letniskowej. Tendencja taka utrzymuje się do dzisiaj, czego dowodem są liczne wnioski zgłaszane do
zmiany Studium, dotyczące przekształcenia terenów rolnych pod zabudowę mieszkaniową. Wnioskodawcy indywidualni oraz Wójt Gminy złożyli wnioski do Studium o przekształcenie dotychczasowej
funkcji dla terenów o łącznej powierzchni 431 ha.
Ponadto należy zauważyć koncentrację obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wokół miejscowości Osie i Tleń. Są to głównie plany wprowadzające funkcje
mieszkaniowe. Obszarem koncentracji planów dla zabudowy przemysłowej jest Osie. W Tleniu dominują miejscowe plany o funkcji mieszkaniowej.
Przebudowa, nadbudowa i rozbudowa
2
6
7
0
6
9
2
2005
8
2
8
6
13
7
6
2
2006
9
3
12
3
11
2
8
6
2007
8
7
14
7
5
2
8
3
2008
6
12
3
2
1
5
7
3
2009
14
2
10
5
3
1
10
0
2010
6
2
1
0
3
4
9
5
Zmiana użytkowania
Inna (techniczna, drogowa, rolna)
7
Zabudowa usługowa
2004
Zabudowa letniskowa
Zabudowa produkcyjna, rolnicza
Zabudowa mieszkaniowo-gospodarcza
Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna
Tabela 3: Liczba wydanych decyzji o warunkach zabudowy w latach 2004-2010 z podziałem na funkcje zabudowy na obszarze gminy Osie
W latach 2004 – 2010 wydano na terenie gminy łącznie 316 decyzji o warunkach zabudowy
(tab. 3). Wydane decyzje o warunkach zabudowy reprezentują zamierzenia inwestycyjne wnioskodawców z terenu całej gminy. Podobnie jak w przypadku miejscowych planów, koncentracja terenów o
największym natężeniu zabudowy zaznaczyła się w miejscowościach Osie i Tleń. Część z wydanych
20
załącznik 1
decyzji dotyczyła wsi położonych wzdłuż głównych dróg gminy, tj. Wierzchach, Miedznie i Wałkowiskach. Były to wnioski w sprawach zabudowy terenów z przeznaczeniem na funkcje mieszkaniowe.
Szereg decyzji dotyczyło zabudowy o charakterze produkcji rolniczej, zarówno wysokotowarowej, jak i
indywidualnych gospodarstw rolnych. W przypadku rolnictwa indywidualnego często chodziło o rozbudowę istniejących obiektów lub doposażenie gospodarstw w np.: silosy zbożowe lub płyty gnojowe.
Bardzo liczne były wnioski dotyczące rozbudowy, przebudowy i nadbudowy istniejących budynków.
Część wniosków obejmowała przekształcenie zabudowy letniskowej w mieszkaniową. Świadczy to o
pojawianiu się chęci zamiany przez osoby korzystające z terenów gminy do celów rekreacyjnych swoich sezonowych posesji na domy przystosowane do stałego pobytu. Jest to zjawisko potwierdzające
wysokie walory osadnicze w niektórych rejonach gminy. Dotyczy to przede wszystkim okolic miejscowości letniskowych: Tlenia i Grzybka.
Powyższe dane uprawniają do stwierdzenia, iż obecnie obowiązujące Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Osie w sposób prawidłowy i kompletny wskazało
tereny do zainwestowania. Niemniej pojawiają się na bieżąco nowe tendencje w rozwoju przestrzennym gminy, które dotyczą: intensywniejszego niż się spodziewano zainteresowania terenami mieszkaniowymi, a nie tylko letniskowymi, rozwoju przemysłu mięsnego w rejonie Osia, rozwoju indywidualnych gospodarstw rolnych poprzez rozbudowę ich zaplecza produkcyjnego. Tendencje te wymagają
korekt w dotychczasowych kierunkach zagospodarowania przestrzennego gminy.
Tereny gminy Osie w 2011 roku miały powierzchnię 20.908 ha z czego 3.059 ha przypadało na
użytki rolnicze (14% powierzchni całkowitej gminy), 15.274 ha stanowiły lasy (73% powierzchni całkowitej gminy), 167 ha tereny zabudowane (0,8% powierzchni całkowitej gminy), 272 ha tereny infrastruktury komunikacyjnej (1,3% powierzchni całkowitej gminy), 513 ha grunty pod wodami a 599 ha
były terenami użytków ekologicznych, nieużytków i innych.
40
9
214
432
17
101
81
58
4
grunty orne
101
sady
429
59
3059
27
653
łąki trwałe
237
pastwiska trwałe
71
grunty rolne zabudowane
42
15274
grunty pod rowami
lasy i zadrzewienia
tereny mieszkaniowe
tereny przemysłowe
inne zabudowane
rekreacyjno-wypoczynkowe
drogi
Rysunek 7: Struktura użytkowania gruntów w gminie Osie w 2011 roku (w ha)
Dynamikę zmian w użytkowaniu terenów gminy
przedstawia tabela 4. Widoczny jest wzrost po-
wierzchni terenów zainwestowanych oraz stopniowy spadek powierzchni gruntów użytkowanych rolniczo. Za spadek powierzchni gruntów rolnych odpowiada przede wszystkim zmniejszenie areału trwałych pastwisk oraz gruntów ornych. Był to spadek zauważalny, bo osiągnął łącznie około 68 ha, co
21
załącznik 1
stanowi 2,2% ogólnej obecnej powierzchni terenów rolniczych. Z kolei wzrost sumy obszarów zainwestowanych odbywał się głównie za sprawą zwiększenia terenów mieszkaniowych (o 10 ha) i terenów
przemysłowych (o 15 ha). Niewielkim zmianom podlegały przekształcenia terenów leśnych. W ciągu
ostatnich kilku lat nie zmieniły się powierzchnie zajęte pod drogi, linie kolejowe, grunty pod wodami i
użytki ekologiczne. Wzrosła łączna powierzchnia nieużytków.
Administracyjny podział wewnętrzny gminy obejmuje 13 obrębów ewidencyjnych Ewidencji
2
2
Gruntów i Budynków. Gmina ma 209,04 km wg GUS, (209,26 km wg EGiB, Świecie). Jest to 14 gmina pod względem powierzchni z 144 gmin województwa kujawsko-pomorskiego. Gmina w większości
2
2
jest zalesiona – 151,529 km wg EGiB, (151,535 km wraz z zadrzewieniami) co daje 72,4% lesistości. Jest to wzrost w stosunku do okresu opisanego w poprzednim Studium o 1,0%.
Sieć osadnicza gminy Osie składa się z ośrodków zarówno o skoncentrowanej zabudowie
wzdłuż ulic jak i ze wsi o zabudowie rozproszonej. Pierwszy typ występuje przede wszystkim w obszarach o ugruntowanej strukturze osadniczej, natomiast drugi typ reprezentowany jest przez wsie Radańska, Osie Wybudowanie pod Jaszcz, Stara Rzeka, Wałkowiska. Pojawiający się w ostatnich latach
szybki wzrost zainteresowania terenami budowlanymi sprawił, że lokalnie zaczęły powstawać plany
osiedli mieszkalnych odizolowanych od zwartej zabudowy wsi, powstające na gruntach rolnych. Przykładem mogą być osiedla we wsi Wierzchy oraz tereny wzdłuż głównych dróg w gminie, zwłaszcza na
południe od Osia, w Łążku i Miedznie.
Rok
grunty orne
sady
łąki trwałe i pastwiska trwałe
grunty rolne zabudowane
grunty pod rowami
Razem rolnicze
Lasy i zadrzewienia
tereny mieszkaniowe
tereny przemysłowe
rekreacyjno-wypoczynkowe i inne zabudowane
drogi
tereny kolejowe
Razem zainwestowane
Wody
Użytki ekologiczne
Nieużytki
Tereny różne
Tabela 4: Dynamika zmian w użytkowaniu terenów gminy Osie w latach 2005 – 2010 (wg GUS)
2004
3127
29
916
72
58
4202
15060
91
2
19
383
59
572
499
103
399
95
2005
3110
28
915
72
55
4180
15273
98
2
20
212
59
396
499
103
398
76
2006
3110
29
915
71
43
4168
15274
100
2
19
209
59
396
512
103
398
66
2007
3103
25
918
70
43
4159
15272
101
10
20
209
59
406
512
103
396
66
2008
3094
25
897
71
43
4130
15280
102
9
20
211
60
409
487
103
416
65
2009
3093
25
895
71
44
4128
15278
105
9
20
211
59
410
511
103
419
64
2010
3068
22
891
73
42
4096
15271
100
16
50
213
58
441
513
103
425
63
2011
3059
27
890
71
42
4089
15274
101
17
49
214
58
443
513
101
429
63
Obszary intensywnego rolnictwa występują głównie w obrębie wyspy morenowej Osia, szczególnie w jej południowej części. Wynika to ze stosunkowo lepszych gleb dla rolnictwa, aniżeli w północnej części gminy. Szczególnym obszarem intensywnego rolnictwa są tereny pomiędzy Miedznem,
Brzezinami i Jaszczem, gdzie panują najkorzystniejsze warunki glebowe.
Tereny przemysłowe występują jedynie w Osiu (zakłady mięsne i przemysł drzewny). Na pozostałym obszarze gminy zakłady wytwórcze znajdują się w obrębie terenów o dominującej zabudowie
mieszkaniowej i nie tworzą większych skupisk. Tereny przemysłowe w gminie nie są terenami przemysłowymi, w rozumieniu przepisów ochrony środowiska. Osie jest głównym ośrodkiem usługowym na
terenie gminy w zakresie obsługi jej mieszkańców.
22
załącznik 1
Tereny o funkcji turystycznej koncentrują się obecnie w okolicy Tlenia (usługi turystyki: gastronomia i miejsca noclegowe, plaża i kąpielisko strzeżone). Zabudowa letniskowa powstaje w Tleniu,
Grzybku i Starej Rzece.
Funkcje ekologiczne przeważają na terenach leśnych. Tereny te tworzą zwarty kompleks o
spójnej strukturze wewnętrznej.
Gmina Osie posiada na swoim terenie czynne składowisko odpadów w m. Osie, gdzie kierowane są odpady komunalne z terenu gminy. Jest ono w końcowej fazie użytkowania i jego teren przeznaczony jest docelowo do rekultywacji.
Sieć drogowa składa się z dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Sieć ma charakter
tranzytowy w układzie wojewódzkim i rozprowadzający w układzie powiatowym. Nie występują na
obszarze gminy ważne węzły komunikacji samochodowej. Około 13 km od wschodniej granicy gminy
przebiega autostrada płatna A1. Najbliższy węzeł autostrady znajduje się w Warlubiu.
Sieć kolejowa składa się z linii niezelektryfikowanej, jednotorowej. W gminie znajdują się przystanki kolejowe: Kwiatki, Osie, Tleń i Łążek. Najbliższe lotniska znajdują się w Bydgoszczy i w Gdańsku.
Sieć osadnicza gminy składa się z 41 zamieszkanych miejscowości wiejskich podzielonych na
11 sołectw. Miejscowość sołecka (tożsama ze statystyczną) jest to zespół miejscowości, który przyjmuje nazwę miejscowości wiodącej. Zespół ten z reguły stanowią wieś i przyległe do niej mniejsze
miejscowości. Dla wymienionych miejscowości są to:

Brzeziny - Brzeziny, Grabowa Buchta, Nad Szosą, Rejbruchy, Rumlandy, Wybudowanie Brzezińskie;

Jaszcz - Jaszcz, Kwiatki, Nowy Jaszcz;

Łążek - Łążek, Sarnia Góra, Zazdrość;

Miedzno – Wybudowanie pod Miedzno;

Osie - Osie, Grzybek, Orli Dwór, Oski Piec, Sobiny, Starnie, Swatno;

Pruskie - Pruskie, Ryszka, Smolarnia, Zacisze;

Radańska - Radańska, Nowa Rzeka, Stara Rzeka;

Stara Rzeka - Stara Rzeka, Dębowiec, Pohulanka;

Tleń - Tleń, Czarna Woda, Szarłata, Wygoda;

Wałkowiska - Wałkowiska, Wydry, Żur;

Wierzchy - Wierzchy, Skrzyniska, Warszawa, Zgorzały Most.
23
załącznik 1
Rysunek 8: Podział gminy Osie na obręby ewidencyjne Ewidencji Gruntów i Budynków
Jest to niska ilość jednostek osadniczych jak na gminy województwa kujawsko-pomorskiego. Największą obszarowo jednostką gminy jest Nadleśnictwo Trzebciny. Sołectwa wiejskie obejmują część nieleśną gminy i stanowią 27,6% jej powierzchni. Niemniej zagęszczenie sieci osadniczej można uznać za
korzystne. Gęstość sieci osadniczej mierzona jako liczba wsi na 100 km² kształtuje się na nieco powyżej średniej wojewódzkiej, licząc wyłącznie tereny nieleśne.
Rozkład miejscowości na terenie gminy jest zróżnicowany. Miejscowość wiejska Osie, która
jest jednocześnie siedzibą gminy, jest najludniejszą osadą w gminie – 2819 osób (dane na
31.12.2011 r.). Mniejszym ośrodkiem osadniczym pod względem ludności są Wałowiska – 395 osób.
Osie jest ponad 7-krotnie ludniejsze niż druga miejscowość gminy a na obszarze sąsiadujących ze
sobą sołectw Miedzno, Wałowiska, Brzeziny i Osie zamieszkuje ponad 70% ludności gminy. Można
zatem powiedzieć, że gmina ma pojedynczy zepsół osadniczy, w którym koncentruje się 52% ludności
gminy. Jest to koncentracja ludności oparta o zabudowę jednorodzinną. Koncentracja ludności w
dwóch dużych miejscowościach sprzyja rozwojowi społeczno-gospodarczemu i przestrzennemu poprzez koncentrację usług, które zawsze spełniają funkcję centrotwórczą. Najmniejsze zaludnienie ma
Stara Rzeka – 66 osób i Pruskie – 158 osób. Wartość 200 osób jest uznawana za graniczną wielkość,
powyżej której miejscowości nabierają cech ułatwiających rozwój. Powyżej tej wartości miejscowości
mają szansę na rozwój demograficzny poprzez reprodukcję rozszerzoną, uzasadnione staje się lokowanie pojedynczych usług, a także poprawie ulegają wartości wskaźników uzasadniających inwestycje
24
załącznik 1
infrastrukturalne. Miejscowości powyżej 200 mieszkańców można więc uznać za rozwojowe. Na terenie gminy są to miejscowości: Brzeziny, Łążek, Miedzno, Osie, Tleń, Wałkowiska. Na granicy 200
osób znajdują się Wierzchy i Jaszcz.
Hierarchia sieci osadniczej jest prosta, oparta o trzy poziomy. Pierwszy poziom stanowi główna
miejscowość gminy: Osie. Jej centralne położenie w gminie i utrwalone funkcje usługowe determinują
pozycję w sieci osadniczej. Drugi poziom stanowią Brzeziny, Łążek, Miedzno, Osie, Tleń, Wałkowiska,
ze względu na lokalne znaczenie mieszkaniowe. Trzeci poziom hierarchii osadniczej zajmują pozostałe wsie gminy. Miejscowości te nie posiadają usług lub są to usługi o znaczeniu lokalnym, wiejskim
(np. sklep).
Miejscowości pełniące funkcje ponadgminne to Żur (hydroelektrownia) oraz Tleń (obszar rekreacyjny o znaczeniu ponadregionalnym).
TERENY ZABUDOWANE I ZURBANIZOWANE:
Na terenie gminy dominuje zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Miejscem jej największej
koncentracji są tereny największych miejscowości: Osia, Wałkowisk. Występuje tu kilka typów zabudowy: mieszkaniowej wraz z towarzyszącymi jej usługami, zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej,
zabudowy zagrodowej. Zabudowania typu kamienicznego najliczniej znajdują się w Osiu. Na pozostałych terenach gminy przeważają budynki mieszkalne w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej związanej z gospodarstwami rolnymi.
Na terenach rolniczych znacznie mniejszy udział stanowi zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna z usługami.
W miejscowościach Osiu, Jaszczu i Wałkowiskach znajdują się zabudowania wielorodzinne
zbiorowego zamieszkania: pracowników leśnych, rolnych i ich potomków zatrudnionych w zakładach
produkcyjno-usługowych.
Usługi, zarówno usługi publiczne, w tym usługi administracji gminnej, usługi oświaty, zdrowia,
opieki społecznej, bezpieczeństwa publicznego, kultury, usługi sakralne oraz usługi handlu i rzemiosła
w przewadze mają swoje siedziby największej miejscowości gminy. Do najważniejszych obiektów
usług publicznych (UP, UA, UZ, UP, UO) zlokalizowanych na terenie gminy należą:

Gminny Ośrodek Kultury w Osiu

Nadleśnictwo Osie

Dyrekcja Wdeckiego Parku Krajobrazowego w Osiu

Posterunek Policji w Osiu

Straż Pożarna w Osiu

Bank Spółdzielczy w Osiu,

Urząd Pocztowy w Osiu,

Zespół Szkół w Osiu

Szkoła Podstawowa w Brzezinach

Szkoła Podstawowa w Wierzchach

Przedszkole Publiczne w Osiu

Urząd Stanu Cywilnego w Osiu

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
25

Gminny Zakład Komunalny w Osiu

Gminna Przychodnia Zdrowia w Osiu oraz Apteka

Wdeckie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe w Osiu

Polski Związek Wędkarski w Osiu

Centrum Informacji Turystycznej oraz Centrum Nordic Walking Bory Tucholskie
załącznik 1
Organizacje pozarządowe:

Towarzystwo Rozwoju Gminy Osie

Bractwo Czarnej Wody

Ludowe Zespoły Sportowe

Liga Kobiet Polskich

Fundacja Caritas

Drużyna Harcerska imienia Szarych Szeregów w Osiu

Stowarzyszenie Pomocowo-Rozwojowe "Bory Tucholskie"

Stowarzyszenie na rzecz rozwoju wsi Pruskie.
Ze względu na istniejące uwarunkowania przyrodnicze i krajobrazowe okolic doliny Wdy oraz kompleksów leśnych (które to obszary ze względu na walory objęte są ochroną prawną), gmina posiada
wysoki potencjał do rozwoju turystyki. Ciekawy krajobraz kulturowy, na który składają się głównie tereny wiejskie z zachowanymi historycznymi układami urbanistycznymi stwarza korzystne uwarunkowania dla rozwoju turystyki przyrodniczo-krajoznawczej, turystyki edukacyjno-poznawczej oraz turystyki
aktywnej.
TERENY ZIELENI URZĄDZONEJ I CMENTARZE:
Do grupy terenów zieleni urządzonej w gminie należą, zabytkowe parki podworskie (ZP), ogrody działkowe i przydomowe (ZD). Jako osobną grupę ze względu na specyfikę funkcji i zagospodarowania potraktowano cmentarze (ZC).
Na terenie gminy zlokalizowanych jest pięć założeń dworsko-parkowych i przykościelnych.
Zasadniczo zachowały się tam wyłącznie drzewostany lub ślady pierwotnych założeń. W obecnym
stanie w bardzo ograniczonym zakresie nadają się do wykorzystania rekreacyjnego. W nielicznych
układach ruralistycznych, w centrach założeń istnieją niewielkie zieleńce mogące pełnić funkcję integracyjne.
Zabudowa letniskowa i wypoczynkowa w formie ośrodków wczasowych skoncentrowana jest
w Tleniu. Znajduje się tam 5 ośrodków wczasowych wyposażonych w budynki i domki letniskowe. Na
terenie gminy nie występują obszary ogrodów działkowych w formie skupisk działek pracowniczych.
Czynny cmentarz znajduje się w Osiu i Łążku. Parafia rzymsko-katolicka zlokalizowana jest w
Osiu i Łążku a w Tleniu istnieje kaplica.
6
STAN ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGI JEGO OCHRONY
Dotychczasowe zagospodarowanie terenu gminy Osie zostało ukształtowane w wyniku splotu czynników kulturowych, społecznych, gospodarczych oraz środowiskowych. Strukturalny podział terenów
gminy obejmuje trzy zasadnicze jednostki:

jednostkę leśną – obejmuje duży kompleks leśny będący własnością Lasów Państwowych –
Borów Tucholskich,
26
załącznik 1

jednostkę wysoczyznową, o budowie wysoczyzny morenowej, rozwiniętej sieci osadniczej i
zagospodarowaniu osadniczo - rolniczym,

jednostki leśno-gospodarcze – obejmuje wyspy śródleśne z terenami zabudowy oraz terenami
rolniczymi.
Poszczególne jednostki dzielą się na podjednostki niższego rzędu, które pomimo różnic posiadają
wiele cech wspólnych. Szczegółowy podział na jednostki oraz ich cechy charakterystyczne opisano w
dalszych części opracowania. Na bazie głównych jednostek funkcjonalno-przestrzennych określone
zostały kierunki dalszego zagospodarowania gminy.
O ile w obrębie jednostek leśnych nie ma istotnych układów urbanistycznych, o tyle główne
elementy sieci osadniczej znajdują się w obrębie jednostki wysoczyznowej oraz w jednostkach wysp
śródleśnych.
Główne parametry ładu przestrzennego dotyczą wielkości i jakości (wyglądu zewnętrznego
budynków – elewacji, materiałów wykończeniowych, płotów itp.) zabudowy oraz jej wzajemnego usytuowania. Poza tym na obszarach poszczególnych jednostek istnieją ograniczenia w swobodnym
kształtowaniu ładu przestrzennego, które odgrywały istotną rolę w ich układzie urbanistycznym. Ograniczenia te to przede wszystkimi bariery przyrodnicze i środowiskowe, ograniczenia prawne i organizacyjne oraz wynikające ze sposobów dotychczasowego zagospodarowania terenów. Wśród głównych barier rozwoju przestrzennego gminy należy obecnie wymienić:

wyspowy charakter terenów zainwestowanych, otoczonych lasami,

ukształtowany i nie modernizowany i trudny do modernizacji układ sieci komunikacyjnej,

