docRaport zbiorczy z realizacji Zadania (etapu) IV
download 
Reklamacja Transkrypt
Raport zbiorczy z realizacji Zadania (etapu) IV
Projekt pn. Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym realizowany w ramach: poddziałania 1.1.1 Projekty badawcze z wykorzystaniem metody foresight Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego FUNDUSZE EUROPEJSKIE - DLA ROZWOJU INNOWACYJNEJ GOSPODARKI RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Rekomendacje strategiczne Główny Instytut Górnictwa Katowice, sierpień 2011 r. ZESPÓŁ AUTORSKI: Zespół Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach: prof. dr hab. inż. Krystyna Czaplicka - Kolarz mgr inż. Jan Bondaruk dr Leszek Trząski mgr Anna Siwek-Skalny mgr inż. Paweł Zawartka mgr Małgorzata Kopernik mgr inż. arch. Agnieszka Gieroszka mgr inż. Dariusz Zdebik mgr Katarzyna Wieczorek mgr inż. Krzysztof Korczak mgr Małgorzata Kantor dr Konrad Tausz mgr inż. Ryszard Marszowski mgr inż. Paweł Łabaj mgr Anna Mathea mgr Adam Hamerla mgr Rafał Góral mgr inż. Grzegorz Konopka Zespół Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach: prof. zw dr hab. Andrzej Klasik prof. UE dr hab. Florian Kuźnik dr Jerzy Biniecki dr Bogumił Szczupak dr Marcin Baron dr Artur Ochojski Zespół Politechniki Śląskiej: prof. dr hab. inż. Andrzej Karbownik dr inż. Katarzyna Dohn dr inż. Anna Kwiotkowska dr Jan Sarna dr hab. inż. Marek Sitarz, prof. nzw. w Pol. Śl. mgr Waldemar Pudlo inż. Paweł Rolek RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 1 SPIS TREŚCI: 1 2 3 WPROWADZENIE ................................................................................................................. 3 ZAKRES PRAC BADAWCZYCH W RAMACH ZADANIA IV ....................................................... 4 OPIS SPOSOBU REALIZACJI .................................................................................................. 5 3.1 3.2 3.3 Podstawy metodyczne i zastosowane metody badawcze ................................................................. 5 Przyjęte rozwiązania organizacyjne .................................................................................................. 6 Harmonogram realizacji prac panelowych ........................................................................................ 6 IDENTYFIKACJA MECHANIZMÓW WŁĄCZANIA PRZEDSIĘBIORSTW W ŁAŃCUCHY WARTOŚCI USŁUG PUBLICZNYCH........................................................................................................... 8 4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.3 Zakres przeprowadzonych badań....................................................................................................... 8 Streszczenie przeprowadzonych badań ............................................................................................. 9 Identyfikacja wartości oczekiwanych usług publicznych dla poszczególnych obszarów ......................9 Identyfikacja aktorów wybranych łańcuchów wartości .................................................................... 11 Mapowanie powiązań .................................................................................................................... 12 Modele łańcucha wartości .............................................................................................................. 16 Identyfikacja i ocena obszarów współdziałania samorządów i przedsiębiorstw w realizacji usług publicznych..................................................................................................................................... 21 Wnioski z przeprowadzonych badań ............................................................................................... 23 IMPLIKACJE DLA METROPOLITALNEJ POLITYKI WŁADZ PUBLICZNYCH ............................ 25 5 5.1 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.3 Zakres przeprowadzonych badań..................................................................................................... 25 Streszczenie przeprowadzonych badań ........................................................................................... 26 Implikacje wynikające z prac paneli tematycznych i panelu horyzontalnego .................................... 26 Implikacje wynikające z europejskich, krajowych i regionalnych strategii i polityk rozwoju............. 28 Implikacje wynikające z uwarunkowań globalnych ......................................................................... 30 Wnioski z przeprowadzonych badań ............................................................................................... 30 STRATEGICZNE DLA METROPOLITALNEJ POLITYKI WŁADZ PUBLICZNYCH SAMORZĄDOWYCH I RZĄDOWYCH ..................................................................................... 33 6 REKOMENDACJE 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 7 8 9 10 Struktura rekomendacji polityki metropolizacji i technologizacji usług publicznych ................. 33 Funkcje i zasady polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych w GOM ....................... 34 Orientacje strategiczne w polityce rozwoju metropolitalnych usług publicznych w GOM ........ 35 Innowacje technologiczne / innowacyjne projekty polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych w GOM ........................................................................................................................ 37 Model przestrzenny rozwoju metropolitalnych usług publicznych w GOM ................................ 39 System zarządzania strategicznego rozwojem metropolitalnych usług publicznych w GOM .... 40 PROPOZYCJA SYSTEMU WDRAŻANIA WYNIKÓW PROJEKTU ............................................... 42 NAPOTKANE PROBLEMY .................................................................................................... 48 PODSUMOWANIE................................................................................................................ 49 SPIS MATERIAŁÓW............................................................................................................. 51 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 2 SPIS TABEL: Tabela 3-1. Harmonogram spotkań Panelu Głównego ....................................................................................... 6 Tabela 3-2. Harmonogram spotkań sprawozdawczo – konsultacyjnych w ramach IV etapu.......................... 7 Tabela 5-1. Dominujące tendencje zmian, wpływające na politykę rozwoju metropolitalnych usług publicznych ........................................................................................................................................ 31 Tabela 6-1. Wymiary, procesy i dziedziny polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych w GOM 34 Tabela 6-2. Orientacje strategiczne polityki rozwoju usług metropolitalnych w obszarze tematycznym: Transport ............................................................................................................................................ 35 Tabela 6-3 Orientacje strategiczne polityki rozwoju usług metropolitalnych w obszarze metropolitalnych usług zdrowotnych ............................................................................................................................. 36 Tabela 6-4. Orientacje strategiczne polityki rozwoju usług metropolitalnych w dziedzinie: Kultura .......... 36 Tabela 6-5. Orientacje strategiczne polityki rozwoju usług metropolitalnych w obszarze tematycznym Metropolitalne systemy zarządzania środowiskiem ........................................................................ 37 Tabela 6-6. Przestrzenny model rozwoju usług metropolitalnych ................................................................... 40 SPIS RYSUNKÓW: Rysunek 3-1. Schemat logiczny Zadania IV. ...................................................................................................... 5 Rysunek 4-1 Zakres przeprowadzonych badań................................................................................................... 8 Rysunek 4-2. Mapa powiązań między uczestnikami łańcucha wartości usług publicznych w zakresie transportu ............................................................................................................................................ 13 Rysunek 4-3. Grupy podmiotów uczestniczących w łańcuchu wartości usług publicznych obszaru ochrony zdrowia wraz ze wskazanymi wzajemnymi powiązaniami............................................................. 14 Rysunek 4-4. Mapa powiązań między podmiotami w obszarze kultura wysoka .......................................... 15 Rysunek 4-5. Mapa powiązań w obszarze środowisko .................................................................................... 15 Rysunek 4-6. Łańcuch wartości usług publicznych w obszarze transportu. ................................................... 16 Rysunek 4-7 Łańcuch wartości usług publicznych w obszarze zdrowia........................................................ 17 Rysunek 4-8. Łańcuch wartości usług publicznych w obszarze kultura ......................................................... 18 Rysunek 5-1 Implikacje dorobku paneli tematycznych i panelu horyzontalnego dla polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych ................................................................................................. 27 Rysunek 7-1. Fazy koncepcji wdrażania wyników projektu............................................................................ 43 Rysunek 7-2. Propozycja systemu wdrażania projektu „Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym” ............................................................ 45 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 3 1 WPROWADZENIE Projekt pn. „Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym” realizowany jest przez jednostkę badawczą i uczelnie wyższe, tworzące w ramach niniejszego projektu konsorcjum naukowe, którego koordynatorem jest Główny Instytut Górnictwa. Partnerami Projektu są: Politechnika Śląska w Gliwicach, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach. Celem projektu jest wyznaczenie kierunków rozwoju technologicznego w sektorze metropolitalnych usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym przyczyniających się do osiągnięcia spójności społecznej i rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Logika realizacji Projektu Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym (GOM) oraz jego wyniki mają na celu wytworzenie trwałego łańcucha powiązań gospodarczych pomiędzy sferą przedsiębiorczości, a sektorem usług publicznych realizowanych na poziomie metropolitalnym w kluczowych dla rozwoju regionu obszarach tematycznych. Wyniki projektu będą stymulowały proces tworzenia dynamicznie rozwijającego się wielkomiejskiego ośrodka, zdolnego do skutecznej i wielowymiarowej konkurencji z innymi ośrodkami metropolitalnymi w kraju i w Europie. Logiczne powiązanie wykonywanych w ramach projektu Zadań można opisać następująco: Wstępna wizja przestrzeni publicznej GOM, a także diagnoza kierunków rozwoju technologicznego GOM posłużyła dokonaniu podziału sfery usług publicznych na obszary tematyczne, tj. wykonaniu „mapy” usług publicznych, i powołaniu Paneli Tematycznych (Zadanie I). Dla tak wyodrębnionych obszarów tematycznych przeprowadzona została analiza sytuacji obejmująca mapowanie innowacji technologicznych dla usług metropolitalnych (podaż) oraz kluczowe czynniki warunkujące wdrożenia innowacyjne (popyt) w poszczególnych obszarach usług (Zadanie II). Wiedza o innowacjach technologicznych oraz o czynnikach/trendach warunkujących wdrożenia w sferze usług publicznych była punktem wyjścia do formułowania wizji i scenariuszy rozwoju usług metropolitalnych. W procedurze tej wykorzystane zostały również przewidywania dotyczące ogólnych trendów /scenariuszy uwarunkowań zewnętrznych rozwoju sfery usług publicznych (Zadanie III). Na potrzeby realizacji scenariuszy sukcesu opracowane zostały propozycje systemu wdrażania foresightu oraz rekomendacje dla polityki metropolitalnej będące przedmiotem niniejszego raportu (Zadanie IV). Przedstawione w niniejszym raporcie sprawozdanie z przeprowadzonych prac oraz propozycja systemu wdrażania wyników projektu foresight są istotną składową formułowania dobrych praktyk dla innych obszarów metropolitalnych w kraju. Specyficzny zakres tematyczny projektu FORGOM może stanowić punkt odniesienia dla innych inicjatyw foresightowych realizowanych na styku zagadnień społecznych, gospodarczych i technologii. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 4 2 ZAKRES PRAC BADAWCZYCH W RAMACH ZADANIA IV Zakres prac badawczych w ramach IV Zadania (etapu) projektu pn. „Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym” odpowiadał założeniom opisanym w dokumentacji aplikacyjnej. Głównym celem etapu IV było sformułowanie propozycji systemu wdrażania rezultatów projektu oraz opracowanie rekomendacji dla polityki metropolitalnej władz publicznych samorządowych i rządowych. Zakres prac w ramach Zadania (etapu) IV realizowanych w okresie 01.07.2010 do 30.09.2011 obejmował: zidentyfikowanie mechanizmów włączania przedsiębiorstw w łańcuchy wartości usług publicznych; przewidywanie / określenie implikacji dla metropolitalnej polityki władz publicznych; sformułowanie propozycji systemu wdrażania rezultatów projektu foresight; opracowanie rekomendacji dla polityki metropolitalnej władz publicznych samorządowych i rządowych. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 5 3 OPIS SPOSOBU REALIZACJI 3.1 Podstawy metodyczne i zastosowane metody badawcze Zgodnie z przyjętą metodyką, realizacja Zadania IV oparta była na pracach poszczególnych zespołów roboczych oraz pracach warsztatowych w ramach spotkań, jak również pracach własnych zespołu Panelu Głównego w UE oraz Biura Kierownika Projektu (BKP) w GIG. Panel Główny, który jest najwyższym organem merytorycznym Projektu, w ramach realizacji przedmiotowego Zadania (etapu) pracował w składzie rozszerzonym o kierowników poszczególnych Paneli Tematycznych oraz przedstawicieli Panelu Horyzontalnego. Podczas prac w Zadaniu IV wykorzystano następujące metody badawcze: - dyskusje panelowe, - badania ankietowe, - metodę analizy i konstrukcji logicznej, - metodę monograficzną. Schemat logiczny realizacji Zadania przedstawia się następująco: Rysunek 3-1. Schemat logiczny Zadania IV. Punktem wyjścia dla opracowania rekomendacji strategicznych było określenie implikacji scenariuszy wypracowanych w ramach Zadania III dla metropolitalnej polityki władz publicznych oraz dla mechanizmów włączania przedsiębiorstw w łańcuchy wartości usług publicznych. