Narzędzia zarządzania jakością „wczoraj” i „dziś”

Narzędzia zarządzania jakością „wczoraj” i „dziś”
Beata Starzyńska
Problemy organizacyjne istniały od zawsze, od kiedy człowiek podjął działalność gospodarczą.
Niezależnie od podmiotu zarządzanego, a więc gospodarstwa rolnego (dawniej folwarku),
zakładu rzemieślniczego, manufaktury czy przedsiębiorstwa produkcyjnego (we wcześniejszych
stadiach rozwoju przemysłowego ten ostatni rodzaj działalności nazywano produkcją
maszynową), zarządca, ekonom, właściciel lub wreszcie kierownik musiał posługiwać się w
swojej pracy indywidualnymi zdolnościami oraz umiejętnościami organizacyjnymi.
Ze względu na wzrastającą, wraz z upływem czasu, różnorodność oraz złożoność problemów
organizacyjnych, zmieniło się podejście do ich rozwiązywania; przez analogię do nauk
technicznych, zaczęto stosować podejście naukowe. Jak napisano w [1, str. 7]: „pionierzy
naukowej organizacji podjęli trud wykrycia zależności przyczynowych i sformułowania zasad,
których zastosowanie miało zapewnić największą sprawność działania. Taylor, Adamiecki i inni
działacze, którzy rozpoczęli badania nad organizacją pracy i zarządzaniem, starali się
zastosować w tych badaniach naukową metodę doświadczalną”. Konsekwencją nowego
podejścia było wypracowanie wielu metod i technik, wykorzystywanych w badaniu i organizacji
pracy, produkcji a z czasem także – w zarządzaniu.
W ostatnich latach trwa w przedsiębiorstwach produkcyjnych zainteresowanie zasadami 5S,
stanowiącymi podstawę organizacji wyszczuplonej produkcji. Ich wdrożenie nie wymaga
wysokich nakładów inwestycyjnych, a korzyści wynikające z ich zastosowania są
natychmiastowe (uporządkowana hala produkcyjna, unikanie wszystkich rodzajów
marnotrawstwa, itp.). Wprowadzenie selekcji, systematyki, sprzątania, standaryzacji oraz
samodyscypliny skutkują wypełnieniem zdroworozsądkowego postulatu: tylko to, co niezbędne,
optymalne rozmieszczenie, wizualizacja (tablice cieni, kolorowe etykiety, obrysy miejsc pracy,
itp.), zachowanie porządku, utrwalenie dobrych zwyczajów, osobista dbałość.
Pierwsze wzmianki nawiązujące do współczesnych zasad 5S można odnaleźć w opracowaniach
dotyczących organizacji pracy w stoczniach weneckich w XVI w. Na polskim gruncie – analogii
do 5S można doszukać się w zaleceniach, dotyczących prac prowadzonych w rolnictwie.
Przykładem tego jest opracowanie M. Oczapowskiego, który w roku 1856 pisał [1, str. 10]: „(…)
każda rzecz mogąca być zawieszona na ścianie, powinna mieć swój dla siebie przeznaczony i do
ściany wbity gwóźdź, bo tym sposobem najłatwiej i najprędzej jest przestrzedz [zapis z
oryginału], gdzie czego brakuje. Gdy albowiem wiele bywa przedmiotów i rzeczy pod ręką, które
chowane w komodach, szufladach, szafach a nawet i na stoliku mogą się gdzie zadziać i na
wyszukanie częstokroć trwoni się nie mało czasu, to lepiej jest wszystko co się daje zawiesić na
ścianie, żeby było zawieszone, a zatem w każdej chwili w oko wpadało (…). Nie trzeba wszakże
mieć nigdy więcej gwoździ, jak tylko tyle, ile znajduje się przedmiotów do zawieszania.
Gwoździe wbijają się do ściany po 3 w pewnej od siebie odległości. Nad każdym gwoździem
przylepia się karteczka z napisem przedmiotu, który ma być na ćwieku zawieszonym. To bardzo
ułatwi rewizję, bo zaraz można spostrzedz [zapis z oryginału], jeżeliby z umysłu dla utajenia
rzeczy zaginionej, gwóźdź wyjęto”. Wyraźnie widać tu analogię do współczesnej praktyki 5S
(tabl. 1.), definiowanej jako jeden z filarów w zarządzaniu gemba [2].
Tabl. 1. Zestawienie zdroworozsądkowych zasad postępowania oraz zasad praktyki 5S
zdroworozsądkowe zasady
praktyka 5S
tylko to, co potrzebne
selekcja
rozmieszczenie i wizualizacja
systematyka
zachowanie porządku
sprzątanie
utrwalenie dobrych zwyczajów
standaryzacja
osobista dbałość
samodyscyplina
źródło: oprac. własne
Sięgnięcie do historii rozwoju naukowej organizacji i kierownictwa pokazuje, że wiele
tradycyjnych i współczesnych metod oraz narzędzi zarządzania i organizacji produkcji wykazuje
„metodologiczne” podobieństwa. Wynika to między innymi ze zdroworozsądkowego podejścia
do rozwiązywania problemów i kierowania organizacjami zarówno dawniej, jak i dziś.
Jednocześnie przeprowadzenie analizy porównawczej w wymiarze „historycznym” może być
podstawą ich lepszego zrozumienia oraz próby systematyzacji, ułatwiającej sięganie po nie i
wykorzystywanie w praktyce współczesnych przedsiębiorstw.
1.
2.
Bielski M., 1967, Polska myśl naukowa w dziedzinie organizacji i kierownictwa w latach 1900-1939, Problemy
organizacji, Nr 9, s. 5-107.
Imai M., 2006, Gemba Kaizen. Zdroworozsądkowe, niskokosztowe podejście do zarządzania, MT Biznes,
Warszawa.