istniejąca zwarta zabudowa w obrębie głównych miejscowości: Osia i Tlenia.
Uwarunkowania te powodują, że większość dotychczasowej działalności budowlanej koncentruje się w
dwóch najsilniej rozwiniętych jednostkach osadniczych: Osiu i Tleniu. Większość mieszkalnictwa, rolnictwa i usług jest skoncentrowana na stosunkowo małej powierzchni gminy. Jednocześnie otoczenie
gminy sprawia, że podjednostki te mają niewielki kontakt funkcjonalny z otoczeniem, a główne powiązania funkcjonalne skierowane są na południe – w kierunku Świecia. Zagospodarowanie tych jednostek odbywało się głównie w ramach istniejącej zwartej zabudowy wsi, w formie zabudowy uzupełniającej, wypełniającej niezainwestowane przestrzenie, oraz wzdłuż dróg. Taki model rozwoju sprzyja, ze
względów ekonomicznych, ekologicznych racjonalnemu zarządzaniu gminą, w przeciwieństwie do
rozpraszania zabudowy na terenach rolnych w formie zabudowy siedliskowej, które należy uznać za
zjawisko niekorzystne.
Na przeważającym obszarze gminy zabudowa rozwijała się w systemie ruralistycznym. Osie i
Tleń posiada układ zabudowy typu wielodrożnicy. W Miedznie i Łążku zachowały się cechy układu
owalnicy. Pozostałe wsie gminy mają przeważnie charakter ulicówek: Wierzchy, Brzeziny, Pruskie.
Szczególnym przypadkiem jest wieś Jaszcz i Żurze, gdzie wpływ na układ miała zabudowa mieszkaniowa dawnego Państwowego Gospodarstwa Rolnego oraz zabudowa związana z zaporą. Z kolei
Radańska oraz Wałkowiska to typowe wsie o zabudowie rozproszonej.
Zabudowa siedliskowa na obszarach poza skoncentrowanymi układami wsi, rozmieszczona
jest dość regularnie na wszystkich terenach nie będących lasami (np. około 50 siedlisk w kompleksie
terenów rolniczych obejmujących otwarty obszar we wsiach Osie, Miedzno, Jaszcz, Brzeziny). Wśród
skoncentrowanych układów wiejskich poza terenami zwartej zabudowy wyróżniają się układy siedlisk
położonych wzdłuż ciągów dróg gminnych w odległości około 50 - 100 m od tych dróg (Radańska,
Wałkowiska).
Najskuteczniejszym czynnikiem porządkującym zabudowę, a tym samym zasadniczo wpływającym na tworzenie ładu przestrzennego, jest możliwość zachowania w miarę jednolitej linii zabudowy
projektowanych obiektów, ich wysokości, ich gabarytów i geometrii dachów. Warunki te są stosunkowo
27
załącznik 1
łatwe do wprowadzenia na terenach niezainwestowanych, ale na terenach już zabudowanych wszelkie zmiany wymagają dość długiego okresu czasu na dostosowanie do nowych uregulowań w tym
zakresie.
Generalnie na terenie gminy nie ma zestawień różnych, nie przystających do siebie typów i
zespołów zabudowy. Istniejące tego rodzaju obiekty to przede wszystkim bloki mieszkalne wielorodzinne. Zabudowania tego typu znajdują się w Osie, Jaszczu i Wałowiskach. Stanowią one zwarte
zespoły w otoczeniu innych budynków o podobnej architekturze, przez to są częściowo wkomponowane w istniejący krajobraz. Pozytywnie pod kątem ładu przestrzennego, ocenić można nowe zabudowania, zarówno z zakresu budownictwa mieszkaniowego, użytkowego, jak i związane z działalnością rolniczą, uzupełniające dawne układy przestrzenne wsi.
Wcześniejsza analiza obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy wykazała, że dokumenty te sporządzane były dla niewielkich obszarów oraz rozdrobnieniu, które umożliwiało określenie ładu przestrzennego jedynie w stosunku do najbliższego
sąsiedztwa. Wobec braku na znacznych obszarach gminy miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego określenie sposobu zagospodarowania i warunków zabudowy terenu dla nowo realizowanych zamierzeń inwestycyjnych następuje najczęściej w drodze decyzji o warunkach zabudowy i
zagospodarowania terenu. Duży udział realizacji inwestycji w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w stosunku do realizacji zabudowy w oparciu o miejscowe plany jest
wskaźnikiem działającym na niekorzyść dla możliwości ochrony ładu przestrzennego na terenie gminy.
Częściowym rozwiązaniem problemu byłoby sporządzanie miejscowych planów dla terenów o
znacznej powierzchni, przewidzianych w obecnym Studium jako tereny inwestycyjne. Plany takie zapewnią spójność koncepcji przestrzennej gminy oraz umożliwią uwzględnienie szerszego spektrum
uwarunkowań, zarówno środowiskowych jak i prawnych.
Ład przestrzenny na terenach rolnych kształtowany może być przez odpowiednie zapisy w
miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, regulujących sposób wykończenia budynków, geometrię bryły oraz np. wykończenie dachu. Parametry powinny być dostosowane do istniejącego zainwestowania.
28
7
załącznik 1
STAN ŚRODOWISKA NATURALNEGO GMINY I WARUNKI JEGO OCHRONY
Obszar gminy Osie, ze względu na walory przyrody, jest miejscem objętym szczególną troską naukową i badawczą. Intensywnie prace badawczo-naukowe prowadzone są od wielu lat przez pracowników Wdeckiego Parku Krajobrazowego, Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy,
Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W ich wyniku zinwentaryzowano między innymi: walory przyrodnicze Borów Tucholskich, rozpoznano budowę geologiczną, skartowano siedliska leśne i nieleśne, określono występowanie gatunków chronionych. Na ich bazie, na
przestrzeni wielu lat, powstało szereg opracowań naukowych i inwentaryzacyjnych obejmujących obszar gminy oraz w szerszym zakresie - obszar całych Borów Tucholskich. Wiedza ta jest niezbędna,
by na etapie Studium wskazać, gdzie na styku przestrzeni przyrodniczej i przestrzeni inwestycyjnej
mogą powstawać konflikty i jak im prawidłowo zapobiegać.
7.1
Położenie i granice gminy
Gmina Osie położona jest w obrębie dwóch mezoregionów fizycznogeograficznych. Południo-
wa część gminy leży na Wysoczyźnie Świeckiej. Jest to mezoregion obejmujący tereny wysoczyzny
morenowej, rozciągającej się na południu od Bydgoszczy, na zachodzie do doliny Brdy i na wschodzie
od Wisły a na północy od okolic Osia. Mezoregion ten wchodzi w skład większej jednostki – makroregionu Pojezierza Południowopomorskiego. Natomiast północno-wschodnia część gminy Osie, położona jest w obrębie mezoregionu Bory Tucholskie, który również jest częścią Pojezierzy Południowopomorskich. Warianty przebiegu granicy pomiędzy wymienionymi mezoregionami przedstawia (ryc. 1).
Położenie gminy Osie na granicy dwóch większych jednostek fizycznogeograficznych Polski
wiąże się z określonymi konsekwencjami (por. roz. 5.1). Część południowo-zachodnia, położona na
obszarze wysoczyzny, posiada cechy przyrodnicze i uwarunkowania środowiskowe charakterystyczne
dla terenów sąsiadujących z nią od strony południowej. Są to otwarte, bezleśne tereny rolnicze, z rozwiniętą strukturą agrarną. Środowisko w wielu komponentach zostało znacznie przekształcone przez
wieloletnią produkcję rolną. W większości przypadków tereny te charakteryzują się także dobrą ekspozycją widokową. Drugą część gminy stanowią tereny położone w obrębie Borów Tucholskich. Jest
to zalesiona część gminy, w której pojawiają się wyraźne enklawy śródleśne o innym charakterze
zabudowy i innym kierunku przekształceń niż na wysoczyźnie, głównie na skutek uzyskania terenów
do produkcji rolniczej i podporządkowywaniu środowiska gospodarce człowieka (Tleń, Łążek, Stara
Rzeka). W efekcie na terenie gminy można wydzielić jednostki o podobnych uwarunkowaniach ekologicznych i podobnej strukturze fizjonomicznej nazywane geokompleksami krajobrazowymi. Geokompleksy zostały opisane w dalszej części Studium i wykorzystane do oceny warunków środowiska na
terenie gminy.
Wzajemne przenikanie się kompleksów leśnych oraz terenów zurbanizowanych ukierunkowało zarówno procesy naturalne, jak i społeczno-ekonomiczne w układ wyspowy, o przebiegu na generalnym kierunku NE-SW. W efekcie główne powiązania przyrodnicze skierowane są w gminie na zewnątrz, do okolicznych terenów Borów Tucholskich, natomiast połączenia społeczno-gospodarcze z
terenami ościennymi ukierunkowane są przede wszystkim w stronę Świecia, a pośrednio także Drzycimia, Warlubia i Śliwic. Takie zróżnicowanie wpływa na uwarunkowania ekologiczne rozwoju gminy
zarówno w sferze planowania jak i późniejszej realizacji celów polityki przestrzennej gminy.
Specyficzną częścią terenów gminy w opisanej dwudzielności jest strefa przejściowa - strefa
ekotonowa, łącząca wysoczyznę z terenami leśnymi. Granica przebiega częściowo wyraźną granicą
polno-leśną o szerokości kilku do kilkuset metrów. Taka niejednoznaczność przebiegu stref granicznych jest typowa dla obszarów wzajemnego przenikania się wpływów leśnych i terenów rolnych.
29
7.2
załącznik 1
Budowa geologiczna
Najgłębsze skały obszaru opracowania nawiercono w otworach zlokalizowanych poza obszarem gminy (np. Polskie Łąki IG-1, Tuchola IG-1). Ogólny zarys budowy geologicznej kraju ujawnia, że przez
obszar gminy przebiega strefa brzegu platformy prekambryjskiej przechodzącej w bruzdę kujawską.
Pod kenozoikiem nawiercone zostały utwory jury i kredy. Są to głównie utwory węglanowe: margle i
wapienie oraz skały klastyczne - piaskowce. Strop tych utworów znajduje się na zmiennej głębokości,
ale generalnie jest to 100 – 200 m p.p.m. Na erozyjnym stropie kredy zdeponowane zostały piaski
oligocenu. Na nich spoczywają drobnoziarniste piaski kwarcowe z domieszkami węgli brunatnych,
które nawiercone były w studniach hydrogeologicznych poza obszarem gminy. Ponad piaskami, w
nielicznych otworach w północno-zachodniej części gminy w rejonie Grabowej Buchty, nawiercone
zostały iły mioceńskie, zaliczane do iłów poznańskich. Iły te występują wyspowo i nie stanowią ciągłej
serii.
Na skutek zlodowaceń i późniejszego formowania się dolin rzecznych, osady czwartorzędowe
uległy rozdzieleniu na czwartorzęd glacjalny i czwartorzęd fluwialny. Rozdzielenie to obecne jest zarówno w płaszczyźnie horyzontalnej jak i wertykalnej. Nawiercone osady czwartorzędowe w obrębie
wyspy Osia obejmują piaski średnie zalegające pod kilkunastometrową serią glin zwałowych. Osady
czwartorzędu wysoczyznowego łącznie mają około 100 m miąższości. Miąższość ta wzrasta w kierunku NW. Otwory zlokalizowane w obrębie kompleksów leśnych ukazują budowę piaszczystą, bez nadległej warstwy glin, spotykanej w profilach wierceń zlokalizowanych na wysoczyznach. Piaski mają
miąższość kilkunastu do kilkudziesięciu metrów, a gliny i inne osady zawierające minerały ilaste zdarzają się w jej obrębie sporadycznie i to w formie wkładek. Najmniejszą miąższość osadów czwartorzędowych wynoszącą 5 m, stwierdzono w rejonie miejscowości Gródek.
Utwory powierzchniowe na terenie gminy to przede wszystkim piaski fluwioglacjalne różnych
frakcji. Gliny zwałowe pojawiają się w wylesionej części gminy w obrębie wyspy Osia i Wierzchów.
Pojedyncze płaty występują na powierzchni terenu w lasach na południe od wsi Pruskie. Natomiast
piaski i żwiry, z których zbudowany jest sandr Borów Tucholskich, posiadają typowe cechy dla całego
regionu sandrowego. Im bliżej dolin rzecznych (Wdy i Mątawy) tym bardziej wzrasta miąższość tych
piasków, a ustępuje udział glin zwałowych w profilu geologicznym. Ponadto w miarę zbliżania się do
osi dolin następują kolejno piaski fazy poznańskie, osady fazy pomorskiej i w pobliżu koryt rzek piaski i
żwiry holoceńskie. Jest to typowe następstwo geologiczne wynikające z ewolucji środowiska depozycyjnego sandru.
Najmłodsze, holoceńskie osady, występują na terenie dolin rzecznych, w nielicznych rynnach
zanikłych jezior, w misach jezior oraz w zagłębieniach wytopiskowych. Są to przede wszystkim torfy,
namuły torfowe, mady rzeczne, osady degradacji zboczy oraz nanosy rzeczne w postaci piasków i
żwirów. Osady te cechują się słabą zwięzłością, zmienną granulometrią i wysokim udziałem materii
organicznej w postaci humusu lub kredy (węglanu wapnia).
Torfy występują na piaskach i żwirach nanosów rzecznych w dolinach cieków i ich odnogach
oraz w dnach zagłębień wytopiskowych. Torfowiska na terenie gminy można podzielić na dwie grupy
obiektów: torfowiska naturalnego zaniku obiektów wodnych na terenach leśnych (np. Łąki Sobińskie,
Grzybna, Czyściewnica) oraz torfowiska przekształcone na grunty użytkowane rolniczo w formie łąk i
pastwisk. Pierwszą grupę stanowią najcenniejsze obiekty przyrodnicze Botów Tucholskich, w tym
objęte ochroną rezerwatową (Miedzno, Martwe, Dury). Są to obiekty częściowo jeziorne, częściowo
torfowiskowe. Są one siedliskiem cennych i unikatowych roślin. Drugą grupą są torfowiska użytkowane rolniczo. Dobrym przykładem takich obiektów są: łąki na północ od drogi Pruskie – Zdroje, łąki przy
leśniczówce Stara Rzeka lub Szczerkowskie Błoto. Są to przeważnie torfy typu niskiego, turzcowomszyste, w spągu z widocznymi śladami nierozłożonych części roślin, o miąższości przekraczającej
niekiedy 4 m. Na terenach wysoczyznowych torfowiska praktycznie nie występują.
30
załącznik 1
Na powierzchniach piaszczystych w obrębie sandrów ukształtowane zostały również wydmy
śródlądowe, zbudowane z piasków eolicznych, o dobrym wysortowaniu frakcjonalnym. Wydmy występują wyłącznie w lasach w zachodniej części gminy.
Kopaliny pospolite, jakich można by się spodziewać na terenie gminy to piaski i żwiry oraz
torfy. Torfy jakie w gminie występują, nie mają dużych powierzchni ani miąższości, mogących zbilansować nakłady poniesione na udostępnienie złoża. Można zatem stwierdzić, że warunki geologiczne w
gminie nie rokują by nastąpiła tu eksploatacja złóż torfów. Na pozostałym obszarze gminy prowadzona
może być co najwyżej eksploatacja kruszywa z piasków eolicznych lub piasków fluwioglacjalnych na
terenach sandrowych. Są to jednak tereny objęte formami ochrony przyrody.
Nie zostały udzielone na terenie gminy koncesje poszukiwawcze i eksploatacyjne kopalin pospolitych. Nie udokumentowano jak dotychczas złóż kopalin pospolitych.
Pod względem geologiczno-inżynierskim obszar gminy dzieli się w zależności od budowy geologicznej na dwa rejony. W rejonie wyspy Osia – wysoczyznowym, panują dogodne warunki dla budownictwa. Dominują tam grunty spoiste, zwarte i półzwarte, twardoplastyczne, na których nie występują zjawiska geodynamiczne, a poziom wód gruntowych przekracza 2 m p.p.t. Jedynie w niektórych
obszarach (w zagłębieniach) poziom wód podziemnych zbliżać się może do poziomu terenu (0-1 m
p.p.t.), utrudniając podpiwniczanie budynków.
W rejonie sandrowym powszechnie występują piaski i żwiry, które są dobrym materiałem do
posadawiania budynków, dodatkowo poziom wód podziemnych zalega z reguły na głębokości ponad 3
m p.p.t., a w rejonach oddalonych od dolin (1-2 km) nawet do 10 m p.p.t. To powoduje, że w obszarze
piaszczystym dominują bardzo dobre warunki geotechniczne do posadawiania budynków.
Grunty trudne do zabudowy to torfy, namuły i wszelkiego rodzaju nanosy zawierające powyżej
2% frakcji organicznej w jednostce objętości gruntu. Ze względu na stan miękkoplastyczny, są to
przede wszystkim rejony występowania torfów, namułów torfiastych, gytii i mad. Ponadto w wielu miejscach występowaniu tego typu osadów towarzyszy niewielka głębokość zalegania wód podziemnych.
Często jest to niecałe 1 m p.p.t.
W rejonie zboczowym pojawiają się procesy geodynamiczne takie jak denudacja i erozja liniowa (dolina Sobińskiej Strugi i Wdy, Prusiny i obszary w pobliżu Zdrojów). Wody podziemne przecinają się tu z powierzchnią terenu tworząc w na zboczach wycieki i wysięki. Tereny źródliskowe należą
do niekorzystnych dla rozwoju budownictwa z punktu widzenia budownictwa.
Na rys. 9 zaznaczono tereny, na których występują utrudnienia geotechniczne związane z występowaniem rozdzielnie lub łącznie: wód podziemnych na głębokości nie przekraczającej 1 m p.p.t.,
gruntów organicznych typu humusowego o miąższości przekraczającej 1 m oraz występowania torfów
o miąższości powyżej 1 m. Obszary te nie nadają się do zainwestowania budowlanego z powodu:

konieczności znacznej wymiany gruntów lub stosowania form fundamentowania budynków
generujących wysokie koszty,

z powodu naruszenia stosunków wodnych w obszarach ważnych dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego na samym obszarze oraz w jego najbliższej okolicy,

stanowienia lokalnych centrów bioróżnorodności, w oparciu o siedlisko wilgotne.
31
załącznik 1
Rysunek 9: Strefy występowania utrudnień geotechnicznych na terenie gminy Osie (obszary szare)
7.3
Rzeźba terenu
Na obszarze objętym opracowaniem występują strefy o szerokim sortymencie makro i mikroform,
wśród których wyróżnić można: strefę wyspy wysoczyzny morenowej falistej, strefę dolin sandrowych,
strefę sandru Borów Tucholskich. W obrębie tych jednostek wydzielić można szereg mniejszych form,
związanych ze specyfiką procesów rzeźbotwórczych, jakie tam zachodziły.
Obszar gminy znajduje się na wysokościach od 53 do 130 m n.p.m. Najniższy punkt gminy
znajduje się na brzegu Zbiornika Gródek, zaś najwyższy stanowi szczyt wydmy na zachód od rezerwatu Jezioro Martwe. Wśród form pozytywnych wyróżniają się wydmy w południowo-zachodniej części
gminy oraz nieliczne pagórki morenowe. Wśród form negatywnych zaznaczają się rozległe sieci dolin:
Wdy, Sobińskiej Strugi, Prusiny, Ryszki i ich dopływów.
Na całej powierzchni gminy Osie licznie występują zagłębienia wytopiskowe. Posiadają one
różne rozmiary, sięgające niekiedy kilkudziesięciu metrów głębokości. Ich dno jest najczęściej zatorfione. Mniejsze izolowane formy zachowały się obecnie w niezmienionej formie, w których często wy32
załącznik 1
stępują jeziora i torfowiska. Formy tego typu występują licznie w północnej części kompleksu leśnego
gminy.
Krajobraz gminy urozmaicają strefy zboczowe dolin Wdy, Sobińskiej Strugi i Prusiny. Są to
najlepiej zachowane zbocza dolin na terenie gminy, nie przekształcone antropogenicznie. Strefy zboczowe mogą miejscami osiągać 20 m wysokości względnej. Spadki terenu w obrębie zboczy przekraczają 12%. Strefy te posiadają zmienną szerokość. Ich przebieg urozmaicają nieliczne formy denudacyjne, a znacznie częściej spotykane formy erozji liniowej zbocza (Wda). W efekcie procesów denudacji i w połączeniu z późniejszym odpływem powstały dolinki subsekwentne w stosunku do głównej
doliny Wdy, które urozmaicają krajobraz krawędzi teras sandrowych. Przykładem może być dolina
cieku na północ od Starej Rzeki, dolinki uchodzące do Zbiornika Żur oraz dolinka odpływu z jeziora
Piaseczno (Czyściewnica). Najintensywniejsze współczesne procesy wysokoenergetyczne mają miejsce na zboczach doliny Wdy w obrębie Zbiornika Żur oraz poniżej niego. Są to strefy bardzo aktywne
morfogenetycznie.
Rzeźba terenu w czasach współczesnych nie uległa intensywnym przemianom antropogenicznym i jest dobrze zachowana. Największe przekształcenia rzeźby terenu gminy dotyczą trasy
przebiegu linii kolejowej oraz tras dróg kołowych: nasypów i wkopów.
Rysunek 10: Model hipsometryczny gminy Osie na podstawie SRTM – NASA
33
7.4
załącznik 1
Wody podziemne
Regionalizacja warunków hydrogeologicznych na obszarze gminy Osie nawiązuje do dwudzielności
budowy geologicznej w obrębie teras sandrowych i wyspy wysoczyzny morenowej. Odmienne warunki
panują w części wysoczyznowej gminy, a odmienne w części sandrowej. Pomiędzy nimi rozciąga się
niewielka strefa przejściowa.
Na całym obszarze gminy występują trzy piętra wodonośne. Najgłębiej położone jest piętro
mezozoiczne, składające się z wód w utworach kredy. Jest to piętro o zasięgu regionalnym. Wody te
eksploatowane są między innymi w Bydgoszczy i Grudziądzu. Piętro jest położone na znacznej głębokości. Wody te, badane w czynnych ujęciach w Bydgoszczy i Grudziądzu, wykazują podwyższoną
mineralizację. Jest to poważne potencjalne źródło zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia.
Podobnie jak wody podziemne w utworach kredy, na terenie całej gminy występują trzeciorzędowe osady wodonośne. W centralnej i południowej części gminy posiadają one nadkład izolacyjny w
postaci glin plejstoceńskich i iłów mioceńskich. W północnej i wschodniej części gminy utwory te posiadają jedynie częściową izolację w postaci nieciągłych płatów i soczewek gliniastych i ilastych. Utwory tego piętra stanowią zasobne źródło zaopatrzenia ludności w wodę.
Wody podziemne w osadach plejstoceńskich są najintensywniej wykorzystywane gospodarczo. Ich występowanie związane jest z seriami interglacjalnymi na obszarze wysoczyznowym i serią
fluwioglacjalną – na obszarze sandrowym. Na wyspie Osia występują zwykle dwa poziomy wodonośne: głębszy, izolowany nadkładem kilkunastometrowej miąższości glin zwałowych, poziom użytkowy
o zwierciadle napiętym. Wody tego poziomu ujmowane są między innymi studniami komunalnymi.
Drugi, płytszy poziom wodonośny, występuje pod kilkumetrowym nadkładem glin lub bez tego nadkładu. Jest to poziom eksploatowany w znacznym stopniu przez studnie gospodarskie. W plejstocenie na
obszarze sandrowym pierwszy poziom wodonośny posiada z reguły swobodne zwierciadło wód. Poziom ten obejmuje cały profil utworów czwartorzędowych, łącznie z nielicznymi wkładkami glin zwałowych. Współczynniki filtracji utworów piaszczystych w terenach sandrowych są korzystne dla ewentualnej eksploatacji poziomu.
Budowa geologiczna determinuje, poza występowaniem poziomów wodonośnych, również
odporność układu hydrogeologicznego na przedostawanie się zanieczyszczeń z powierzchni terenu
do wód podziemnych. Układ odporności jest większy tam, gdzie istnieje miąższa warstwa osadów
słaboprzepuszczalnych ponad osadami wodonośnymi. Poza nielicznymi obszarami w rejonie wyspy
morenowej Osia, pozostała część gminy nie posiada dobrej izolacji wód podziemnych poziomu użytkowego. Decyduje o tym przede wszystkim brak osadów słaboprzepuszczalnych w nadkładzie warstw
wodonośnych.
Objawy wód podziemnych dobrze obserwować można na podstawie wysięków i wycieków
wód w zboczy doliny Wdy oraz w zagłębieniach terenu w obszarze leśnym (dolina Sobińskiej Strugi).
Okresowo wody podziemne mogą pojawiać się w kompleksach gliniastych jako wody zawieszone. Są to najczęściej wody roztopowe i wody opadowe, infiltrujące w powierzchniową warstwę
zapiaszczonej gleby i rezydujące do czasu ich wyparowania lub infiltracji do głębszych poziomów.
Najczęściej pojawiają się na wiosnę i mogą powodować lokalne napływanie do piwnic.
Cały obszar gminy można zaliczyć do obszarów alimentacji wód podziemnych. Oznacza to, że
na terenie całej gminy dochodzi do zasilania wód podziemnych w wody, na drodze infiltracji lub na
drodze lokalnego przesączania przez gliny. Około 10% opadów zasila wody podziemne. Infiltracja jest
podstawowym źródłem wód podziemnych – w 99% wody podziemne są zasilane infiltracyjnie.
Wody podziemne piętra użytkowego są silnie drenowane przez rzeki w ich dolnych biegach.
Wda powyżej Tlenia, Ryszka, Prusina i Czyściewnica w dolnych biegach są intensywnie zasilane wo34
załącznik 1
dami podziemnymi, mniej więcej równomiernie w ciągu całego roku. Obiekty hydrograficzne związane
z drenowaniem wód podziemnych, czyli obszary źródliskowe, są jednymi z najcenniejszych elementów systemu hydrograficznego. Z uwagi na ich znaczenie w systemie hydrologicznym, obszary te wymagają szczególnej ochrony przez zmianami poziomu wód podziemnych.
Warunki hydrogeologiczne na obszarze gminy nie pozwoliły na spełnienie kryteriów wyznaczania Głównego Zbiornika Wód Podziemnych. Tym samym gmina położona jest poza wyznaczonymi
GZWP.
Obszar gminy Osie podzielony został według wytycznych Ramowej Dyrektywy Wodnej na
jednolite części wód podziemnych, będące podstawą gospodarowania wodami podziemnymi. Niemal
cała gmina znalazła się w obrębie jcwp PL_GB_2400_030, zaś tylko niewielki fragment na południe od
wsi Żur należy do PL_GB_2400_038. Jednolite części wód podziemnych są podstawą do opracowania przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej planów gospodarowania wodami na obszarach
dorzeczy (rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu opracowywania planów
gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy – Dz. U. Nr 106, poz. 882 z dnia 3 lipca 2009 r.).
Rysunek 11: Obszary potencjalnie narażone na przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni terenu do wód podziemnych pierwszego poziomu wodonośnego (obszary błękitne)
7.5
Wody powierzchniowe
Podział hydrograficzny gminy Osie zalicza cały jej obszar do zlewni Wisły. Cała gmina odwadniana
jest za pośrednictwem Wdy – lewego dopływu Wisły. Wda posiada na obszarze opracowania bieg
przekształcony na skutek zabudowy hydrotechnicznej – zapory w Żurze. Wysoczyznową część gminy
odwadnia: obszar wschodni - Sobińska Struga, zaś obszar zachodni należy do zlewni bezpośredniej
Zbiornika Żur. Tereny leśne należą do: zlewni bezpośredniej Wdy (Stara Rzeka), Prusiny (Łążek,
Tleń), dopływu ze Zdrojów (Pruskie, Zdroje), Ryszki. Główne osie hydrograficzne gminy, do których
koncentruje się dopływ wód powierzchniowych i płytkich wód podziemnych, przebiegają wzdłuż trzech
linii: Wdy, Sobiny, Prusiny, dopływu ze Zdrojów i Ryszki.
Cieki analizowanego obszaru charakteryzują się śnieżno-deszczowym reżimem zasilania.
35
załącznik 1
Zarówno wahania stanów, jak i zmienność przepływów większości rzek są mało zmienne w skali roku.
Na większości obiektów hydrograficznych obserwuje się wyższe stany w miesiącach półrocza zimowego aniżeli w półroczu letnim. Stany maksymalne przypadają na okres od lutego do kwietnia, a sporadycznie mają miejsce również w styczniu. Minimum najczęściej osiągają w okresie jesiennym. Wda
zaliczona została do rzek typu rzeka nizinna piaszczysto – gliniasta wg IMGW.
We wszystkich wymienionych rejonach występują wody dobrej jakości. Doświadczenia z sąsiednich rejonów województwa kujawsko-pomorskiego wskazują na wysoki poziom stężeń zanieczyszczeń typowo rolniczych – azotanów i fosforanów, które powstają na terenach rolniczych, do których zalicza się niewątpliwie centralna część gminy Osie.
Na mapie w załączniku przestawiono zlewnie bezpośrednie wód powierzchniowych, wymagające szczególnych rygorów odnośnie gospodarki wodno-ściekowej i stosowania praktyk opisanych w
Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej. Ponadto zaznaczono obiekty hydrograficzne, szczególnie istotne
dla systemu hydrologicznego Borów Tucholskich. Na mapie wydzielono również jeziora i bagna leśne
o wyróżniających cechach przyrodniczych i hydrologicznych.
Na obszarze gminy występują obszary narażone na ryzyko powodzi, na których określono we
wstępnej ocenie ryzyka powodziowego znaczące ryzyko powodzi lub jest prawdopodobne wystąpienie
znaczącego ryzyka powodziowego. Na terenie gminy RZGW wyznaczyło tereny o prawdopodobieństwie wystąpienia wody 1% (zasięg wezbrania powodziowego o prawdopodobieństwie wystąpienia raz
na sto lat). Największe obszary znajdują się we wsi Stara Rzeka na nieuregulowanym odcinku rzeki
powyżej zbiornika Żur i sięgają maksymalnie do 70 od obecnego koryta rzeki.
Rysunek 12: Sieć wodna gminy Osie na tle zlewni cząstkowych (linie czerwone)
36
7.6
załącznik 1
Powietrze atmosferyczne
Klimat gminy Osie charakteryzuje się zmiennością i przejściowością typową dla całego obszaru Polski
niżowej. Przede wszystkim pozostaje pod wpływem napływających z różnych kierunków mas powietrza, obdarzonych charakterystycznymi cechami. Obszar leży w regionie klimatycznym wielkich dolin
w dzielnicy pomorskiej.
Charakterystyka poszczególnych komponentów pogodowych oparta została o wyniki pomiarów na stacji w Toruniu, Bydgoszczy i Chojnicach w wieloleciu 1951-1960 i 1980-1994.
Wiatry wieją w ciągu roku głównie z kierunków W i NW. Ich częstotliwość waha się od 40 do
45 % w skali roku. Wiatry wschodnie, południowo-wschodnie i północno-wschodnie zdarzają się z
częstotliwością około 32%. Cisze atmosferyczne pojawiają się zaledwie 6% w skali roku. Średnie
roczne prędkości wiatrów wynoszą około 3,1 m/s na wysoczyźnie świeckiej i 2,6 m/s w dolinie. Obniżenie prędkości wiatru jest skutkiem ukształtowania terenu. Zachmurzenie w skali roku wynosi około
o
69%. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi dla obszaru gminy 7.5 C. Maksymalna zanotowao
o
na temperatura powietrza osiągnęła 39 C, natomiast minimalna -35 C. Średnie roczne temperatury
powietrza mogą się wahać w zależności od charakterystyki danego roku. Najniższą średnią roczną
o
o
temperaturą było 6,2 C zaś najwyższa wyniosła 9,7 C. Przymrozki (minima przy gruncie) osiągają do o
37,5 C i mogą pojawiać się do lipca (-0,9).
Rejon gminy pozostaje pod niewielkim wpływem cienia opadowego Grabu Pomorskiego, za
którym obserwowane są niższe sumy opadów. Rejon Bydgoszczy i Torunia charakteryzuje się jednymi
z najniższych sum opadów w Polsce. Natomiast obszar gminy leży w obrębie Garbu, który ten cień
powoduje. Zanotowane sumy opadów wynoszą 600 mm w Osiu i 570 mm w Śliwicach. Są to wartości
w okolicach średniej krajowej. Liczba dni z opadem w ciągu roku to 150-160 dni. Największe i najintensywniejsze opady notowane są latem. Tak niskie opady sprawiają że pojawia się niedobór wody,
określany jako różnica między opadem a parowaniem. Na obszarze gminy jest on na poziomie 200
mm.
Opady atmosferyczne skorelowane z okresem wegetacyjnym wskazują na wielkość potencjalnego spływu powierzchniowego nutrientów ze zlewni rolniczych. W miesiącach pierwszej części okresu wegetacyjnego ilość dni z opadem powyżej 20 mm wynosi 67 do 77. Oznacza to, że zlewnie rolnicze są wrażliwe i mogą generować spływy powierzchniowe w okresie wiosenno-letnim.
Na obszarze gminy występują dwa rejony charakteryzujące się wysokimi frekwencjami występowania poszczególnych typów topoklimatów:
rejon wysoczyzny charakteryzuje się przewagą topoklimatów:
◦
topoklimatów terenów płaskich i falistych, otwartych – są to topoklimaty korzystne dla budow-
nictwa mieszkaniowego ze względu na dobre warunki termiczne i wilgotnościowe oraz możliwość
przewietrzania. Zieleń powinna być wprowadzana jedynie w celach estetycznych tak, by nie hamowała
wymiany powietrza, a jednocześnie zabezpieczała przed dużymi prędkościami wiatrów w strefie przypowierzchniowej teren;
◦
topoklimat obszarów o zwartej zabudowie mieszkaniowej – ten typ topoklimatu charakteryzuje
się warunkami, które wykazują znaczne amplitudy temperatury powietrza oraz wilgotności, zmniejszoną wentylację oraz zwiększone zanieczyszczenie powietrza (tlenek węgla, tlenki azotu, dwutlenek
siarki oraz pyły). Ważne jest dla tych obszarów utrzymanie układu zieleni sprzyjającego przewietrzaniu.
rejony zalesione
◦
topoklimat terenów leśnych charakteryzuje się złagodzonymi stanami pogody, zwiększoną
37
załącznik 1
wilgotnością, obniżoną amplitudą powietrza i zwiększonym parowaniem. Zmniejszeniu ulegają również
prędkości wiatrów. Pojawia się natomiast większa niż na terenach otwartych ilość alergenów w powietrzu.
lokalnie i astrefowo występuje topoklimat
◦
topoklimat terenów podmokłych – typ ten zaliczany jest do niekorzystnych z punktu widzenia
osadnictwa. Niekorzystnie prezentuje się tu bilans energetyczny, warunki wilgotnościowe i termiczne.
Częste na tych obszarach są inwersje termiczne oraz mgły. W okresach ciepłych odczuwalne stają się
parności a w porze chłodnej tzw. „mokre zimno”, w całej dolinie występują inwersje temperatury
Występowanie poszczególnych typów topoklimatów uzależnione jest od lokalnych warunków środowiskowych, niemniej jednak wspomniane typy topoklimatów determinują między innymi sposoby przyszłego zagospodarowania terenów, szczególnie w odniesieniu do terenów podmokłych i zagłębień w
powierzchni ziemi. Na obszarze gminy brak jest obszarów występowania topoklimatów związanych z
ekspozycją dosłoneczną terenów. Takie topoklimaty, ze względu na zmienione bilanse cieplne w stosunku do powszechnie występujących topoklimatów, wymagają specjalnych parametrów zagospodarowania, by nie stanowiły przeszkody w swobodnym wykorzystaniu przestrzeni.
7.7
Szata glebowa
Tereny gminy Osie należą do grupy terenów o umiarkowanej przydatności dla rolnictwa.
Głównym uwarunkowaniem rozwoju struktury agrarnej są wysokiej jakości gleby. Tymczasem na wysoczyźnie morenowej i na obszarach sandrów wytworzyły się odrębne genetycznie typy gleb, z uwagi
na różnice we właściwościach skały macierzystej. Na wysoczyźnie dominują tereny z glebami brunatnymi właściwymi i brunatnymi kwaśnymi i płowymi, wytworzonymi na piaskach gliniastych i glinach. Są
to gleby kompleksu od 3 do 5. Jedynie kompleks 3 ma dobre parametry dla produkcji rolniczej. W
zalesionej części gminy pojawiają się gleby bielicoziemne, bielice, glejobielice, płowe i rdzawe. Lokalnie pojawiają się gleb bielicoziemne lub rdzawe na utworach eolicznych. Są to odmiany leśne tych
gleb.
Wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi 49 i należy do najniższych w
województwie. Wskaźnik bonitacji dla gleb wynosi 34,4 i również jest jednym z najniższych w województwie. Korzystny jest agroklimat (8,8 na 10 punktów możliwych), warunki wodne słabe (1,9 punktów na 5 możliwych) i średnia rzeźba terenu (3,9 punktów na 5 możliwych).
Gleby stały się podstawą rozwoju poszczególnych rodzajów rolnictwa. Na terenie gminy, w
zależności od lokalnych warunków glebowych, występują głównie uprawy zbóż. Wg GUS, na terenie
gminy Osie gospodarka rolna prowadzona jest na 4597 ha, z czego użytki rolne stanowią 82% a 18%
lasy i pozostałe grunty. W grupie użytków rolnych dominują grunty orne – 65% nad łąkami – 12,8%.
Pola o powierzchni łącznej 2515 ha obsiewane są zbożami (62,3%), roślinami przemysłowymi oraz
ziemniakami. Wśród zbóż przeważają żyto (689 ha) i pszenżyto (384 ha).
Obszar gminy Osie z punktu widzenia użytków rolnych, ma charakter wyspowy. Użytki rolne
koncentrują się wokół miejscowości wiejskich: Osie, Wałkowiska, Jaszcz, Miedzno, Łążek, Stara Rzeka, Tleń, Wierzchy i Pruskie. Stosunkowo najlepsze gleby, w klasie użytków RIIIa i RIIIb znajdują się w
pobliżu Osia, Wierzchy i na północ od Brzezin. Jest to 25 działek o łącznej powierzchni 37,5 ha.
Użyki rolne w klasie RVIa i RIVb występują powszechnie na wysoczyźnie w pobliżu Osia, na
połunie od Jaszcza, w obrębie Wierzchy, a nielicznie w Tleniu i Łążku. Jest to łącznie 562 działki o
powierzchni sumarycznej 1396,23 ha. Klasa RV i RVI pojawia się na terenie całej gminy dość licznie.
Jest to 1343 działki o powierzchni 1762,50 ha.
Mapa przedstawia tereny gminy w podziale na klasy użytków gruntów ornych i łąkowych.
38
załącznik 1
Ochrona gleb na terenie gminy powinna skoncentrować się na ochronie najcenniejszych gleb z punktu
widzenia potrzeb rolnictwa – klasach RIIIa, RIIIb. Grunty klasy RIV powinny podlegać ochronie przed
zainwestowaniem prowadzącym do rozczłonkowania kompleksów. Użytki łąkowe i pastwiska należy
chronić przez zainwestowaniem z uwagi na cenne walory przyrodnicze łąk kośnych.
Rysunek 13: Użytki rolne o najwyższej przydatności dla rolnictwa (barwa brązowa – gleby klas IIIb)
7.8
Szata roślinna, świat zwierzęcy
Gmina Osie zalesiona jest na powierzchni 15117 ha co stanowi 72% powierzchni gminy. Jest
to powierzchnia terenów faktycznie zajętych lasami (bez torfowisk i dróg wewnętrznych). Lasy w
przeważającej części są publiczne i pozostają w zarządzie Lasów Państwowych w nadleśnictwach:
Osie i Trzebciny. Dominującym gatunkiem drzewostanu jest sosna – 90 % oraz modrzew, dąb, brzoza,
olcha i buk. Do gatunków zwierząt łownych występujących w gminie należą : jeleń szlachetny, daniel,
39
załącznik 1
sarna, dzik, zając, kuropatwa i lis.
Jednym z najcenniejszych obiektów przyrodniczych gminy są śródleśne jeziora. Cechuje je
bardzo urozmaicona szara roślinności wodnej, rozwijającej się jako pło torfowe. Właśnie roślinność
wodna oraz warunki zlewniowe i hydrochemiczne determinują unikalną specyfikę tych jezior. Równie
cenne są stare, dojrzałe drzewostany, z których wiele wyznaczono do roli nasiennych.
Jezioro dystroficzne w typologii limnologicznej to jezioro, w którym produkcja oparta jest w
większości na materii allochtonicznej, a więc niska jest produkcja pierwotna. W odróżnieniu od typowych jezior oligotroficznych, które też charakteryzują się małą produkcją pierwotną, ilość węgla organicznego jest jednak duża. Są to najczęściej zbiorniki śródbagienne charakteryzujące się dużą zawartością kwasów humusowych, torfu lub butwiny (nadającego im kwaśny odczyn i zabarwienie żółte lub
brunatne) i niską produktywnością biologiczną. Jeziora dystroficzne, lokalnie zwane też sucharem, to
jeden z typów jezior w nieharmonicznym ciągu sukcesyjnym. Na ogół są to jeziora małe, najczęściej w
zlewni śródleśnej lub torfowiskowej. Mała produktywność biologiczna wynika z dużej ilości substancji
humusowych, tworzących trwałe kompleksy z biogenami (w konsekwencji azot i fosfor nie jest dostępny dla roślin). Pas roślinności brzegowej składa się zazwyczaj z mchów torfowców, tworzących pływające pło (zobacz wiszary), z licznymi roślinami torfowiskowymi (wełnianka, rosiczka, bobrek trójlistkowy). W strefie litoralnej brak jest elodeidów, obecne są nimfeidy. W osadach dennych tworzy się tyrfopel. Duża ilość zawiesiny utrudnia przenikanie promieniowania czynnego fotosyntetycznie w głąb toni
wodnej. W fitoplanktonie dominują glony desmidie i wiciowce miksotroficzne (np. Cryptomonas).
Wśród bezkręgowców wodnych dominują tyrfobionty i tyrfofile, ryb nie ma w ogóle lub są nieliczne.
Ciekawe jest pło torfowcowe, zbudowane z mchów i roślin torfotwórczych, które rozrasta się po powierzchni wody w głąb jeziora. Na obszarze gminy jeziorami dystroficznymi są jeziora Martwe, Miedzno i Dury, wszystkie objęte ochroną rezerwatową.
Do najcenniejszych obszarów gminy należą tereny położone w granicach Wdeckiego Parku
Krajobrazowego. Duża różnorodność siedlisk Parku powoduje różnorodność gatunkową roślin (ponad
1000 gatunków, z czego około 50 znajduje się pod ochrona całkowitą). Wdecki Park Krajobrazowy
utworzony został w 1993 roku. Posiada powierzchnię 23786 ha, z czego lasy stanowią w 59%. Główna osią parku jest rzeka Wda wraz z jej dopływami. Rzeki i ich doliny stanowią o wysokich walorach
przyrodniczych i krajobrazowych tego terenu. Najbardziej atrakcyjny jest meandrujący w dolinie pośród lasów liściastych środkowy bieg Wdy oraz sztuczny zbiornik zaporowy Żur (440 ha). W lasach
dominują siedliska borowe. Na zboczach dolin rzecznych wykształciły się grądy zboczowe, a w dnach
dolin fragmenty łęgów i olsów. Osobliwością dendrologiczną jest jarząb brekinia. Spośród roślin tu
występujących wymienić można: widłaki - goździsty, spłaszczony i jałowcowaty, rosiczki, storczyki szerokolistny i plamisty, podkolan biały, kruszczyk szerokolistny, listerę jajowatą, kopytnik i mącznicę
lekarską. Wśród fauny Parku są m. in.: żuraw, gągoł, tracz norogęś, błotniak stawowy, batalion, zimorodek, pstrąg potokowy, żmija zygzakowata, salamandra plamista, rzekotka drzewna i traszka grzebieniasta. Integralnymi częściami Parku jest pięć stref ochronnych, w tym dwa tzw. obszary wyłączone
(o statusie strefy ochronnej) obejmujące okolice w. Osie i Tlenia oraz trzy obszary zewnętrzne („a”, „b”
i „c”). Na tych terenach brak jest dotychczas obowiązujących ograniczeń.
Biocenozy
Dominującymi zbiorowiskami roślinnymi w gminie Osie są lasy stanowiące ok. 72% powierzchni gminy. Największą powierzchnię zajmują bory świeże. Gleby leśne to przede wszystkim gleby rdzawe i
bielicowe charakterystyczne dla siedlisk borowych. Pozostałe typy gleb występują fragmentarycznie.
Uwilgotnienie gleb leśnych zależy od wielkości bieżących rocznych opadów atmosferycznych ponieważ gospodarka wodna w przeważającej części ma charakter przemywowy.
Dobry wzrost oraz względnie duże zróżnicowanie runa i warstwy krzewów wskazują stosunkowo żyzne siedliska borowe. Wraz z dominującą sosną zwyczajną domieszkowo występuje brzoza
40
załącznik 1
brodawkowata, a w warstwie podszytu dąb szypułkowy, jarząb pospolity, jałowiec zwyczajny. W runie
borów, oprócz najczęściej spotykanych mchów występują także gatunki roślin objętych ochroną (widłak goździsty, paprotka zwyczajna, konwalia majowa, kruszyna pospolita) oraz liczne gatunki grzybów.
Na terenach położonych w pobliżu cieków i zbiorników wodnych, z wysokim poziomem wód
gruntowych, występują zbiorowiska łęgowe i olszowe, zadrzewienia wierzbowe oraz zbiorowiska roślinności torfowiskowej i szuwarowej. Powierzchnie te mimo iż są niewielkie, mają duże znaczenie dla
gospodarki leśnej oraz są ważne ze względów krajobrazowych. Bardzo małe powierzchnie pokrywa
roślinność lasów świeżych (grądów).
Stosunkowo małe powierzchnie na terenie gminy zajmują łąki i pastwiska. Na skutek gospodarki człowieka (zwłaszcza odwodnień) zbiorowiska roślinności łąkowej uległy degradacji polegającej
na uproszczeniu ich składu gatunkowego co powoduje zmniejszenie ich wartości krajobrazowych.
Obecnie są to zbiorowiska łąk świeżych z dużym udziałem pospolitych gatunków roślin (głównie traw)
takich jak: kupkówka pospolita, kłosówka wełnista, wiechlina łąkowa, wiechlina zwyczajna, wyczyniec
łąkowy, tomka wonna, jaskier ostry, mozga trzcinowata, szczaw zwyczajny. Nieprawidłowa agrotechnika na terenach łąk i pastwisk doprowadza w niektórych rejonach do rozwoju płatów pokrzywy zwyczajnej i ostrożnia polnego.
Na siedliskach podmokłych, w obniżeniach terenu oraz w pobliżu zbiorników wodnych płynących i cieków występują zbiorowiska turzyc wysokich (turzyca prosowata, turzyca zaostrzona, turzyca
błotna) wraz z trzęślicą modrą, siedmiopalecznikiem błotnym i jaskrem wielkim. Zbiorowiska szuwarowe z wartościowymi i atrakcyjnymi gatunkami roślin, zajmują niewielkie powierzchnie zachowane w
rejonach o mało zmienionych stosunkach wodnych.
Na części porzuconych gruntach ornych następuje naturalny proces sukcesji wtórnej. W jego
początkowej fazie dominują gatunki typowo segetalnych chwastów, następnie zaznacza się dominacja
światłożądnych traw po czym teren zaczynają porastać krzewy i drzewa. W warunkach siedliskowych
gminy grunty porolne pokrywa najczęściej kilku – kilkunastoletni nalot sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej.
Krajobraz gminy wzbogacany jest przez śródpolne miedze porośnięte przez roślinność segetalną i krzewy. Zachowane wzdłuż niektórych rowów melioracyjnych wierzby występują często z krzewami czeremchy zwyczajnej i dzikiego bzu czarnego oraz drzewami olszy czarnej.
Szata roślinna gminy mimo dominacji borów i nasadzeń sosnowych cechuje się dużą bioróżnorodnością, co uwidacznia się na poziomie flory i zbiorowisk roślinnych. Naturalna flora wzbogacona
została przez gatunki rosnące w układach ekologicznych półnaturalnych i antropogenicznych, takich
jak np. lasy ze zmienionymi drzewostanami, użytki zielone, śródleśne agrocenozy, szlaki komunikacyjne, potorfia itp.
Na analizowanym terenie stwierdzono występowanie chronionych lub rzadkich albo zagrożonych gatunków roślin naczyniowych. Ochroną objęte są również niektóre gatunki porostów i grzybów.
Stosunkowo wysoka liczba taksonów podlegających ochronie wskazuje na dużą różnorodność ekosystemów.
Charakterystyka fitosocjologiczna lasów
Badania i obserwacje fitosocjologiczne wykazały, że w lasach analizowanego terenu stopień naturalności zespołów jest silnie zróżnicowany. Naturalne i względnie naturalne zbiorowiska leśne występują
głównie na siedliskach boru świeżego oraz na siedliskach higrofilnych (łęgi - zw. Alno-Padion i olsy –
kl. Alnetea glutinosae). Najczęściej silnej degeneracji uległy zespoły leśne na siedliskach słabo uwilgotnionych (las świeży i mieszany). Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę zespołów leśnych.
41
załącznik 1
Bór suchy – chrobotkowy Cladonio-Pinetum
Porasta szczyty wydm lub wyjałowione gleby porolne. Cechuje go specyficzny charakter dna lasu
porośniętego przez liczne gatunki porostów z rodzaju Cladonia (chrobotek) i płucnicę islandzką Cetraria islandica. Drzewostan tego zespołu charakteryzuje się bardzo niską bonitacją.
Subkontynentalny bór świeży Peucedano-Pinetum
Zajmuje najczęściej zbocza i szczyty wydm. Gatunkiem panującym w drzewostanie jest sosna pospolita Pinus silvestris, a w podszycie- jałowiec pospolity Juniperus communis. W runie występują gatunki
typowe dla borów takie jak np. borówka brusznica Vaccinium vitis-idaea, borówka czernica V. myrtillus
i pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense, oraz gatunki charakterystyczne dla zespołu: kokoryczka
wonna Polygonatum odoratum, konwalia majowa Convallaria majalis, nawłoć pospolita Solidago virgaaurea i gorysz pagórkowy Peucedanum oreoselinum. Dno boru pokryte jest zwartym kobiercem
mchów, tworzonym głównie przez rokiet pospolity Entodon schreberi i widłoząb falisty Dicranum undulatum.
Suboceaniczny bór świeży Leucobryo-Pinetum
Wikaryzujący zespół boru świeżego - suboceaniczny bór świeży Leucobryo-Pinetum porasta płaszczyzny międzywydmowe oraz w dolne, zwłaszcza północne partie zboczy wydmowych. Wyróżnia go
warstwa zielna, w której łanowo rośnie śmiałek pogięty Deschampsia flexuosa.
Subkontynentalny bór mieszany Querco roboris-Pinetum
W naturalnych płatach boru mieszanego drzewostan współtworzą sosna zwyczajna i dąb szypułkowy
Quercus robur, z domieszką brzozy brodawkowanej. Najczęściej jednak dąb występuje w niższych
warstwach drzewostanu. W podszycie najczęściej rosną: kruszyna, jarząb pospolity i jałowiec pospolity. W runie obok gatunków borowych występują rośliny o szerszej amplitudzie ekologicznej np. konwalia majowa Convallaria majalis, trzcinnik leśny Calamagrostis arundinacea, orlica pospolita Pteridium
aquilinum i inne.
Łęg ze związku Alno-Padion
Zespoły łęgowe (głównie łęgu olszowo-jesionowego), rozwijają się nad rzekami, w pobliżu jezior i wokół zabagnień. Drzewostan tworzy dominująca olsza czarna z domieszką jesionu i czasem brzozy
omszonej. W podszycie najczęściej rośną: bez czarny Sambucus nigra, czeremcha zwyczajna Prunus
padus i chmiel zwyczajny. W wielopoziomowym runie zwykle występują: bodziszek cuchnący Geranium robertianum, czartawa pospolita Circaea lutetiana, kuklik zwyczajny Geum urbanum, niecierpek
pospolity Impatiens noli-tangere, pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, przytulia czepna Galium aparine,
śledzienica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium i wiechlina zwyczajna Poa trivialis.
Ols porzeczkowy Ribo nigri-Alnetum
Podtopione lasy z panującą olszą czarną - olsy z klasy Alnetea glutinosae rozwijają się one w postaci
zespołu olsu porzeczkowego Ribo nigri-Alnetum. Nieduże powierzchniowo płaty występują wokół lokalnych zabagnień lub i torfowisk. Warstwę drzew w tym zbiorowisku tworzy olsza czarna Alnus glutinosa. Niekiedy w domieszce rosną wierzby drzewiaste Salix fragilis i S. alba. Warstwę podszytu tworzą: wierzba szara Salix cinerea, wierzba uszata S. aurita, kruszyna Frangula alnus i podrost olszy
czarnej. W runie dominują rośliny olsowe z klasy Alnetea glutinosae i szuwarowe z klasy Phragmitetea. Runo leśne ma zwykle mozaikowy charakter - pomiędzy kępami drzew skupiają się rośliny miejsc
silnie zabagnionych (szuwarowe, olsowe, łąkowe ze zw. Calthion), a wokół drzew, słabiej znoszące
podtopienie – gatunki łęgowe i grądowe.
Grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum
Lasom liściastym o charakterze grądowym nie sprzyjają uwarunkowania siedliskowe na terenie gminy.
42
załącznik 1
Większość siedlisk lasów i lasów mieszanych została dawno zamieniona na grunty rolne. Potencjalne
siedliska gradu subkontynentalnego występują na niewielkich powierzchniach. Część z nich porastają
obecnie monokultury sosny. Takie powierzchnie leśne wyróżnia obecność klonu polnego Acer campestre, kostrzewy różnolistnej Festuca heterophylla, świerząbka gajowego Chaerophyllum temulum,
jaskra różnolistnego Ranunculus auricomus i fiołka przedziwnego Viola mirabilit.
Na fragmentach dobrze zachowanych grądów gatunkami głównymi w drzewostanie są grab, dąb szypułkowy i lipa drobnolistna (Tilia cordata). W warstwie podrostu występują leszczyna pospolita (Corylus avellana), trzmielina pospolita (Euonymus europaea), czeremcha zwyczajna (Prunus padus) i jarząb pospolity (Sorbus aucuparia).
Fauna
Teren gminy jest bogaty w gatunki zwierzyny łownej. Z informacji zabranych od kół łowieckich wynika,
że w okolicznych lasach stwierdzono występowanie następujących gatunków:

jeleń (Cervus elaphus),

królik (Oryctolagus cuniculus)

sarna ( Capreolus capreolus)

lis (Vulpes vulpes)

bóbr (Castor fiber)

borsuk (Meles meles)

dzik (Sus scrofa)

kuna leśna (Martes martes)

zając (Lepus europaeus)

piżmak (Ondatra zibethicus)
Na terenach zurbanizowanych, polach uprawnych, łąkach oraz jeziorach odnotowano obecność następujących gatunków ptaków:

kuropatwa (Perdix perdix)

kawka (Corvus monedula)

kaczka krzyżówka (Anas platyrhynchos)

mazurek (Passer montanus)

modraszka (Cyanistes caeruleus)

cyranka (Anas quer-quedula)

sierpówka (Streptopelia decaocto)

łyska (Fulica atra)

sikora uboga (Poecile palustris)

myszołów zwyczajny (Butec butec)

sójka (Garrulus glandarius)

jastrząb gołębiarz (Accipitter gentilis)

sroka (Pica pica)

bażant (Phasianus colchicus)

wrona siwa (Corvus cornix)

bogatka (Parus major)

wróbel (Passer domesticus)

gawron (Corvus frugilegus)
Podczas wizji lokalnych na terenie gminy stwierdzono występowanie 2 gatunków gadów i 7 gatunków
płazów, które wszystkie objęte są ochroną:jaszczurka zwinka (Lacerta agilis)

jaszczurka - padalec (Anguis fragilis)

żaba trawna (Rana temporaria)

ropucha szara (Bufo bufo )

żaba moczarowa (Rana arvalis)

ropucha zielona (Bufo viridis)

żaba wodna (Rana esculenta)

rzekotka drzewna (Hyla arborea)

żaba jeziorkowa (Rana lessonae).
W zakresie funkcjonowania biologicznego, które obejmuje procesy sukcesji, regeneracji lub
degeneracji roślinności i wzajemnego zasilania biologicznego terenów, ujmowane w koncepcji bioróżnorodności, a także migracje zwierząt, obszar gminy znajduje się na etapie lokalnej sukcesji roślinno43
załącznik 1
ści w obrębie terenów nieuprawianych. Stopień wymiany genetycznej szaty roślinnej jest wysoki, co
wyraża się generalnie dobrym stanem zdrowotnym drzewostanu. Tereny leśne sandrów stanowią
ważne szlaki migracyjne pomiędzy doliną Wisły a Borami Tucholskimi. Obszarem dolin Wdy następuje
migracja, toteż funkcjonowanie obszaru wyznacza się stanem jakości wód, ciągłością kompleksów
leśnych i brakiem barier utrudniających migrację.
Na terenach zabudowy wsi równowaga środowiskowa jest zniekształcona. Są to tereny zabudowane, zainwestowane. Dodatkowo, selektywny dobór gatunków głównie roślin przemysłowych,
uprawnych i ozdobnych, sprawia, że obszary wsi są pozbawione silnych więzi syntropijnych. Funkcjonowanie środowiska opisywanych terenów jako całości można ocenić na silnie uzależnione od sposobów zainwestowania poszczególnych działek.
7.9
Prawne formy ochrony przyrody
Na terenie gminy Osie znajdują się obszary objęte prawną ochroną przyrody. Znajdują się one niemal
wyłącznie terenów leśnych lub wsi położonych w obrębie lasów.
Wdecki Park Krajobrazowy
podstawa prawna zawarta w:

rozporządzenie nr 52/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 16.02.1993r. (Dz. U. Woj. Bydg. nr 10
z dnia 27.07.1993);

rozporządzenie nr 29/2004 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 02.11.2004 (Dz. U. Woj.
Kuj.-Pom. z 2004 r., nr 111, poz. 1888).
Celem ochrony Parku są unikalne walory krajobrazowe, przyrodnicze, historyczne i kulturowe. Park
wraz z otuliną objął swym zasięgiem obszar 23 786,39 ha, z czego 4 609,15 ha stanowi otulina.
Do ważnych zagrożeń środowiska parku należą:

intensywna zabudowa letniskowa w pobliżu jezior i rzek (m.in. pola kempingowe i karawaningi) wraz z masowym użytkowaniem rekreacyjnym akwenów,

zmiany stosunków wodnych, eutrofizacja siedlisk oligotroficznych oraz zanieczyszczenie wód,
eksploatacja kopalin - torfu, kredy, piasku,

kłusownictwo i drapieżnictwo (norka amerykańska, lis, zwierzęta domowe),

postępująca zabudowa rozproszona,

zbyt intensywna gospodarka łąkowa lub lokalnie całkowite porzucenie pasterstwa,

wzmożony transport drogowy wraz z uciążliwym hałasem.
44
załącznik 1
Rysunek 14: Granice Wdeckiego Parku Krajobrazowego i otuliny parku krajobrazowego
Śliwicki Obszar Chronionego Krajobrazu
podstawa prawna zawarta w:

rozporządzenie nr 9/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 14 czerwca 1991 r. (Dz. U. Województwa Bydgoskiego z 1991 r., nr 17, poz. 127);

rozporządzenie nr 145/94 Wojewody Bydgoskiego z dnia 17 czerwca 1994 r. (Dz. U. Województwa Bydgoskiego z 1994 r., nr 10, poz. 102);

rozporządzenie nr 46/99 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 25 marca 1999 r. (Dz. U.
Województwa Kujawsko-Pomorskiego z 1999r., nr 19, poz. 117);

rozporządzenie nr 11 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 9 czerwca 2005 r. (Dz. U. Wo45
załącznik 1
jewództwa Kujawsko-Pomorskiego z 2005r., nr 72, poz. 1375);

uchwała nr VI/106/11 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 marca 2011r. w
sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. U. Województwa Kujawsko-Pomorskiego z
2011r., nr 99, poz. 793).
Stanowi on równinę sandrową ze znacznym udziałem wód powierzchniowych o dużych walorach przyrodniczych, krajobrazowych i rekreacyjnych i jest pomostem ekologicznym między parkami krajobrazowymi Wdeckim, Wdzydzkim i Tucholskim. Nakazem w obrębie OChK jest racjonalna gospodarka
leśna, polegająca na zachowaniu różnorodności biologicznej siedlisk kompleksu Borów Tucholskich.
Rezerwat Jezioro Martwe
Data pierwszego uznania: 1996-01-01 Monitor Polski z 1996 r. nr 75 poz. 685, obejmuje obszar lasów
nieużytków i jezior z roślinnością charakterystyczną dla jezior dystroficznych i torfowisk przejściowych
i wysokich.
Rezerwat Jezioro Piaseczno
Data pierwszego uznania: 2001-10-02, celem ochrony jest zachowanie ekosystemu jeziora Piaseczno
i stanu czystości wody.
Rezerwat Jezioro Miedzno
Data pierwszego uznania: 1968-01-01 Monitor Polski z 1968 r. nr 49 poz. 340. Rezerwat jest miejscem lęgowym i żerowiskiem ptaków błotnych i wodnych; gnieździ się tu łabędź niemy (Cygnus olor)
żuraw (Grus grus) i czapla siwa (Ardea cinerea).
Rezerwat Jeziorka Dury
Data pierwszego uznania: 1975-01-01 Zarządzenie ML i PD z 26.03.1975 r., Monitor Polski nr 11,
poz. 64. Celem ochrony jest zespół zbiorników dystroficznych oraz zespół turzycy bagiennej Caricetum limosae, bór bagienny Vaccinio uliginosi – Pinetum, rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia,
rosiczka pośrednia D. intermedia, rosiczka dlugolistna D. anglica, przygiełka brunatna Rhynchospora
fusca, bagno zwyczajne Ledum palustre.
Rezerwat Jezioro Ciche
Data pierwszego uznania: 1994-01-26 Monitor Polski z 1994 r., nr 16, poz. 117. Przedmiotem ochrony
jest zbiornik dystroficzny w fazie zaniku z zespołem torfowiskowym, m.in.: mszaru z torfowcem magellańskim Sphagnetum magellanici, zespoły torfowisk przejściowych, np.: Sphagno – Caricetum rostratae, Caricetum limosae; szuwary pałkowe Typhetum latifoliae, Typhetum angustifoliae.
Rezerwat "Brzęki im. Z. Czubińskiego"
Data pierwszego uznania: 1975-03-26, Zarządzenie ML i PD z 26.03.1975 r. Monitor Polski Nr 11, poz.
64. Obejmuje fragment sandru z grądem subkontynentalnym z czyścem, typowy i z trzcinnikiem Tilio –
Carpinetum stachyetosum, typicum, calamagrostietosum, bór sukontynentalny Peucedano – Pinetum.
Obiektem ochrony jest m.in. jarząb brekinia Sorbus tormionalis, perłówka jednokwiatowa Melica uniflora, żywiec bulwkowaty Dentaria bulbifera, rutewka orlikolistna Thalictrum aquilegiifolium.
W granicach rezerwatów obowiązują zakazy zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004
r. o ochronie przyrody.
Ponadto na terenie gminy znajdują się użytki ekologiczne – 27 bagiennych i łąkowych użytków ekologicznych. Są to tereny na gruntach organicznych: łąki i torfowiska stanowiące enklawy śródleśne.
46
załącznik 1
Spośród pomników przyrody na terenie gminy znajduje się przydrożna aleja dębowa na
odcinku drogi powiatowej Gródek – Osie oraz pojedyncze drzewa i głazy narzutowe w ilości łącznie 76
obiektów. Ponadto w gminie znajdują się wszystkie wyznaczone w województwie zespoły przyrodniczo
– krajobrazowe.
Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Dolina Rzeki Ryszki
Dolina rzeki Ryszki mocno wcięta w równinę sandrową Borów Tucholskich. Otoczenie rzeki stanowią
stosunkowo dobrze zachowane zbiorowiska leśne: Stellario-Carpinetum, Aceri-Tilietum, CircaeoAlnetum, Ficario-Ulmetum campestris i Leucobryo-Pinetum. Tuż przy dolinie rzeki znajduje się torfowisko wysokie. Urody temu obiektowi nadają ekstensywnie używane łaki z licznymi zbiorowiskami turzyc.
Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Dolina Rzeki Sobińska Struga
Jedna z najpiękniejszych dolin rzecznych w tej części Borów Tucholskich. Dolinę otaczają liczne łąki,
murawy o charakterze kserotermicznym i acedofilnym. Lasy otaczające rzekę mają charakter grądów
oraz olsów.
Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Rzeka Prusina
Dolina rzeki Prusiny na odcinku Tleń - Szarłata. Jest to fragment doliny rzeki otoczony lasem o charakterze Fraxino-Ulmetum campestris na dnie doliny Aceri-Tilietum na jej zboczach i LeucobryoPinetum na wierzchowinie.
Data pierwszego ustanowienia zespołów przyrodniczo-krajobrazowych: 1997-04-14 rozporządzenie Nr 14/97 Wojewody Bydgoskiego z dnia 14 kwietnia 1997 r. w sprawie uznania za zespół przyrodniczo - krajobrazowy na terenie województwa bydgoskiego, Dziennik Urzędowy Województwa
Bydgoskiego nr 16, poz. 79. Granice Zespołów Przyrodniczo-Krajobrazowych nie zostały precyzyjnie
określone w ww. rozporządzeniach.
Na terenie gminy powołano również obszary Natura 2000. Są to:
obszary mające znaczenie dla wspólnoty – Sandr Wdy PLH040017 niewielki obszar w
okolicy zespołu przyrodniczo – krajobrazowego "Dolina rzeki Sobińska Struga" na terenie Nadleśnictwa Dąbrowa. Jeden z najcenniejszych przyrodniczo fragmentów Borów Tucholskich, położony na
równinie sandrowej, w którą głęboko wcina się Wda i jej dopływy. W rynnach polodowcowych i zagłębieniach wytopiskowych położone są rozmaite cenne ekosystemy wodne i bagienne. Zagrożeniem jest
zabudowa rekreacyjna nad Wdą.
obszar specjalnej ochrony ptaków – Bory Tucholskie PLB220009
W ostoi występuje co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 6 gatunków z
Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Gniazduje tu 107 gatunków ptaków. W okresie lęgowym obszar
zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) następujących gatunków ptaków: bielik (PCK),
kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), podgorzałka (PCK), puchacz (PCK), rybitwa czarna, rybitwa
rzeczna, zimorodek, żuraw, gągoł, nurogęś, tracz długodzioby (PCK); w stosunkowo wysokim zagęszczeniu (C7) występuje błotniak stawowy. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji
szlaku wędrówkowego (C2) łabędzia krzykliwego (do 400 osobników) i żurawia (do 1800 osobników
na noclegowisku). Największe w skali regionu skupienie jezior lobeliowych, bogate w lichenoflora z
licznymi stanowiskam i gatunków rzadkich i zagrożonych, w tym gatunków reliktowych. Główne zagrożenia to: eksploatacja torfu, kredy, piasku, zmiany stosunków wodnych, zagrożenie eutrofizacją siedlisk oligotroficznych; presja turystyczna, zabudowa letniskowa, zabudowa rozproszona, kłusownictwo, drapieżnictwo ze strony norki amerykańskiej, odpady, ścieki, zanieczyszczenie wód, zakładanie
upraw plantacyjnych (borówka amerykańska).
47
załącznik 1
Rysunek 15: Elementy systemu ochrony przyrody w gminie Osie
Generalnie stan środowiska w opisywanym obszarze odpowiada środowiskom terenów zurbanizowanych, poddanych presji antropogenicznej, a wymienione powyżej zagrożenia to w większości skutki
negatywnych oddziaływań mających miejsce na terenie gminy. W tej sytuacji ograniczanie zagrożeń w
wielu przypadkach posiadać będzie charakter działań prewencyjnych.
48
załącznik 1
Rysunek 16: Obszary Natura 2000 w granicach gminy Osie
7.10
Ogólna ocena zagrożeń środowiska
Ograniczenie zagrożeń środowiska na badanym obszarze polegać będzie na wprowadzaniu
właściwych ustaleń szczegółowych w treści miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,
w programach ochrony środowiska i gospodarki odpadami oraz na dokładnym ich egzekwowaniu. Jak
wykazano powyżej, część zagrożeń wynika dokonanych już przekształceń. W tym świetle głównym
celem polityki gminy w zakresie ochrony środowiska powinno być przeciwdziałanie zagrożeniom antropogenicznym:
Do głównych zagrożeń środowiska w gminie należą:

emisja zanieczyszczeń do powietrza, wód i gleb, o charakterze obszarowym, punktowymi liniowym,

rozpraszanie zabudowy, wobec nieuregulowanej gospodarki wodno - ściekowej,

katastrofy w transporcie substancji niebezpiecznych mające znamiona nadzwyczajnych zagrożeń środowiska,
49

załącznik 1
zagrożenie eutrofizacją wywołaną przez intensywne rolnictwo.
Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza na terenie gminy są:

paleniska domowe o charakterze punktowym, w większości korzystające z wysokoemisyjnych
paliw w postaci węgla, tworzące skupiska we wsiach,

intensywna gospodarka rolna na terenach dobrych gleb,

ciągi komunikacyjne.
Głównymi źródłami degradacji gleb są:

stepowienie gleb związane z degradacją sieci melioracyjnej,

chemizacja i intensyfikacja rolnictwa,

erozja deszczowa i denudacja na terenach o zwiększonych spadkach, potęgowana nieprawidłowymi sposobami uprawy ziemi,

zanieczyszczenia punktowe związane ze składowaniem odpadów na gruncie i z magazynowaniem obornika bez odpowiednich zabezpieczeń (płyty gnojowej),