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 6 Przedmiotowe wyniki były także bazą dla propozycji systemu wdrażania foresightu, jaki ma funkcjonować w okresie docelowym, po zrealizowaniu niniejszego projektu. Zasadniczymi rezultatami – „kamieniami milowymi” Zadania IV są: propozycja systemu wdrażania rezultatów projektu oraz rekomendacje dla polityki metropolitalnej. 3.2 Przyjęte rozwiązania organizacyjne Prace merytoryczne w ramach Zadania IV odbywały się w ramach Panelu Głównego oraz prac eksperckich kierownictwa zespołów poszczególnych Paneli Tematycznych oraz Panelu Horyzontalnego. Wyniki prac były przedstawiane i uzgadniane poprzez komunikację elektroniczną z biurem panelu oraz publikowane na stronie internetowej projektu, a także prezentowane i omawiane podczas spotkań sprawozdawczo – konsultacyjnych z udziałem członków Komitetu Sterującego. Istotnym elementem tego etapu projektu były prace eksperckie, pogłębione analizy dorobku poprzednich etapów oraz spotkania robocze organizowane w celu przedyskutowania wniosków końcowych. Duża intensywność działań wiązała się z koniecznością poszerzenia zakresu prac eksperckich oraz dodatkowym wsparciem działań zespołu redagującego. 3.3 Harmonogram realizacji prac panelowych Poniżej w tabeli przedstawiono harmonogram realizacji prac panelowych w ramach etapu IV. Ze względu na odmienną specyfikę harmonogramy prac zostały rozbite na dwie tabele obrazujące harmonogram spotkań Panelu Głównego (Tabela 3-1) oraz spotkań sprawozdawczo – konsultacyjnych (Tabela 3-2). Wyniki przedmiotowych spotkań są udokumentowane i zamieszczone na stronie internetowej projektu. Tabela 3-1. Harmonogram spotkań Panelu Głównego Nr spotkania Panelu Głównego Spotkanie 1 Spotkanie 2 Data Zakres spotkania 03.06.2009 17.06.2009 Spotkanie 3 28.02.2011 Spotkanie 4 06.06.2011 W ramach Zadania I W ramach Zadania I zapoznanie się z wizją rozwoju GOM oraz wynikami prac Panelu Horyzontalnego i Paneli Tematycznych, omówienie prac nad scenariuszami uwarunkowań realizacji wizji GOM; prezentacja przez zespół Politechniki Śląskiej ramowego zakresu studium tematycznego nt. identyfikacji mechanizmów włączania przedsiębiorstw w łańcuchy wartości usług publicznych; prezentacja przez zespół Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ramowego zakresu studium tematycznego nt. implikacji wyników foresightu dla metropolitalnej polityki władz publicznych; dyskusja nt. zakresu rekomendacji dla metropolitalnej polityki władz publicznych w świetle wyników foresightu. omówienie struktury rekomendacji dla metropolitalnej polityki władz publicznych; omówienie schematu opisu polityki rozwoju metropolitalnych usług Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Nr spotkania Panelu Głównego Spotkanie 5 Data Strona 7 Zakres spotkania 20.06.2011 publicznych; dyskusja nad logiką tworzenia rekomendacji; identyfikacja interakcji między dziedzinami foresightu; identyfikacja węzłowych miejsc integrujących dziedziny foresightu przedstawienie układu treści rekomendacji; zweryfikowanie kwalifikacji innowacji do orientacji strategicznych; zweryfikowanie mapowania projektów innowacyjnych i innowacyjnych technologii; zidentyfikowanie przestrzennego modelu rozwoju usług metropolitalnych. Tabela 3-2. Harmonogram spotkań sprawozdawczo – konsultacyjnych w ramach IV etapu Data 30.06.2011 29.08.2011 Zakres spotkania przedyskutowanie kwestii identyfikacji podmiotu zarządzającego Metropolią, zweryfikowanie treści otwartej ankiety dla mieszkańców GOM dotyczącej preferowanych zmian jakości metropolitalnych usług publicznych, zaprezentowanie syntezy wyników prac w ramach Etapu (zadania) III oraz wynikających z nich wniosków do rekomendacji strategicznych, przedstawienie merytorycznego i finansowego stanu realizacji prac, zweryfikowanie propozycji systemu wdrażania foresightu, zaprezentowano bieżący stan prac nad raportem z Zadania IV, zaprezentowano stan prac nad monografią projektu. Spotkania zespołu realizującego w ramach Panelu Głównego oraz spotkań sprawozdawczych z udziałem kierowników Paneli Tematycznych oraz Panelu Horyzontalnego miało na celu zarówno bilansowanie, jak i integrowanie dorobku prac eksperckich, a także wypracowywania możliwie jednolitego stanowiska w ramach formuły konsultacyjnej. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV 4 IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTW PUBLICZNYCH 4.1 Strona 8 MECHANIZMÓW WŁĄCZANIA W ŁAŃCUCHY WARTOŚCI USŁUG Zakres przeprowadzonych badań Studium pn. „Identyfikacja mechanizmów włączania przedsiębiorstw w łańcuchy wartości usług publicznych” zostało opracowane w celu identyfikacji możliwości wzmocnienia zakresu współpracy między sektorem publicznym i prywatnym, na obszarze miast tworzących Górnośląski Związek Metropolitalny. Zakres przeprowadzonych badań podzielony został na dwie części (Rysunek 4-1). Rysunek 4-1 Zakres przeprowadzonych badań Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 9 W pierwszej z nich zidentyfikowano łańcuchy wartości w kluczowych obszarach analizy projektu „Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym” z uwzględnieniem wyników prac panelu horyzontalnego. W ramach budowy łańcuchów wartości wyodrębniono wartości oczekiwane oraz zadania realizowane w każdym z obszarów analizy, a także ich wykonawców. Było to podstawą do stworzenia sieci powiązań między podmiotami realizującymi usługi publiczne i przedstawienia procesów tworzenia wartości w obszarach: kultura, zdrowie, transport, środowisko. W drugiej części pracy przedstawiono wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród samorządów lokalnych tworzących Górnośląski Związek Metropolitarny i przedsiębiorstw prowadzących działalność w analizowanych obszarach. Przeprowadzone badania umożliwiły zidentyfikowanie aktualnie wykorzystywanych i potencjalnie możliwych do zastosowania metod partycypacji sektora prywatnego w realizacji usług publicznych. 4.2 Streszczenie przeprowadzonych badań 4.2.1 Identyfikacja wartości oczekiwanych usług publicznych dla poszczególnych obszarów Przeprowadzona identyfikacja wartości oczekiwanych od usług transportowych, wskazuje na konieczność rozwiązania problemów związanych z: przeciążeniem linii i punktów transportowych, powodującym wydłużenie czasu i kosztów transportu, opóźnieniem bądź ograniczeniem rozwoju niektórych nowych technologii przewozu, co oznaczać może z jednej strony rezygnację z korzyści związanych z wprowadzeniem tych technologii, z drugiej zaś poważne reperkusje w powiązaniach międzynarodowych (np. utratę gestii transportowej, a nawet ograniczenie wymiany towarowej), obniżeniem jakości usług transportowych, którego skutkiem może być wzrost ubytków i strat powstałych w transporcie, niekorzystnymi zmianami strukturalnymi w transporcie (powstającymi wskutek dysproporcji w rozwoju infrastruktury różnych gałęzi transportu), licznymi utrudnieniami w prawidłowym rozwoju transportu; w warunkach opóźnionego rozwoju inwestowanie przebiega pod presją nagromadzonych potrzeb, co często skłania do wyboru wariantu umożliwiającego dostosowanie podaży do popytu w możliwie najkrótszym czasie, nie zawsze zgodnego z założonymi kierunkami rozwoju transportu, zaś długa żywotność urządzeń infrastrukturalnych może spowodować konieczność rezygnacji z realizowania rozwiązań najkorzystniejszych i dostosowania dalszego rozwoju do zrealizowanych inwestycji o charakterze interwencyjnym, wzrostem ogólnych nakładów na rozwój transportu, spowodowanym realizacją pod presją potrzeb wspomnianych inwestycji o charakterze interwencyjnym i ich konsekwencjami. Osiągnięcie oczekiwanych wartości w obszarze ochrony zdrowia może nastąpić przy metropolizacji regionu poprzez spełnienie następujących warunków: koncentrację jednostek działających w sektorze usług medycznych, ukształtowanie kompleksowej ofert usług medycznych wśród których będą produkty/usługi wizytówki, zwłaszcza w następujących obszarach: kardiologii, onkologii, transplantologii, rehabilitacji i traumatologii, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 10 uzyskanie optymalnego poziomu dostępu do usług medycznych, rozwinięcie szerokiej współpracy pomiędzy sektorem naukowo-badawczym medycznym i technicznym i wytwórczym a sektorem usług medycznych (realizowanie i wdrażanie min. technologii krytycznych zdefiniowanych w pracach panelu PT2), wypracowanie i uruchomienie programów i działań dotyczących profilaktyki i edukacji prozdrowotnej, modernizację i rozbudowę infrastruktury sektora usług medycznych, stałe inwestowanie w szkolenie kardy medyczne celem podnoszenia ich kwalifikacji i profesjonalizmu przy świadczeniu usług medycznych, uzyskanie optymalnego poziomu finansowania usług medycznych. Do zidentyfikowanych wartości oczekiwanych w obszarze kultury zaliczono: systematyczne podnoszenie standardu infrastruktury kulturalnej, poprzez budowę metropolitalnego systemu utrzymywania infrastruktury, potrzebę sformułowania nowej wizji kultury instytucjonalnej – wskazującej nowe struktury organizacyjne, wymuszającej „usieciowioną” współpracę różnych podmiotów w ramach GOM, potrzebę zbudowania, dostosowanego do sytuacji, systemu wskaźników pomiaru i oceny działań instytucji kultury uwzględniający zarówno działania masowe, jak i niszowe, koniczność systemowych zmian w edukacji kulturalnej celem zmiany modelu uczestnictwa w kulturze. Mając na celu ochronę wartości przyrodniczych wskazano na następujące wartości oczekiwane od usług w obszarze środowisko: zmniejszenie zużycia wody, zwiększenie stopnia skanalizowania miast, redukcja ścieków wymagające oczyszczenia, a nieoczyszczonych, zwiększenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych, gospodarka wodami powierzchniowymi, ograniczenie ryzyka powodzi, zagospodarowanie wód roztopowych i opadowych do celów komunalnych i technologicznych, zwiększenie zakresu selektywnej zbiórki odpadów, zwiększenie recyklingu odpadów, zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów, redukcja odpadów podlegających unieszkodliwianiu poprzez składowanie, zwiększenie zastosowań nowoczesnych technologii w procesie unieszkodliwiania odpadów, wzrost wykorzystania odpadów komunalnych do celów gospodarczych, energetycznych, sukcesywne zmniejszanie powierzchni terenów zajętych pod składowiska odpadów i ich rekultywacja, rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych, wzmacnianie zasobów przyrodniczych, zwiększenie ilości atrakcyjnych przestrzeni rekreacyjnych i wypoczynkowych o wysokich walorach przyrodniczych, zwiększenie powierzchni terenów zielonych, poprawa funkcjonowania systemu przyrodniczego. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV 4.2.2 Strona 11 Identyfikacja aktorów wybranych łańcuchów wartości Do zidentyfikowanych uczestników wybranych łańcuchów wartości należą: W obszarze transport: Ministerstwo Infrastruktury, Urząd Wojewódzki, Urząd Marszałkowski, Górnośląski Związek Metropolitalny, władze miejskie, powiatowe i gminne, przewoźnicy kolejowi, właściciele i zarządcy infrastruktury kolejowej, przewoźnicy tramwajowi oraz właściciele i zarządcy infrastruktury tramwajowej, przewoźnicy autobusowi, przewoźnicy trolejbusowi, przewoźnicy osób – Taxi, busy, przewoźnicy turystyczni, właściciele i zarządcy infrastruktury drogowej, przewoźnicy lotniczy, właściciele i zarządcy infrastruktury lotniczej, właściciele i zarządcy infrastruktury wodnej, zakłady produkcyjno-usługowe, centra logistyczne na Śląsku (GOM), przewoźnicy transportu wodnego. W obszarze zdrowie: Ministerstwo Zdrowia, organy administracji rządowej centralnej i na poziomie wojewódzkim (Śląski Urząd Wojewódzki, Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny, Wojewódzka Stacja SanitarnoEpidemiologiczna w Katowicach, Państwowy Zakład Higieny itd., Narodowy Fundusz Zdrowia, organy administracji samorządowej (wojewódzkiej – Śląski Urząd Marszałkowski, powiatowej i gminnej), dyrektorzy samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz właściciele i dyrektorzy niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej, pośrednio odpowiedzialne są także organy samorządów zawodowych pracowników służby zdrowia, które z wymienionymi powyżej podmiotami powinny współpracować (Naczelna Izba Lekarska, Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Katowicach), personel służby zdrowia: lekarze, pielęgniarki, położne, farmaceuci, rehabilitanci, instytucje gromadzące informacje o systemie ochrony zdrowia: Główny Urząd Statystyczny, Centrum Systemów Informacji Ochrony Zdrowia i in., Górnośląski Związek Metropolitalny, producenci i dostawcy sprzętu, aparatury, wyposażenia i innych elementów służących prawidłowej realizacji usług medycznych, producenci i dostawcy leków i wyrobów medycznych, w tym hurtownicy i apteki, media: prasa, telewizja, pracodawcy, towarzystwa ubezpieczeniowe, instytucje naukowo-dydaktyczne, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 12 organizacje pozarządowe działające w obszarze ochrony zdrowia, organizacje otoczenia biznesu, przedsiębiorstwa technologiczne działające w sektorze medycznym, przedsiębiorstwa budowlane, usługowe: handel, hotele, restauracje, transport i itp. W obszarze kultura: odbiorcy kultury wysokiej, artyści i organizacje kulturalne, dawcy funduszy na kulturę (mecenasi, sponsorzy, producenci i inwestorzy), Górnośląski Związek Metropolitalny, media. W obszarze środowisko: Śląski Urząd Wojewódzki, Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, Górnośląski Związek Metropolitalny, Organy administracji zespolonej, Organy administracji niezespolonej, Rady powiatów i gmin, starostowie, prezydenci miast, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, przedsiębiorstwa wodociągów i kanalizacji, przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej, prywatne firmy zajmujące się gospodarką odpadami, prywatne firmy zajmujące się urządzaniem i utrzymaniem terenów zieleni, uczelnie wyższe, instytuty badawcze, parki technologiczne, akademickie inkubatory przedsiębiorczości, Inkubatory przedsiębiorczości, centra transferu technologii, Śląska Sieć Aniołów Biznesu SilBAN w Katowicach, fundusze pożyczkowe, fundusze poręczeń kredytowych, ośrodki szkoleniowo doradcze i informacji. przedsiębiorstwa przemysłowe, firmy budowlane, firmy usługowe, odbiorcy indywidualni, zarządcy obiektów użyteczności publicznej, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, Media. 