śmieci w rozproszeniu na terenach leśnych i poboczach dróg.
Głównymi źródłami degradacji wód powierzchniowych są:

nieuregulowana gospodarka ściekowa,

intensywna chemizacja rolnictwa przyczyniająca się do eutrofizacji wód.
Głównymi źródłami degradacji wód podziemnych są:

brak naturalnej izolacji pierwszego poziomu wód podziemnych w obszarze sandru.
Źródła degradacji klimatu akustycznego:

hałas komunikacyjny związany z ciągami komunikacji samochodowej

cykliczne, powtarzalne i głośne nocne imprezy plenerowe,

skupienie zakładów o znacznym stopniu uciążliwości na niewielkim obszarze.
Degradacja powietrza atmosferycznego
Badania jakości powietrza w gminie Osie są trudne do interpretacji, ponieważ stacje badawcze analizujące skład zanieczyszczeń zgrupowane są w okolicy zakładów celulozowych w Świeciu, a stanowią
reprezentację dla całej strefy powiatu świeckiego. Z tego względu odnoszenie wyników badań ze stacji
znajdujących się pod wpływem zanieczyszczeń przemysłowych do terenów Borów Tucholskich ma
wątpliwe umocowanie merytoryczne. Lepszą reprezentatywność dla tego terenu prezentują pomiary
ze stacji w Zielonce koło Tucholi.
Zanieczyszczenie powietrza pochodzi ze źródeł punktowych, liniowych i powierzchniowych.
Emisja ze zewidencjonowanych źródeł przemysłowych i komunalnych mierzona jest w skali całego
powiatu, w tym przypadku powiatu świeckiego. Sumy emisji dla powiatu świeckiego przedstawia tabela:
Emisja zanieczyszczeń [ton/rok]
pyłowych
gazowych
Emisja zanieczyszczeń pyłowych
ze spalania paliw
przemysłowych
Emisja zanieczyszczeń gazowych
ze spalania paliw
przemysłowych
2421,1
802
58408,8
6332,4
powiat świecki
491,3
3223,1
140,1
351,2
województwo kujawsko-pomorskie
7020,4
64741,3
5240,9
1779,5
Wyniki prezentują średni poziom emisji zanieczyszczeń powietrza na tle pozostałych powiatów woje50
załącznik 1
wództwa kujawsko-pomorskiego. Powiat wytwarza 7% sumy zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w województwie. Dobra jakość powietrza wynika pośrednio z braku na terenie powiatu istotnych
źródeł emisji substancji do powietrza. Zakładem, mogącym wpłynąć na lokalne pogorszenie parametrów jakości powietrza jest jedynie Mondi Świecie SA.
Obserwowany na obszarze województwa spadek emisji zanieczyszczeń do powietrza sprawia, że zanieczyszczenia ze źródeł przemysłowych odchodzą na dalszy plan, a na pierwszy plan
wyłania się problem zanieczyszczenia ze źródeł niskiej emisji – indywidualnych źródeł ciepła, funkcjonujących głównie w sezonie grzewczym.
Wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonał oceny poziomów substancji w powietrzu w
danej strefie za rok poprzedni oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje klasyfikacji stref. Klasyfikację wykonuje się odrębnie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i odrębnie ze względu na ochronę
roślin. Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegających ocenie jest zaliczenie strefy do jednej
z klas. Dla stref, w których został przekroczony poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji albo poziom docelowy, sejmik województwa określa w drodze uchwały program ochrony powietrza (POP).
Dokonane oceny jakości powietrza ukazują, że strefa powiatu świecko-chełmińskiego jest
wolna od zanieczyszczeń przemysłowych, o czym świadczy chociażby brak obniżonych klas w ocenie
rocznej oraz zarejestrowany bilans emisji. Ponadto notowane w Świeciu stężenia zanieczyszczeń
pozostają na stosunkowo niskim poziomie.
Biorąc pod uwagę zmniejszającą się w stosunku do lat ubiegłych ilość emitowanych ze źródeł
punktowych pyłów oraz pogarszanie jakości powietrza ze względu na to zanieczyszczenie, należy
uznać, że emisja nie zorganizowana ma coraz większe znaczenie dla stanu powietrza. Tak zwana
niska emisja, czyli indywidualne ogrzewanie domów i małych obiektów, wtórne pylenie z podłoża i
pochodzące z ruchu kołowego, może stanowić, przy niekorzystnych warunkach pogodowych, poważne źródło zanieczyszczenia powietrza pyłem. Odpowiednie szacunki pojawiają się w odniesieniu do
struktury zużycia paliw na poziomie województwa. Nadal wysoką pozycję ma węgiel, który stanowi
około 50% zużywanych paliw, w mniejszym stopniu wykorzystywane są paliwa typu olej, gaz ziemny
czy energia elektryczna.
Na obszarze opracowania znajdują się zabudowania, mogące powodować tzw. "emisję niską".
Ponieważ w dzisiejszych warunkach możliwość podłączenia zabudowań do sieci zbiorczego zaopatrzenia w ciepło jest trudna, należy dla istniejących i przyszłych zabudowań należy wprowadzić obowiązek stosowania kotłów niskoemisyjnych, opalanych paliwami takimi jak: olej opałowy, gaz, biomasa, oraz dopuścić stosowanie odnawialnych źródeł energii: słonecznej i geotermalnej (pompy ciepła).
Na obszarze gminy nie występują większe punktowe emitory zanieczyszczeń do powietrza. W całej
gminie znajduje się kilka kotłowni zbiorczych i przyzakładowych zasilające w ciepło i parę. Zanieczyszczenia te nie stanowią problemu środowiskowego, gdyż główne emitory zanieczyszczeń do powietrza w gminie:

kotłownia przy ul. Polnej w Osiu,

kotłownia przy Szkole Podstawowej w Osiu,

Zakład Masarski w Osiu,
zasilane są paliwami niskoemisyjnymi: olejem opałowym i gazem.
Obszar opracowania położony jest poza głównymi tranzytowymi ciągami komunikacyjnymi. Ogólna
tendencja wzrostu natężenia transportu samochodowego będzie powodować wzrost uciążliwości
związany ze zwiększeniem zanieczyszczeń komunikacyjnych – formaldehydu, benzenu i toluenu. Na
dzień dzisiejszy jest źródło zanieczyszczenia powietrza o znaczeniu drugorzędnym ze względu na
51
załącznik 1
kategorię dróg gminy, brak tras tranzytowych i niski udział pojazdów ciężkich w potoku ruchu. Oddziaływanie tras komunikacyjnych na jakość powietrza w warunkach gminy Osie można ocenić na kilkanaście metrów od osi jezdni. Największe koncentracje zanieczyszczeń znajdują się w obrębie samej
jezdni, a 10 m od niej będzie już wynosiło około 5%. Również spalanie oleju napędowego nie przyniesie uciążliwości w postaci niebezpiecznych stężeń. W ogólnym bilansie na obszarze gminy, według
badań modelowych, powstaje zaledwie 50 Mg/rok zanieczyszczeń przedostających się do powietrza,
za co odpowiedzialny jest ruch pojazdów i spalanie paliw w silnikach.
Degradacja gleb i degradacja powierzchni ziemi
Na terenie opisywanej gminy Osie nie stwierdzono, by nastąpiła istotna degradacja gleb na skutek
wieloletniego oddziaływania na środowisko. Typy występujących tu gleb to typy strefowe, występujące
w miejscach oddziaływania czynnika glebotwórczego na polach i w lasach, w zależności od rodzaju
siedliska. Gleby te posiadają zróżnicowane zdolności buforowe. Gleby leśne są mniej odporne na
degradację chemiczną i mechaniczną niż gleby rolne.
Degradacja określana koniecznością wymiany gruntów dotyczy obiektów o silnym oddziaływaniu na środowisko: związanych z przemysłem lub składowaniem odpadów. Potencjalne zagrożenie
mogło powstać na terenach dawnej stacji paliw CPN w Osiu oraz w obrębie składowiska odpadów w
Osiu.
Degradacja wód powierzchniowych
Degradacja wód powierzchniowych w warunkach Niżu Polskiego polega na produkcji ścieków i generowaniu zanieczyszczeń, prowadzących do nadmiernej eutrofizacji. Przez opisywany teren przepływają rzeki, które generalnie charakteryzują się wysoką jakością prowadzonych wód, która jest wynikiem
leśnego zagospodarowania ich zlewni.
Problemem o skali krajowej jest eutrofizacja wód, która postępuje głównie w jeziorach. Problemy jakości wód wywodzą się od spływu zanieczyszczeń z pól. Wody odpływające powierzchniowo
z terenów rolniczych zasilają w substancje odżywcze wypłukiwane z gleby fitoplankton rozwijający się
w jeziorach. To zjawisko zachodzi powszechnie na terenach rolnych. Problem dotyczy jezior położonych w terenach rolniczych, nie dotyczy natomiast jezior leśnych.
Gospodarka wodno-ściekowa gminy Osie oparta jest częściowo o system kanalizacji sanitarnej z odprowadzeniem do oczyszczalni ścieków w Osiu oraz o zbiorniki bezodpływowe. Do producentów ścieków zaliczyć można zabudowania mieszkalne i nieliczne obiekty usługowe (Osie, Tleń, Wierzchy, Pruskie, Łążek, Brzeziny, Wałkowiska, Jaszcz i Miedzno) oraz zakład Gzella, który wytwarza 30%
ścieków pochodzących z obszaru gminy. Dzięki oczyszczaniu ścieków wpływ ścieków z miasta został
ograniczony. Oczyszczalnia gminna jest nowym obiektem o mechaniczno-biologiczno-chemicznym
sposobie oczyszczania ścieków.
Monitoring jakości wód powierzchniowych prowadzony przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Bydgoszczy dostarczył danych o parametrach fizyczno-chemicznych wód Wdy, Sobińskiej Strugi, Prusiny, Ryszki, jeziora Piaseczno i zbiornika Żur. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy podaje, że głównymi punktowymi źródłami zanieczyszczeń, które pośrednio,
poprzez dopływy, wpływają na jakość wód Wdy, są oczyszczone ścieki z miejscowości: Śliwice – 224
m³/d, Jeżewo - 346 m³/d, Lniano - 131 m³/d, Osie - 789 m³/d i Drzycim – 30 m³/d . Ocena stanu ekologicznego przeprowadzona przy pomocy makrofitowego indeksu rzecznego w Gródku wykazała stan
dobry, a poniżej Świecia przy ujściu do Wisły – umiarkowany. Badania mikrobiologiczne na stanowisku
w Gródku wskazywały na stan zadowalający. Porównanie wyników badań wód Wdy z badaniami w
poprzednich latach, na podstawie wartości średniorocznych nie wykazało znaczących zmian.
Podstawowe problemy hydrologiczne funkcjonowania Wdy na obszarze gminy Osie to:
52
załącznik 1

zachowanie naturalnego przebiegu meandrów na odcinku powyżej Tlenia oraz umożliwienie
rzece naturalnego przerzucania koryta w nowe miejsca,

wypłycanie nanosami odcinka ujściowego do zbiornika Żur, co jest zjawiskiem typowym i naturalnym w rzekach uchodzących do zbiorników ze względu na prawa fizyki, ale niepożądanym
ze względów gospodarczych i estetycznych,

erozja koryta poniżej stopnia wodnego w Żurze.
Sztuczny zbiornik zaporowy Żur powstał w 1929 roku na skutek spiętrzenia rzeki Wdy za pomocą
zapory. Piętrzenie 15,7 m wysokości spowodowało powstanie cofki sięgającej około 9,3 km do Tlenia.
3
Dzięki temu powstał zbiornik zalewowy o powierzchni 440 ha i pojemności około 16 mln m wody.
Morfometria dna zbiornika, jest urozmaicona. Najgłębsze miejsce osiąga 15 m i znajduje się przy zaporze. W pozostałych częściach zalewu największe głębokości znajdują się w osi przebiegu dawnego
koryta Wdy.
Pierwsze badania jakości wód zbiornika wykonane były przez WIOŚ w 1999 roku według metodyki oceny jezior. Wykazano wówczas stan jakości w III klasie, a w 2005 roku stwierdzono poprawę
do II klasy czystości. Obecnie ocenę jakości wód obniża wysoka produkcja pierwotna. Średnia zawartość chlorofilu „a" była na pozaklasowym poziomie. Rozkład przestrzenny stężenia tego parametru,
objawił najniższe wartości w Tleniu na dopływie Wdy, najwyższe zaś w okolicy ujścia Ryszki i przy
zaporze. Rozwój glonów w izolowanych zatokach był uzależniony od ich indywidualnych cech. Podstawowe problemy hydrologiczne funkcjonowania zbiornika na obszarze gminy Osie to:

zróżnicowane godziny pracy zbiornika i wiązane z tym gwałtowne zmiany poziomu wody,

warunki sprzyjające eutrofizacji w bocznych zatokach zbiornika związane z napływem substancji odżywczych Prusiną,

wypłycanie się części zbiornika w miejscowości Tleń.
Niemniej, zgodnie z obowiązującym prawem, stopień eutrofizacji komunalnej na obszarze
gminy jest niski i mieści się poniżej ustalonych granicznych wartości podstawowych wskaźników.
Degradacja wód podziemnych
Badania poziomu użytkowego w obrębie wysoczyzny wskazują na niską jakość wód podziemnych z uwagi na ponadnormatywną zawartości żelaza i manganu. Jest to zanieczyszczenie geogeniczne, typowe dla obszarów Niżu Polskiego i łatwe do usuwania w drodze prostego uzdatniania wody. W poziomie tym nie zarejestrowano zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego. Badania te są reprezentatywne dla obszaru wysoczyznowego gminy. Na obszarze sandrowym wody podziemne są dobrej
jakości, chociaż są pozbawione izolacji warstw słabo przepuszczalnych, oraz są wysoko podatne na
przenikanie zanieczyszczeń. Potwierdzeniem takiego stanu mogą być badania monitoringowe wód
podziemnych pierwszego poziomu wodonośnego wykonane w Górnej Grupie i na innych obszarach
Borów Tucholskich. Na stanowiskach pozbawionych izolacji stwierdzono występowanie azotanów w
wodach, co jest świadectwem łączności hydraulicznej z powierzchnią ziemi oraz możliwości infiltracji
zanieczyszczonych wód podziemnych do warstwy wodonośnej. Jakość wód podziemnych ulega degradacji z następujących powodów:

potencjalnych nieszczelności zbiorników bezodpływowych,

potencjalnego przenikania zanieczyszczeń rolniczych (nawożenia i składowania nawozu na
gruncie).
Przyszłe przedsięwzięcia powinny brać pod uwagę, że wymagany jest wysoki stopień ochrony wód
podziemnych przed zanieczyszczeniem z powierzchni ziemi na terenach sandrowych. Dla ujęć dla
53
załącznik 1
których nie ustanowiono stref ochrony pośredniej, nie wymagają specjalnych zabiegów ochronnych z
uwagi na dobrą izolację wód podziemnych przed przenikaniem zanieczyszczeń z powierzchni terenu.
Ma to znaczenie szczególnie dla funkcjonowania ujęcia w Osiu i Jaszczu.
Hałas
Hałas ustawowo został określony jako zanieczyszczenie środowiska i dlatego przyjmuje się takie same ogólne zasady, obowiązki i formy postępowań związanych z hałasem, jak w pozostałych dziedzinach ochrony środowiska. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności przez utrzymywanie poziomu hałasu w granicach wartości
dopuszczalnych dla grup funkcji zagospodarowania terenu (określonych w odrębnych przepisach prawa).
Z wykonanych przez WIOŚ pomiarów akustycznych wynika że problemy akustyczne występują przy głównych drogach krajowych, drogach obciążonych znacznym udziałem pojazdów ciężkich w
potoku ruchu, odcinkach autostrad i w centrach miast. Na obszarze gminy Osie nie wykonywano pomiarów poziomu dźwięku. Nie ma bezpośrednich dowodów na zachodzenie przekroczeń dopuszczalnych poziomów dźwięku. Problem akustyczny stanowi użytkowanie nieruchomości niezgodnie z przeznaczeniem (np. prowadzenie działalności gospodarczej na nieruchomościach przeznaczonych na
cele mieszkalne). Pośrednio świadczy to o deficycie terenów przygotowanych do prowadzenia działalności gospodarczej, nie narażonych na powstawanie konfliktów z terenami stałego pobytu ludności.
Promieniowanie elektromagnetyczne
Strefy o podwyższonej wartości pola elektromagnetycznego występują:

wokół linii i stacji elektroenergetycznych o napięciu 110 kV lub wyższym, natężenia pól elektrycznych szybko maleją wraz z oddalaniem się od linii – poniżej 1 kV/m (dopuszczalna wg
obowiązujących przepisów dla obszarów zabudowy mieszkaniowej) w odległości od 10 do 30
m licząc od rzutu skrajnego przewodu na powierzchnie terenu;

w pobliżu instalacji radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych (anteny telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej).
Na terenie opisywanej gminy zidentyfikowano źródła pól elektromagnetycznych. Dotyczy to linii napowietrznej Tuchola – Żur. Strefa oddziaływania pola elektromagnetycznego jest strefą ograniczonego
użytkowania. Poza tym nie stwierdzono innych obiektów będących źródłami pól elektromagnetycznych
z zakresu pól silnych i z zakresu mikrofal. Stacje bazowe telefonii posiadają anteny strefowe i anteny
kierunkowe radiolinii umieszczone ma masztach. Strefa oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego wyniesiona jest powyżej strefy zabudowy. Tereny masztów są ogrodzone i zabezpieczone
przed dostępem osób trzecich. Zgodnie z przepisami stan taki powinien zostać zachowany.
Nadzwyczajne zagrożenia środowiska
Poważne awarie obejmują skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. W tytule IV „Poważne awarie” zawartym
w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska określone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotyczą
wprowadzone przepisy, oraz ich obowiązki i zadania, a także główne procedury i dokumenty. Na opisywanym terenie poważne awarie mogą być związane z:

transportem kołowym substancji niebezpiecznych,

niewłaściwym postępowaniem z odpadami niebezpiecznymi.
54
załącznik 1
Szczegółowe zasady kwalifikowania zakładów ze względu na wymienione zagrożenia zawarte są w
rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji
niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2002 r.
Nr 58 poz. 535). Na obszarze gminy nie znajdują się strefy ochronne zakładów o zwiększonym ryzyku
albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.
Z uwagi na aktualne zagospodarowanie terenu gminy główne ryzyko wystąpienia poważnej
awarii przemysłowej lub zdarzenia o znamionach poważnej awarii wiąże się z transportem tranzytowym substancji mogących zanieczyścić środowisko. Strefą narażoną na skutki wypadków pobocza
głównych dróg i tereny przy linii kolejowej znaczenia państwowego.
Rysunek 17: Obiekty o zróżnicowanym stopniu uciążliwości dla środowiska
7.11
Przydatność terenu gminy do rozwoju funkcji
Przedstawiona powyżej diagnoza stanu środowiska oraz jego ocena pod kątem istniejących i potencjalnych zagrożeń upoważnia, by na etapie wskazań wyznaczyć kierunki dalszego zagospodarowania
terenu w zgodzie z szeroko rozumianą koncepcją zrównoważonego rozwoju. Ze względu na uwarunkowania środowiskowe, można stwierdzić, że obszar opracowania charakteryzuje się zróżnicowaniem.
Ze względu na powiązania obszarów z szerszym otoczeniem, powinny one być nawiązane do istnieją55
załącznik 1
cych funkcji. W obecnych granicach opracowania wydzielić można strefy funkcjonalne, które posiadają
preferencje do dalszego rozwoju. W znacznej mierze odpowiadają one dzisiejszym wydzieleniom fizjonomicznym terenu w postaci geokompleksów.
Wynikiem analizy rozkładu, natężenia i wzajemnych relacji przestrzenno-funkcjonalnych poszczególnych komponentów środowiska gminy jest wydzielenie jednostek homogenicznych pod
względem jakości środowiska i ich charakterystyka ich najważniejszych cech. W skali gminy jednostki
takie wydziela się pod nazwą geokompleksów. Podstawową jednostką jest geokompleks krajobrazowy. Geokompleks krajobrazowy składa się z geokompleksów częściowych. Jest forma badana pod
względem struktury i związków funkcjonalnych. Dla poznania geokompleksów krajobrazowych jest
wymagane rozpoznanie warunków powstania, etapów i dynamiki rozwoju oraz przyczyn degradacji i
zaniku. Facja jest podstawową najmniejszą jednostką geokompleksu krajobrazowego. W układzie
hierarchicznym znajduje się na najniższym, podstawowym szczeblu i wchodzi w skład jednostek topicznych wyższego rzędu. Jest to powierzchniowo najmniejszy geokompleks objęty badaniami fizycznogeograficznymi. Rozkład facji w terenie powinien być rozpoznany na etapie opracowania ekofizjorgaficznego do miejscowych planów.
Przedstawiony we wcześniejszych rozdziałach opis poszczególnych komponentów środowiska pozwolił na wydzielenie na terenie gminy trzech geokompleksów krajobrazowych – podstawowych
jednostek, z których składa się środowisko gminy. Geokompleksy te posłużą w późniejszej analizie
presji i degradacji środowiska a także pozwolą na ocenę rozwiązań studium pod kątem przyszłych
kierunków przekształceń.
GEOKOMPLEKS: zalesiona równina sandrowa Borów Tucholskich
Geokompleks stanowią powierzchnie leśne z dolinami rzecznymi i zagłębieniami wypełnionymi osadami biogenicznymi. Obszar zdominowany jest przez funkcję leśną i podporządkowany gospodarce
leśnej i ochronie przyrody. W granicach geokompleksu znajdują się formy ochrony przyrody: obszary
Natura 2000, paki krajobrazowe, obszar chronionego krajobrazu, zespół przyrodniczo-krajobrazowy,
użytki ekologiczne i kilka pomników przyrody. Obszar geokompleksu pod względem powiązań wewnętrznych i zewnętrznych funkcjonuje prawidłowo. Pod tym względem stanowi zintegrowany przestrzennie system powiązań pomiędzy komponentami środowiska.
GEOKOMPLEKS: enklawy śródleśne na równinie sandrowej
Geokompleks zbudowany jest z powierzchni wylesionych w wyniku dawnych procesów osadniczych.
Na jego terenie znajdują się liczne obszary gleb o niskiej przydatności rolniczej. Pod względem funkcjonowania środowiska są to obszary podlegające silnym związkom z okolicznymi terenami leśnymi.
Obecne zagospodarowanie i funkcja rolnicza nie odpowiada uwarunkowaniom naturalnym środowiska. Tereny te mają silne związki somatyczne z terenami leśnymi i są pod silną presją sukcesji wtórnej
w przypadku zaniechania funkcji rolniczych. Ponadto przez terenu enklaw przebiegają szlaki migracji
zwierząt.
56
załącznik 1
Rysunek 18: Podział gminy na geokompleksy krajobrazowe: 1 - zalesiona równina sandrowa Borów Tucholskich, 2 - enklawy śródleśne na równinie sandrowej 3 - otwartej wysoczyzny morenowej
GEOKOMPLEKS: otwartej wysoczyzny morenowej
Tereny wysoczyzny morenowej stanowią falistą, zbudowaną z glin zwałowych i piasków gliniastych
powierzchnię, na której wykształciły się gleby o wysokiej przydatności rolniczej. Geokompleks ma
ubogą sieć wodną oraz niewielką ilość terenów ważnych dla ekologii gminy. Jedynym ważnym ogniwem są lokalne ciągi ekologiczne, będące dogodnymi trasami migracji i ostojami nielicznej awifauny.
Przekształcenia środowiska geokompleksu podporządkowane były przystosowaniu go do prowadzenia intensywnej gospodarki rolnej i osadnictwa. W obrębie geokompleksu znajdują się zatem największe jednostki osadnicze gminy.
W celu wyznaczenia obszarów, na których występują konflikty na styku działalności inwestycyjnej i ochrony środowiska sporządzona została analiza, wykorzystująca geokompleksy krajobrazo57
załącznik 1
we, w której wykorzystano dane przestrzenne zgromadzone w systemie informatycznym. Stworzona
do celu prognozy baza danych zawiera informacje o istniejącym zagospodarowaniu gminy oraz o lokalizacji głównych terenów inwestycji. Synteza ta obejmuje treści takie jak: charakterystyki warunków
geologicznych, wodnych, glebowych, występowania szary roślinnej i głównych dróg migracji zwierząt.
Po wprowadzeniu do bazy danych wykonanej za pomocą narzędzi komputerowych, dostępnych w
ramach pakietów GIS (Geographical Information Systems – Systemy Informacji Geograficznej) uzyskano zbiór informacji, dzięki którym możliwa była ich synteza.
Analiza stanu środowiska i zidentyfikowanie jego głównych zagrożeń w gminie Osie pozwala
na określenie kierunków ochrony środowiska wobec prowadzonej i projektowanej polityki przestrzennej gminy.

Na terenach, na których występują grunty nienośne lub słabonośne: torfy, namuły, mady, preferowane użytkowanie w formie trwałych użytków zielonych lub, w przypadku mad rzecznych,
terenów o funkcjach rolniczych.

Wprowadzić zakaz eksploatacji piasków z obszarów leśnych i torfów.

Zakazać zabudowy w obrębie terenów o wysokich wartościach spadków, ze względu na możliwość pojawiania się ruchów masowych gruntu oraz wysokie wartości krajobrazowo - ekspozycyjne.

Powstrzymywać rozwój zabudowy w obrębie enklaw leśnych Starej Rzeki poza istniejącymi
zgrupowaniami zabudowy.

Zakazywać inwestycji mogących trwale mienić rzeźbę terenu.

Zakazać inwestycji mogących naruszyć integralność dolin rzecznych z wyjątkiem inwestycji
związanych z infrastrukturą techniczną i drogową.

Wody podziemne na obszarze wysoczyznowym w użytkowym piętrze wodonośnym eksploatować zgodnie z udokumentowanymi zasobami dyspozycyjnymi z przeznaczeniem na zaopatrzenie ludności w wodę.

Wody podziemne pierwszego poziomu wodonośnego na obszarze sandrowym przeznaczyć
wyłącznie do celów nawodnień. Zaopatrzenie ludności w wodę prowadzić z sieci wodociągowej.

Pozostawić do zachowania istniejące sieci drenarskie i melioracyjne oraz poprawić ich jakość.