4.2.3 Mapowanie powiązań Na poniższych schematach przedstawione zostały powiązania pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w tworzeniu wartości dla klienta w rozbiciu na poszczególne obszary. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 13 Do podmiotów uczestniczących w tworzeniu wartości dla klienta należą: podmioty kluczowe, podmioty uczestniczące, podmioty pomocnicze, odbiorcy usług. Liczba i rodzaj poszczególnych podmiotów różnią się w zależności od cech danego obszaru. Na poniższym rysunku przedstawiono powiązania między podmiotami w obszarze transport: Rysunek 4-2. Mapa powiązań między uczestnikami łańcucha wartości usług publicznych w zakresie transportu Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 14 Na poniższym rysunku przedstawiono powiązania między podmiotami w obszarze zdrowie Rysunek 4-3. Grupy podmiotów uczestniczących w łańcuchu wartości usług publicznych obszaru ochrony zdrowia wraz ze wskazanymi wzajemnymi powiązaniami Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 15 Na poniższym rysunku przedstawiono powiązania między podmiotami w obszarze kultura: Dostawcy usług Podmioty prowadzące działalności kulturalne, artyści, twórcy dziedzictwa kulturowego Odbiorcy usług Odbiorcy dzieł i wydarzeń kulturalnych Media Górnośląski Związek Metropolitalny Administracja publiczna - administracja rządowa i jej organy - samorządy lokalne tworzące GZM i jego organy Podmioty pomocnicze - podmioty finansujące przedsięwzięcia i dzieła kulturalne - organizacje non i for profit - przemysły kreatywne - podmioty zajmujące się cyfryzacją dzieł i wydarzeń kulturalnych Rysunek 4-4. Mapa powiązań między podmiotami w obszarze kultura wysoka Na poniższym rysunku przedstawiono powiązania między podmiotami w obszarze środowisko: ADMINISTRACJA PUBLICZNA Administracja rządowa i ich organy DOSTAWCY USŁUG Samorządy lokalne tworzące GZM i ich organy Przedsiębiorstwa wodociągów i kanalizacji Zakłady utylizacji odpadów Prywatne firmy zajmujące się gospodarką odpadami Przedsiębiorstwa i zakłady gospodarki komunalnej Zakłady zieleni miejskiej Prywatne firmy zajmujące się projektowaniem i utrzymaniem zieleńców, ogrodów itd. Media Górnośląski Związek Metropolitalny PODMIOTY POMOCNICZE ODBIORCY USŁUG Jednostki badawczorozwojowe Organizacje pozarządowe Organizacje otoczenia biznesu Odbiorcy indywidualni Zarządcy obiektów użyteczności publicznej Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe Przedsiębiorstwa prywatne (przemysł, usługi) Rysunek 4-5. Mapa powiązań w obszarze środowisko Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV 4.2.4 Strona 16 Modele łańcucha wartości Łańcuch wartości to ciąg powiązanych ze sobą (szeregowo lub równolegle) faz procesu zarządzania i procesów wykonawczych, odniesionych do określonego sektora działalności firmy. Pozwala zidentyfikować powiązane procesy, operacje i funkcje. W dokumencie przedstawiono i scharakteryzowano łańcuchy wartości w rozbiciu na poszczególne obszary. Zastosowanie łańcucha wartości do tworzenia usług publicznych w przedmiotowych zakresach – transportu, zdrowia, kultury wysokiej oraz środowiska, w tym i połączenie innowacyjności z warunkami techniczno-organizacyjnymi, dysponowaną infrastrukturą materialno-technologiczną, potencjałem ekonomiczno-finansowym oraz umiejętnościami menedżerskimi pozwala na osiągnięcie możliwie największej wartości dodanej z posiadanych zasobów. W przypadku obszaru kultury bardzo istotna w tym względzie jest również działalność promocyjna i medialna celem upowszechnienia przedsięwzięć, dzieł artystycznych i kulturalnych. Połączenie tych elementów pozwoli na uzyskanie wysoko jakościowej oferty kulturalnej, przynoszącej wymierny efekt finansowy. Poniższy rysunek przedstawia łańcuch wartości usług publicznych w obszarze transportu wraz z grupami podmiotów uczestniczących w poszczególnych procesach jego tworzenia. Rysunek 4-6. Łańcuch wartości usług publicznych w obszarze transportu. Wytypowane reprezentatywne podmioty kluczowe: Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, Urząd Miasta Katowice. Podmioty uczestniczące: Koleje Śląskie, Przewozy regionalne, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 17 DB Schenker, Tramwaje Śląskie, KZK GOP. Podmioty pomocnicze: Wydział Transportu Politechniki Śląskiej, Katedra Transportu Wydziału Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Odbiorcy usług: Pasażerowie transport zbiorowego (grupa pasażerów transportu kolejowego, grupa pasażerów transportu autobusowego, grupa pasażerów transportu tramwajowego, grupa pasażerów transportu lotniczego). Poniższy rysunek przedstawia łańcuch wartości usług publicznych w obszarze zdrowia wraz z grupami podmiotów uczestniczących w poszczególnych procesach jego tworzenia. Rysunek 4-7 Łańcuch wartości usług publicznych w obszarze zdrowia Wytypowane reprezentatywne podmioty uczestniczące /dostawcy usług: Śląskie Centrum Chorób Serca – kardiologia, transplantologia, Górnośląskie Centrum Medyczne w Katowicach – kardiologia, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 18 Górnośląskie Centrum Rehabilitacji „Repty” w Tarnowskich Górach – rehabilitacja, Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej w Piekarach Śląskich – ortopedia i traumatologia, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Sosnowcu – obrażenia wielonarządowe, Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej Curie oddział w Gliwicach – onkologia, Podmioty pomocnicze: Szkoły wyższe: Śląski Uniwersytet Medyczny, Instytucje naukowe: Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii / Instytut Techniki i Aparatury Medycznej, Na poniższym rysunku przedstawiono łańcuch wartości usług publicznych w obszarze kultura wraz z grupami podmiotów uczestniczących w poszczególnych procesach tworzenia tego łańcucha. Procesy tworzenia wartości usług kulturalnych Kreacja dzieł/usług artystycznych (kulturalnych) Tworzenie, finansowanie, marketing i udostępnianie produktów kulturowych Podmioty uczestniczące w tworzeniu wartości usług kulturalnych Podmioty prowadzące działalności kulturalne, artyści, twórcy dziedzictwa kulturowego, organizacje non-profit Organizacje non- i for profit finansujące i wspomagające wytwarzanie dzieł i wydarzeń kulturalnych oraz przetwarzające i przekładające je w produkty sprzedażne Wystawianie (występowanie) dzieł artystycznych (kulturalnych) Podmioty odpowiedzialne za wytwarzanie treści artystycznych Odbiór (konsumpcja), rejestracja/zachowanie/ro zpowszechnianie dzieł artystycznych (kulturalnych) Odbiorcy dzieł i wydarzeń kulturalnych, podmioty zapewniające dostępność i odbiór dzieł, przemysły zależne i towarzyszące spoza obszaru kultury Rysunek 4-8. Łańcuch wartości usług publicznych w obszarze kultura Podmioty uczestniczące w tworzeniu wartości usług kulturalnych: podmioty prowadzące działalności kulturalne, artyści, twórcy dziedzictwa kulturowego, organizacje non-profit; Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 19 podmioty odpowiedzialne za wytwarzanie treści artystycznych; odbiorcy dzieł i wydarzeń kulturalnych; podmioty zapewniające dostępność i odbiór dzieł; przemysły zależne i towarzyszące spoza obszaru kultury. W obszarze środowiska, z uwagi na jego specyfikę, w raporcie cząstkowym Politechniki Śląskiej przedstawiono dwa modele łańcucha wartości – w ujęciu R.S. Kaplana i D.P. Nortona oraz wg M. Portera. Łańcuch wartości w ujęciu R.S. Kaplana i D.P. Nortona prezentuje sekwencję powstawania wartości. Punktem inicjującym w tym łańcuchu jest zidentyfikowanie podstawowych potrzeb klienta czyli społeczeństwa, do których w obszarze „środowisko” zaliczono ład przestrzenny, zrównoważony rozwój, wysoką jakość życia oraz atrakcyjność regionu. Na model łańcucha wartości w ujęciu R.S. Kaplana i D.P. Nortona w obszarze „środowisko” składają się: w grupie procesów innowacyjnych: identyfikacja potrzeb społecznych i wymagań prawnych związanych z ochroną środowiska, gospodarką i ładem przestrzennym, projektowanie i wytworzenie oferty usług w tym zakresie; podmiotami biorącymi udział w procesach innowacyjnych są przede wszystkim: Górnośląski Związek Metropolitalny (Zarząd i Zgromadzenie), administracja publiczna, jednostki badawczo-rozwojowe, organizacje otoczenia biznesu. w grupie procesów operacyjnych: dostarczenie oferty usług społeczeństwu wraz ze wszystkimi procesami, które temu towarzyszą; podmiotami realizującymi te procesy są dostawcy usług. w grupie procesów obsługi: naprawy, konserwacje, usuwanie awarii, doradztwo, rozwój itp.; działania w tym zakresie podejmują zarówno dostawcy usług, jak i organy administracji zespolonej i niezespolonej, organizacje pozarządowe, media. W niniejszym raporcie wybrano do zaprezentowania model wg M. Portera, który pozwala na poznanie i zrozumienie całego zbioru relacji między systemem zasobów, a poziomem osiągania przewagi konkurencyjnej w tym obszarze. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 20 Poniższy schemat przedstawia model łańcucha wartości według M. Portera usług publicznych w obszarze środowisko wraz z grupami podmiotów uczestniczących w poszczególnych procesach tworzenia tego łańcucha. INFRASTRUKTURA TERYTORIALNA: Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø polityka ekologiczna promocja postaw proekologicznych rozbudowane podstawy prawne, plany gospodarki odpadami, plany gospodarki wodno-ściekowej, regulaminy utrzymania czystości i porządku plany rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych w poszczególnych miastach GZM konsolidacja potencjału miast członkowskich, powiązania społeczno-gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne i infrastrukturalne sukcesywny rozwój i modernizacja infrastruktury komunalnej i przemysłowej sukcesywna rewitalizacja terenów zdegradowanych, w tym poprzemysłowych suburbanizacja, istnienie określonych wymagań dla podmiotów gospodarczych w zakresie gospodarowania odpadami, poboru wody i odprowadzania ścieków Ø Ø Ø Ø świadomość ekologiczna społeczeństwa zbieżne strategie rozwoju gmin w zakresie ochrony środowiska, gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami opracowanie Strategii Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii "Silesia" do 2025 r., zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz regulacjami wewnętrznymi poszczególnych miast rozbudowany system szkoleń i kampanii informacyjnych ZARZĄDZANIE PERSONELEM: WARTOŚĆ DODANA: Ø ROZWÓJ KONCEPCJI I PROCEDUR: Ø Ø Ø Ø Ø silne zaplecze kadrowe, edukacyjne, naukowo-badawcze w zakresie ochrony środowiska (koncentracja ok. 10% potencjału badawczo-rozwojowego kraju) - 28 szkół wyższych, 80 różnego typu jednostek badawczo-rozwojowych, 38 ośrodków szkoleniowo-doradczych i informacji rozwój technologii informatycznych rozwój koncepcji utylizacji odpadów, np. projekt "System gospodarki odpadami dla miast Górnośląskiego Związku Metropolitalnego wraz z budową zakładów termicznej utylizacji odpadów" rosnąca koniunktura na gospodarcze wykorzystanie odpadów pochodzących z górnictwa węgla kamiennego stałe unowocześnianie przemysłu w kierunku ochrony środowiska Urząd Statystyczny w Katowicach - Ośrodek Statystyki Ochrony Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Urzędy jednostek samorządu terytorialnego - Wydziały Planowania Przestrzennego, Wydziały Ochrony Środowiska Izba Gospodarcza Wodociągów Polskich INWENTARYZACJA ZASOBÓW: Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø gospodarka odpadami: 10 składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych, 7 sortowni odpadów, 7 kompostowni, 1 instalacja do przetwarzania odpadów na paliwa stałe powierzchnie zajęte pod składowiska odpadów poprzemysłowych (ok. 16,1 km2 GZM) zbiorczy system zaopatrzenia w wodę miast aglomeracji obsługiwany przez Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów S.A. (system GPW S.A. Obejmuje: 8 Oddziałów Sieci Magistralnej, 900 km rurociągów magistralnych zasilanych z jedenastu stacji wodociągowych, pojemność retencyjna magistralnej sieci wodociągowej wynosi około 800 tys. m3, 9 Stacji Uzdatniania Wody, 2 Zakłady Uzdatniania Wody) rozbudowana sieć kanalizacyjna - wykorzystanie oczyszczalni komunalnych do których ścieki doprowadzone były siecią kanalizacyjną (GUS Katowice): Świętochłowice 98,3%, Gliwice 97,8%, Sosnowiec 97,4%, Chorzów 97,3%, Jaworzno 94,5%, Zabrze 91,8%, Bytom 91%, Dąbrowa Górnicza 90,8%, Siemianowice Śląskie 90%, Tychy 83,8%, Piekary Śląskie 81,6%, Ruda Śląska 76,1%, Katowice 72,5%, Mysłowice 9,7%; znaczny potencjał wód podziemnych, sieć cieków wodnych i różnorodność wód stojących obszary leśne i parki spacerowo-rekreacyjne (24% GZM), obszary podlegające ochronie na podstawie Ustawy o ochronie przyrody (36,2 km 2, 3% GZM): obszary natura 2000 (13,9 km2), parki krajobrazowe (4 km2), rezerwaty przyrody (2,7 km2), użytki ekologiczne (6 km2), zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (6 km2), obszary chronionego krajobrazu (3,6 km2) OPERACJE – KONCEPCJE I PROCEDURY UDOSTĘPNIANIA Ø WALORÓW INWESTYCYJNYCH Ø (produktów terytorialnych): Ø Ø Ø Ø Ø wysokie nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska i gospodarkę wodną (około 30% środków wojewódzkich), niskie na gospodarkę odpadami potencjalne źródła dofinansowania: regionalne i sektorowe programy operacyjne, inne zagraniczne źródła finansowania (środki EOG), budżet województwa, budżet GZM, środki funduszy rządowych i samorządowych: NFOŚiGW i WFOŚiGW, PFRON unijne źródła finansowania na realizację działań z zakresu gospodarki odpadami określone wymagania dla podmiotów gospodarczych ubiegających się o wydanie decyzji w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości określone wymagania odnośnie poboru wody i odprowadzania ścieków przez podmioty gospodarcze Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø KOMPLEKSOWA OFERTA DLA KLIENTA – INWESTORA: 66% ogółu populacji stanowią osoby w wieku produkcyjnym struktura zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki: usługi (rynkowe i nierynkowe) - 58,7%, przemysł i budownictwo - 