Na terenie wysokiej podatności wód podziemnych pierwszego poziomu na degradację wprowadzić zakaz lokalizowania działalności mogącej spowodować przenikanie zanieczyszczeń z
powierzchni ziemi do gruntu lub stosować powierzchnie uszczelnione na miejsca parkingów,
garaży i.t.p.

Wody powierzchniowe na terenie gminy powinny podlegać ochronie przed eksploatacją
(zczerpywaniem) do celów innych niż nawodnienia rolnicze, przeciwpożarowe lub upraw
szkółkarskich leśnych.

Na terenie zlewni bezpośrednich należy stosować kodeks dobrej praktyki rolniczej w odniesieniu do poprawnych, z punktu widzenia ochrony wód, zasad korzystania z nawozów w rolnictwie.

Na terenach leśnych wprowadzać obiekty hydrotechniczne służące retencji w zlewniach leśnych.

Ograniczać uciążliwości związane z zanieczyszczeniem powietrza z emisji niskiej poprzez organizowanie sieci zbiorowego zaopatrzenia w ciepło w zabudowie wielorodzinnej.
58
załącznik 1

Stosować paliwa ekologiczne na terenach o rozproszonej zabudowie.

Stosować na terenach otwartych zieleń wysoką w formie pasów zadrzewień i zakrzewień
śródpolnych.

Ograniczać zabudowę na terenach o niekorzystnych warunkach topoklimatycznych dla stałego pobytu ludności.

Chronić gleby kompleksów rolniczej przydatności gleb klasy RIII przed zmianą użytkowania na
nierolnicze.

Przeprowadzić działania przeciwerozyjne na terenach gruntów ornych szczególnie zagrożonych erozją wodną i wietrzną na wzniesieniach terenowych, poprzez nasadzenia roślinności o
cechach ochronnych na miedzach.

Wyznaczyć strefę w obrębie Osie i Łążek, w której możliwe będzie lokalizowanie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, przy uwzględnieniu przepisów odnośnie parków krajobrazowych.

Wyznaczyć teren dla przedsięwzięć o charakterze naukowym i dydaktycznym.
8
STAN DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U.
Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.) przy sporządzaniu i aktualizacji studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się zagadnienia związane z ochroną zabytków i opieką nad obiektami zabytkowymi.
Wojewódzki Konserwator Zabytków wskazał obszary i obiekty do objęcia ochroną zabytków i
określił zasady ich ochrony, które wskazano do wprowadzenia do Kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy po uwzględnieniu innych uwarunkowań współzależnych.
Na terenie gminy Osie Wojewódzki Konserwator Zabytków wskazał obszary określone jako
strefy A pełnej ochrony konserwatorskiej, B ochrony konserwatorskiej i W ochrony archeologicznej.
8.1
Dziedzictwo kulturowe gminy i zasady jego ochrony
W granicach obszarów wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków i wojewódzkiej ewidencji zabytków, objętych strefą „A” pełnej ochrony konserwatorskiej wskazania Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków obejmują wymóg uzgodnienia z nim wszelkich prac w zakresie:

trwałego zachowanie ukształtowania terenu,

trwałego zachowania i rewaloryzacji historycznego układu przestrzennego we wszystkich jego
elementach,

usunięcia lub przebudowy obiektów kolidujących z historycznym układem i lokalną architekturą,

dostosowania nowych obiektów do historycznej kompozycji przestrzennej i historycznej architektury,

zachowania zabudowy historycznej, jej konserwacji, rewaloryzacji, rekonstrukcji realizowanej
przez remonty konserwatorskie,
59
załącznik 1

zachowania i rewaloryzacji towarzyszącej historycznej zieleni komponowanej,

zachowania historycznych nawierzchni - bruków,

dostosowania współczesnych funkcji do wartości zespołu zabytkowego, eliminacji funkcji
uciążliwych,

opracowania rozwiązań inwestycyjnych na podstawie zaleceń konserwatorskich, zgodnie z
odpowiednimi przepisami szczególnymi dotyczącymi ochrony zabytków.
Do wojewódzkiego rejestru zabytków w gminie Osie wpisano następujące obiekty budowlane:

we wsi Osie - zespół kościoła par. p.w. Podwyższenia Krzyża, ul. Kościelna, nr rej.: A/184/1-3
z 22.06.2004, w tym kościół, 1901, 1930-1938 - cmentarz kościelny - plebania, ul. Kościelna
1, k. XIX - organistówka, ul. Kościelna 4, 1894;

we wsi Stara Rzeka - szkoła i budynek gosp., mur./drewn., 1914, nr rej.: A/1393/1-2 z
27.10.2008;

we wsi Tleń - trakt leśny Tleń-Osie („Trakt Napoleoński”), brukowany, 1807, nr rej.: 27/A z
20.02.1969 (brak jednoznacznego określenia jego położenia).
Sposób i zakres działań ochronnych obiektów budowlanych wpisanych do wojewódzkiego rejestru
zabytków określono w przepisach ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.).
W gminie Osie Wojewódzki Konserwator Zabytków wskazał do objęcia strefą „B” ochrony konserwatorskiej dotychczas objęte tą formą ochrony oraz nowe:

zespoły wiejskie: Brzeziny, Łążek, Miedzno, Osie, Pruskie, Wierzchy oraz dodał w stosunku
do zapisów w dotychczasowym studium zespoły wiejskie Brzeziny Rejbrachy, Nowy Jaszcz,
Radańska (bez określenia obszaru strefy), Osie – Stary Tartak i Żur,

cmentarze: rzymsko-katolicki, parafialny w Osiu i nieczynne cmentarze ewangelickie w Brzezinach (3), Starej Rzece, Tleniu (2), Zgorzałym Moście (obręb Szarłata), Żurze (obręb Wałkowiska),

miejsce pamięci-zbiorowa mogiła przy drodze z Tlenia do Osia (obręb Radańska),

zespół folwarczny z gorzelnią w Jaszczu,

zespoły stacji kolejowych z zabudową mieszkaniowa w: Jaszczu-Kwiatkach, Łążku, Osiu, Tleniu,

zespół dworsko-parkowy w Wierzchach,

zespół elektrowni wodnej w Żurze,

Trakt Napoleoński – historyczna droga biegnąca przez Tleń i Osie (nr rej.: 27/A z 20.02.1969
w wojewódzkim rejestrze zabytków – brak wskazania terenu)
Dla stref B ochrony konserwatorskiej obejmujących tereny zawierające znaczną część elementów
historycznie ukształtowanej struktury przestrzennej o wartościach kulturowych, wskazania Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków obejmują wymaganie uzgodnienia z nim wszelkiej działalności inwestycyjnej, w tym remontów, modernizacji i budowy infrastruktury komunikacyjnej i technicznej, remontów,
modernizacji, adaptacji obiektów zabytkowych, uzupełniania zabudowy, wprowadzania małych form
architektonicznych, lokalizacji nowych obiektów, korekt układu przestrzennego, prac rewaloryzacyjnych w obszarach historycznych założeń zieleni, w tym porządkowych dotyczących drzewostanu i
zagospodarowania terenu, w zakresie:
60
załącznik 1

utrzymania historycznego rozplanowania i zasadniczych elementów istniejącej substancji o
wartościach kulturowych oraz charakteru i skali nowej zabudowy;

zachowania i rewaloryzacji historycznego układu przestrzennego we wszystkich jego elementach, w tym m.in., historycznego przebiegu dróg, linii zabudowy, proporcji gabarytów i wysokości, podziałów historycznych (gruntów), wkomponowania w krajobraz naturalny;

usunięcia lub przebudowy obiektów kolidujących z historycznym układem i lokalną architekturą;

dostosowania nowych obiektów do historycznej kompozycji przestrzennej i historycznej architektury;

zachowania zabudowy historycznej, jej konserwacji, rewaloryzacji, rekonstrukcji realizowanej
przez remonty konserwatorskie,

zachowania towarzyszącej historycznej zieleni komponowanej w tym parków i cmentarzy wraz
z utrzymaniem i rewaloryzacją elementów małej architektury i wyposażenia (ogrodzenia, rzeźby, figury, nagrobki, mogiły, krzyże, kaplice itd.);

zachowania historycznych nawierzchni - bruków;

dostosowania współczesnych funkcji do wartości zespołu zabytkowego, eliminacji funkcji
uciążliwych,

opracowania rozwiązań inwestycyjnych na podstawie zaleceń konserwatorskich, zgodnie z
odpowiednimi przepisami szczególnymi dotyczącymi ochrony zabytków.
Dla rozpoznanych na podstawie badań stanowisk i zespołów stanowisk archeologicznych wpisanych
do wojewódzkiej ewidencji zabytków archeologicznych określonych jako strefy „W” ochrony archeologicznej wskazania Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków obejmują:

dopuszczenie działalności inwestycyjnej pod warunkiem przeprowadzenia wyprzedzających
badań archeologicznych na koszt inwestora, których zakres określony zostaje na etapie
uzgadniania z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszelkich planowanych inwestycji
obejmujących prace ziemne naruszające strukturę gruntu,

wymóg uzgodnienia projektu budowlanego i wydania pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prowadzenie prac archeologicznych,

wymóg nieodpłatnego przekazania Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków egzemplarza
dokumentacji z badań archeologicznych po ich zakończeniu.
Tabela 5: Ewidencja stanowisk archeologicznych
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Miejscowość
Brzeziny
Brzeziny
Brzeziny
Brzeziny
Brzeziny
Brzeziny
Brzeziny
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Nr w obrębie
miejsc.
AZP
Nr na arkuszu
AZP
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
13
14
15
16
17
18
19
1
2
3
4
5
6
7
Kultura/chronologia
PSR
PSR
PSR
PSR
PSR
PSR, NOW
EK, PSR
PSR
PSR
PSR
PSR
PSR
EK, HA-LAT, OR,NOW
OR
61
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
28-42
29-42
29-42
29-42
29-42
28-41
26-40
26-40
26-40
26-40
26-40
26-40
26-40
26-40
26-40
26-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-40
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
16
17
18
19
12
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
2
3
4
5
6
1
22
6
7
8
9
10
11
21
22
23
24
25
1
2
3
4
10
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
załącznik 1
OR, WSR, PSR
OR
HA-LAT, NOW
HA-LAT, PSR, NOW
OR, WSR, PSR
PSR
OR, PSR
HA-LAT
HA-LAT, WSR
OR, PSR, NOW
EK
OR
OR
HA-LAT, OR
OR
OR
HA-LAT
PSR
PSR
PSR
PSR
HA-LAT, PSR
NOW
HA
HA
HA
WSR
HA
LAT
HA
WSR
HA
PSR
EK
PSR
PRADZIEJE, NOW
PSR, NOW
PSR
PSR
PSR
HA-LAT
HA-LAT, PSR, NOW
PSR
EK, PSR, NOW
OR, PSR
PSR, NOW
PSR, NOW
I okres EB
NESCH
PSR
NOW
EK, HA-LAT
HA-LAT, PSR
EK
NOW
EK
PSR, NOW
NOW
NOW
PSR
PSR, NOW
EK
PSR
NOW
NOW
NOW
PSR, NOW
NOW
62
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie-Swatno
Osie-Sobina
Osie-Debowiec
Osie-Swatno
Pruskie
Radańska
Radańska
Radańska
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Szarłata
Szarłata
Szarłata
Szarłata
Szarłata
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wałkowiska
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
19
20
21
22
23
24
25
26
27
1
1
2
3
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
1
2
3
4
5
6
7
8
27-41
27-41
27-41
27-41
27-41
28-41
28-41
28-41
28-41
27-40
27-41
27-41
27-40
26-41
26-41
26-41
26-41
26-41
26-41
26-41
26-41
26-41
26-40
26-40
26-40
26-40
26-40
26-40
26-40
26-40
28-39
27-40
27-40
27-40
27-40
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-41
28-40
28-40
28-40
28-40
28-40
28-40
28-40
28-40
16
17
18
19
20
13
11
10
12
12
1
2
11
1
2
3
4
5
13
11
8
9
23
24
25
26
27
28
29
30
56
7
8
9
10
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
1
2
3
4
5
6
7
8
załącznik 1
PSR, NOW
EK
NOW
PSR
NOW
KŁ
EB
NOW
NOW
PSR
NOW
PSR, NOW
I okres EB
NOW
MEZ, NOW
MEZ, NOW
NOW
KW, WSR, PSR/NOW
PSR/NOW
PSR/NOW
LAT/OR, NOW
LAT/OR
HA
HA
HA
WSR
HA, NOW
PSR
PSR
PSR
NOW
PSR
NOW
NOW
EK
PSR
EK
NOW
HA-LAT, NOW
EK, HA-LAT
HA-LAT
HA-LAT, NOW
HA-LAT
OR, NOW
PSR, NOW
HA-LAT
HA-LAT
OR
EK, PSR
HA-LAT
OR
EK
EK, PSR
EK, HA-LAT
HA-LAT
HA-LAT, OR
HA-LAT, PSR
HA-LAT, OR
EK, HA-LAT, OR
HA-LAT
PSR
KAK, OR
KPL, OR
HA-LAT
PRADZIEJE
OR
EK
PSR
63
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
Wykaz skrótów:
A – stanowisko archiwalne
K- kultura
EK – epoka kamienia
MEZ – mezolit
NE – neolit
NESCH – neolit schyłkowy
KPL – kultura pucharów lejkowatych
KAK – kultura amfor kulistych
28-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
27-40
9
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
załącznik 1
NOW
PRADZIEJE
EK
PRADZIEJE
PSR
KPL, PRADZIEJE, NOW
PSR
PRADZIEJE, PSR
OR, PSR
PSR, NOW
KPL, OR
PSR, NOW
PRADZIEJE, NOW
OR
I okres EB
NOW
I okres EB
NE
PRADZIEJE
OR, NOW
OR
KPL, OR
OR
PRADZIEJE
OR, PSR
PSR, NOW
EB – epoka brązu
WEB – wczesna epoka brązu
HA-LAT – okres halsztacki – okres lateński
KŁ – kultura łużycka
KŁ-KPOM – kultura łużycka-kultura pomorska
OR – okres rzymski
WSR – wczesne średniowiecze
PSR – późne średniowiecze
NOW – czasy nowożytne
Wskazania Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków obejmują wymóg uzgodnienia z Wojewódzkim
Konserwatorem Zabytków wszelkich działań przy obiektach wpisanych do gminnej ewidencji zabytków, w zakresie:

konserwacji, rewaloryzacji i rekonstrukcji obiektów realizowanych przez remonty konserwatorskie z zachowaniem lub odtworzeniem form, kolorystyki i rodzaju materiałów - pierwotnego
pokrycia dachów, detali architektonicznych, stolarki, tynków, zachowaniem i konserwacją elewacji ceglanych z cegły licówki (zakaz ich zasłaniania), z zakazem niszczenia detali elewacji
w przypadku ocieplania ścian, z zakazem montowania żaluzji zewnętrznych zasłaniających
obramienia okienne, z wymogiem przywrócenia stolarki w formie historycznej;

ochrony konserwatorskiej - zachowania historycznej struktury i elementów wystroju wewnętrznego obiektu o uznanych, opisanych, wartościach historycznych;