41,1%, rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo - 0,2% ok. 194 tys. podmiotów gospodarki narodowej potencjał gospodarczy: 2 akademickie inkubatory przedsiębiorczości, 5 inkubatorów technologicznych, 9 parków technologicznych, 2 centra logistyczne, podstrefy KSSE (15 sosnowiecko-dąbrowskich, 5 gliwickich, 2 tyskie), funkcjonowanie organizacji pozarządowych w zakresie działalności proekologicznej (w 2010 r. z WFOŚiGW współpracowało 60 organizacji) instytucje otoczenia biznesu - działalność w zakresie zarządzania oraz usług, np. finansowych, doradczych, szkoleniowych; Atrakcyjna lokalizacja: wysoka gęstość szlaków drogowych i kolejowych, w pobliżu 3 międzynarodowe porty lotnicze (Pyrzowice, Kraków, Ostrawa), 2 lotniska sportowodyspozycyjne (Katowice, Gliwice), Kanał Gliwicki (41 km) + port żeglugi śródlądowej (możliwości przeładunku: 2,5 mln Mg), transport publiczny autobusowy, tramwajowy, trolejbusowy i kolejowy, ośrodki miejskie w sąsiedztwie terenów atrakcyjnych turystycznie rozbudowana struktura przestrzenno-funkcjonalna tereny poprzemysłowe możliwe do rewitalizacji i wykorzystania główny ośrodek przemysłowy w kraju: górnictwo, hutnictwo, przemysł samochodowy, chemiczny, maszynowy i wojskowy sieci kooperacyjne zorganizowane wokół dużych przedsiębiorstw, w szczególności przedsiębiorstw tradycyjnych branż Ø Ø Ø Ø SYSTEM GROMADZENIA – INWENTARYZACJI ZASOBÓW: Ø Ø Ø Ø Ø OBSŁUGA KLIENTÓW I DODATKI: AKTYWIZACJA OFERT I MARKETING: Ø Ø Ø Ø Ø Ø kampanie edukacyjnoinformacyjne w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami niebezpiecznymi kampanie medialne, np. "Życie po śmieciach" Wystawy (4 tereny wystawiennicze) kontakty z regionami w Polsce i Europie promocja regionu w innych województwach konkursy, uroczystości, ekoakcje, nagrody w zakresie działalności na rzecz środowiska naturalnego, np. "Zielone Czeki" i "EkoAktywni" Ø Ø Ø Ø Ø Ø Ø pomoc informacyjna atrakcje turystyczne, np.: Ø 16 zabytków techniki i architektury przemysłowej, elementy krajobrazu Ø poprzemysłowego, 72 zabytkowych obiektów sakralnych imprezy masowe (sportowe i rozrywkowe) tereny wypoczynku i rekreacji: Ø 24 główne ośrodki wypoczynku, Ø 2 ośrodki sportów zimowych, 2 kempingi, Śląski Ogród Zoologiczny, 2 mini ogrody zoologiczne, 4 palmiarnie i ogrody botaniczne potencjał sportowy: 27 krytych pływalni, 2 centra nurkowe, 32 hale sportowe, 6 całorocznych lodowisk, 61 stadionów i większych boisk, 1 boisko do hokeja na trawie, 2 tory narciarskie, 14 ośrodków hippicznych, 50 kortów tenisowych, 8 ścianek wspinaczkowych, 1 pole golfowe, 1 tor rowerowy, trasy rowerowe Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki gospodarka wodami powierzchniowymi zagospodarowanie wód roztopowych i opadowych zmniejszenie zużycia wody wdrożenie systemowych rozwiązań ograniczających ryzyko wystąpienia powodzi zwiększenie skanalizowana miast redukcja ścieków wymagające oczyszczenia, a nieoczyszczonych zwiększenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych zwiększenie zakresu selektywnej zbiórki odpadów zwiększenie recyklingu odpadów wykorzystanie odpadów komunalnych do celów gospodarczych i energetycznych zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów redukcja odpadów podlegających unieszkodliwianiu poprzez składowanie zwiększenie zastosowań nowoczesnych technologii w procesie unieszkodliwiania odpadów sukcesywne zmniejszanie powierzchni zajętych pod składowiska odpadów, zdegradowanych i zdewastowanych i ich rekultywacja poprawa systemu przyrodniczego zwiększenie ilości atrakcyjnych przestrzeni rekreacyjnych i wypoczynkowych o wysokich walorach przyrodniczych RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV 4.2.5 Strona 21 Identyfikacja i ocena obszarów współdziałania samorządów i przedsiębiorstw w realizacji usług publicznych Koncepcja metodologiczna badań ankietowych została oparta na kilku zasadniczych założeniach dotyczących istoty problemu oraz szczególnej specyfiki badanej grupy. Pierwsze założenie zakładało przeprowadzenie badań ankietowych 14 samorządów miast na prawach powiatu tworzących Górnośląski Związek Metropolitalny. Z uwagi na to, iż projekt miał w założeniach doprowadzić do usprawnienia transferu wyników badań i realnego przenikania do sfery biznesu, badaniami objęto również losowo wybranych 50 przedsiębiorstw prowadzących działalność w obszarze transportu, zdrowia, kultury oraz ochrony środowiska (w sumie 200 przedsiębiorstw). Wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w samorządach tworzących GZM wskazują, że podstawowymi instrumentami partycypacji przedsiębiorstw prywatnych w realizacji usług publicznych są zamówienia publiczne, instrumenty prawne i finansowe oraz marketing terytorialny. Duże znaczenie w tym zakresie wnosi również działalność instytucji wspierania innowacji, partnerstwo publiczno-prywatne, prywatyzacja i outsourcing. Najrzadziej wskazywano na wykorzystanie klastrów i cyfryzacji. W obszarze technologii wspomagających realizację usług medycznych z punktu widzenia samorządów najczęściej wykorzystywanymi mechanizmami są instrumenty finansowe, prywatyzacja oraz instrumenty prawne. Podobnie kształtują się wyniki w zakresie świadczonych usług zdrowotnych. W zakresie realizacji usług transportowych podstawowymi narzędziami wykorzystywanymi do realizacji usług publicznych przez podmioty prywatne są zamówienia publiczne oraz outsourcing. Natomiast w zakresie tworzenia infrastruktury transportowej wskazywano w głównej mierze na wykorzystywanie zamówień publicznych. Z kolei w odniesieniu do sztuk performatywnych najczęściej wykorzystywane są instrumenty finansowe w postaci różnego rodzaju dotacji i subwencji, natomiast w zakresie infrastruktury niezbędnej do realizacji przedsięwzięć kulturalnych – zamówienia publiczne. W obszarze środowiska podstawowym narzędziem wykorzystywanym zarówno w gospodarce odpadami, gospodarce wodno-ściekowej i zarządzaniu zielenią miejską są zamówienia publiczne. Ogólna ocena instrumentów partycypacji wskazuje na wykorzystanie prawnych, finansowych, cyfryzacji, a w dalszej kolejności – zamówienia publiczne i partnerstwo publiczno-prywatne. W obszarze Środowisko podstawowym mechanizmem włączania firm prywatnych w realizację zadań publicznych są zamówienia publiczne. Zostały one wskazane przez 66,7% firm działających w tej branży i 85,7% samorządów tworzących Górnośląski Związek Metropolitarny. W samorządach wskazywano również na pozostałe metody, jednak zdecydowanie rzadziej niż w przypadku zamówień publicznych. W sektorze prywatnym sporadycznie były wskazywane również umowy PPP (33,3%), cyfryzacja (33,3%), instrumenty prawne (22,2%), marketing terytorialny (22,2%), instrumenty finansowe i klastry. Żadna z firm nie wskazała na wykorzystanie takich metod, jak prywatyzacja, outsourcing, działalność instytucji wspierania innowacji. Wyniki te wskazują na nierównomierne wykorzystanie poszczególnych mechanizmów włączania przedsiębiorstw prywatnych w tworzeniu usług publicznych i odmienny udziału sektora prywatnego w poszczególnych branżach. Badania przeprowadzone wśród firm prowadzących działalność w obszarze transport wskazują, że podstawowym narzędziem włączania przedsiębiorstw prywatnych w realizację usług publicznych są zamówienia publiczne (100% odpowiedzi). Podobnie w przypadku samorządów, zamówienia publiczne były najczęściej typowanym narzędziem (64,3%), choć wskazywano Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 22 również na outsourcing, marketing terytorialny (35,7%), a także PPP i działalność instytucji wspierania innowacji (28,6%). Przedsiębiorstwa uczestniczące w realizacji usług publicznych w obszarze zdrowia wskazały, że instrumenty finansowe są kluczowe z punktu widzenia ich użyteczności. Element ten oceniono na 4,6 pkt w skali na 5 możliwych. Przedsiębiorcy wskazali marketing terytorialny jako instrument o najniższym poziomie użyteczności, oceniając go na 3,17 pkt. Z kolei samorządy lokalne, w obszarze ochrony zdrowia, najwyżej oceniły cyfryzację (4,67 pkt) oraz outsourcing (4,5 pkt) i działalność instytucji wspierania innowacji, a najniżej sklasyfikowano wykorzystanie klastrów (3,33 pkt.). Przeprowadzone badania wykazały, iż ocena stosowanego instrumentarium włączania przedsiębiorstw prywatnych w realizację usług publicznych w zakresie kultury wysokiej kształtuje się odwrotnie proporcjonalnie w stosunku do stopnia jego wykorzystania. Oznacza to, że najgorzej oceniono instrument zamówień publicznych, który niejednokrotnie w opinii badanych uznawany był za przeszkodę w realizacji jakichkolwiek przedsięwzięć z uwagi na to, iż uzyskanie zamówienia publicznego dla wielu wykonawców uczestniczących w przetargach publicznych nie jest łatwe. Przepisy prawa stawiają bowiem przed przedsiębiorcami ubiegającymi się o udzielenie zamówienia szereg wymogów jakie muszą spełniać, aby mogli realizować zamówienia publiczne. Dotyczy to w szczególności warunków udziału w postępowaniu jakie muszą spełniać wykonawcy, a więc warunków poprzez które zamawiający dokonuje oceny podmiotów ubiegających się o zamówienie w zakresie ich zdolności do realizacji danego zamówienia. Z kolei instrumentem ocenionym najwyżej są finansowe wsparcia i dotacje na rzecz podmiotów realizujących przedsięwzięcia kulturalne. Jest to niewątpliwie uzasadnione tym, iż niejednokrotnie jest to jedyna możliwość realizacji przedsięwzięcia kulturalnego. Firmy prowadzące działalność w obszarze transport wskazały jedynie na praktyczne wykorzystanie zamówień publicznych i z tego względu oceniły jedynie to narzędzie partycypacji przedsiębiorstw prywatnych w realizacji usług publicznych. Zamówienia publiczne oceniono na 3,67 punktów na 5 możliwych, jednak przy znacznym odchyleniu standardowym (1,53) i przedziale ufności wynoszącym 1,73 dla poziomu istotności równego 0,05. W obszarze transport samorządy lokalne najwyżej oceniły wykorzystanie umów PPP (4,33), zamówienia publiczne (4,1) i cyfryzację (4,0), W obszarze Środowisko najwyżej ocenianymi metodami partycypacji przedsiębiorstw w tworzeniu usług publicznych były: instrumenty finansowe, ocenione przez firmy prowadzące działalność w branży środowiskowej na 4,33 punkty na 5 maksymalnych, a przez samorządy lokalne na 3,89 punktów, działalność instytucji wspierania innowacji, oceniona średnio na 3,94 punktów, cyfryzacja – 3,71 punktów. Najniżej zostały ocenione umowy PPP – 2,8 punktów. Największą rozbieżność ocen między samorządami lokalnymi a firmami branżowymi można zauważyć w przypadku cyfryzacji, klastrów i prywatyzacji. Z kolei wśród samych przedsiębiorstw największą rozbieżnością ocen cechowały się zamówienia publiczne (odchylenie standardowe wynosi 1,18, a przedział ufności: 0,77 przy α=0,05) i marketing terytorialny ( =1,14, a ufność wynosi 0,74 przy α=0,05). Natomiast w samorządach lokalnych mechanizmami charakteryzującymi się największą rozbieżnością ocen był również marketing terytorialny: ( =1,57, ufność = 1,16 przy α=0,05), a także działalność instytucji wspierania innowacji: ( =1,56, ufność = 1,16 przy α=0,05). Największy stopień zgodności odnotowano w przypadku instrumentów finansowych i prawnych oraz klastrów. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 23 Warto również zauważyć, że choć mechanizmem najczęściej wykorzystywanym w obszarze Środowisko były zamówienia publiczne, zostały one słabo ocenione. W ocenie firm działających w branży środowiskowej otrzymały one jedynie na 3,63 punktów na 5 możliwych, a w ocenie samorządów – 3,3 punktów. Takie wyniki badań potwierdzają ogromna potrzebę promocji oraz coraz szerszego wdrażania tzw. zielonych zamówień publicznych „green procurement”. 4.3 Wnioski z przeprowadzonych badań Przeprowadzone badania i analizy zostały zrealizowane w celu identyfikacji mechanizmów włączania przedsiębiorstw w realizację usług publicznych. Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że: 1. Współuczestnictwo w tworzeniu usług publicznych wiąże się zarówno z wnoszeniem wkładu, jak i uzyskiwaniem korzyści przez wszystkie podmioty uczestniczące w tworzeniu wartości tych usług. Przedsiębiorstwa wnoszą przede wszystkim zasoby finansowe, rzeczowe i ludzkie, a także dostęp do kanałów dystrybucji. W zamian uzyskują stabilne kontrakty, szansę na osiągnięcie wysokich zysków, wiedzę techniczną, wzrost marki, społeczną akceptację i wpływy. Z kolei sektor państwowy (publiczny) współuczestnicząc w tworzeniu usług publicznych może osiągnąć następujące korzyści: przyspieszenie rozwoju infrastruktury; wzrost jakości usług; wzrost innowacyjności; efektywne wykorzystanie funduszy publicznych; wzrost możliwości inwestycyjnych; wzrost dochodów; wzrost konkurencyjności. 2. Wartość dodana w każdym z obszarów analizy obejmuje szereg cech planowanych do osiągnięcia, które można uszeregować w dwóch zakresach: wzrost jakości usług w obszarach: zdrowie, kultura, transport, środowisko; rozwój infrastruktury związanej z realizacją usług publicznych. 3. Analiza sieci powiązań pomiędzy aktorami tworzącymi wartość dodaną w realizacji usług publicznych pozwala wyodrębnić następujące grupy funkcjonalne: administracja publiczna; dostawcy usług; podmioty pomocnicze (jednostki badawczo-rozwojowe, organizacje otoczenia biznesu, organizacje pozarządowe); media; odbiorcy usług. 4. Wśród mechanizmów włączania przedsiębiorstw w realizację usług publicznych w praktyce najczęściej wykorzystywane są zamówienia publiczne, marketing terytorialny, instrumenty finansowe, instrumenty prawne, prywatyzacja, partnerstwo publiczno-prywatne, działalność instytucji wspierania innowacji, a takie mechanizmy, jak outsourcing, cyfryzacja czy klastry (rozumiane jako sieciowanie) wykorzystywane są w ograniczonym zakresie. Zakres wykorzystania analizowanych mechanizmów w opinii samorządów i przedsiębiorstw oraz średnia ocena mechanizmów włączania przedsiębiorstw w realizację usług publicznych, takich jak: instrumenty finansowe, cyfryzacja, instrumenty prawne, zamówienia publiczne, marketing terytorialny, outsourcing, działalność instytucji wspierania innowacji, partnerstwo publiczno- Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 24 prywatne, prywatyzacja, klastry zostały szczegółowo przedstawiony w raporcie cząstkowym opracowanym przez zespół Politechniki Śląskiej pn. Identyfikacja mechanizmów włączania przedsiębiorstw w łańcuchy wartości usług publicznych. 