zachowania historycznych założeń zieleni komponowanej, w tym parków i cmentarzy wraz z
utrzymaniem i rewaloryzacją elementów małej architektury i wyposażenia (ogrodzenia, rzeźby,
figury, nagrobki, mogiły, krzyże, kaplice itd.).
Tabela 6: Obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków
Miejscowość
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Adres
ul.Polna 2
ul.Kościelna 1
ul.Szkolna 5
ul.Szkolna 6
Obiekt
Kapliczka
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny z budynek gosp.
budynek mieszkalny
Szkoła
Datowanie
pocz.XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
poł.XX w
XIX/XX w
64
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Łążek
Pruskie
Pruskie
Pruskie
Pruskie
Pruskie
Pruskie
Szarłata
Szarłata
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Wierzchy
Zgorzały Most
Brzeziny
Żur
Brzeziny
Brzeziny
Brzeziny
Brzeziny
Brzeziny
Brzeziny
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Jaszcz
Pohulanka
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Miedzno
ul.Tleńska 12
ul.Kościelna 16
ul.Szkolna 17
ul.Szklna 19
ul.Szkolna 2
ul.Kościelna 22
ul.Szkolna 8
ul.Dworcowa 1
ul.Dworcowa 8
ul.Czerska 6
ul.Czerska 4
ul.Dworcowa 1
ul.Osiedle Leśne 8
ul.Dolna 1
ul.Osiedle Leśne 6
ul.Dolna 2
Pruskie 2
Pruskie 8
Pruskie 10
Pruskie 13
Pruskie 15
Pruskie 31
Szarłata 1
Szarłata 3
Wierzchy 84
Wierzchy 96
Wierzchy 65
Wierzchy 92
Wierzchy 94
Wierzchy 21
Żur 16A
Brzeziny 82
Brzeziny 80
Brzeziny 38
Brzeziny 44
Brzeziny 70
Brzeziny 73
Jaszcz 11
Miedzno 4
Miedzno 5
Miedzno 14
Miedzno 23
Miedzno 30
Miedzno 35
Miedzno 41
Miedzno 57
Miedzno 40
Miedzno 33
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkany
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
Dworzec
wieża ciśnień
budynek mieszkalny 58A z budynek gosp.
budynek mieszkalny
Szalet
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
szkoła
młyn wodny
kapliczka
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkany
szkoła z budynek gosp.
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
d.dwór ob.budynek mieszkalny
gorzelnia
kużnia
budynki w zespole folwarrczym
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
bdynek mieszkalny
budynek mieszkalny
szkoła
załącznik 1
poł.XIX w
pocz.XX w
poł.XIX w
poł.XIX w
poł.XX w
poł.XIX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
k.XIX w
1929 r.
k.XIX w
poł.XIX w
k.XIX w
k.XIX w
k.XIX w
k.XIX w
k.XIX w
k.XIX w
I pol.XX w
I poł. XX w
poł.XX w
XIX/XX w
pocz.XX w
1930 r.
k.XIX w
pocz.XX w
XIX/XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
k.XIX w
II poł.XIX w
XIX/XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
1886 r.
1934, cz.rozebrany
1904 r.
1930 r.
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
I poł. XX w
k.XIX w
k.XIX w
pocz.XX w
k.XIX w
I poł. XX w
65
Miedzno
Miedzno
Miedzno
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Stara Rzeka
Żur
Wałkowiska
Wałkowiska
Żur
Tleń
Tleń
Tleń
Tleń
Tleń
Tleń
Tleń
Tleń
Tleń
Tleń
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Miedzno 64
Stara Rzeka 1
Stara Rzeka 2 i 3
Żur 10
Wałowiska 61
Wałkowiska 65
Ul.Czerska 2A
Ul.Bydgoska 4
Ul.Bydgoska 2
Ul.Czerska 2
Ul.Bydgoska 12
Ul.Czerska 1
Ul.Wierzbowa 2
Ul.Bydgoska 8
Ul.Bydgoska 10
Ul.Bydgoska 10a
Ul.Kościelna
Ul.Kościelna 1
Ul.Kościelna 4
Ul.Rynek 1
Ul.Szkolna 1
Ul.Kościelna 5
Ul.Szkolna 8
Ul.Szkolna 4
Ul.Szkolna 9
Ul.Szkolna 10
Ul.ks.Semraua 3
Ul.ks.Semraua 5
Ul.ks.Semraua 6
Ul.ks.Semraua 8
Ul.ks.Semraua 10
Ul.ks.Semraua 12
Ul.ks.Semraua 13
Ul.ks.Semraua 13 A
Ul.ks.Semraua 18
Ul.ks.Semraua 19
Ul.ks.Semraua 21
Ul.ks.Semraua 23
Ul.ks.Semraua 31
Ul.ks.Semraua 37
Ul.ks.Semraua 51
Ul.ks.Semraua 44
Ul.Młyńska 22
Ul.Gwarna 2
Ul.Boczna 1
Ul.Boczna 6
Ul.Sienkiewicza 7
Ul.Sienkiewicza 8
Ul.Sienkiewicza 9
Ul.Sienkiewicza 11
budynek mieszkalny
kapliczka
kapliczka
budynek mieszkalny
szkoła
budynek gospodarczy przy szkole
budynek mieszskalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
zespół elektrowni
budynek mieszkalny
dom wczasowy/restauracja
hotel Samotna nad Wda
budynek mieszkalny
d. poczta ob. budynek mieszkalny
d. pensjonat, ob. budynek mieszkalny
zespół dworca kolejowego - dworzec i szalet
kościół p.w.Podwyższenia Krzyża Świętego
budynek mieszkalny-plebania
budynek mieszkalny-organistówka
budynek mieszkalny/sklep
budynek mieszkalny
szkoła
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
szkoła
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
załącznik 1
I poł. XX w
1945 r.
1945 r.
k.XIX w
XIX/XX w
I poł. XX w
pocz.XX w
k.XIX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
pocz.XX w
poł.XIX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
1821,
pocz.XX w
pocz.XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
I poł. XX w
k.XIX w
I poł. XX w
2 ćw.XX w
I poł. XX w
II poł.XIX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
k.XIX w
I poł. XX w
k.XIX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
pocz.XX w
pocz.XX w
I poł. XX w
XIX/XX w
XIX/XX w
XIX/XX w
66
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Osie
Zazdrość
Ul.Sienkiewicza 15
Ul.Sienkiewicza 24
Ul.Sienkiewicza 26
Ul.Sienkiewicza 30
Ul.Sienkiewicza 32
Ul.Wyb.p/Starogard 3
Ul.Wyb.p/Nowe 6
Ul.Dolna 1
Ul.Dolna 2
Ul.Dolna 4
Ul.Dolna 10
Ul.Dolna 14
Ul.Dolna 18
Ul.Dolna 25
Ul.Dolna 36
Ul.Nowy Swiat 1
Ul.Dworzec 1
Ul.Dworcowa 11
Ul.Dworzec 3
Ul.Dworzec 4
-
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
budynek mieszkalny
dworzec z budynek gosp.
budynek mieszkalny
wiadukt
wiadukt
wiadukt
załącznik 1
I poł. XX w
k.XIX w
pocz.XX w
I poł. XX w
pocz.XX w
k.XIX w
I poł. XX w
XIX/XX w
pocz.XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
XIX/XX w
XIX/XX w
I poł. XX w
pocz.XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
I poł. XX w
pocz.XX w
Na obszarze Gminy Osie znajdują się wyżej wymienione obiekty budowlane o wartości zabytkowej zlokalizowane w strefach i poza wyznaczonymi strefami ochrony konserwatorskiej. Są to m.in.
zespoły leśniczówek: Szarłata, Pohulanka, Wygoda, infrastruktura kolejowa - m.in. wiadukty), zabudowa mieszkaniowa i usługowa ( m.in. w Tleniu i Starej Rzece).
Przyjęcie wskazań Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków do objęcia ochroną prawną w
formie strefy B ochrony konserwatorskiej zespołu zabudowy zagrodowej w rejonie Osie – Stary Tartak
stanowiłoby przyjęcie zmiany stanowiska Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zawartego w
uzgodnionych ustaleniach obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
dla terenów w tym obszarze, a biorąc pod uwagę przewidywane skutki finansowe, jakie by przyniosło
przedmiotowe działanie, wynikające z praw nabytych, uznano to za omyłkę i pominięto przy wskazaniach do zmian obowiązujących planów. Ponadto uznano, że wprowadzenie ochrony zespołu dwóch
historycznych zagród i kilku nowych powstałych poprzez zabudowę podzielonych gruntów nie może
zablokować w ich bezpośrednim sąsiedztwie możliwości rozwoju układów nowej zabudowy, wyznaczanej w kolejnych planach zagospodarowania już od połowy wieku, oraz podtrzymywanych zamierzeniami właścicieli przedmiotowych gruntów, które już dziś są zwodociągowane i objęte kanalizacją
sanitarną, przygotowane do rozwoju zabudowy.
Analogiczne ograniczenia obszarów wskazywanych do objęcia ochroną w formie strefy B
ochrony konserwatorskiej kolidujące z obowiązującym planem miejscowym występują w Łążku w rejonie przystanku kolejowego oraz w nowym przebiegu granicy strefy B dla zespołu zabudowy wsi Osie
m.in. w zakresie zmian podziałów geodezyjnych i wynikających z tego ograniczeń przy wytyczaniu
nowych dróg dojazdowych i nowej zabudowy.
Uznano, że przyjęcie wniosku Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wraz z ww. korektą
pozwoli państwowym służbom konserwatorskim na odpowiednie utrzymanie ochrony dóbr kultury
materialnej gminy.
67
załącznik 1
9
UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ROZWOJU DEMOGRAFICZNEGO I
INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA
Sytuacja demograficzna
Na koniec 2010 roku gminę zamieszkiwało 5417 osób. Pod względem powierzchni gmina Osie należy
do jednej z większych gmin w województwie (14 miejsce), natomiast liczba mieszkańców sytuuje ją
2
wśród gmin słabiej zaludnionych niż przeciętnie. Gęstość zaludnienia w gminie wynosiła 26 osób/km i
2
jest znacznie niższa od średniej dla obszarów wiejskich województwa (48 osób/ km ). Natomiast gę2
stość zaludnienia z wyłączeniem obszarów leśnych wynosi 85 osób/km i wskazuje na dużą koncentrację ludności.
Sieć osadniczą gminy tworzy 11 sołectw o liczbie mieszkańców mieszczącej się w przedziale od 66 do
2822. Gęstość sieci osadniczej jest niższa od przeciętnej w województwie, ponieważ blisko 70% powierzchni gminy stanowią lasy,.
Liczba mieszkańców miejscowości Osie ponad 7-krotnie przewyższa liczbę ludności kolejnego pod
względem wielkości sołectwa i zamieszkuje go ponad połowa mieszkańców gminy (52%). Osie, Wałkowiska, Brzeziny i Miedzno leżące w bezpośrednim sąsiedztwie zamieszkane są przez 71% ludności
gminy. Fakt skupienia mieszkańców jest bardzo korzystny, ponieważ ułatwia wyposażanie wsi w infrastrukturę techniczną i powoduje zwiększenie dostępności do obiektów infrastruktury społecznej, co
wpływa na poprawę jakości życia mieszkańców.
Wielkość sołectw jest zróżnicowana – największe sołectwo (Osie) zamieszkane jest przez 2822 osoby,
kolejne (Łążek) przez 393 osoby, a najmniejsze (Stara Rzeka) przez 66 osób.
Rysunek 19: Liczba ludności gminy Osie w 2010 roku
68
załącznik 1
Rysunek 20: Zmiany liczby mieszkańców gminy Osie w latach 1995 – 2010
Liczba mieszkańców gminy wykazuje tendencję wzrostową, z wyjątkiem 1997-2000, kiedy wystąpił
nagły spadek liczby ludności. W latach 1995-2010 przybyło 153 mieszkańców. W analizowanym okresie największy spadek liczby ludności nastąpił w 1997 roku, kiedy to ubyło 48 mieszkańców w porównaniu z rokiem poprzednim. W tym czasie największa liczba mieszkańców była w roku 2010 – 5356
mieszkańców (wg danych GUS), natomiast najmniejsza w roku 1999 – 5147 osób.
Rysunek 21: Liczebność poszczególnych grup wiekowych w 2010 roku
Strukturę wieku mieszkańców gminy można określić jako korzystną. Najliczniejsze grupy wiekowe w
gminie stanowi ludność w wieku 25 do 29 lat – 9,2% ludności gminy i 20 do 24 lat – 7,8%, ale jej wielkość w najbliższym czasie niestety będzie się zmniejszać, ponieważ kolejne grupy wiekowe są mniej
liczne. Natomiast ze względu na zwiększoną w ostatnim czasie liczbę małżeństw i liczną grupę wiekową 25-29 lat w niedalekiej przyszłości można spodziewać się zwiększonej liczby urodzeń.
Podobnie jak na terenach innych gmin, w gminie Osie w przeciągu kilkunastu lat zachodził
proces zmniejszania się liczby urodzeń, w wyniku którego systematycznie zmniejszała się liczba dzieci. Jednak w ostatnim czasie obserwuje się zwiększoną liczbę urodzeń, ponieważ najliczniejszą grupę
osób stanowią osoby w wieku 25-29 lat, a jest to grupa na którą przypada bardzo duży odsetek zawieranych małżeństw i urodzeń. Liczba najmłodszych dzieci w gminie jest o 7% mniejsza niż młodzieży w
wieku 10-14 lat, ale o 9% większa, niż dzieci w wieku 5-9 lat. W najbliższych latach może nastąpić
69
załącznik 1
więc wzrost liczby dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Przewiduje się, że w roku 2017 do szkoły podstawowej będzie uczęszczała liczba uczniów ok. 20% wyższa niż w roku 2010/2011, natomiast liczba
uczniów gimnazjum może się zmniejszyć tylko nieznacznie. W 2010 roku gminę zamieszkiwało 759
osób w wieku poprodukcyjnym (kobiety powyżej 59 lat, mężczyźni powyżej 64 lat), co stanowiło
14,2% ogółu mieszkańców. W najbliższych latach wskaźnik ten może nieznacznie wzrastać. W porównaniu do obszarów wiejskich województwa gmina Osie ma porównywalną sytuację pod względem
udziału mieszkańców w poszczególnych ekonomicznych grupach wiekowych. Nieznacznie mniej korzystna sytuacja pod tym względem jest tylko w grupie przedprodukcyjnej stanowi 21,6% mieszkańców (0,6% mniej niż średnio na obszarach wiejskich województwa), grupa produkcyjna liczy 64,3%
(0,4% więcej niż średnio), grupa poprodukcyjna jest również większa i wynosi 14,2% (o 0,3% więcej).
Na uwagę zasługuje udział mieszkańców w grupie wiekowej 15 do 19 lat. Część z nich już obecnie, a
pozostali w ciągu najbliższych 3 lat, wejdzie na lokalny rynek pracy powiększając nieznacznie grupę
produkcyjną. Łącznie w gminie grupa ta (15 do 19 lat) liczyła w 2010 roku 328 osób, co stanowiło
6,1% ogółu mieszkańców.
Udział poszczególnych grup produkcyjnych ma wpływ na wielkość wskaźnika obciążenia ekonomicznego, czyli liczbę osób w wieku nieprodukcyjnym przypadającą na 100 osób w wieku produkcyjnym. W gminie wskaźnik ten jest nieco korzystniejszy, niż średnio na wsiach województwa kujawsko-pomorskiego i w 2010 roku wynosił 55,6 (wobec 56,4). W gminie Osie w 2010 roku miała miejsce
nieznaczna przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn (2690 wobec 2666), skutkiem czego wskaźnik feminizacji miał wartość 101 i był wyższy niż wskaźnik dla obszarów wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego, który wynosił 100.
Rysunek 22: Wskaźnik feminizacji wg grup wiekowych w gminie Osie w 2010 roku
Wskaźnik feminizacji jest dosyć zróżnicowany w poszczególnych grupach wiekowych. Niekorzystny
jest przede wszystkim w grupie wiekowej od 5 do 14 lat - jest on znacznie niższy od 100 (osiąga średnie wartości 88), co oznacza, że w grupie tej występuje przewaga mężczyzn. W przyszłości może to
utrudniać zawieranie małżeństw i wpływać na przyspieszenie starzenia się ludności (mniejsza liczba
urodzeń) oraz powodować migracje. Obecnie największe znaczenie dla rozwoju demograficznego
gminy ma wielkość wskaźnika w grupie 20 do 29 lat, ze względu na fakt, że grupa ta koncentruje największą liczbę zawieranych małżeństw i urodzeń. Znaczne zwiększenie wartości wskaźnika wśród
ludności w wieku powyżej 60 lat jest wynikiem większej śmiertelności wśród mężczyzn i jest typowe
dla polskich gmin. W gminie Osie wskaźniki feminizacji w grupie wiekowej 15-29 lat przedstawiają się
korzystniej niż średnio dla obszarów wiejskich województwa.
70
załącznik 1
Wielkość ruchu naturalnego określają dwa podstawowe wskaźniki – urodzeń i zgonów oraz
będący ich pochodną – wskaźnik przyrostu naturalnego (różnica wielkości urodzeń i zgonów). Od
początku lat 80-tych w gminie Osie (podobnie jak w innych polskich gminach) obserwowano znaczne
zmniejszenie liczby urodzeń. Od roku 2005 można zaobserwować tendencję wzrostową liczby urodzeń, najprawdopodobniej w wyniku wkroczenia w wiek rozrodczy wyżu demograficznego z początku
lat 80-tych. Najwyższą liczbę urodzeń w analizowanym okresie zanotowano w 1996 roku – wyniosła
92 osoby (17,7/1000 mieszkańców), natomiast najniższą w roku 2004 – 52 urodzenia (9,9/1000
mieszkańców). Spadek wielkości urodzeń był więc w gminie prawie 2-krotny. Do głównych przyczyn
zjawiska spadku liczby urodzeń zaliczyć można: zmianę modelu życia ludności (posiadanie małej
liczby dzieci, wzrost aktywności zawodowej kobiet, itp.), pogorszenie sytuacji ekonomicznej po 1989
roku – złe warunki finansowe ludności, bezrobocie, zła sytuacja mieszkaniowa, itp.
Zwiększenie liczby urodzeń zanotowano w 2010 roku, było ich 78 (14,6/1000 mieszkańców). Natomiast wielkość zgonów w gminie nie cechuje się aż taką zmiennością, jednak widoczne są występujące tendencje wzrostu i spadku liczby zgonów. W opisywanym okresie najwyższy wskaźnik śmiertelności zaobserwowany w roku 2009 wynosił 12,4 zgonów na 1000 mieszkańców, a najniższy w 2008 roku
wynosił 7,1/1000. Na obszarach wiejskich województwa od 1995 roku wskaźnik ten oscyluje w granicach od 9,3 zgonów/1000 mieszkańców do 10/1000. Wielkość przyrostu naturalnego uzależniona jest
przede wszystkim od wahań liczby urodzeń, ponieważ zmiany liczby zgonów są stosunkowo niewielkie. Dlatego też krzywa obrazująca przyrost naturalny najczęściej naśladuje swym kształtem krzywą
urodzeń. Konsekwencją spadku liczby urodzeń w gminie w pierwszej części analizowanego okresu,
było zmniejszanie się wielkości przyrostu naturalnego.
Rysunek 23: Urodzenia, zgony i przyrost naturalny w gminie Osie
71
załącznik 1
Rysunek 24: Przyrost naturalny w gminie Osie na tle wartości średniej obszarów wiejskich w województwie
kujawsko-pomorskim
Od początku badanego okresu do roku 2004 wielkość przyrostu naturalnego wykazywała tendencję
spadkową. W latach 1997-2004 w gminie Osie przyrost naturalny spadł do poziomu 9,5 osoby średniorocznie i w czasie tym oscylował w granicach od 2 do 19 osób rocznie, czyli wskaźnik przyrostu
wynosił średnio 1,8 osoby/1000 mieszkańców rocznie. W latach 2005-2010 wskaźnik przyrostu naturalnego wynosił średnio 4,1/1000 na rok. W analizowanym okresie ujemny przyrost naturalny wystąpił
tylko w roku 2009 i wyniósł -2 osoby, co dało wskaźnik na poziomie -0,4 osoby/1000 mieszkańców. Od
roku 2001 tylko dwukrotnie (w latach 2004 i 2009) wskaźnik przyrostu naturalnego w gminie był niższy
niż na obszarach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego.
Przez cały analizowany okres (lata 1995-2010) liczba i wskaźnik zawieranych małżeństw cechowały się dużą zmiennością. Liczba zawieranych małżeństw wahała się od 19 w 2004 roku do 46 w
2008, co dało wskaźnik odpowiednio 3,6 i 8,6 małżeństw na 1000 mieszkańców. W latach 1995-2002
obserwowano tendencję spadkową liczby zawieranych małżeństw, zawierano średnio 28 małżeństw
rocznie, co dawało wskaźnik na poziomie 5,4 małżeństw na 1000 mieszkańców, a w latach 2003-2010
były to średnio 33 małżeństwa rocznie ze wskaźnikiem 6,3/1000. Zmniejszenie liczby zawieranych
małżeństw, podobnie jak spadek liczby urodzeń, było w drugiej połowie lat 90-tych i na początku
obecnego dziesięciolecia wynikiem trudnej sytuacji ekonomicznej społeczeństwa. Zwiększona liczba
małżeństw w ostatnim czasie jest związana z bardzo liczną grupą osób w wieku 20-29 lat, a jest to
najczęstszy wiek zakładania rodzin.
Wskaźnik starości (a więc odsetek mieszkańców liczących powyżej 60 lat w ogóle mieszkańców) był w gminie Osie niższy niż średnio na obszarach wiejskich województwa (o blisko 5 punktów) i
wynosił w 2010 roku 11,73. Współczynnik płodności (iloraz liczby urodzeń w danym roku do liczby
kobiet w wieku 15 do 49 lat pomnożony przez 100) w gminie jest nieznacznie wyższy niż średnio na
obszarach wiejskich województwa i wynosił w 2010 roku 2,89 wobec średniej 2,41 (oznacza to, że
kobiety w gminie Osie rodzą przeciętnie więcej dzieci, niż średnio na obszarze województwa).
Struktura wykształcenia w 2002 roku (dane z Narodowego Spisu Powszechnego 2002) w
gminie była nieznacznie korzystniejsza od struktury wykształcenia mieszkańców obszarów wiejskich
województwa. Lepszy wskaźnik był wśród osób z wykształceniem wyższym, policealnym i średnim
oraz zasadniczym zawodowym. Spośród mieszkańców gminy 25,2% miało co najmniej średnie wykształcenie, natomiast 41,7% miało wykształcenie podstawowe i niepełne podstawowe lub było bez
72
załącznik 1
wykształcenia. Odpowiednio na obszarach wiejskich województwa wskaźniki te wynosiły 22,4% i 47%.
Rysunek 25: Wykształcenie ludności w wieku 13 lat i więcej w gminie Osie na tle wartości średnich obszarów
wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego w 2002 roku.
Kobiety charakteryzują się lepszym wykształceniem niż mężczyźni – częściej niż mężczyźni mają
ukończoną szkołę wyższą, policealną i średnią. W gminie Osie 28,4% kobiet i 21,9% mężczyzn ma
ukończoną co najmniej szkołę średnią. Jednak w grupie mężczyzn najliczniejsza grupa ma wykształcenie zasadnicze zawodowe 41,2%, a w grupie kobiet najliczniejsza grupa ma wykształcenie zaledwie
podstawowe 43,7%. Wśród kobiet 25,1% ukończyło szkołę zasadniczą zawodową.
Rysunek 26: Wykształcenie ludności w wieku 13 lat i więcej w gm. Osie w 2002 roku według grup wiekowych
Coraz liczniejsza grupa osób z młodszych grup wiekowych ma co najmniej średnie wykształcenie, co obrazuje powyższa rycina. Można również przypuszczać, że coraz więcej z tych osób będzie
miało wykształcenie wyższe do czego przyczynia się obecny trend na rynku edukacyjnym oraz większe możliwości znalezienia dobrej pracy wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia.
73
załącznik 1
Gmina Osie w 2010 roku miała dodatnie saldo migracji, które wynosiło 10 osób, oznacza to że
liczba osób napływających do gminy była większa niż liczba osób opuszczających jej teren. Niestety,
w latach 1995-2010 na skutek migracji liczba mieszkańców zmniejszyła się o 93 osoby, a więc średnioroczny odpływ w tym okresie wynosił 5,8 osób.
W analizowanym okresie ostatnich 16 lat odpływ zdecydowanie przeważał nad napływem
ludności na teren gminy w latach 1995-1998, 2000, 2002, 2006 i 2010. Największy odpływ zanotowano w latach 1998, 1996 i 2006 – odpowiednio 88, 79 i 77 osób. Najwyższy napływ zanotowano natomiast w roku 2004 i 1999 – odpowiednio 79 i 77 osób. Najwyższe ujemne saldo migracji zaobserwowano w roku 1998 -48 osób, co dało wskaźnik 9,3 ubywających osób na 1000 mieszkańców w ciągu
roku. Natomiast najwyższe dodatnie saldo było w 2004 roku – 28 osób, co dało wskaźnik 5,3 osób
przybywających na 1000 mieszkańców gminy. W ostatecznym bilansie wieloletnie saldo migracji gminy Osie jest ujemne i wyniosło w analizowanym okresie -17,9 na 1000 mieszkańców.
W ciągu analizowanego okresu zaznaczyły się różnice w kierunkach odpływu i napływu. Jednak ostatecznie i w kierunku napływu i odpływu zdecydowanie przeważa kierunek z i na inne obszary
wiejskie, a nie do miast. Napływ z miast dominował tylko w latach 2006 i 2001 i wyniósł odpowiednio
30 i 34 osoby. Natomiast odpływ do miast dominował w 1996, 2004, 2005, 2006 i 2009 roku i wynosił
odpowiednio: 40, 26, 34, 41 i 30 osób. W ciągu całego tego okresu trzykrotnie wystąpił napływ do
gminy z zagranicy – w latach 2001, 2008 i 2009 i były to odpowiednio 1, 1 i 2 osoby. Również trzykrotnie zanotowano odpływ na pobyt stały za granicę, najwięcej osób, aż 7 wyemigrowało w 2006 roku, a
rok później – 6 osób.
Bezrobocie i źródła utrzymania
Gmina Osie przez cały analizowany okres, tj. w latach 2000–2010, charakteryzowała się niższym od przeciętnego dla obszarów wiejskich województwa poziomem bezrobocia. Największą liczbę
osób bezrobotnych w analizowanym okresie odnotowano właśnie w 2002 roku – 520 osób, co stanowiło blisko 17% mieszkańców w wieku produkcyjnym, a wiec prawie co 5 osoba w gminie w wieku
produkcyjnym była bezrobotna. Pod względem wysokości stopy bezrobocia najkorzystniejsza sytuacja
miała miejsce w gminie w roku 2008, kiedy bezrobocie wynosiło tylko 9,1%.
Tabela 7: Zmiany wielkości bezrobocia w gminie Osie i na obszarach wiejskich województwa kujawskopomorskiego
Bezrobocie w gminie Osie
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
liczba bezrobotnych
gmina
480
513
520
512
490
453
368
331
307
349
375
liczba bezrobotnych kobiet
gmina
324
333
322
314
312
285
241
216
184
192
209
udział bezrobotnych w ludności
gmina
16,3
17,1
16,8
16,3
15,3
13,9
11,2
9,9
9,1
10,3
10,9
w wieku produkcyjnym
wieś woj.
16,8
18,6
19,5
19,2
18,3
17,0
14,6
11,2
9,9
10,8
12,0
udział kobiet w ogóle bezrobot-
gmina
67,5
64,9
61,9
61,3
63,7
62,9
65,5
65,3
59,9
55,0
55,7
nych
wieś woj.
54,9
52,9
51,4
51,9
52,7
54,5
58,4
62,4
60,7
54,6
54,7
udział bezrobotnych pow. 12
gmina
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
68,7
69,3
65,9
59,0
51,6
47,5
miesięcy w ogóle bezrobotnych
wieś woj.
49,9
54,0
54,9
55,1
56,3
71,1
70,4
67,1
37,2
30,5
51,3
udział bezrobotnych z prawem
gmina
19,4
20,1
20,4
19,9
17,3
16,1
16,6
21,5
17,3
16,6
13,6
do zasiłku
wieś woj.
21,2
21,6
18,5
16,8
16,4
15,4
15,5
16,2
20,6
22,1
18,8
b.d.- brak danych źródło: obliczenia własne na podst. danych US w Bydgoszczy oraz publikacji WUP w Toruniu
74
załącznik 1
W 2010 roku w gminie znajdowało się bez pracy 375 osób, tj. 10,9% ludności w wieku produkcyjnym. Sytuacja ta jest korzystniejsza niż średnia na obszarach wiejskich województwa, gdzie bezrobocie wyniosło 12%. Spośród 375 bezrobotnych w gminie 209 stanowiły kobiety, a więc 55,7%. W tym
samym czasie wśród bezrobotnych na obszarach wiejskich województwa kobiety stanowiły 54,7%.
Osoby pozostające bez pracy powyżej roku (tzw. bezrobocie długookresowe), stanowiły w
gminie 47,5% ogółu bezrobotnych i był to najniższy poziom w całym analizowanym okresie. Wskaźnik
ten był niższy od średniej dla województwa, gdzie wyniósł on 51,3%. W 2010 roku w porównaniu do
lat 2000-2009 spadł w gminie udział osób bezrobotnych z prawem do zasiłku (w porównaniu z 2002
rokiem z 20,4% do 13,6%).
Główne źródło utrzymania osoby to takie, które przynosi jej największy dochód. Pod tym
względem sytuacja w gminie była mniej korzystna niż średnio dla obszarów wiejskich województwa.
Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku – 56,1% mieszkańców gminy utrzymywało się
z pracy zarobkowej (61,4% - obszary wiejskie województwa), 43,9% utrzymywało się z niezarobkowych źródeł (w tym: 17,3% z emerytury, 19,7% z renty, a 6,9% z innych np. z zasiłków). Głównie z
pracy najemnej utrzymywało się 42%, z pracy na własny rachunek 5,4% ludności. Natomiast z pracy
we własnym gospodarstwie rolnym utrzymywało się 8,7%.
Mieszkalnictwo
W 2009 roku ludność gminy Osie zamieszkiwała 1723 mieszkań. W ich skład wchodziło łącznie 6946 izb. W 2007 roku własność gminy stanowiło 42 mieszkania, co dawało zaledwie 2,5%
wszystkich mieszkań (brak późniejszych danych). Powierzchnia użytkowa przeciętnego mieszkania
była niższa od średnich dla obszarów wiejskich województwa – w gminie Osie wynosiła 75,4 m² wobec 82,8 m² na obszarach wiejskich województwa. Liczba izb przypadająca średnio na 1 mieszkanie
była równa wskaźnikowi na terenach wiejskich województwa i wynosiła 4,03. Wskaźnik liczby mieszkań przypadających na 1000 mieszkańców był w gminie korzystniejszy od średnich i wynosił 324,
wobec 275 średnio na obszarach wiejskich.
Tabela 8: Zasoby mieszkaniowe gm. Osie w latach 1999-2009 i na obszarach wiejskich województwa
Zasoby mieszkaniowe
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
1539
1610
1655
1661
1672
1683
1691
1704
1723
liczba mieszkań
gmina
1528
1534
liczba mieszkań
gmina
297
297
294
307
315
317
315
318
318
320
324
na 1000 osób
wieś woj.
256
256
256
257
268
270
271
271
272
271
275
śr. pow. użytkowa
gmina
63,5
64,1
64,4
74,1
75,1
75,3
75,6
76,0
74,6
75,4
75,4
1 mieszkania w m2
wieś woj.
69,2
69,4
70,0
79,7
80,0
80,3
80,7
80,9
81,2
82,1
82,8
liczba izb przypadająca
gmina
3,64
3,65
3,66
3,95
3,98
3,98
3,99
4,00
4,00
4,01
4,03
śr. na 1 mieszkanie
wieś woj.
3,70
3,70
3,71
3,96
3,95
3,96
3,97
3,98
3,99
4,01
4,03
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy
W latach 1999-2009 liczba mieszkań w gminie wzrosła o 195, czyli o 12,8%. W tym samym
czasie liczba mieszkań na obszarach wiejskich województwa wzrosła o nieco ponad 9%. W ciągu tych
10 lat zwiększeniu uległa też średnia powierzchnia użytkowa mieszkań i liczba przypadających na nie
izb. W 2009 roku wyposażenie mieszkań w instalacje techniczno-sanitarne było w gminie Osie na
wyższym poziomie niż średnio na obszarach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego – 94,9%
mieszkań wyposażona była w wodociąg (średnio 92,6%), w 78,2% była łazienka (średnio 78,7%),
57,9% miało centralne ogrzewanie (średnio 68,0%), a 82,0% ustęp spłukiwany (średnio 78,3%). Gmina nie jest wyposażona w gaz sieciowy.
75
załącznik 1
Infrastruktura społeczna
Do najważniejszych obiektów infrastruktury społecznej, mających bardzo duży wpływ na jakość życia mieszkańców, należą obiekty z zakresu: oświaty i wychowania, służby zdrowia, kultury,
placówki pocztowe i wyznaniowe.
W roku szkolnym 2009/2010 w gminie znajdowały się 4 szkoły podstawowe. Rozmieszczone
były one w miejscowościach: Osie, Brzeziny, Wierzchy oraz filia w Łążku. W gminie działa również
gimnazjum oraz przedszkole, oba znajdujące w miejscowości Osie.
W Osiu znajduje się gminny ośrodek zdrowia. Obiekty kultu religijnego reprezentowane są
przez kościoły parafialne w Osiu i Łążku. Instytucje finansowe reprezentowane są przez Bank Spółdzielczy w Osiu. Ponadto w Osiu mieści się gminny ośrodek kultury, gminny ośrodek pomocy społecznej, biblioteka publiczna oraz komisariat policji i urząd pocztowy.
Podsumowanie
Gmina Osie pod względem powierzchni należy do jednej z największych gmin (12 miejsce)
woj. kujawsko-pomorskiego. Sieć osadniczą gminy tworzy 11 sołectw w skład których wchodzą miejscowości wiejskie. Miejscowość Osie należy do największych miejscowości wiejskich w województwie.
W ostatnich latach w gminie zaznacza się lekki wzrost liczby urodzeń, czego przyczyną może
być wkroczenie w wiek rozrodczy osób z wyżu demograficznego z początku lat 80-tych. Większa liczba urodzeń wpływa na przyrost (jednakże niewielki) liczby mieszkańców w wyniku wyższego niż przeciętnie na obszarach wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego przyrostu naturalnego. W najbliższych latach można nadal spodziewać się niewielkiego wzrostu liczby urodzeń ze względu na zwiększanie się liczby osób w wieku 20-29 lat (największy udział liczby urodzeń przypada na grupę ludności
w tym wieku).
Liczba najmłodszych dzieci w gminie jest o 7% mniejsza niż młodzieży w wieku 10-14 lat, ale
o 9% większa, niż dzieci w wieku 5-9 lat. W najbliższych latach może nastąpić więc wzrost liczby dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Przewiduje się, że w roku 2017 do szkoły podstawowej będzie uczęszczała liczba uczniów ok. 20% wyższa niż w roku 2010/2011, natomiast liczba uczniów gimnazjum może się zmniejszyć tylko nieznacznie.
Wskaźnik feminizacji w grupie wiekowej od 15 do 29 lat przedstawia się korzystnie, dlatego
nie powinien wpływać negatywnie na możliwość zawierania małżeństw oraz przyspieszenie starzenia
się ludności, ani powodować migracji.
W latach 1995-2010 na skutek ruchów migracyjnych liczba mieszkańców zmniejszyła się o 93
osoby, a więc średnioroczny spadek w tym okresie wynosił 5,8 osoby, czyli 1,1 osoby na 1000 mieszkańców. W ostatecznym bilansie odpływ przeważa nad napływem, więc wieloletnie saldo migracji jest
ujemne. W trendzie migracyjnym gminy Osie, przeważa kierunek napływu i odpływu z/na wieś.
Wskaźnik obciążenia ekonomicznego (czyli stosunek liczby osób w wieku nieprodukcyjnym do
ludności w wieku produkcyjnym) jest w gminie nieco korzystniejszy, niż średnio na wsiach województwa kujawsko-pomorskiego i w 2010 roku wynosił 55,6 (wobec 56,4).
Gmina charakteryzuje się niższym poziomem bezrobocia od średniej dla obszarów wiejskich
województwa. Wyższy był jednak udział bezrobotnych kobiet, ale niższy udział osób pozostających
bez pracy powyżej 12 miesięcy (tzw. bezrobocie długookresowe). W najbliższych latach tylko nieznacznie zwiększy się liczba osób w wieku produkcyjnym.
76
załącznik 1
W latach 1999-2009 liczba mieszkań w gminie zwiększyła się o 12,8%. W tym samym czasie
liczba mieszkań na obszarach wiejskich województwa wzrosła o nieco ponad 9%. W ciągu tych 10 lat
zwiększeniu uległa też średnia powierzchnia użytkowa mieszkań i liczba przypadających na nie izb,
ale wskaźnik średniej powierzchni użytkowej jest mniej korzystny od średniej wojewódzkiej. Jednak na
wyższym poziomie znajduje się wyposażenie mieszkań w gminie w instalacje techniczno-sanitarne.
10
ANALIZA POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY
Aktualne potrzeby rozwojowe gminy oraz możliwości ich realizacji określają dość szczegółowo dokumenty strategiczne, przede wszystkim Strategia zrównoważonego rozwoju Gminy Osie. Dokument ten
określa działania konieczne do osiągnięcia długofalowego i zrównoważonego rozwoju gminy. Dobór
działań poprzedzony został analizą wieloczynnikową, która określiła zakres zadań niezbędnych do
wykonania aby osiągnięty został stan docelowy rozwoju gminy. Strategia dość precyzyjnie określa,
jakie są potrzeby gminy w związku z zamiarem doprowadzenia do trwałej, wysokiej jakości życia na
terenie gminy. Naturalnie, Strategia zrównoważonego rozwoju Gminy Osie analizuje również dokumenty wyższego poziomu zarządzania, tj. krajową, wojewódzką i powiatową Strategię rozwoju.
Analiza dokumentów wyższej rangi określiła cele strategiczne i operacyjne rozwoju gminy:
Cel strategiczny:
A. Wzrost aktywności gospodarczej na
terenie gminy.
B. Poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobów.
C. Rozwój świadczeń na rzecz społeczeństwa, rozwój społeczeństwa informacyjnego.
Cele operacyjne:
Przygotowanie przestrzeni dla nowych
funkcji.
Rozwój infrastruktury gminnej w zakresie
turystyki, sportu i rekreacji.
Rozwój małej i średniej przedsiębiorczości
Zmiana charakteru produkcji rolnej i poprawa rentowności.
Zintegrowana promocja gminy i przedsiębiorczości.
Racjonalne gospodarowanie środowiskiem,
przeciwdziałanie degradacji środowiska.
Ochrona dziedzictwa kultury.
Rozwijanie procesów integracyjnych.
Rozwój budownictwa mieszkaniowego i
infrastruktury społecznej – instytucji oświatowych i ochrony zdrowia
Podniesienie stanu świadomości społeczeństwa.
Rozwój zasobów ludzkich i przeciwdziałanie
bezrobociu.
Na podstawie analizy stanu istniejącego (aktualność w 2005 roku) określono również silne i słabe
czynniki wewnętrzne decydujące o rozwoju gminy oraz szanse i zagrożenia zewnętrzne, które mogą
pomóc lub przeszkodzić w realizacji celów Strategii. Analizę zmodyfikowano uwzględniając w niej
nowe uwarunkowania prawne (prawodawstwo UE po 2004 r.), przekształcenia w sferze społecznej i
gospodarczej oraz wykonane w ostatnich latach inwestycje.
Strategia wymienia silne i słabe czynniki wewnętrzne gminy Osie:
Atuty:
Bardzo wysoka wartość przyrodnicza gminy Osie w skali Polski: 70% powierzchni gminy zajmuje
Wdecki Park Krajobrazowy;
Ukształtowana na polskim rynku turystycznym niezwykle atrakcyjna marka turystyczna „Bory
Tucholskie”, utożsamiana także z obszarem gminy Osie;
Ukształtowana na polskim rynku turystycznym od okresu międzywojennego marka turystyczna
Tleń;
Utworzenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego jako ważnego instrumentu promocyjnego dla gminy;
77
załącznik 1
Podejmowanie działań w kierunku dalszej ekologizacji terenu gminy;
Dobrze rozwijający się ośrodek gminny o indywidualnych walorach przestrzennego zagospodarowania i położenia;
Korzystne położenie komunikacyjne w stosunku do głównych tras komunikacyjnych (GdańskBydgoszcz, Gdańsk-Gorzów wlkp.);
Przychylne nastawienie mieszkańców gminy do rozwoju turystyki, w tym form aktywnych, rekreacyjnych i specjalistycznych;
Rozwijająca się sieć obiektów obsługi turystyki, w tym zwłaszcza usług gastronomicznych w miejscowościach o funkcjach turystycznych, głównie w Tleniu;
Bogata historia;
Urozmaicone życie kulturalne;
Powstanie i modernizacja nowych bardzo atrakcyjnych form zagospodarowania turystycznego,
agroturystycznego i rekreacyjno-sportowego (strzelnica sportowa w Oskim Piecu);
Słabości:
Niewystarczający poziom zagospodarowania turystycznego, zwłaszcza dla obsługi form turystyki
aktywnej;
Zaniedbania w sferze komunalnej miejscowości turystycznych oraz niektórych ośrodków obsługi
turystycznej (np. obiekty o niskim standardzie);
Słabe oznakowanie elementów zagospodarowania turystycznego (np. brak oznakowania szlaków
i obiektów historycznych);
Niezbyt korzystne położenie komunikacyjne w stosunku do głównych szlaków ruchu turystycznego w Polsce;
Brak oznakowania punktu informacji turystycznej w Osiu;
Brak koordynacji działań w sferze turystyki między poszczególnymi podmiotami zajmującymi się
obsługą ruchu turystycznego,
Niewystarczająca oferta inwestycyjna w dziedzinie zagospodarowania turystycznego,
Słabe wyeksponowanie atrakcyjnych walorów miejscowości i podkreślenia ich indywidualnych
cech,
Niewystarczająca intensywność rewaloryzacji obiektów zabytkowych i przystosowywania ich do
pełnienia funkcji turystycznych,
Niewystarczająco rozwinięta sieć obiektów obsługi na szlakach turystycznych,
Brak infrastruktury turystycznej na szlakach (parkingów, miejsc wypoczynku);
Aktywna turystyka występuje głównie w miesiącach letnich (70% obiektów posiada status sezonowy).
Możliwości:
Dalszy wzrost koniunktury gospodarczej kraju, dynamika wzrostu dochodów państwa
Działania na rzecz integracji z Unią Europejską
Ustabilizowanie się efektów reformy samorządowej
Dalszy spadek stopy inflacji i oprocentowania kredytów
Podejmowanie dalszych działań w kierunku ekologizacji terenu gminy
Przy odpowiednim zagospodarowaniu i podjęciu działań promocyjnych gmina Osie stanowić może ważniejszy, niż obecnie, teren obsługi ruchu turystycznego w Polsce, zwłaszcza ze specjaliza78
załącznik 1
cją w zakresie takich form turystyki jak: formy turystyki wodnej, turystyka konna, turystyka rowerowa, różne formy proekologiczne turystyki wycieczkowej turystyki krajoznawczej;
Rozwój turystyki daje możliwość tworzenia nowych miejsc pracy i uzyskiwania nowych zawodów,
zwłaszcza dla osób młodych;
Rozwój turystyki może wyzwalać w lokalnej społeczności przedsiębiorczość np. otwieranie zakładów usługowych i nowych obiektów bezpośredniej obsługi turystyki;
Inwestowanie w rozbudowę infrastruktury technicznej i komunalnej miejscowości turystycznych
jest szansą na poprawę ich wizerunku i przez to zwiększenia popytu na usługi turystyczne;
Podwyższanie i kształtowanie świadomości turystycznej społeczności lokalnych poprzez organizowanie licznych spotkań i szkoleń jest szansą na jej zaktywizowanie w kierunku rozwoju turystyki;
Korzystne zmiany prawne dot. finansów gmin, wzrost udziału gmin w podatkach;
Rozwój mieszkalnictwa przy zapewnieniu korzystnych warunków kredytowania;
Potencjalne możliwości pozyskania inwestorów głównie z okolicznych miast takich jak Bydgoszcz, Grudziądz;
Zagrożenia:
W przypadku braku podjęcia działań w celu rozwoju turystyki w gminie ruch turystyczny może
zostać przyciągnięty przez inne rejony turystyki w strefie pojeziernej;
Brak działań ekologizacyjnych w użytkowaniu turystycznym oraz restrukturyzacyjnych obecnego
zagospodarowania turystycznego doprowadzić może do zmniejszenia ruchu turystycznego;
Brak koordynacji działań w sferze turystyki między poszczególnymi podmiotami zajmującymi się
obsługą ruchu turystycznego w gminie może osłabić rozwój turystyki;
Brak miejsc pracy, bezrobocie na poziomie ok.22%;
Odpływ młodzieży do innych miast;
Konkurencja ze strony większego miasta;
Zmiana przepisów podatkowych spowoduje spadek wpływów do budżetu lokalnego;
Słabną małe firmy lokalne;
Główne źródła zagrożeń środowiska - emisje zanieczyszczeń powietrza z większych kotłowni
opalanych tradycyjnymi paliwami;
Zlewnia jezior o nieuporządkowanej gospodarce ściekowej;
Trasy drogowe i linie kolejowe z przewozem środków toksycznych i substancji niebezpiecznych wskazują na zagrożenia środowiska przyrodniczego wynikające z obciążenia transportu drogowego i kolejowego przewozami w/w środków;
Zaśmiecanie środowiska;
Pożary lasów;
W świetle przedstawionych analiz za główne problemy gminy Osie można uznać: starzenie się społeczeństwa, odpływ młodych ludzi w wieku produkcyjnym o dobrym wykształceniu, oraz niską dostępność komunikacyjną gminy, która jedyne dobre połączenia ma ze Świeciem. Zjawiska sfery społecznej
stanowią najpoważniejsze bariery rozwoju gminy. Ponieważ dla rozwoju kluczowe znaczenie ma gospodarka (wpływy z podatków i zatrudnienie ludności), za bariery ograniczające rozwój gminy należy
uznać wszelkie niedogodności związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstw (przemysłowych i rolnych). Silną stroną jest środowisko naturalne gminy, toteż należy zwracać szczególną uwagę na to, by
rozwój nie przysłonił potrzeb ochronnych, a wszelkie procedury odbywały się rzetelnie, przy poszanowaniu przepisów ochrony środowiska.
79
załącznik 1
Niezadowalający stan gospodarki lokalnej, niski udział kapitału zewnętrznego oraz wymagające ulepszenia otoczenie biznesu powodują ograniczenia rozwojowe w sferze gospodarczej. Rozwój
nowych obszarów gospodarczych wymaga rozbudowy infrastruktury komunikacyjnej.
Program działań dla osiągnięcia celów strategii obejmuje:

Cel strategiczny A - Wzrost aktywności gospodarczej na terenie gminy - rozwijanie funkcji
turystycznych, rekreacyjnych i sportowych gminy
o
Cel operacyjny 1: Przygotowanie przestrzeni dla nowych funkcji gminy.
 Działanie 1: Inicjowanie do zmian w planach zagospodarowania przestrzennego

Działanie 2: Realizacja zadań w uzbrojenia terenów przeznaczonych pod rekrea-

cje i wypoczynek
Działanie 3: Rozwój infrastruktury gminnej w zakresie turystyki, sportu i rekreacji,
wraz z rozwojem instytucji wspierających przemiany i tworzenie rynku usług okołoturystycznych
o
Cel operacyjny 2: Rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnej terenu gminy
 Działanie 1: Wprowadzenie zintegrowanego systemu informacji i obsługi ruchu turystycznego.


Działanie 2: Uruchomienie punktu informacji turystycznej
Działanie 3: Przygotowanie kadry obsługi turystyki

Działanie 4: Program restrukturyzacji i ekologizacji istniejącego zagospodarowania i użytkowania turystycznego


Działanie 4.1: Rekultywacja i rewaloryzacja elementów przyrodniczych
zdegradowanych w wyniku użytkowania turystycznego

Działanie 4.2: Przekształcenie obiektów sezonowych w całoroczne

Działanie 4.3: Wprowadzanie nowych elementów zagospodarowania turystycznego
 Działanie 4.4: Organizacja szlaków turystycznych
Działanie 5: Wspieranie działań na rzecz rozwoju funkcji sportowych


o
o
 Działanie 5.2 Wykorzystanie istniejących zasobów dla rozwoju sportu
Działanie 6: Poprawa obsługi mieszkańców w zakresie bezpieczeństwa publicznego
 Działanie 7: Promocja rozwoju turystyki
Cel Operacyjny 3: Rozwój małej i średniej przedsiębiorczości

o
Działanie 5.1: Rozwój gminnych ośrodków sportowych
Działanie 1: Tworzenie warunków do sprawnej obsługi przedsiębiorców

Działanie 1.1: Regulacje prawne

Działanie 1.2: Stworzenie Zintegrowanego Centrum Informacji Gospodarczych


Działanie 2: Ochrona istniejących stanowisk pracy i tworzenie nowych
Działanie 3: Opracowanie „Przewodnika inwestycyjnego gminy”

Działanie 4: Kultywowanie lokalnych tradycji - zwłaszcza w zakresie drobnego
rzemiosła, w tym artystycznego i twórczości ludowej
 Działanie 5: Działania popularyzatorskie
Cel operacyjny 4: Zmiana charakteru produkcji rolnej i poprawa jej rentowności.

Działanie 1. Rozwój agroturystyki.


Działanie 2. Rozwój infrastruktury technicznej
Działanie 3. Wprowadzenie gospodarki rybackiej
Cel operacyjny 5: Zintegrowana promocja gminy i przedsiębiorczości
80

Działanie 1: Opracowanie programu promocji gminy

Działanie 2: Organizacja działań promocyjnych
Cel strategiczny B - Poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobów
o
o
o


załącznik 1
Cel operacyjny 1: Racjonalne gospodarowanie środowiskiem, przeciwdziałanie degradacji
środowiska.

Działanie 1. Ochrona walorów biotycznych terenu w odniesieniu do różnych typów
krajobrazu


Działanie 2: Ochrona wód powierzchniowych i gruntowych
Działanie 3: Zadania w zakresie ochrony powietrza
Cel operacyjny 2: Rozwój infrastruktury gminnej w zakresie ochrony środowiska.


Działanie 1: Zadania w zakresie ochrony wód podziemnych i powierzchniowych
Działanie 2: Zaopatrzenia w wodę


Działanie 3: Zadania w zakresie gospodarki ściekowej
Działanie 4: Gospodarka odpadami
Cel operacyjny 3: Ochrona dziedzictwa kulturowego
Cel strategiczny C - Rozwój świadczeń na rzecz społeczeństwa, rozwój społeczeństwa informacyjnego
o
Cel operacyjny 1: Rozwijanie procesów integracyjnych
o
Cel operacyjny 2: Rozwój budownictwa mieszkaniowego i infrastruktury społecznej – instytucji oświatowych i ochrony zdrowia
o
Cel operacyjny 3: Podniesienie stanu świadomości ekologicznej społeczeństwa.
o
Cel operacyjny 4: Rozwój zasobów ludzkich i przeciwdziałanie bezrobociu.
 Działanie 1: Rozwijanie nowych umiejętności gospodarczych


Działanie 2: Szkolenia w zakresie rozwoju przedsiębiorczości i samozatrudnienia
Działanie 3: Propagowanie rozwoju twórczości ludowej, drobnego rzemiosła oraz
rękodzieła ludowego
Strategia rozwoju gminy Osie jest dokumentem odnoszącym się w niewielkim stopni do przestrzennego układy gminy. Tylko niektóre zadania mają odniesienie do przestrzeni i powinny być ujęte w Studium. W odniesieniu do planowania przestrzennego gminy określono potrzebę wskazania:

terenów wielofunkcyjnych związanych z rekreacja, wypoczynkiem i mieszkalnictwem - tereny
rozwojowe przeznaczone głównie (funkcja podstawowa) do zabudowy i zagospodarowania na
cele letniskowe, wypoczynkowe, dla ośrodków rekreacyjno - sportowych, pensjonatów, dla lokalizacji obiektów obsługi wypoczywających jak restauracje, bary, salony gier, galerie itp.

terenów wielofunkcyjnych związanych z działalnością handlowo - usługowo – produkcyjną; tereny rozwojowe przeznaczone głównie (funkcja podstawowa) dla większych obiektów handlu
detalicznego , hurtowni, salonów meblowych, wyposażenia domów i urządzania ogrodów,
drobnej produkcji o nieuciążliwym charakterze i innej działalności aktywizującej rynek pracy i
umacniającej powiązania z regionem.

terenów zabudowy mieszkaniowej - przeznaczone głównie dla budownictwa mieszkaniowego
o charakterze jednorodzinnej zabudowy nierolniczej; stosownie do zapotrzebowania możliwe
jest realizowanie tzw. wielomieszkaniowych małych domów, wyznaczenie terenów pod osadnictwo na zasadzie „drugi dom”.

terenów usług centrotwórczych - uzupełnienie zabudowy i zagospodarowania centrum wsi
Osie i Tleń obiektami i urządzeniami obsługi ruchu turystyczno - wypoczynkowego i mieszkańców w celu uatrakcyjnienia oferty i podniesienia standardu usług ponadlokalnych.
81
11
załącznik 1
BEZPIECZEŃSTWO LUDNOŚCI I MIENIA
Na terenie gminy Osie bezpieczeństwo ludności i jej mienia zabezpieczają:

Posterunek Policji w Osiu podlegający Komendzie Powiatowej Policji w Świeciu,

Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Świeciu,

jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej.
Policja w Osiu dysponuje 6 etatami. Dzielnicowi operują w dwóch rejonach. Gmina nie zalicza się do
obszarów wyróżniających się pod względem skali i charakteru przestępczości.
Państwowa Straż Pożarna operuje na terenie całego powiatu świeckiego. Stwierdzono, że w
gminie Osiu nie znajdują się zakłady przemysłowych o największym zagrożeniu pożarowym oraz nie
znajdują się obiekty o szczególnym zagrożeniu dla życia i zdrowia ludzi.
W gminie zlokalizowanych jest 5 strażnic – remiz ochotniczej straży pożarnej (OSP): Osie,
Brzeziny, Łążek, Wierzchy i Miedzno. Jednostka w Osiu włączona została do Krajowego Systemu
Ratowniczo – Gaśniczego.
Gmina należy do terenów o niewielkiej liczbie zdarzeń ratowniczo-gaśniczych. W 2011 roku
OSP Osie interweniowało 44 razy, co stawia jednostkę na średniej pozycji na tle powiatu świeckiego.
Ponadto na obszarze gminy występują obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią, tzn.
tereny narażone na zalanie w przypadku wystąpienia wód z koryta rzeki lub tereny na których powódź
może wyrządzić szkody materialne w mieniu. Ponadto występują możliwości lokalnych podtopień w
przypadku wysokich stanów wód w czasie roztopów. Obszar występowania tych zagrożeń dotyczy
zagłębień w powierzchni morenowej wysoczyzny świeckiej. Nie ma także obszarów wysokich spadków terenu, którym grozić może osuwanie mas ziemnych.
Do najważniejszych rodzajów zagrożeń życia i mienia na terenie gminy zaliczyć należy:

zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego – związane z przechodzeniem drogi wojewódzkiej przez największe miejscowości gminy oraz ze słabą jakością nawierzchni niektórych dróg,
brakiem poboczy i niekompletnym oznakowaniem niebezpiecznych zakrętów;

zagrożenie kolizją na przejeździe kolejowym w Osiu i Tleniu – przejazd w poziomie torów z
rogatkami lub bez to największe i najruchliwsze przejście potoku ruchu samochodowego
przez linię kolejową;

pozostałe niestrzeżone przejazdy kolejowe, na których zachodzi ryzyko kolizji pojazdów z pociągami;

zagrożenie wynikające z transportem substancji i materiałów niebezpiecznych drogami;

potencjalne zagrożenia wiążą się z funkcjonowaniem na terenie gminy podmiotów gospodarczych i wykorzystywaniem przez nie w procesach technologicznych substancji chemicznych,
pomimo że zakładów produkcyjnych jest stosunkowo niewiele;

zagrożeniem o wysokim stopniu ryzyka są pożary lasów, podczas których istnieje zagrożenie
dla zabudowań i ludzi znajdujących się w bezpośredniej strefie oddziaływania pożaru. Na terenie gminy znajduje się nieczynne śródleśne lądowisko dla celów przeciwpożarowych.
Poza zagrożeniem pożarowym najważniejszym zagrożeniem dla ludzi, mienia i środowiska jest ryzyko
katastrofy w ruchu drogowym z udziałem pojazdów przewożących niebezpieczne substancje chemiczne.
82
12
załącznik 1
STAN PRAWNY GRUNTÓW
Głównymi właścicielami gruntów na terenie gminy Osie są w kolejności: Skarb Państwa, osoby fizyczne, gmina oraz związki międzygminne. Do Skarbu Państwa należy powierzchni gminy, z czego około
459 ha to grunty orne, zaś 14463 ha to państwowe lasy. Do Skarbu Państwa i spółek SP należy również 98,2% wód powierzchniowych, które są w zarządzie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej
w Gdańsku oraz Kujawsko-Pomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych we Włocławku oraz
Elektrowni. W gruntach SP na uwagę zasługuje wysoki udział nieużytków, które należa do tego właściciela.
Drugą co do wielkości grupą właścicieli są osoby fizyczne. Posiadają one we władaniu 2351 ha
gruntów ornych na terenie gminy, niemal wszystkie sady i znaczną większość powierzchni trwałych
łąk. Natomiast zaledwie 766 ha lasów to lasy prywatne. 92 ha terenów mieszkaniowych na obszarze
gminy stanowią grunty prywatne.
Grunty gmin i związków międzygminnych to przede wszystkim tereny dróg gminnych, a w drugiej kolejności grunty orne. Gmina i związki międzygminne posiadają połowę terenów rekreacyjnowypoczynkowych oraz gruntów pod wodami powierzchniowymi.
Pozostałymi grupami właścicieli gruntów są: kościoły z związki wyznaniowe (0,06% powierzchni gminy z czego 5 ha to grunty orne a 6 ha to lasy), Powiat Świecki, który posiada 52 ha gruntów użytkowanych wyłącznie jako tereny dróg powiatowych, oraz spółdzielnie, które w 2010 roku posiadały 226 terenów gruntów ornych.
Zmiany te obrazują przekształcenia w sferze gospodarczej i społecznej na terenie gminy, jakie
zaszły najprawdopodobniej na skutek stymulacji terenów wiejskich po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Widoczny jest wyraźny trend przekształcania gruntów ornych na tereny mieszkalne, sprzedaży
części gruntów ornych należących do Skarbu Państwa. Programy dofinansowań unijnych skutkują
wzrostem zalesienia na terenach prywatnych (uprawy leśne) oraz przekształcaniem łąk na pastwiska.
Zauważalny jest wzrost terenów przemysłowych, za który w dużej mierze odpowiada rozwój zakładów
mięsnych i stolarni w Osiu.
Ostatnią ważną grupę stanowią grunty osób dotychczas niewymienionych, wśród których znajdują się również podmioty gospodarcze. Do nich należy połowa terenów przemysłowych na obszarze
gminy (0,04% powierzchni gminy).
83
załącznik 1
13
1
3
Grunty spółek SP i przedsiębiorstw
państwowych
316
0
0
Grunty gmin i zw. międzygminnych
bez gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste
155
21
3
Grunty gmin i zw. międzygminnych
przekazane w użytkowanie wieczyste
1
0
0
Grunty osób fizycznych
4161
3134
776
Grunty spółdzielni
251
233
13
Grunty kościołów i związków wyznaniowych
14
5
6
Grunty powiatów z wyłączeniem
gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste
52
0
0
Grunty województw z wyłączeniem
przekazanych w użytkowanie wieczyste
14
10
2
Grunty będące przedmiotem własności i władania osób niewymienionych
74
11
2
1
Nieużytki
89
Użytki ekologiczne
Grunty SP przekazane w użytkowanie wieczyste
Wody
4
Tereny kolejowe
14471
Drogi
Tereny mieszkaniowe
662
1
40
31
127
101
283
3
3
27
24
wypoczynkowe
Lasy
15781
Tereny rekreacyjno-
Grunty rolnicze
Grunty SP z wyłączeniem gruntów
przekazanych w użytkowanie wieczyste
Tereny przemysłowe
RAZEM
Tabela 9: Struktura własności gruntów na terenie gminy Osie w 2010 roku (ha)
313
2
2
5
109
3
4
0
92
4
9
8
2
1
1
125
0
52
8
1
0
0
2
37
14
84
2390
490
2380
480
2370
załącznik 1
470
2360
460
2350
2340
450
2330
440
Grunty orne osób fizycznych [ha]
100
80
Grunty orne Skarbu Państwa [ha]
770
765
760
60
755
40
750
20
0
Tereny mieszkaniowe osób fizycznych [ha]
745
740
735
Lasy osób fizycznych [ha]
Rysunek 28: Dynamika zmian w strukturze własności gruntów na terenie gminy Osie
13
WYSTĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH
Obiekty i obszary na terenie gminy Osie mogą być chronione w ramach:

ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze
zm.),

ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121,
poz. 1266 ze zm.),

ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zm.),

ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz.
1947 ze zm.),

ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U z 2003 r. Nr
162, poz. 1568 ze zm.).
We wcześniejszych rozdziałach opisano obszary ochrony przyrody: Wdecki Park Krajobrazowy, Obszary Chronionego Krajobrazu, obszary Natura 2000, użytki ekologiczne i pomniki przyrody. Wyszczególniono obszary stref ochrony bezpośredniej wewnętrznej ujęć wód podziemnych, a na mapie
w załączniku zaznaczono grunty rolnicze klasy II i III oraz wody powierzchniowe i strefy zagrożenia
poziodziowego. Ponadto zamieszczono wojewódzką i gminną ewidencję zabytków.
85
załącznik 1
14
WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH
Pod względem geologiczno-inżynierskim obszar gminy Osie dzieli się w zależności od budowy geologicznej na trzy rejony. W rejonie wysoczyznowym panują dogodne warunki dla budownictwa. Dominują tam grunty spoiste, zwarte i półzwarte, twardoplastyczne, na których nie występują zjawiska geodynamiczne, a poziom wód gruntowych przekracza 2 m p.p.t. Jedynie w niektórych obszarach (w zagłębieniach) poziom wód podziemnych zbliżać się może do poziomu terenu (0-1 m p.p.t.), utrudniając
podpiwniczenie budynków.
W rejonie sandrowym powszechnie występują przede wszystkim piaski i żwiry, które są dobrym materiałem do posadawiania budynków, a dodatkowo poziom wód podziemnych zalega z reguły
na głębokości ponad 3 m p.p.t., a w rejonach oddalonych od dolin (1-2 km) nawet do 10 m p.p.t. To
powoduje, że w obszarze piaszczystym dominują bardzo dobre warunki geotechniczne do posadawiania budynków.
Grunty trudne do zabudowy to torfy, namuły i wszelkiego rodzaju nanosy zawierające powyżej
2% frakcji organicznej w jednostce objętości gruntu. Ze względu na stan miękkoplastyczny, są to
przede wszystkim rejony występowania torfów, gytii, mad. Ponadto w wielu miejscach poziom wód
podziemnych sięga niespełna 1 m p.p.t. Na mapie w załączeniu zaznaczono tereny, na których występują utrudnienia geotechniczne związane z występowaniem rozdzielnie lub łącznie: wód podziemnych
na głębokości nie przekraczającej 1 m p.p.t., gruntów organicznych typu humusowego o miąższości
przekraczającej 1 m oraz występowania torfów o miąższości powyżej 1 m. Obszary te nie nadają się
do zainwestowania budowlanego z powodu konieczności znacznej wymiany gruntów generującej wysokie koszty lub z powodu naruszenia stosunków wodnych w obszarach ważnych dla funkcjonowania
środowiska przyrodniczego na samym obszarze oraz w jego najbliższej okolicy.
W rejonie zboczowym pomiędzy rejonami wysoczyznowym i sandrowym pojawiają się procesy
geodynamiczne takie jak denudacja i erozja liniowa (dolina Wdy i Prusiny). Wody podziemne przecinają się tu z powierzchnią terenu tworząc w dolinkach erozyjnych wycieki i wysięki. Wysokie ryzyko zachodzenia ruchów masowych zachodzi w przypadku zbocza Wdy, więc tereny położone w jego pobliżu należą do niekorzystnych dla rozwoju budownictwa.
86
załącznik 1
Rysunek 29: Spadki terenu (%) - główne tereny występowania wysokich spadków terenu: czerwone pow.
12% - pomarańczowe pow. 8%
15
WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH
Na terenie gminy Osie potencjalnie mogą występować 3 typy surowców, charakterystycznych dla całego Niżu Polskiego, zaliczane do kopalin pospolitych:

piaski i żwiry fluwioglacjalne lub eoliczne,

torfy, najczęściej trzcionowo-turzycowe,

nagromadzenia minerałów ilastych deponowanych in-situ lub jako porwaki.
Na terenie gminy Osie nie udokumentowano jak dotychczas złóż kopalin pospolitych w kategoriach
dokumentacyjnych C2. Nie zostały udzielone koncesje poszukiwawcze i eksploatacyjne na obszarze
gminy.
87
załącznik 1
Na pozostałym obszarze gminy Osie prowadzona może być eksploatacja kruszywa z piasków
eolicznych, piasków fluwioglacjalnych na terenach sandrowych. Niestety nie udało się dotychczas
udokumentować w stopniu pozwalającym na eksploatację przemysłową.
Warunki hydrogeologiczne na obszarze gminy nie pozwoliły na spełnienie kryteriów wyznaczania Głównego Zbiornika Wód Podziemnych. Tym samym gmina położona jest poza wyznaczonymi
GZWP.
Obszar gminy Osie podzielony został według wytycznych Ramowej Dyrektywy Wodnej na
jednolite części wód podziemnych, będące podstawą gospodarowania wodami podziemnymi. Niemal
cała gmina znalazła się w obrębie jcwp PL_GB_2400_030 a jedynie południowy fragment należy do
PL_GB_2400_038. Jednolite części wód podziemnych są podstawą do opracowania przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu opracowywania planów gospodarowania
wodami na obszarach dorzeczy – Dz. U. Nr 106, poz. 882 z dnia 3 lipca 2009 r.).
16
WYSTĘPOWANIE TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH
Na terenie gminy Osie nie wyznaczono obszarów ani terenów górniczych w oparciu o ustawę z dnia 4
lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zm.). Nie wydano
również koncesji na poszukiwanie i rozpoznanie złóż kopalin pospolitych.
17
STAN SYSTEMÓW KOMUNIKACJI, INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ,
STOPIEŃ UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI
17.1
Komunikacja
Komunikacja drogowa
Sieć dróg na terenie gminy Osie stanowią: droga wojewódzka, powiatowe i gminne. Szkielet
komunikacji samochodowej gminy stanowią droga wojewódzka nr 238 oraz drogi powiatowe nr 1213C
i 1203C.
Podstawową drogą tranzytową na terenie gminy są drogi powiatowe nr 1213C Osie – Drzycim
oraz droga 1203C Tuchola – Tleń - Osie. Droga ma szczególne znaczenie, gdyż rozprowadza ruch od
strony Świecia (pośrednio – Bydgoszczy i Torunia) w kierunku wschodniej części Borów Tucholskich,
stanowi jedno z głównych połączeń gmin Osie i Śliwice ze Świeciem (wyprowadzenie na drogi krajowe nr 1, 5, 92). Główne utrudnienia na terenie gminy Osie w korzystaniu z drogi to drzewa w skrajni (o
statusie pomników przyrody), trasowanie przez miejscowości tranzytowe (Laskowice w gminie Jeżewo) oraz przejazd kolejowy w Osiu. Zarządcą drogi jest Powiatowy Zarząd Dróg w Świeciu. Nawierzchnia dróg została w ostatnich latach wyremontowana.
Drugą drogą tranzytową o podstawowym znaczeniu dla gminy to droga nr 238 Osie - Warlubie.
Droga łączy najsilniej zurbanizowane tereny gminy z południem i północą kraju, umożliwiając dojazd
do autostrady płatnej A1 w miejscowości Warlubie. Zarządcą drogi jest Zarząd Dróg Wojewódzkich w
Bydgoszczy. Według Planu zadań inwestycyjnych na lata 2007-2015 Wojewódzkiego Zarządu Dróg w
Bydgoszczy, droga nr 238 przeznaczona jest do przebudowy ale nie posiadają źródła finansowania
modernizacji.
88
załącznik 1
Tabela 10: Długości odcinków dróg wojewódzkich wg numerów na obszarze gminy Osie (wg ZDW)
Nr drogi
Długość odcinków w [m]
Klasa techniczna
238
4174
Z
Fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania gminy ma sieć dróg powiatowych i gminych. W najczęstszych, codziennych relacjach między gminą a stolicami województwa i powiatu, drogi wojewódzkie zapewniają obsługę tylko części gminy. Podstawowe znacznie mają drogi powiatowe nr 1225C,
1213C i 1203C, które są połączeniami Tlenia i Osia ze Świeciem. Droga 1225C łączy tereny gminy z
drogą wojewódzką nr 239 i dalej ze Świeciem. Ranga tych dróg zdaje się być nieadekwatna do ich
znaczenia dla północnej części województwa.
Tabela 11: Długości odcinków dróg powiatowych wg numerów na obszarze gminy Osie
Nr drogi
Długość odcinków w [m]
Klasa techniczna
1005 C
5487
L
1015 C
6471
L
1027 C
556
L
1029 C
4128
L
1201 C
7015
L
1202 C
12295
L
1203 C
5309
L
1210 C
2207
L
1211 C
3499
L
1213 C
4544
L
1214 C
3668
L
1215 C
6829
L
1225 C
5245
L
1227 C
9594
L
Sieć dróg powiatowych na terenie opisywanej gminy jest gęsta i zapewnia obsługę większości wsi.
Sieć tę uzupełniają drogi gminne. Nie mają one wielkiego znaczenia dla funkcjonowania gminy jednak
są ważne ze względu na dostępność poszczególnych wsi i ich połączenie z siecią wyższego rzędu.
Ich znaczenie opiera się głównie na udostępnianiu miejsc zamieszkania i miejsc pracy. Są ważne ze
względu na prawidłową obsługę rolnictwa oraz dostępność turystyczną Borów Tucholskich.
Ruch na wszystkich drogach w gminie ma charakter gospodarczy, co oznacza, że w dni robocze jest większy niż w dni świąteczne. Pod względem natężenia ruchu wyróżnia się połączenie Tlenia
i Osia ze Świeciem i Osia z Warlubiem.
Uzbrojenie terenów gminy w urządzenia komunikacyjne obsługujące ruch, do których zaliczyć
można stacje paliw, parkingi przydrożne oraz obiekty hotelowe, gastronomiczne i handlowe, jest nikłe.
Istniejąca jedna stacja paliw w Osiu zaspokaja jedynie podstawowe potrzeby kierowców. Wydaje się
jednak, że w kontekście braku tras tranzytowych, takie urządzenia są zbędne (poza zaopatrzeniem w
paliwa).
89
załącznik 1
Tabela 12: Długości odcinków dróg gminnych wg numerów na obszarze gminy Osie
Trasa
Długość odcinków
w [m]
Klasa
techniczna
030101C
Żur - Brzeziny
1,31
L
030102C
Miedzno - Brzeziny
3,37
L
3
030103C
Lipinki - Nowy Jaszcz - Jaszcz
2,15
L
4
030104C
Jaszcz - Skrzynki
1,28
L
5
030105C
Jaszcz - Nowe Laskowice
1,55
L
6
030106C
Brzeziny - Rumlandy
1,36
L
7
030107C
Brzeziny - Wybudowanie Brzeskie
0,65
D
8
030108C
Osie - Jaszcz
5,47
L
9
030109C
Osie - Kujonki
2,62
D
10
030110C
Radańska - Radańska
0,59
D
Lp
Nr drogi
1
2
11
030111C
Osie - Oski Piec - Miedzno
4,07
L
12
030112C
Łąski Piec - Łążek -
1,37
D
13
030113C
Tleń - Wierzchy
0,88
D
14
030114C
Osie - Grzybek - Sierosław
4,07
L
15
030115C
Wierzchy - Składowisko
0,66
D
16
030116C
Pruskie - Wierzchy
2,93
D
17
030117C
Osie - Stary Tartak
0,83
D
18
030118C
Żur - Żur Elektrownia
0,60
D
19
030119C
Miedzno - Kwiatki - Jaszcz
3,91
L
20
030120C
Kwiatki - Nowy Jaszcz
0,82
D
21
030121C
Osie ul. Sosnowa
0,54
D
22
030122C
Pruskie
0,80
D
Komunikacja kolejowa
Na terenie gminy znajdują się elementy infrastruktury kolejowej:

Linia 215 Laskowice Pomorskie – Bąk, odcinek Laskowice Pomorskie – Czersk, linia jednotorowa, niezelektryfikowana. Użytkowana do transportu pasażerskiego i okazjonalnie do towarowego. Na trasie linii w granicach gminy Osie znajdują się przystanki Kwiatki, Tleń i Łążek
oraz stacja Osie.
Elementami infrastruktury kolejowej na terenie gminy są bocznice kolejowe na przystankach: Osie,
Tleń i Łążek, ale nie są one zdatne do eksploatacji. Linia prowadzi ruch pasażerski z głównej węzłowej
stacji pasażerskiej w Laskowicach, na której zatrzymują się pociągi pospieszne relacji BydgoszczGdynia. Stacja Laskowice pełni funkcję przesiadkową pomiędzy połączeniami dalekobieżnymi a pociągami na trasach lokalnych.
Transport lotniczy, wodny, rowerowy i szlaki turystyczne
Gmina Osie znajduje się w III strefie (obszar o promieniu do 100 km) zasięgu obsługi lotniska
komunikacyjnego w Bydgoszczy oraz w Gdańsku. Oba porty lotnicze oddalone są od Osia około 1,5 h
jazdy samochodem (uwzględniając przejazd autostradą). Port lotniczy w Bydgoszczy jest położony w
nieco mniejszej odległości, natomiast Port w Gdańsku oferuje więcej możliwości połączeń lotniczych z
miastami w Europie.
Na terenie gminy nie przebiega żaden szlak wodny.
W ostatnich latach powstała utwardzona ścieżka rowerowa Osie – Tleń przebiegająca wzdłuż
drogi powiatowej 1203C.
90
załącznik 1
Na terenie gminy znajduje się dobrze rozwinięta sieć szlaków turystycznych. Szlaki piesze
oraz nordic-walking koncentrują się w miejscowościach Osie, Tleń i wokół Zbiornika Żur i Jeziora
Mukrz. Sieć szlaków jest modyfikowana w zależności od możliwości uzyskania zgody na przejście.
17.2
Gospodarka odpadami
Gospodarka odpadami na terenie gminy Osie zorganizowana jest w sposób typowy dla polskich obszarów wiejskich. Zbiórka odbywa się systemem workowym i kontenerowym od klientów indywidualnych i grupowych. Strumień nieselekcjonowanych odpadów komunalnych kierowany jest na gminne
składowisko odpadów w Osiu. Worki do zbiórki odpadów dostarczane są w chwili obecnej do gospodarstw przez firmę zewnętrzną.
Na składowisku odpadów komunalnych we Wierzchach od 2007 roku zaprzestano przyjmowania odpadów komunalnych, a strumień skierowany został na składowisko w Osiu.
Gmina Osie przystąpiła do Międzygminnego Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów w Świeciu (Sulnówku). Zwiększył się dzięki temu stopień odzysku surowców wtórnych z masy odpadowej.
Problemem gospodarki odpadami w gminie nadal pozostaje:

Pozostawanie 20% mieszkańców poza systemem zorganizowanym zbiórką odpadów komunalnych.