5. Wśród propozycji zwiększenia udziału sektora publicznego w realizacji usług publicznych samorządy wymieniały najczęściej stabilność prawa. Szerszy katalog możliwości został wymieniony przez przedstawicieli sektora prywatnego. Należą do nich przede wszystkim takie działania, jak: projekty pilotażowe; poręczenia, umorzenia podatków; skrócenie drogi prawnej od decyzji do realizacji; spójna i przemyślana polityka realizacji usług publicznych wynikająca z weryfikacji potrzeb społecznych, kompatybilna z programami krajowymi; przekazywanie przez samorządy większego zakresu zadań sektorowi non-profit; wspólne planowanie rozwoju infrastruktury publicznej. 6. Podstawowymi ograniczeniami w realizacji usług publicznych na bazie związków między jednostkami publicznymi i prywatnymi są: dłuższy czas niż w przypadku samodzielnych działań, brak porozumienia, biurokracja, czy też utrata kontroli nad rozrostem sieci powiązań. 7. W celu minimalizacji ograniczeń, zwiększenia integracji podmiotów biorących udział w tworzeniu wartości usług publicznych i konsolidacji polityk poszczególnych miast konieczne jest powołanie metropolitarnej jednostki sterująco-koordynującej. Jej zadaniem będzie pozyskiwanie informacji o realizowanych przedsięwzięciach i ich pobudzanie, zespolenie rozwiązań instytucjonalnych i standardów postępowania, wdrażanie rozwiązań systemowych, spójne planowanie, a także zwiększenie transferu wiedzy i technologii. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV 5 IMPLIKACJE DLA PUBLICZNYCH 5.1 METROPOLITALNEJ Strona 25 POLITYKI WŁADZ Zakres przeprowadzonych badań Zakres przeprowadzonych badań służący opracowaniu implikacji dla metropolitalnej polityki władz publicznych obejmował zebranie i przeanalizowanie następujących materiałów: dotychczasowego dorobku projektu: wizje opracowane w ramach prac panelu horyzontalnego i paneli tematycznych, wariantowe scenariusze rozwoju metropolitalnych usług publicznych oraz scenariusze uwarunkowań zewnętrznych, jak również wypracowane podczas realizacji projektu grupy projektów innowacyjnych i innowacje technologiczne w rozwoju metropolitalnych usług publicznych. europejskie, krajowe i regionalne strategie i polityki rozwoju, tj.: - raport „Europa 2020”. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznego, - Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, - Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie, - Strategię Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020”, - Strategię Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia” do 2025 r., a także przeanalizowanie uwarunkowań globalnych. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV 5.2 Strona 26 Streszczenie przeprowadzonych badań Badania przeprowadzone zostały w trzech różnych obszarach dlatego też implikacje dla metropolitalnej polityki władz publicznych podzielono na grupy, które bezpośrednio wynikały z rodzajów analizowanych materiałów, tj. prac Paneli Tematycznych i Panelu Horyzontalnego, dokumentów strategicznych i programowych oraz uwarunkowań globalnych. 5.2.1 Implikacje wynikające z prac paneli tematycznych i panelu horyzontalnego Prace merytoryczne nad implikacjami dla metropolitalnej polityki władz publicznych, wynikającymi z dorobku merytorycznego projektu rozpoczęto od identyfikacji i parametryzacji trzech grup wyznaczników: aksjologicznych, sytuacyjnych i implementacyjnych. W skład wyznaczników aksjologicznych wchodzą wizje wypracowanej przez panel horyzontalny oraz panele tematyczne, tj.: PT1 (Transport), PT2 (Metropolitalne usługi zdrowotne), PT3 (Kultura) oraz PT4 (Metropolitalne systemy zarządzania środowiskiem). Za wyznaczniki sytuacyjne przyjęto scenariusze opracowane w ramach prac panelu horyzontalnego oraz paneli tematycznych. Wyznaczniki implementacyjne są z kolei powiązane z grupami projektów innowacyjnych i innowacjami technologicznymi zdefiniowanymi w ramach paneli tematycznych. Dodatkowo, podczas określenia rozmieszczenia infrastruktury i usług metropolitalnych oraz form przestrzennych świadczenia usług metropolitalnych uzupełniająco powinno brać się pod uwagę ustalenia paneli tematycznych w tym zakresie. Wizje paneli tematycznych i scenariusze uwarunkowań potraktowano jako fundament kreowania polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych, którą tworzą funkcje i zasady polityki. Projekty innowacyjne, innowacje technologiczne i związane z nimi mapy drogowe pozwoliły na doprecyzowanie instrumentalnej warstwy polityki i określenia przy tej okazji orientacji polityki oraz zasobów projektów rozwoju metropolitalnych usług publicznych. Postulaty dotyczące rozmieszczenia infrastruktury i usług metropolitalnych oraz form przestrzennych ich świadczenia umożliwiły doprecyzowanie lokalizacyjnego wymiaru polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych, czyli określenie modelu przestrzennego. Schemat wzajemnych powiązań określających implikacje dorobku paneli dziedzinowych i panelu horyzontalnego dla polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych został przedstawiony na poniższym schemacie (Rysunek 5-1). Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 27 Rysunek 5-1 Implikacje dorobku paneli tematycznych i panelu horyzontalnego dla polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych Źródło: Rekomendacje dla polityki rozwoju metropolitalnego od Aglomeracji Górnośląskiej do Górnośląskiego Obszaru Metropolitalnego, Raport z etapu IV obejmujący: Implikacje dla metropolitalnej polityki władz publicznych oraz rekomendacje dla polityki metropolitalnej; Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katedra Badań Strategicznych i Regionalnych Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV 5.2.2 Strona 28 Implikacje wynikające z europejskich, krajowych i regionalnych strategii i polityk rozwoju Przeprowadzona analiza koncentrowała się na rozpoznaniu założeń zapisów zawartych w europejskich, krajowych i regionalnych strategiach i politykach rozwoju, które miały na celu określenie implikacji dla metropolitalnej polityki władz publicznych. Strategia „Europa 2020” obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety, wśród których wyróżniono: rozwój inteligentny, rozwój zrównoważony oraz rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu. Jak wynika z przeprowadzonych badań w opisie mechanizmów wdrażania strategii nie wskazano na relacje sektorowe, stąd też nie jest możliwe jednoznaczne przypisanie tematyki objętej foresightem technologicznym rozwoju sektora usług publicznych GOM do założeń zawartych w strategii. Analizując Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 zwrócono uwagę na dokonujące się w regionie Górnego Śląska intensywne i z sukcesem realizowane procesy restrukturyzacyjne, które w połączeniu z rozwojem nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych tworzą ok. 9 milionowy rynek produktów medialnych i kulturalnych. Zauważono również, że policentryczny układ województwa śląskiego sprzyja regionalnej koncentracji kreatywnego kapitału ludzkiego i potencjału badawczo-rozwojowego. Aglomeracja Górnośląska oraz województwo śląskie dobrze wpisują się w tworzoną polską sieć autostrad, dróg ekspresowych oraz w modernizowane i przystosowywane do dużych prędkości szlaki kolejowe. KPZK 2030 w aspekcie projektowania przebiegu dróg ruchu bezkolizyjnego oraz linii kolejowych uwzględnia w niewystarczającym stopniu złożoność policentrycznej struktury Aglomeracji Górnośląskiej i gęstości sieci osadniczej całego regionu, co dotyczy w szczególności sieci dróg rozprowadzających ruch wewnątrz i wokół Aglomeracji. W prowadzonych analizach zwrócono również uwagę na istotne miejsce w KPZK 2030 zarezerwowane dla problemów związanych z ochroną zasobów wodnych oraz modernizacji i projektowania systemu wodno-gospodarczego. Aglomeracja Górnośląska i województwo śląskie są położone w dorzeczach Wisły, Odry i Warty, gdzie z jednej strony znajdują się główne źródła zasobów wody pitnej, z drugiej – koncentracja przemysłowych źródeł zanieczyszczeń cieków wodnych. Objęcie Aglomeracji Górnośląskiej i województwa śląskiego w KPZK 2030 priorytetem sustensywnego i konkurencyjnego rozwoju pozwoli na budowanie ich pozycji jako jednego z centrów rozwoju cywilizacyjnego Polski w przestrzeni europejskiej. Obszary te po dwudziestu latach restrukturyzacji tradycyjnych przemysłów, regeneracji miast, rewitalizacji terenów przemysłowych i odnowy środowiska weszły obecnie na ścieżkę budowania nowej gospodarki. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego wraz z diagnozą społeczno-gospodarczą uwzględniającą raport Polska 2030 wskazuje na szereg wyzwań istotnych dla polityki regionalnej i mających wpływ m.in. na rozwój sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym (GOM). W trakcie prac zwrócono uwagę na cztery wyzwania, obejmujące: ochronę i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, wykorzystanie potencjału kulturowego i turystycznego dla rozwoju regionalnego, zapewnienie odpowiedniej infrastruktury transportowej i teleinformatycznej do wspierania konkurencyjności i zapewniającej spójność terytorialną kraju, przeciwdziałanie negatywnym trendom demograficznym oraz pełniejsze wykorzystanie zasobów pracy. Polityka regionalna definiuje GOM jako miasto centralne i funkcjonalne obszary miejskie. Wskazuje się zatem, w świetle założeń sformułowanych w KSRR 2010-2020, na konieczność Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 29 rozwijania powiązań funkcjonalnych, infrastrukturalnych i instytucjonalnych w układzie ponadkrajowym, krajowym i regionalnym, a dziedziny objęte foresightem (w szczególności medycyna, kultura i transport) są wprost przedmiotem zainteresowania polityki regionalnej. Zdiagnozowano, że działania polityki regionalnej dotyczyć będą rozwijania funkcji metropolitalnych o znaczeniu międzynarodowym i krajowym, w tym m.in.: funkcji gospodarczych (obecność struktur zarządzania ważnymi korporacjami gospodarczymi i finansowymi), naukowych (zapewnienie najwyższych standardów instytucji naukowych i badawczych oraz bogatej oferty centrów transferu technologii), kulturowych i symbolicznych (obecność placówek kulturalnych najwyższej rangi, ważne wydarzenia kulturalne) oraz usług medycznych i transportowych. Wizja województwa śląskiego w 2020 r. została określona w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020”, zgodnie z którą będzie ono „regionem zapewniającym dostęp do usług publicznych o wysokim standardzie, o nowoczesnej i zaawansowanej technologicznie gospodarce oraz istotnym partnerem w procesie rozwoju Europy”. Zwrócono uwagę, że dla tak zdefiniowanej wizji trzeba sformułować podstawowe wyzwania rozwoju przestrzennego obejmujące np.: zmianę profilu gospodarczego i technologicznego, kontynuację restrukturyzacji, budowę multimodalnego i policentrycznego układu transportowo-komunikacyjnego, usprawnienie powiązań w ramach sieci europejskiej. Zauważono również, że ze względu na miejsce zajmowane przez region w przestrzeni europejskiej i krajowej policentryczna dostępność układu transportowo-komunikacyjnego powinna być rozpatrywana łącznie w trzech wymiarach: międzynarodowym (kluczowe znaczenie nadano lotnisku Katowice Airport), krajowym (konieczność dążenia do rozbudowy wielokierunkowego systemu transportu drogowego oraz modernizacji systemu transportu szynowego), wewnętrznym (priorytetem jest kształtowanie powiązań transportowych pomiędzy ośrodkami miejskimi stanowiącymi regionalne ośrodki usług publicznych oraz usprawnienie ruchu transportowo-komunikacyjnego poprzez powiązanie centrów miast z węzłami sieci autostrad i dróg ekspresowych). W strategii „Śląskie 2020” określono również trzy priorytety, z których każdy ma istotne znaczenie dla rozwoju sektora usług publicznych w GOM. Priorytetami tymi są: Priorytet A: Województwo śląskie regionem nowej gospodarki kreującym i skutecznie absorbującym technologie. Priorytet B: Województwo śląskie regionem o powszechnej dostępności do regionalnych usług publicznych o wysokim standardzie. Priorytet C: Województwo śląskie znaczącym partnerem kreacji kultury, nauki i przestrzeni europejskiej. Z wizją prezentowaną w strategii „Śląskie 2020” jest silnie skorelowana wizja Metropolii „Silesia” zapisana w Strategii Rozwoju Górnośląsko – Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia” do 2025 r.: „Metropolia »Silesia« to policentryczny zespół miejski o wysokim kapitale społecznym, pozwalający osiągnąć pełnię życia dzięki atrakcyjnym warunkom pracy i zamieszkania w czystym środowisku, w regionie o nowoczesnej gospodarce, z wysoko rozwiniętymi usługami publicznymi w zakresie nauki, kultury, zdrowia i transportu”. Osiągnięciu docelowej wizji Metropolii „Silesia” służyć mają zdefiniowane cele strategiczne, cele operacyjne, kierunki działań i działania. Autorzy raportu zidentyfikowali wówczas: pięć priorytetów, w ramach których wyróżniono siedem celów strategicznych osiąganych poprzez realizację 12 celów operacyjnych i 30 kierunków działań. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV 5.2.3 Strona 30 Implikacje wynikające z uwarunkowań globalnych Kontekst zewnętrzny polityki rozwoju metropolitalnego GOM tworzą orientacje i tendencje zmian w jego otoczeniu. Kluczowymi orientacjami, których oddziaływanie jest szczególnie istotne, są: orientację na globalizację, która oznacza coraz silniejszy związek procesów zachodzących na obszarach metropolitalnych z relacjami w skali globalnej (dostęp do zasobów, które można łatwo przemieszczać, lub z których można korzystać w sposób zdalny; wyższy standard usług publicznych, wyższa jakość przestrzeni miejskiej i stylu życia itp.); orientację na digitalizację, która oznacza postępującą wirtualizację systemów zarządzania większością usług (w tym usługami publicznymi) oraz zarządzania produkcją (np. rozbudowa systemów przesyłu danych, standaryzacja i integracja systemów informatycznych itp.); orientację na ekologizację, która oznacza włączenie w gospodarkę myślenia kategorią działania w sposób jak najmniej obciążający środowisko, w tym taki, który bazuje na ponownym wykorzystaniu zasobów (recykling, rekonwersja, rewitalizacja terenów obciążonych działalnością człowieka, minimalizowanie negatywnych efektów zewnętrznych działalności przemysłowej oraz funkcjonowania dużych skupisk ludzkich itp.); orientację na adaptacyjność, która oznacza zmianę logiki funkcjonowania rynków pracy związaną z nowym postrzeganiem umiejętności i kompetencji pracownika (rozwijanie zdolności do adaptacji zarówno w ramach stanowisk pracy i pomiędzy nimi oraz zdolności do zmiany profilu zawodowego); orientację na zmniejszanie zużycia zasobów mineralnych, która oznacza poszukiwanie nowych sposobów wytwarzania produktów przy zmniejszonym zużyciu tradycyjnych czynników produkcji (wzrost popytu na światowej klasy ekspertów, wiedzę i umiejętności oraz wprowadzanie usług publicznych o cechach metropolitalnych, które w długookresowym bilansie kosztów wykazują tendencję do zmniejszania kosztów infrastruktury); orientację na tworzenie wartości dodanej, która oznacza zwiększenie zainteresowania w sektorze publicznym działaniami inkorporującymi na stałe mechanizm dźwigni rozwoju (poprawa dostępności i jakości oferty publicznej poprzez organizacyjne, techniczne i społeczne uczenie się oraz koncentrację wielopodmiotowych partnerstw i aliansów na nowoczesnych funkcjach, w tym funkcjach metropolitalnych); orientację na kompetencje i innowacyjność, która oznacza cywilizacyjne wyzwania rozwoju z uwzględnieniem nowych kierunków przemian w gospodarkach lokalnych i regionalnych (kreatywna gospodarka, gospodarka oparta na wiedzy, regiony innowacyjne itp.). 