Nie osiąganie wymaganych poziomów odzysku – brak segregacji.

Mały odzysk odpadów niebezpiecznych.

Duży koszt zbiórki odpadów budowlanych, wielkogabarytowych, elektrycznych i elektronicznych.

Niewystarczająca świadomość ekologiczna mieszkańców gminy, zwłaszcza osób dorosłych.
W związku z profesjonalizacją systemu zbierania odpadów, głównym zadaniem gminy jest optymalna
organizacja zbiórki, na czym skorzysta również sama gmina, obniżając koszty odzysku surowców do
wtórnej przeróbki.
Horyzont czasowy funkcjonowania istniejących składowisk przyjmujących odpady komunalne
wymieniony w Programie ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawskopomorskiego na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018, uchwalony jako załącznik do
Uchwały Nr XVI/299/11 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 grudnia 2011 r. określa, że składowisko w Wierzchach przewidziane jest do zamknięcia, a składowisko w Osiu będzie
eksploatowane do czasu wypełnienia. Zamkniecie składowiska stało się już faktem, a składowisko w
Osiu jest w fazie stopniowego zapełnienia i zaprzestania przyjmowania odpadów.
17.3
Gospodarka wodno – ściekowa
Źródłem wody pitnej dla gminy Osie są ujęcia wodociągów grupowych. Woda dostarczana jest do
odbiorców grupowych, wiejskich, zakładowych i ujęć indywidualnych zlokalizowanych na poszczególnych działkach. Gmina zwodociągowana jest w 81 %. W układzie gminy woda dostarczana jest w
dwóch oddzielnych systemach dystrybucyjnych z ujęć zlokalizowanych we wsiach: Osiu i Jaszczu
oraz trzeciego w Tleniu. Ujęcia wyposażone są w studnie w wydzieloną i oznakowaną strefą ochrony
bezpośredniej. W gminie Osie wszystkie ujęcia wody mają aktualne dokumentacje hydrogeologiczne.
Na podstawie tych dokumentacji odstąpiono od konieczności wyznaczania stref ochrony pośredniej
ujęć. Wydajność poszczególnych ujęć przedstawia się następująco:
91
załącznik 1

Osie – z pokładów czwartorzędowych o głębokości 44 m p.p.t., wydajność średnia dobowa
3
710 m ;

Tleń – z pokładów czwartorzędowych o głębokości 56 i 55 m p.p.t., wydajność maksymalna
3
3
dobowa 260,4 m (od maja do września 687,06 m );

Jaszcz – z pokładów czwartorzędowych o głębokości 40 m p.p.t., wydajność maksymalna do3
bowa 770 m .
Woda rozprowadzana jest sieciami wodociągowymi o średnicach fi 90-150 mm w dwóch układach:
pierścieniowo – rozgałęźnym w Osiu i rozgałęźnym w Tleniu. W latach 1999 - 2009 gospodarka wodna w gminie przedstawiało się następująco:
Tabela 13: Gospodarka wodna w gminie Osie w latach 1998-2009
1998
Zużycie wody na potrzeby
gospodarki narodowej i
ludności
(dam3)
306
1999
283
2000
268
2001
260
2002
250
79,3
2003
320
79,7
2004
298
80,2
2005
339
80,3
2006
345
80,7
2007
361
81,1
2008
342
81,1
2009
292
81,2
Lata
Korzystający z instalacji
w % ogółu ludności
(%)
Źródło danych: GUS-BDR
W gminie we wsi Osie pracuje mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków (1 bioreaktor o
3
przepustowości 960 m /dobę) do której podłączone są wsie obejmujące 81,2% mieszkańców gminy.
Kanalizacja nie dochodzi jedynie do wsi Stara Rzeka. Wieś Radańska zostanie skanalizowana w najbliższym czasie.
Tabela 14: Gospodarka ściekowa w gminie Osie w latach 1998-2009
1998
Ludność
korzystająca
z sieci
kanalizacyjnej
(osoba)
1800
1999
1800
150
2000
1800
110
2001
2100
110
2002
2500
35,4
123
2003
2600
36,1
150
2004
2600
46,4
148
2005
3300
52,5
173
2006
3340
52,5
178
2007
3490
54,7
315
2008
3630
55,7
289
2009
3630
55,9
290
Lata
Korzystający z
instalacji w % ogółu
ludności
(%)
Ścieki
oczyszczone w
ciągu roku
(dam3)
140
Źródło danych: GUS-BDR
92
załącznik 1
Melioracje
W gminie występuje melioracja podstawowa, w skład której wchodzą następujące cieki: Sobińska
Struga, Zdrojanka, Grzybienica, Prusina i Ryszka. Pozostałe cieki i rowy należą do sieci melioracji
szczegółowych.
17.4
Elektroenergetyka
Źródło zasilania, linie wysokiego napięcia
Źródłem zasilania gminy w energię elektryczną jest główny punkt zasilania(GPZ WN/SN) zlokalizowany przy elektrowni wodnej w Żurze. GPZ ten wyposażony jest w dwa transformatory 10 i 16 MVA pracujące naprzemiennie. Ponadto część odbiorców zasilana jest z rozdzielni sieciowej średniego napięcia zlokalizowanej w Gródku, (gmina Drzycim). Na terenie gminy, w jej południowej części, na rzece
Wdzie usytuowana została elektrownia wodna Żur. Jest elektrownią szczytową, wyposażoną w dwie
turbiny o mocy 2x4,4 MW. Moc zainstalowana elektrowni – 8 MW, moc dyspozycyjna – 7,5 MW. Elektrownia ta współpracuje z krajowym systemem elektroenergetycznym poprzez następujące linie wysokiego napięcia:

elektrownia Żur – GPZ WN/SN Tuchola

elektrownia Żur – GPZ WN/SN Kotomierz (gmina Dobrcz)

elektrownia Żur – GPZ WN/SN Strzemięcin (Grudziądz)
Przez południową część gminy, na odcinku ok. 4,7 km, przebiega jedynie linia napowietrzna wysokiego napięcia WN-110 kV relacji Żur – GPZ Tuchola. Linia ta prowadzona jest na słupach stalowokratowych przez tereny leśne i nie koliduje z terenami zurbanizowanymi i przewidzianymi do zabudowy. Linia ta docelowo przewidziana jest do utrzymania.
Z głównego punktu zasilania w Żurze, wyprowadzone zostały trzy linie średniego napięcia: linia „Osie”, linia „Gródek” i linia „Sierosław”, z których zasilana jest większość stacji transformatorowych zlokalizowanych na terenie gminy Osie. Jedynie kilkanaście stacji zlokalizowanych w południowo-wschodniej części gminy zasilanych jest z linii „Jeżewo”, wyprowadzonej z rozdzielni sieciowej w
Gródku. Sieć rozdzielcza średniego napięcia zasilająca stacje transformatorowe wykonana została
głównie jako sieć napowietrzna przewodami o przekrojach AFL 3x35 mm2 i AFL 3x25 mm2. Budowa
każdej nowej stacji transformatorowej spowoduje rozbudowę sieci średniego napięcia.
Na terenie gminy zlokalizowanych zostało 76 stacji transformatorowych, własności przedsiębiorstwa dystrybucyjnego, pracujących na potrzeby bytowo-komunalne mieszkańców. Przeważającą
część stanowią stacje słupowe typu: STS 20/250 i STS 20/100. Łączna moc zainstalowanych transformatorów w tych stacjach wynosi ok. 7.200 kVA. Na podstawie gabarytów stacji transformatorowych
istnieje możliwość ustawienia w nich transformatorów o łącznej mocy ok. 14.500 kVA. Moc ta jest w
stanie pokryć wszystkie potrzeby gminy w okresie docelowym. Jednakże dla każdej nowej większej
inwestycji lokalizowanej na terenie gminy, konieczna jest budowa urządzeń elektroenergetycznych
zgodnie z warunkami technicznymi wydanymi przez odpowiednie służby energetyczne.
Ponadto na terenie gminy zlokalizowanych zostało kilka stacji abonenckich, stanowiących
własność odbiorcy. Stacje te lokalizowane są głównie w dużych zakładach produkcyjnych (np. Gzella,
Chmurzyński, Otlewski, Madros itp.) i w zakładach gospodarki komunalnej.
Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne
Do uwarunkowań zewnętrznych rozwoju zaliczyć możemy wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną. Wzrost ten jest głównym uwarunkowaniem zewnętrznym mającym wpływ na rozwój sieci
elektroenergetycznych. Wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną związany jest ściśle z:
93

wzrostem liczby odbiorców i odbiorników energii elektrycznej,

wzrostem grzejnictwa głównie w zabudowie jednorodzinnej,

rozwojem przetwórstwa rolno-spożywczego,

rozwojem przemysłu, usług, handlu itp.
załącznik 1
Znaczący wpływ ma również tempo rozwoju danego obszaru, które w sposób pośredni wymusza podejmowanie działań związanych z rozwojem lub dostosowaniem istniejących urządzeń elektroenergetycznych do rosnących potrzeb odbiorców.
Mimo, że na terenie gminy zlokalizowany jest główny punkt zasilania, jednakże wyprowadzone
z niego linie średniego napięcia, zwłaszcza linia „Osie” jest linią bardzo długą (ok. 80 km), znacznie
przekraczającą ekonomicznie uzasadnioną długość. Ostatnio wykonano powiązanie kablowe między
stacjami transformatorowymi Osie 12 i Osie 15 pozwalające na skrócenie linii SN w kierunku miejscowości Tleń, Wierzchy, Pruskie i Łążek. Brak jest jednak powiązań z sieciami średniego napięcia, wyprowadzonymi ze stacji elektroenergetycznych WN/SN zlokalizowanych w Tucholi i Czersku. Ponadto
konieczna jest modernizacja GPZ w Żurze i wyposażenie go w dwie jednostki transformatorowe pracujące równocześnie.
Na terenie gminy nie ma ograniczeń w dostawie energii elektrycznej. Wszystkie wnioski odbiorców o przyłączenie do wspólnej sieci, lub zwiększenie zapotrzebowania mocy załatwiane są pozytywnie. Gabaryt każdej ze stacji transformatorowej znacznie przekracza moc, zainstalowanych w nich
transformatorów. Ponadto rzeczywiste obciążenia transformatorów w stacjach zawierają się w granicach od 30 do 60%. Zakładając zmianę modelu gospodarstw na bardziej energochłonne, np. podgrzewanie wody i ogrzewanie elektryczne akumulacyjne w niektórych gospodarstwach, przyrosty mocy będą zawierały się w niewykorzystanych mocach transformatorów. Nowe stacje budowane będą
jednakże dla każdej większej inwestycji lokalizowanej na terenie gminy.
W ostatnich latach awaryjność na sieciach uległa znacznemu zmniejszeniu. Większość awarii
związana jest z usterkami u odbiorców. Przeciętnie raz na 10 lat wykonywany jest generalny przegląd
sieci, a sukcesywnie w miarę potrzeb przeglądy bieżące. Przeglądy planowe, poprzedzone komunikatami w prasie, związane z wyłączeniem sieci trwają przeciętnie kilka godzin. Na jakość dostawy energii elektrycznej do odbiorców wpływ mają m.in. ciągłość zasilania i jakość napięcia. Zapewnienie właściwej jakości napięcia (bliskiej znamionowemu) stanowi podstawowy obowiązek służb energetycznych.
Dużym problemem na terenach wiejskich jest stan sieci niskiego napięcia, a więc sieci zasilających bezpośrednio odbiorców. Część z nich nie jest dostosowana do zwiększonego obciążenia.
Ponadto długości sieci niejednokrotnie przekraczają optymalne długości ze względu na spadki napięć
i ochronę od porażeń. Dlatego pilnym zadaniem dla służb energetycznych jest modernizacja sieci
niskiego napięcia w tych miejscowościach, w których nie była ona dotąd przeprowadzona.
miejsca wymagające interwencji. Dużym problemem na terenach wiejskich są kradzieże odcinków linii
napowietrznych niskiego napięcia, zwłaszcza wykonanych przewodami aluminiowymi gołymi. Corocznie uzupełnia się te odcinki przewodami w powłoce.
Na terenie gminy zlokalizowanych jest tylko 6 stacji słupowych starszego typu ŻH 15, budowanych w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Zlokalizowane są one w Starej Rzece (trzy),
dwie w Osiu i jedna w Miedznie. Stan ich można uznać ogólnie jako dostateczny.
17.5
Gazownictwo
W stanie istniejącym przez teren gminy nie przebiega jakakolwiek sieć gazowa wysokiego czy
średniego ciśnienia, stąd żadna miejscowość nie jest zgazyfikowana przewodowo gazem ziemnym.
94
załącznik 1
Przygotowywanie posiłków i ciepłej wody użytkowej na potrzeby gospodarstw domowych odbywa się
na kuchniach węglowych, elektrycznych i z uwagi na łatwość użytkowania i dużą dostępność, przy
pomocy gazu propan - butan, dostarczanego w butlach gazowych.
Warunkiem przystąpienia do gazyfikacji gminy jest uzyskanie zapewnienia dostawy gazu z
Pomorskiej Spółki Gazownictwa. Konieczne jest również opracowanie koncepcji programowej gazyfikacji gminy (opracowana w 1994 r. Koncepcja programowa gazyfikacji gmin Osie, Drzycim i Lniano
wymaga znacznej aktualizacji), która określi etapy i terminy ewentualnych inwestycji oraz poprzedzona musi być każdorazowo analizą ekonomiczną i jej pozytywnym wynikiem zgodnie z uwarunkowaniami wynikającymi z ustawy Prawo energetyczne wraz z zarządzeniami wykonawczymi. Koncepcja ta
również szczegółowo określi lokalizację stacji redukcyjnej gazu, przebieg gazociągu wysokiego cio
śnienia do stacji redukcyjnej gazu I , sposób rozprowadzenia gazu do odbiorców z określeniem średnic i tras przebiegu gazociągów średniego ciśnienia. Podobnie jak w mieście, również i na terenach
wiejskich mieszkańcy powinni stosować gaz do przygotowywania posiłków, ciepłej wody użytkowej,
ogrzewania pomieszczeń oraz przygotowywania karmy dla zwierząt w gospodarstwach rolnych. Powinien on być również dostarczony na potrzeby drobnego przemysłu, usług, handlu itp.
Inicjatywa w sprawie gazyfikacji gminy należy do samorządu lokalnego oraz przede wszystkim
do samych zainteresowanych, to jest przyszłych odbiorców gazu. Mając na uwadze wysokie walory
użytkowania gazu ziemnego, jako czynnika energetycznego umożliwiającego realizację polityki proekologicznej gminy, należałoby dążyć do gazyfikacji gminy. Jednakże z drugiej strony Spółka Gazownictwa kieruje się przede wszystkim zasadą ekonomicznej opłacalności całego zadania inwestycyjnego.
Z kolei barierą dla przyszłych użytkowników będą przede wszystkim wysokie opłaty przyłączeniowe,
wysoki poziom cen taryfowych za pobierany gaz oraz wysokie koszty inwestycyjne ponoszone przez
przyszłych użytkowników gazu.
17.6
Ciepłownictwo
Na obszarze gminy brak jest scentralizowanych systemów zaopatrzenia terenów wiejskich w
energię cieplną. Budynki jednorodzinne, zabudowa zagrodowa oraz małe obiekty użyteczności publicznej ogrzewane są z indywidualnych źródeł ciepła, opalanych głównie węglem kamiennym, miałem
węglowym, koksem, względnie drewnem. Tylko część z nich stosuje jako media paliwa ekologiczne
takie jak olej opałowy, energię elektryczną czy gaz płynny. Na terenach wiejskich energia cieplna wykorzystywana jest:

do ogrzewania pomieszczeń i przygotowywania ciepłej wody użytkowej,

do przygotowywania posiłków w gospodarstwach domowych,

na potrzeby produkcyjne i obiektów użyteczności publicznej (ogrzewanie, ciepła woda i potrzeby technologiczne).
Oprócz indywidualnych źródeł, na terenie gminy istnieją również lokalne kotłownie, zasilające głównie
zabudowę wielorodzinną, zespoły obiektów użyteczności publicznej i obiekty przemysłowo-usługowe.
Paliwem dla tych kotłowni jest olej opałowy oraz węgiel (miał węglowy, ekogroszek). Większe lokalne
kotłownie zlokalizowane są między innymi: kotłownia zakładów mięsnych w Osiu, Osie ul. Nowy Świat,
Zakład Stolarski Otlewski, szkoły, nadleśnictwa, Gminny Ośrodek Kultury, Ośrodki wczasowe, zabudowa mieszkaniowe wielorodzinna w Żurze;
Przyjmuje się, że w gminach wiejskich powinny obowiązywać następujące standardy zaopatrzenia lokali w ciepło:

uciepłownienie gminy oparte zostanie o lokalne kotłownie oraz indywidualne źródła ciepła,

na terenach wiejskich, dla ogrzewania zabudowy mieszkaniowej i obiektów użyteczności pu95
załącznik 1
blicznej gazem, konieczna jest gazyfikacja gminy,

w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej, oraz w zabudowie zagrodowej, a szczególnie w
nowych budynkach mieszkalnych, należy stosować systemy grzewcze, preferujące paliwa
ekologiczne, eliminujące zanieczyszczenia atmosfery, takie jak olej opałowy, gaz w zbiornikach, energię elektryczną, działające w systemach zbiorczego zaopatrzenia w ciepło.
18
ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się uwarunkowania, cele i kierunki polityki przestrzennej, oraz określa obszary przewidywane do realizacji zadań i
programów wynikających z polityki przestrzennej państwa, regionu, powiatu i gminy z ich wewnętrznymi relacjami i powiązaniami. Na terenie gminy Osie określono zadania wynikające z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko-pomorskiego (uchwała nr XI/135/03 Sejmiku
Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 czerwca 2003r. Dz. U. nr 97 poz. 1437 z dnia
18.09.2003r.):
Nr
zadania
Zadanie
Podmiot prowadzący
Perspektywa
wykonanie
1
Włączenie do sieci Natura 2000 obszarów Parków Krajobrazowych Borów Tucholskich
Minister Środowiska
do 2003 r.
2
Ochrona gruntów o wysokiej przydatności dla rolnictwa przed
zmianą na cele nierolnicze
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
realizacja ciągła
44
Ustanowienie i wdrożenie planów ochrony parków krajobrazowych: Doliny Dolnej Wisły, Tucholskiego i Wdeckiego
Wojewoda
do końca 2002 r.
46
Opracowanie i ustanowienie planów ochrony dla wszystkich
rezerwatów przyrody
Wojewoda
w porozumieniu z samorządami
do 2005 r.
50
Likwidacja składowisk odpadów stwarzających zagrożenia dla
środowiska i rekultywacja nieczynnych składowisk odpadów w
szczególności w gminie Osie
Samorządy lokalne przy wsparciu
służb państwowych
do 2020 r.
108
Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 238
Samorząd Województwa
po 2010 r.
W „Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030” (KPZK) przyjętej przez Rząd RP 13
grudnia 2011 r., wskazano na terenie gminy Osie lokalizację zamierzenia inwestycyjnego - „90-m Radioteleskopu Hevelius” (cyt.:) „(…)Jako szczególny przypadek należy potraktować strefę ochronną
inwestycji „90-m Radioteleskop Hevelius”. Jest on priorytetową inwestycją Centrum Astronomii Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, zgodną z listą priorytetów Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej opracowanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 2011 roku.
Lokalizacja tego obiektu na terenie Borów Tucholskich we Wdeckim Parku Krajobrazowym, w sąsiedztwie miejscowości Dębowiec, spełnia wymogi ciszy radiowej koniecznej do pracy takiego instrumentu,
wymagającego oddalenia od stacji nadawczych – radiofonicznych, TV, telefonii komórkowych, bezprzewodowego internetu itp. Dla funkcjonowania tego urządzenia niezbędne jest ustanowienie w planach zagospodarowania przestrzennego strefy ochronnej o ograniczonej funkcji gospodarczej o promieniu ok. 7 km wokół miejscowości Dębowiec, oraz strefy wolnej od nadajników radiowych o promieniu 10 km wokół tej miejscowości. Strefa ta obejmie tereny w gminach Osie i Śliwice w województwie
kujawsko-pomorskim oraz w gminie Osiek (województwo pomorskie). (…)”.
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK) 2030 inicjuje działania zmierzające do realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym, w tym w dziedzinie badań nau96
załącznik 1
kowych realizowanych przez publiczne szkoły wyższe, a więc i obejmuje budowę Radioteleskopu o
nazwie Hevelius na terenie osady Dębowiec. Zadanie to będzie wiązało się z zagospodarowaniem
obszaru wykraczającym w ramach inwestycji celu publicznego poza granice gminy Osie i obejmie
część województwa Kujawsko-Pomorskiego i Pomorskiego.
Mając na względzie potrzebę sformułowania uwarunkowań realizacji przedmiotowego zamierzenia poprzez opracowania planistyczne wyższego rzędu (plany zagospodarowania województw,
wojewódzkie programy zadań publicznych), przewiduje się w przyszłych latach konieczność dostosowania niniejszego Studium do ww. uwarunkowań. Przewiduje się ustanowienie terenie gminy stref
ochronnych, o których mowa w Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Kraju, i wprowadzenie
związanych z nimi ograniczeń w użytkowaniu terenu. Sposób wprowadzenia ograniczeń i ich rodzaj
wynikać będą z szczegółowych opracowań wielobranżowych.
97
załącznik 1
SPIS RYSUNKÓW
............................................................................................................................................ 11
(przebieg granicy mezoregionu określony na podstawie Giętkowskiego 2008, zmodyfikowane)
............................................................................................................................................ 12
Rysunek 3: Otoczenie osadnicze gminy Osie .......................................................................... 13
Rysunek 4: Mapa pokrycia terenu otoczenia gminy Osie wg Corine Land Cover - CLC2006 .... 14
Rysunek 5: Schemat głównych i podrzędnych kierunków powiązań systemowych .................. 15
Rysunek 6: Fragment gminy Osie z rozmieszczeniem obowiązujących miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego ........................................................................................ 18
Rysunek 7: Struktura użytkowania gruntów w gminie Osie w 2011 roku (w ha) ..................... 21
Rysunek 8: Podział gminy Osie na obręby ewidencyjne Ewidencji Gruntów i Budynków ........ 24
Rysunek 9: Strefy występowania utrudnień geotechnicznych na terenie gminy Osie (obszary
szare) ................................................................................................................................... 32
Rysunek 10: Model hipsometryczny gminy Osie na podstawie SRTM – NASA ........................ 33
Rysunek 11: Obszary potencjalnie narażone na przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni terenu
do wód podziemnych pierwszego poziomu wodonośnego (obszary błękitne) ........................ 35
Rysunek 12: Sieć wodna gminy Osie na tle zlewni cząstkowych (linie czerwone) .................... 36
Rysunek 13: Użytki rolne o najwyższej przydatności dla rolnictwa (barwa brązowa – gleby klas
IIIb) ..................................................................................................................................... 39
Rysunek 14: Granice Wdeckiego Parku Krajobrazowego i otuliny parku krajobrazowego ........ 45
Rysunek 15: Elementy systemu ochrony przyrody w gminie Osie........................................... 48
Rysunek 16: Obszary Natura 2000 w granicach gminy Osie................................................... 49
Rysunek 17: Obiekty o zróżnicowanym stopniu uciążliwości dla środowiska........................... 55
Rysunek 18: Podział gminy na geokompleksy krajobrazowe: 1 - zalesiona równina sandrowa
Borów Tucholskich, 2 - enklawy śródleśne na równinie sandrowej 3 - otwartej wysoczyzny
morenowej........................................................................................................................... 57
Rysunek 19: Liczba ludności gminy Osie w 2010 roku ........................................................... 68
Rysunek 20: Zmiany liczby mieszkańców gminy Osie w latach 1995 – 2010 .......................... 69
Rysunek 21: Liczebność poszczególnych grup wiekowych w 2010 roku ................................. 69
Rysunek 22: Wskaźnik feminizacji wg grup wiekowych w gminie Osie w 2010 roku ............... 70
Rysunek 23: Urodzenia, zgony i przyrost naturalny w gminie Osie ......................................... 71
Rysunek 24: Przyrost naturalny w gminie Osie na tle wartości średniej obszarów wiejskich w
województwie kujawsko-pomorskim ..................................................................................... 72
Rysunek 25: Wykształcenie ludności w wieku 13 lat i więcej w gminie Osie na tle wartości
średnich obszarów wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego w 2002 roku. .................. 73
Rysunek 26: Wykształcenie ludności w wieku 13 lat i więcej w gm. Osie w 2002 roku według
grup wiekowych ................................................................................................................... 73
Rysunek 27: Zestawienie zmian powierzchni względem użytkowania i własności w [ha] ......... 84
Rysunek 28: Dynamika zmian w strukturze własności gruntów na terenie gminy Osie ............ 85
Rysunek 29: Spadki terenu (%) - główne tereny występowania wysokich spadków terenu:
czerwone pow. 12% - pomarańczowe pow. 8% ................................................................... 87
98
załącznik 1
SPIS TABEL
Tabela 1: Aktualnie obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego na
terenie gminy Osie ................................................................................................................. 7
Tabela 2: Wykaz obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz
wiodących funkcji terenów w granicach poszczególnych planów ............................................ 19
Tabela 3: Liczba wydanych decyzji o warunkach zabudowy w latach 2004-2010 z podziałem na
funkcje zabudowy na obszarze gminy Osie ............................................................................ 20
Tabela 4: Dynamika zmian w użytkowaniu terenów gminy Osie w latach 2005 – 2010 (wg
GUS) .................................................................................................................................... 22
Tabela 5: Ewidencja stanowisk archeologicznych ................................................................... 61
Tabela 6: Obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków .................................................. 64
Tabela 7: Zmiany wielkości bezrobocia w gminie Osie i na obszarach wiejskich województwa
kujawsko-pomorskiego ......................................................................................................... 74
Tabela 8: Zasoby mieszkaniowe gm. Osie w latach 1999-2009 i na obszarach wiejskich
województwa ....................................................................................................................... 75
Tabela 9: Struktura własności gruntów na terenie gminy Osie w 2010 roku (ha) .................... 84
Tabela 10: Długości odcinków dróg wojewódzkich wg numerów na obszarze gminy Osie (wg
ZDW) ................................................................................................................................... 89
Tabela 11: Długości odcinków dróg powiatowych wg numerów na obszarze gminy Osie ....... 89
Tabela 12: Długości odcinków dróg gminnych wg numerów na obszarze gminy Osie ............. 90
Tabela 13: Gospodarka wodna w gminie Osie w latach 1998-2009 ....................................... 92
Tabela 14: Gospodarka ściekowa w gminie Osie w latach 1998-2009.................................... 92
99

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pobierz

Stawki podatku dla przyczepy lub naczepy, które łącznie z pojazdem

Stawki podatku od przyczep i naczep powyżej 12 ton

33-318-09_zal.3

Dział 010 - Rolnictwo i łowiectwo Dział 600 - Transport

osie liniowe - kfilipowicz.zut.edu.pl

Uchwala Nr 7/II/2014 z dnia 8 grudnia 2014 r.

Urzędy gmin Zasiłki i pomoc w naturze oraz składki na

quartz 9000 0w40