5.3 Wnioski z przeprowadzonych badań Implikacje dla metropolitalnej polityki władz publicznych wynikają z dorobku merytorycznego panelu horyzontalnego i paneli tematycznych, jak również z europejskich, krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych i koncepcyjnych oraz globalnych orientacji i tendencji zmian. Podstawą kreowania polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych są wizje tematyczne i scenariusze uwarunkowań opracowane w ramach projektu. Opracowane mapy drogowe projektów innowacyjnych i innowacji technologicznych pozwalają na doprecyzowanie instrumentalnej warstwy polityki. Postulaty dotyczące rozmieszczenia infrastruktury i usług metropolitalnych oraz Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 31 form przestrzennych ich świadczenia umożliwiają doprecyzowanie lokalizacyjnego wymiaru polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych, czyli określenie modelu przestrzennego. Wyniki analizy dokumentów strategicznych i programowych pozwalają na stwierdzenie, że rozwój sektora usług publicznych jest zgodny i komplementarny z celami i priorytetami zapisanymi w obowiązujących dokumentach strategicznych. Priorytet sustensywnego i konkurencyjnego rozwoju, zapisany w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, podkreśla potrzebę budowania pozycji Aglomeracji Górnośląskiej jako jednego z centrów rozwoju cywilizacyjnego Polski w przestrzeni europejskiej. Jak wynika z przeprowadzonych badań GOM postrzegany powinien być jako miasto centralne wraz z obszarami miejskimi, między którymi budowane są powiązania infrastrukturalne i instytucjonalne w układzie regionalnym, ale także w układzie krajowym i ponadkrajowym. Powiązania funkcjonalne powinny być rozpatrywane w aspekcie gospodarczym (obecność struktur zarządzania ważnymi korporacjami gospodarczymi i finansowymi), naukowym (zapewnienie najwyższych standardów instytucji naukowych i badawczych oraz bogatej oferty centrów transferu technologii), kulturowym i symbolicznym (obecność placówek kulturalnych najwyższej rangi, ważne wydarzenia kulturalne) oraz usług medycznych i transportowym, analiza których między innymi była objęta projektem foresight. Dodatkowo, ze względu na miejsce zajmowane przez region w przestrzeni europejskiej i krajowej, układ transportowokomunikacyjny powinien być rozpatrywany jednocześnie w trzech wymiarach wewnętrznym, krajowym oraz międzynarodowym. Podczas konstruowania wyzwań rozwoju przestrzennego GOM należy mieć na uwadze zmiany w profilu gospodarczym i technologicznym, kontynuację restrukturyzacji, budowę multimodalnego i policentrycznego układu transportowo-komunikacyjnego oraz usprawnienie powiązań w ramach sieci europejskiej. W analizowanych dokumentach podkreślano również istotność ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów przyrodniczych, przeciwdziałania negatywnym trendom demograficznym oraz pełniejszego wykorzystania zasobów pracy na rzecz rozwoju sektora usług publicznych w GOM. Oprócz uwarunkowań krajowych i regionalnych rozwoju usług publicznych w GOM na kreowanie metropolitalnej polityki władz publicznych mają wpływ uwarunkowania globalne. Procesy i zmiany zachodzące w GOM pozostają w silnym związku ze światowymi tendencjami zmian, dodatkowo ich skala i zakres decydują o atrakcyjności i konkurencyjności regionu. Dominującymi tendencjami, które należy brać pod uwagę podczas określania polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych, w odniesieniu do orientacji, przedstawione są w poniższej tabeli. Tabela 5-1. Dominujące tendencje zmian, wpływające na politykę rozwoju metropolitalnych usług publicznych Analizowane orientacje orientacja na globalizację Dominujące tendencje proces deindustrializacji tradycyjnych okręgów przemysłowych w Europie rozwój biznesowych usług wyższego rzędu dla firm globalnych postępująca internacjonalizacja przedsiębiorstw rosnąca deterytorializacja przedsiębiorstw wzrost konkurencji w przyciąganiu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, przedsiębiorców i talentów przez obszary metropolitalne rosnące znaczenie inwestycji infrastrukturalnych (w TEN-T i wokół TEN-T oraz w skali transkontynentalnej) skracających dystans do regionów innowacji i ośrodków wzrostu Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Analizowane orientacje Strona 32 Dominujące tendencje tworzenie nowej generacji sieci transmisji danych powszechność usług e-biznesu, e-edukacji, e-zdrowia itp. wpływ e-biznesu na zmianę form prowadzenia tradycyjnej działalności handlowej i orientacja na usługowej oraz sposób użytkowania obiektów i terenów miejskich digitalizację upowszechnianie nowych form zarządzania usługami publicznymi wykorzystujących technologie tematyczne upowszechnienie interaktywnych technologii sieciowych w systemach nauczania i uczenia się redukcja zużycia energii pochodzącej z paliw stałych w transporcie miejskim, mieszkalnictwie i sektorze usług porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w skalach wielkoobszarowych (zlewniowych) redukcja emisji gazów cieplarnianych orientacja na promowanie tworzenia terenów zielonych na obszarach miejskich ekologizację renaturalizacja zdegradowanych obszarów postindustrialnych presja na ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów i upowszechnianie technologii recyklingu proekologiczna zmiana zachowań gospodarstw domowych i wspólnot lokalnych indywidualizacja form uczestnictwa w rynku pracy orientacja na rozwój instrumentów rynku nieruchomości sprzyjający wzrostowi mobilności rodzin oraz adaptacyjność zwiększający stopień dostosowania do potrzeb wynikających z różnych faz cyklu życia rodziny tercjaryzacja działalności na obszarach metropolitalnych orientacja na zmniejszenie zużycia tradycyjnych czynników produkcji w procesach wytwórczych zmniejszanie zmniejszenie kapitałochłonności infrastruktury komunalnej (transportowej, energetycznej, zużycia wodnej) zasobów ukierunkowanie inwestycji na dziedziny podnoszące produktywność i zatrudnialność w materialnych miastach orientowanie funkcji ekonomicznych miast na usługi i działalności produkcyjne o wysokiej orientacja na wartości dodanej tworzenie wartości rozwój instytucji sektora finansowego ukierunkowanych na przedsięwzięcia wysokiego dodanej ryzyka i rozwój kapitału intelektualnego przyśpieszone tempo kumulacji wiedzy i procesów dyfuzji innowacji dzięki wzrostowi udziału lokalnego biznesu, uniwersytetów i ośrodków badawczych w międzynarodowych sieciach współpracy orientacja na wzrost znaczenia przemysłów kreatywnych w gospodarczej strukturze działalności kompetencje i innowacyjność wzrost dostępności do usług sektora kultury wysokiej wzrost dostępności do usług sektora rozrywki powstanie nowej generacji usług zdrowotnych, opiekuńczych i rehabilitacyjnych Źródło: Rekomendacje dla polityki rozwoju metropolitalnego od Aglomeracji Górnośląskiej do Górnośląskiego Obszaru Metropolitalnego, Raport z etapu IV obejmujący: Implikacje dla metropolitalnej polityki władz publicznych oraz rekomendacje dla polityki metropolitalnej; Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katedra Badan Strategicznych i Regionalnych Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 33 6 REKOMENDACJE STRATEGICZNE DLA METROPOLITALNEJ POLITYKI WŁADZ PUBLICZNYCH SAMORZĄDOWYCH I RZĄDOWYCH Zachodzące procesy metropolizacji dotyczą one różnych dziedzin sfery gospodarczej, społecznej i kulturalnej. Plasują się one w wymiarze wielu funkcji metropolitalnych, związanych zarówno aktywnością innowacyjnego i kreatywnego biznesu, jak i sektora publicznego realizującego różne usługi publiczne. Aglomeracja Górnośląska przekształcająca się w Górnośląski Obszar Metropolitalny wymaga polityki metropolitalnej, w tym polityki rozwoju/wspierania metropolitalnych usług publicznych. Ewentualny niedorozwój metropolitalnych usług publicznych może okazać się już w najbliższej przyszłości barierą rozwoju obszaru metropolitalnego jako całości, w tym spowodować regres funkcji metropolitalnych kierujących się logiką biznesu właściwą gospodarce wiedzy i gospodarce kreatywnej. Przedstawione w poprzednim rozdziale raportu uwarunkowania polityki metropolitalnych usług publicznych w GOM tworzą podstawy formułowania rekomendacji strategicznych. 6.1 Struktura rekomendacji polityki metropolizacji i technologizacji usług publicznych Polityka rozwoju metropolitalnych usług publicznych, jako jedna z polityk rozwoju metropolitalnego w GOM rozumiana jest zarówno jako polityka metropolizacji usług publicznych, jak i polityka technologizacji usług publicznych. Polityka metropolizacji usług publicznych oznacza w pierwszej kolejności rozstrzyganie o sprawach wybranych, ważnych lokalnych usług publicznych w wymiarze metropolitalnym. Dotyczy to w szczególności usług publicznych ważnych dla zapewnienie sprawności funkcjonowania i jakości przestrzeni obszaru metropolitalnego – szczególnie usług związanych z kształtowaniem i ochroną środowiska oraz usług w dziedzinie transportu. W tym rozumieniu polityka metropolizacji usług publicznych oznacza awansowanie tych usług do rangi metropolitalnej. Polityka metropolizacji usług publicznych dotyczy również kreowania w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym usług publicznych rangi metropolitalnej, których dotychczas na tym obszarze nie było lub które mogą nie rozwinąć się ze względu na różne bariery miejscowe. Są to usługi związane z nowym popytem mieszkańców i gospodarki, z nowymi możliwościami rozwojowymi wynikającymi z atutów położenia i kontaktami zewnętrznymi podmiotów metropolitalnych GOM. Polityka metropolizacji usług publicznych w tym wymiarze dotyczy między innymi usług z dziedziny kultury, medycyny klinicznej, transportu zapewniającego dostępność zewnętrzną GOM. Polityka określona jako technologizacja usług publicznych w GOM wskazuje na konieczność asystencji władz publicznych na rzecz przyspieszenia technologicznego rozwoju usług publicznych rangi metropolitalnej. W GOM, przy jego złożonej strukturze urbanistycznej, konieczności rewitalizacji wielu przestrzeni miejskich i poprzemysłowych nie można już efektywnie rozwiązywać wielu kwestii środowiskowych, transportowych, lokalizacji nowych, przyszłościowych aktywności gospodarczych metodą małych działań zaradczych i rozwiązań prowizorycznych. GOM potrzebuje skoku technologicznego i śmiałych rozwiązań przyszłościowych otwierających możliwości rozwojowe w perspektywie pokoleń i z Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 34 uwzględnieniem radykalnych zmian w gospodarce regionu. Skok technologiczny GOM nie może ominąć sfery usług publicznych. Jest to tym bardziej pilne gdyż na tym obszarze chronicznie brakuje nowoczesnych obiektów i urządzeń z zakresu kultury wysokiej, szpitalnictwa klinicznego, szkolnictwa wyższego i badań naukowych. Nie funkcjonuje kolej regionalna czy metropolitalna, sieć kolejowa i tramwajowa ulega dekapitalizacji i dekompozycji przestrzennej. Nie ma nowoczesnych urządzeń parkingowych. Ciągle niekompletna jest infrastruktura ochrony środowiska. Technologizacja usług publicznych każe kłaść akcent na infrastrukturę usług publicznych i metropolitalne zarządzanie usługami infrastrukturalnymi. Syntetyczny opis procesów i dziedzin dla polityki metropolizacji usług publicznych i polityki technologizacji usług publicznych zaprezentowano w poniższej tabeli. Tabela 6-1. Wymiary, procesy i dziedziny polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych w GOM WYMIARY Metropolizacja usług publicznych Techno logizacja usług publicznych PROCESY Awansowanie wybranych usług publicznych do rangi usług metropolitalnych Wprowadzenie na obszar GOM nowych usług metropolitalnych Modernizacja technologiczna systemów infrastrukturalnych, Projektowanie i wdrażanie wyposażenia infrastrukturalnego nowej generacji, Aplikacja nowych systemów zarządzania metropolitalnymi usługami publicznymi, DZIEDZINY metropolitalne usługi transportowe, metropolitalne usługi zdrowotne, metropolitalne usługi kulturalne, metropolitalne usługi środowiskowe metropolitalna infrastruktura transportu, metropolitalna infrastruktura zdrowia, metropolitalna infrastruktura kultury, metropolitalna infrastruktura środowiska, 6.2 Funkcje i zasady polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych w GOM Nadrzędnym zadaniem polityki dotyczącej metropolitalnych usług publicznych w GOM jest wspieranie różnych przejawów procesu metropolizacji tego potencjalnego obszaru metropolitalnego. O ukształtowaniu się GOM jako dojrzałego obszaru metropolitalnego o znaczeniu krajowym i międzynarodowym, o trwałości procesów metropolizacji na tym obszarze zadecydują funkcje metropolitalne związane z globalnym biznesem gospodarki wiedzy i gospodarki kreatywnej. Użyteczność polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych należy widzieć w przekroju następujących funkcji: pomnażanie kapitałów – ludzkiego, społecznego, infrastrukturalnego, technologicznego, wspieranie kontaktów i tworzenie powiązań partnerskich nauki, kultury i biznesu, wzmacnianie atrakcyjności biznesowej, kulturalnej i środowiskowej, pozycjonowanie GOM w globalnej konkurencji i wymianie międzynarodowej poprzez stałe orientowanie się na wyszukiwanie kontaktów i powiązań zewnętrznych dla zaistnienia GOM w wymiarze międzynarodowym i globalnym. Ze względu na specyfikę społeczną, gospodarczą, przestrzenną i administracyjno – zarządczą GOM w polityce rozwoju metropolitalnych usług publicznych rekomenduje się następujące zasady: Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 35 Zasada koncentracji metropolitalnych usług publicznych w miejscach centralnych GOM, która sugeruje potrzebę myślenia o przyszłości GOM poprzez pryzmat wybranych miejsc jako miejsc wizerunkowych; Zasada spójności infrastrukturalnej obszaru metropolitalnego, która przedstawia GOM jako jeden obszar funkcjonalny, jako jedną całość niezależnie od obecnych czy przyszłych wewnętrznych podziałów administracyjnych; Zasada ciągłości programowania rozwoju w skali całego obszaru metropolitalnego, która wymaga stabilnych struktur programowania – organizacyjnych i metodologicznych oraz zaplecza badawczego i eksperckiego pracującego na rzecz przyszłości GOM; Zasada różnorodności rozwiązań instytucjonalnych, która zakłada dopuszczalność rozwiązań sektorowych w polityce i zarządzaniu usługami metropolitalnymi; Zasada partnerstwa wielopoziomowego i wielodziedzinowego, która odwołuje się do naturalnej cechy wszystkich obszarów metropolitalnych, jaką jest wielość ważnych, publicznych i niepublicznych podmiotów podejmujących decyzje strategiczne z punktu widzenia przyszłości obszaru metropolitalnego; Zasada trwałości struktur zarządzania strategicznego, która oznacza oparcie struktur zarządzania na stabilnych podstawach prawnych i instytucjach publicznych mających legitymację do działania w sprawach publicznych. Przełożenie tych zasad na praktyczne decyzje może być punktem zwrotnym na drodze do wzmocnienia i ukonstytuowania silnego ośrodka metropolitalnego na bazie struktur Górnośląskiego Związku Metropolitalnego. 6.3 Orientacje strategiczne w polityce rozwoju metropolitalnych usług publicznych w GOM W warstwie instrumentalnej realizowane być mogą dwie komplementarne orientacje polityki. Są to orientacje ofensywna (typu „push”) i defensywna (typu „pull”). Przyjęcie orientacji ofensywnej oznacza prowadzenie polityki nastawionej na skokowy rozwój sfery usług publicznych i realizowanej przez innowacyjne projekty generujące nowe typy usług publicznych i sposoby ich świadczenia. Przyjęcie orientacji defensywnej oznacza prowadzenie polityki skoncentrowanej na poprawie sprawności funkcjonowania sfery usług publicznych, realizowanej głównie przez zastosowanie i upowszechnienie wybranych (znanych) rozwiązań. Treść orientacji obydwu typów, które rekomendowane są do realizacji w odniesieniu do każdej z objętych foresightem dziedzin metropolitalnych usług publicznych zawierają poniższe tabele. Tabela 6-2. Orientacje strategiczne polityki rozwoju usług metropolitalnych w obszarze tematycznym: Transport TYP ORIENTACJI POLITYKI ofensywna PRZEDMIOT ORIENTACJI POLITYKI Przyszłościowe systemy transportu Systemy przemysłowego wykorzystania technologii materiałowych w transporcie proekologicznych Wykorzystanie alternatywnych źródeł napędu w transporcie defensywna Inteligentne systemy wiedzy w transporcie Inteligentne systemy zarządzania transportem Systemy zarządzania informacją przestrzenną Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 36 Tabela 6-3 Orientacje strategiczne polityki rozwoju usług metropolitalnych w obszarze metropolitalnych usług zdrowotnych TYP ORIENTACJI POLITYKI PRZEDMIOT ORIENTACJI POLITYKI Telemedycyna terapeutyczna ofensywna Bioinżynieria medyczna Robotyzacja w medycynie i rehabilitacji Nanotechnologie Telemedycyna diagnostyczna Symulacje i modelowanie procesów medycznych defensywna Biotechnologia medyczna Technologie diagnostyczne Protezy serca Tabela 6-4. Orientacje strategiczne polityki rozwoju usług metropolitalnych w dziedzinie: Kultura TYP ORIENTACJI POLITYKI ofensywna defensywna PRZEDMIOT ORIENTACJI POLITYKI Kulturyzacja i europeizacja Górnośląskiego Obszaru Metropolitalnego - Europeizacja sektora sztuk performatywnych GOM - Kulturyzacja przestrzeni metropolitalnej GOM - Kulturyzacja gospodarki śląskiej Wzmacnianie intelektualnego i technologicznego potencjału rozwoju sektora sztuk performatywnych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym - Wspieranie edukacji kulturalnej mieszkańców GOM w przekroju różnych grup wiekowych - Promowanie uczestnictwa w metropolitalnym rynku kultury - Odkrywanie i rozwijanie śląskich talentów artystycznych - Wspieranie karier i środowisk artystycznych - Kształcenie łączące sztuki performatywne, technologię i biznes Modernizacja i rozbudowa infrastruktury sektora TOMT w GOM, w tym z zaangażowaniem kapitałowym sektora prywatnego - Rozwój sieci małoskalowych obiektów kultury w Metropolii - Rozwój kompetencji samorządów i biznesu w zakresie inżynierii finansowej w sektorze kultury - Technologie edukacji kulturalnej - Technologie wspierające twórczość artystyczną - Technologie bazowe w infrastrukturze technicznej sektora TOMT Kreowanie i technologiczne obudowanie łańcuchów wartości kulturalnych i wspieranie rozwoju przemysłów kultury w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym - Rozwijanie oferty kulturalnej Metropolii - Prokulturowa waloryzacja dziedzictwa przemysłowego - Rozwijanie usług na rzecz przemysłów kultury - Artystyczna profesjonalizacja promocji wydarzeń kulturalnych - Tworzenie kulturalnej marki metropolii - Wzmacnianie marki Metropolii Silesia jako Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV TYP ORIENTACJI POLITYKI defensywna Strona 37 PRZEDMIOT ORIENTACJI POLITYKI Europejskiego bieguna muzyki i przemysłu muzycznego - Zwiększanie technologicznej dostępności metropolitalnej oferty kulturalnej - Upowszechnianie kultury za pośrednictwem nowych mediów - Upowszechnienie nowoczesnych narzędzi sprzedaży produktów sektora TOMT - Promocja i umiędzynarodowienie śląskiej oferty kulturalnej - Technologie utrwalania i przekazu dziedzictwa kulturowego - Multimedialne technologie przekazu treści kulturalnych - Technologie upowszechniania informacji o sektorze TOMT w GOM - Technologie promocji metropolii kultury - Technologie inżynierii finansowej - Technologie sprzedaży i dystrybucji produktów sektora TOMT Medializacja przestrzeni kulturowej Górnośląskiego Obszaru Metropolitalnego - Multimedialne technologie kulturyzacji przestrzeni GOM Tabela 6-5. Orientacje strategiczne polityki rozwoju usług metropolitalnych w obszarze tematycznym Metropolitalne systemy zarządzania środowiskiem TYP ORIENTACJI POLITYKI PRZEDMIOT ORIENTACJI POLITYKI Systemy komunalne w miastach Gospodarka odpadami w zakresie recyklingu i unieszkodliwiania ofensywna Wykorzystanie alternatywnych, odnawialnych źródeł energii Remediacja gruntów Systemy bazodanowe oraz GIS w wizualizacji i zarządzaniu środowiskiem Systemy komunalne w miastach defensywna Systemy termicznego przekształcania odpadów komunalnych i osadów ściekowych Wykorzystanie alternatywnych, odnawialnych źródeł energii Systemy bazodanowe oraz GIS w wizualizacji i zarządzaniu środowiskiem mieszana 6.4 Systemy kształtowania zasobów wodnych Innowacje technologiczne / innowacyjne metropolitalnych usług publicznych w GOM projekty polityki rozwoju Operacjonalizacja wyróżnionych orientacji strategicznych realizowana jest poprzez identyfikację powiązanych z nimi innowacyjnych projektów i innowacji technologicznych. Projekty innowacyjne i ich grupy mogą być w polityce klasyfikowane według kryterium mechanizmu interwencji wymaganej dla ich realizacji. Wyróżniono tu jako podstawowe: mechanizm interwencji publicznej oznaczający, że inicjatywa decyzyjna powinna być domeną władzy Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 38 publicznej, która to władza poszukuje partnerów do realizacji wspólnych projektów oraz mechanizm rynku i konkurencji oznaczający, że inicjatywa projektowa powinna należeć do podmiotów sektora biznesu lub podmiotów sektora obywatelskiego przy wsparciu ze strony władzy publicznej. Podział innowacji technologicznych i ich grup dokonany być może przy uwzględnieniu dwóch kryteriów. Są to: kryterium mechanizmu interwencji oraz kryterium fazy w cyklu życia. W charakterystyce innowacji technologicznych wyróżniono: fazę inkubacji – znajdują się w niej technologie zalążkowe, pozostające w sferze koncepcyjnej i wymagające prac badawczo-rozwojowych umożliwiających ich transfer do sfery usług metropolitalnych, fazę aplikacji – znajdują się w niej technologie pilotażowe, których stopień zaawansowania umożliwia ich wdrażanie w proces świadczenia usług metropolitalnych, po spełnieniu miejscowych warunków aplikacyjności, fazę upowszechniania – znajdują się w niej technologie standardowe, stanowiące stałą podstawę świadczenia usług metropolitalnych. Rdzeniową częścią szczegółowych rozwiązań polityki powinna stać się lista innowacji technologicznych oraz innowacyjnych projektów, kategoryzowana wg powyżej opisanych reguł. Łączne uwzględnienie: wymiarów polityki (metropolizacja vs. technologizacja), typu orientacji strategicznej (ofensywna vs. defensywna), typu mechanizmu interwencji (władza publiczna vs. rynek) pozwala określić dwa typy polityki metropolitalnych usług publicznych – politykę w wymiarze metropolizacji (i jej 4 rodzaje) oraz politykę w wymiarze technologizacji (i jej 4 rodzaje). Z wymiarem metropolizacji powiązano zidentyfikowane w wyniku prac warsztatowych projekty innowacyjne. W wymiarze technologizacji uplasowano innowacje technologiczne i ich grupy. Orientację ofensywną (typu push) interpretować można jako typ myślenia o przyszłości skoncentrowany na podejmowaniu ambitnych wyzwań strategicznych i wyznaczaniu nowych trajektorii rozwoju usług publicznych w GOM. Istotą orientacji defensywnej (typu pull) jest koncentracja uwagi na działaniach poprawiających sprawność funkcjonowania aktualnego systemu świadczenia usług publicznych. W przypadku dominacji mechanizmu interwencji publicznej w prowadzeniu polityki metropolizacji i technologizacji usług publicznych punkt ciężkości w definiowaniu istoty tych polityk związany jest z określeniem ich generalnych celów. Oznacza to akceptację ujęcia teleologicznego. W przypadku dominacji mechanizmu rynku i konkurencji w prowadzeniu polityki metropolizacji i technologizacji usług publicznych punkt ciężkości w definiowaniu istoty tych polityk przesuwa się w stronę określenia stosowanych w ich ramach głównych instrumentów działania. Oznacza to stosowanie ujęcia instrumentalnego. Na tym tle w polityce metropolizacji rekomenduje się przyjęcie następującej ścieżki strategicznej: polityka wzrostu różnorodności usług metropolitalnych, polityka kontraktowania usług metropolitalnych, polityka skokowej zmiany standardów infrastrukturalnych, polityka kreowania i wspierania aliansów biznesowych (B2B, B2R&D). Na ścieżkę strategiczną polityki technologizacji składają się sekwencyjnie: polityka akwizycji i wdrażania innowacyjnych technologii, polityka instytucjonalizacji wdrożeń technologicznych, polityka kreacji potencjału badawczego i infrastruktury transferu technologii, polityka terytorializacji kluczowych kompetencji technologicznych. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV 6.5 Strona 39 Model przestrzenny rozwoju metropolitalnych usług publicznych w GOM Na obszarze GOM zachodzą różne procesy przestrzenne/lokalizacyjne. Procesom koncentracji działalności usługowych i przebudowy obszarów centralnych miast towarzyszą procesy dekoncentracji ludności i suburbanizacji. Sfera usług publicznych jest pod tym względem zróżnicowana. Usługi specjalistyczne, wyższego rzędu o znaczeniu egzogenicznym dla GOM, w tym takie jak kultura wysoka czy kliniczna ochrona zdrowia poszukują miejsc nowej koncentracji. Z kolei usługi o znaczeniu endogenicznym, w tym usługi transportowe czy usługi środowiskowe ulegają rozpraszaniu z tendencjami do nasycania wszystkich przestrzeni lokalnych urządzeniami infrastrukturalnymi. Dla prowadzenia polityki rozwoju metropolitalnych usług publicznych ważne wydają się być pewne zasady kształtowania struktur przestrzennych poszczególnych dziedzin usług metropolitalnych. Są to: zasada skupiania w zwartych zakomponowanych przestrzeniach lub węzłach obiektów u urządzeń usługowych dla uzyskania efektu skali, dobrego wizerunku miejsca, tworzenia się klastrów, zasada dogodnego i zrównoważonego dostępu do usług metropolitalnych mieszkańców, społeczności lokalnych, aktywnych środowisk, zasada skutecznej obsługi obszaru GOM i jego węzłowych przestrzeni w relacjach zewnętrznych i wewnętrznych, zasada utrzymania tradycji i ciągłości działalności usługowej renomowanych miejsc i ośrodków. Rozbudowa infrastruktury transportowej i rozwój metropolitalnych usług transportowych w GOM wymaga uwzględnienia modelu transportowego regionu jako modelu/układu obwodnicowo – średnicowego. Układ taki zaczyna się stopniowo tworzyć. Wyznaczy ramy przestrzenne technologicznego rozwoju metropolitalnych usług transportowych. Model przestrzenny metropolitalnych usług zdrowotnych można określić jako model wieloośrodkowy. Wyznaczają go w podstawowym zakresie referencyjne placówki ochrony zdrowia zlokalizowane w „starych”, renomowanych miejscach. W przypadku metropolitalnych usług zdrowotnych chodzi nie tyle o szukanie nowych lokalizacji nowych placówek ochrony zdrowia, co o zapewnienie dogodnego dostępu do istniejących miejsc świadczenia nowych, technologicznie zaawansowanych usług zdrowotnych. W dziedzinie usług z zakresu kultury, w tym głównie kultury wysokiej preferowanym modelem przestrzennym jest model koncentryczny. W modelu tym zwrócić należy szczególną uwagę na kreowanie centrum/stolicy obszaru metropolitalnego oraz wzmacnianie miast rdzeniowych powiązanych z centrum metropolitalnym. Przestrzeń GOM wymaga w całości swoistego nasycenia urządzeniami i działalnością usługową z zakresu ochrony środowiska. W tym przypadku można mówić o modelu przestrzennym tych usług jako modelu rozproszonym. Z jednej strony przestrzenny kształt głównych składowych środowiska przyrodniczego (zlewnie rzek, kompleksy leśne itp.) a z drugiej struktura zabudowy miejskiej oraz stare i nowe miejsca koncentracji ludności wyznacza przestrzenie węzłowe metropolitalnych usług środowiskowych. Syntetyczną rekomendację modeli przestrzennych metropolitalnych usług publicznych przedstawiono w tabeli 6-6. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 40 PREFEROWANE FORMY PRZESTRZENNE MODEL PRZESTRZENNY ZDROWIE - Referencyjne placówki ochrony zdrowia -Specjalistyczne, dostępne, wysokiej jakości usługi zdrowotne (produktywizytówki) -Referencyjne placówki ochrony zdrowia ulokowane w określonych miastach regionu obejmują swym oddziaływaniem cały GOM MODEL WIELOOŚRODKOWY TRANSPORT - Wielofunkcyjne węzły transportowe - Multimodalne systemy infrastruktury transportowej - Transeuropejskie centra logistyczne -Zintegrowane usługi transportu publicznego -Multimedialne systemy obsługi pasażera -Obwodnicowe systemy infrastruktury transportowej -Rusztowo-średnicowe formy przestrzennej organizacji infrastruktury transportowej MODEL WIELOWĘZŁOWY (OBWODNICOWOŚREDNICOWY) KULTURA -Markowe i rozpoznawalne w skali - Wielofunkcyjne międzynarodowej obiekty kultury wydarzenia kulturalne z - Plenerowe przestrzenie użyciem multimediów kultury -Atrakcyjna oferta - Zrewitalizowane kulturalna dla obiekty i tereny mieszkańców, postindustrialne przedsiębiorców, turystów i inwestorów -Strefy kultury wysokiej w Katowicach jako stolicy regionu i Metropolii -Miejsca centralne w śródmieściach miast Metropolii MODEL KONCENTRYCZNY ŚRODOWISKO Tabela 6-6. Przestrzenny model rozwoju usług metropolitalnych - Infrastruktura naturalna (m.in. korytarze naturalne, obszary cenne przyrodniczo, zasoby wodne) - Infrastruktura materialna (m.in. sieci ciepłownicze, oczyszczalnie ścieków, stacje uzdatniania wody) - Infostruktura (bazy danych) -Naturalne kompozycje przestrzenne -Układ rozproszony np. sieci ciepłownicze oraz układ centralny np. oczyszczalnie ścieków, spalarnie -Mieszany (układ rozproszony tj. zbieranie informacji oraz układ centralny tj. gromadzenie informacji) MODEL ROZPROSZONY INFRASTRUKTURA METROPOLITALNA 6.6 USŁUGI METROPOLITALNE -Urządzanie zieleni publicznej -Gospodarka odpadami oraz utrzymanie porządku i czystości -Gospodarka wodna – zaopatrzenie w wodę i kanalizację -Zaopatrzenie w energię -Zapewnienie bezpieczeństwa środowiskowego System zarządzania strategicznego rozwojem metropolitalnych usług publicznych w GOM Podstawą budowy systemu zarządzania strategicznego w GOM są istniejące poziomy i struktury administracji publicznej na przedmiotowym obszarze. GOM nie jest obszarem wspólnoty interesów. Nie ma poczucia jednolitości interesów i celów metropolitalnych. Obecnie konfliktowość interesów i sprzeczność celów jego głównych aktorów dominuje nad skłonnością do współdziałania i generowania metropolitalnych Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 41 rozwiązań. Polityka metropolitalna, w tym polityka rozwoju metropolitalnych usług publicznych w GOM może być prowadzona jedynie jako polityka partnerska strategicznych aktorów tego obszaru. Budowanie systemu zarządzania strategicznego dla GOM może być z jednej strony czynnikiem wspierającym narodziny polityki metropolitalnej, a z drugiej warunkiem realizowalności ustaleń tej polityki. System zarządzania strategicznego w GOM powinien być nastawiony na budowanie siły konkurencyjnej GOM w otoczeniu i uzyskiwanie przewag konkurencyjnych stosownie do posiadanych atutów i przyjętych celów polityki oraz na podnoszenie atrakcyjności lokalizacyjnej całego obszaru metropolitalnego. Wiodącą metodą zarządzania strategicznego metropolitalnymi usługami publicznymi powinna być metoda zarządzania przez projekty. Oznacza to, że system zarządzania strategicznego generuje wielkie, ponadlokalne projekty rozwojowe i mobilizuje zasoby na rzecz ich realizacji. Strategiczne (wielkie i ponadlokalne) projekty są w ten sposób narzędziem zarządzania zmianą – budują siłę konkurencyjną i/lub podnoszą atrakcyjność GOM. Bazą do uruchomiania strategicznego myślenia projektowego, a dalej selekcji projektów generowanych w ramach różnych porozumień i form partnerstwa może być zbiór innowacyjnych projektów i innowacji technologicznych uzyskany w pracach foresightu, projekty i innowacje technologiczne odnoszą się do infrastruktur i nowych usług, które powinny być obecne w przestrzeni GOM. Metoda zarządzania przez projekty jest podejściem, które umożliwia: stopniowe, iteracyjne budowanie wspólnoty interesów, zawiązywanie konkretnych inicjatyw projektowych, budowanie struktur organizacyjnych wokół projektów, montaż finansowy na rzecz realizacji uzgodnionych projektów. Stosowanie metody zarządzania przez projekty jako składowej zarządzania strategicznego rozwojem usług publicznych w GOM wymaga stworzenia ram organizacyjnych w postaci projektowych jednostek organizacyjnych, które byłyby w stanie prowadzić systematyczne prace studialno – diagnostyczne i projektowe w skali całego Górnośląskiego Obszaru Metropolitalnego. Uruchomienie systemu zarządzania strategicznego w GOM wymaga ogólnych ram organizacyjnych umożliwiających wypełnianie wszystkich podstawowych funkcji zarządzania. Do tego najlepszy byłyby układ organizacyjny zarządzania oparty na strukturach administracji publicznej – samorząd metropolitalny. W tym względzie przywołać trzeba inicjatywy ustawodawcze dotyczące samorządu metropolitalnego Aglomeracji Górnośląskiej. Ustawa metropolitalna dla GOM z pewnością ułatwiła by zarządzanie tym obszarem, przyspieszyła wiele działań, w tym realizację strategicznych projektów rozwojowych, o których myśli się na tym obszarze od wielu lat. System zarządzania strategicznego w GOM powinien być uruchamiany stopniowo, niezależnie od tego, czy i kiedy uda się w Polsce wprowadzić w życie ustawodawstwo aglomeracyjne (metropolizacyjne), czy też ustawę specjalną dla Aglomeracji Górnośląskiej. Nawet w sytuacji gdy powstanie samorząd metropolitalny dla GOM nie zniknie w systemie zarządzania strategicznego znaczenie dużych, rdzeniowych gmin w procesach rozwoju tego obszaru. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 42 7 PROPOZYCJA SYSTEMU WDRAŻANIA WYNIKÓW PROJEKTU W ramach realizacji Zadania IV wypracowano propozycję systemu wdrażania wyników projektu. Podstawą tej propozycji była konfrontacja dotychczasowego dorobku projektu z doświadczeniami wdrażania rezultatów projektów typu foresight w kraju i na świecie. Problematyka wdrażania wyników polskich projektów foresight była traktowana na ogół powierzchownie, przyjmowano np. iż jest to wyłącznie element promocji projektu polegający na organizacji konferencji lub też publikowaniu jego rezultatów w formie zwartego raportu lub monografii. Praktyka wdrażania foresightów regionalnych na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat w różnych częściach świata, w tym w Europie, dowodzi, że jest to skuteczne narzędzie kształtowania polityki rozwoju. Wyniki przeglądu tego typu projektów prowadzą jednak do wniosku, iż brak jest uniwersalnej „recepty”, która obejmowałaby zestaw dobrych praktyk stosowalnych w dowolnym regionie i dla dowolnego zakresu tematycznego foresightu. Przy wszystkich odmiennościach, systemy wdrażania wyników foresightów regionalnych w ostatnich kilkunastu latach zawsze zawierają budowę i ustawiczne podtrzymywanie trwałej, sieciowej współpracy podmiotów zaangażowanych w tworzenie i realizację regionalnej polityki rozwoju. Regułą jest również, że w sieci takiej uczestniczą przedstawiciele różnych sektorów, a procesm sieciowania jest inicjowany i rozwijany już w trakcie danego projektu. W przypadku naszej Metropolii, wśród głównych instytucji wdrażających musi znaleźć się reprezentacja samorządowa miast, metropolii i władz województwa, ale także przedstawiciele środowisk gospodarczych, pozarządowych, naukowych, eksperckich. Oczekiwania co do trwałej, sieciowej współpracy zostały potwierdzone wynikami badań ankietowych metodą Delphi (patrz rozdział 4), gdzie w katalogu w zestawie różnych propozycji właśnie taki rodzaj podejmowanych działań uzyskał wysoką pozycję wśród wskazań respondentów. Przedstawioną propozycję systemu wdrażania projektu uwiarygodnia logika, jaką kierowano się przy realizacji wszystkich zadań. Zgodnie z tą logiką w realizację zaangażowano szeroką grupy interesariuszy ze szczególnym uwzględnieniem osób mających realną możliwość implementowania ustaleń projektu poprzez codzienne działania oraz podejmowane decyzje. Tę formę wdrażania można nazwać wdrażaniem intencyjnym nie ujętym wprawdzie w konkretne ramy organizacyjne, ale przebiegającym z różną intensywnością w różnych obszarach życia społecznego i gospodarczego naszego regionu. Podstawą niniejszej propozycji jest także odwołanie do sprawdzonych w świecie rozwiązań organizacyjnych wykorzystujących sieciowanie interesariuszy w taki sposób, aby ustalenia projektu były nie tylko stale obecne w debacie publicznej, ale podlegały ciągłej modyfikacji dostosowując się do aktualnych uwarunkowań. Koncepcja wdrażania wyników obejmuje zatem następujące fazy: faza wdrażania wyników projektu w trakcie jego trwania na którą składają się takie działania jak: a) angażowanie interesariuszy (antycypacja), b) opracowanie wizji, scenariuszy, map drogowych które w sposób syntetyczny przedstawiają ustalenia projektu oraz oczekiwany kierunek zmian c) promocja cząstkowych wyników projektu na konferencjach cząstkowych oraz publikowanie wyników, faza wdrażania po zakończeniu projektu dzieląca się na działania „miękkie” i „twarde” wdrażania wyników projektu. Przez działania „miękkie” rozumie się tutaj szeroką promocję, upowszechnianie i dostęp do wszelkich materiałów wypracowanych w ramach Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 43 realizacji projektu, natomiast jako „twarde” określono działania skutkujące powołaniem Forum Partnerskiego na rzecz Metropolii oraz inne ingerujące w struktury organizacyjne. Na poniższym schemacie przedstawiono fazy koncepcji wdrażania wyników projektu. Rysunek 7-1. Fazy koncepcji wdrażania wyników projektu Rozwój Metropolii, a w szczególności tej sfery, w której upatruje się największych korzyści gospodarczych i społecznych, tj. metropolitalnych usług publicznych, wymaga zaangażowania Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 44 szerokiego spektrum interesariuszy i podejmowania wielowymiarowych działań. Dlatego też koncepcja wdrożenia wyników projektu oparta jest na następujących założeniach: wizje rozwojowe i scenariusze wypracowane w projekcie są podstawą i punktem odniesienia dla dalszych działań związanych z formułowaniem spójnego decyzyjnie obszaru metropolitalnego, którego zręby tworzy obecnie Górnośląski Związek Metropolitalny, warunkiem realizacji scenariusza sukcesu (Metropolia w roku 2030 będzie miała wszystkie cechy dojrzałego i konkurencyjnego ośrodka zapewniającego wysoki poziom życia jego mieszkańcom), czyli wykorzystania wszystkich szans rozwojowych i wykonania „skoku cywilizacyjnego” jest możliwie najlepsza współpraca wszystkich uczestniczących instytucji, w tym zwłaszcza samorządowych, a jednym z pierwszych efektów tej współpracy musi być określenie ram instytucjonalnych i finansowo – organizacyjnych Metropolii, głównym miernikiem sukcesu będzie wysoka jakość i powszechna dostępność usług publicznych, funkcjonujących harmonijnie w skali Metropolii i jej miast, przy czym współpraca miast wiązać się będzie z ich specjalizacją w poszczególnych rodzajach usług, o powodzeniu i ostatecznym kształcie projektu „Metropolia” zadecyduje nie tylko konsensus pomiędzy głównymi aktorami ale także zaangażowanie szerokiego grona instytucji i osób zainteresowanych współpracą na rzecz rozwoju metropolii i jej usług, dwuipółletnia realizacja projektu pozwoliła na zaangażowanie i zdefiniowanie oczekiwań znaczącej grupy kluczowych interesariuszy reprezentujących środowiska gospodarcze, naukowe i pozarządowe, mogących w przyszłości współdecydować o rozwoju Metropolii i jej usług; grupa ta jest zalążkiem trwałej sieci współpracy na rzecz metropolizacji naszego obszaru. Wdrożenie foresightu oznaczać będzie wypracowanie i wdrożenie metropolitalnej polityki rozwoju usług publicznych, spójnej zarówno z politykami rozwoju miast jak z polityką rozwoju województwa śląskiego. Wdrażanie wyników foresightu musi znaleźć formalny wyraz we włączeniu jego wyników w procesy strategiczne, np. poprzez sporządzenie i wykorzystanie na podstawie wyników foresightu, list priorytetów dla GZM i dla Urzędu Marszałkowskiego jako ramy dla oceny projektów i planów strategicznych oraz dla decyzji o dystrybucji środków finansowych na projekty badawcze, rozwojowe, organizację struktur proinnowacyjnych uwzględnienie w regionalnej polityce proinnowacyjnej projektów metropolitalnych i realizowanych w układach sieciowych. Nieformalnym wyrazem włączenia wyników foresightu w procesy strategiczne będzie uwzględnienie dorobku projektu w strategiach i programach operacyjnych instytucji samorządowych i gospodarczych działających na obszarze Metropolii, np. w Strategii Rozwoju GZM oraz strategiach rozwoju miast. O skutecznym wdrażaniu wyników foresightu w sferze gospodarczej będzie można mówić wówczas, gdy przedsiębiorcy będą brali pod uwagę jego rezultaty przy podejmowaniu decyzji o strategicznych kierunkach rozwoju, odnośnie realizacji projektów inwestycyjnych i poszerzaniu ich oferty usługowej. Miernikiem powodzenia w sferze badawczej i rozwojowej będzie uwzględnianie wyników foresightu przez działające na obszarze Metropolii ośrodki naukowe, przy podejmowaniu decyzji o kierunkach badawczych finansowanych ze środków własnych lub dotacji. O pozytywnym wpływie foresightu na metropolitalny rynek pracy świadczyć będzie uwzględnianie rezultatów projektu przez osoby podejmujące decyzje związane z wyborem drogi kariery zawodowej (studenci, osoby uzupełniające kwalifikacje). Szczególną i dominującą rolę w systemie wdrażania rezultatów foresightu powinien odgrywać tandem Marszałek Województwa Śląskiego – Przewodniczący GZM. Powołają oni Forum Partnerskie na rzecz Metropolii (FPM) będące instytucjonalnym wymiarem sieci współpracy Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 45 (część schematu wydzielona przerywanymi liniami). Ich rolą będzie również organizowanie i przewodniczenie pracom FPM. Dobrze funkcjonujące FPM będzie przestrzenią, w której inspirowane będą zarówno „miękkie” działania na rzecz metropolizacji usług publicznych, jak i wypracowywane koncepcje i/lub projekty „twardych” elementów wdrażania foresightu. Na poniższym schemacie przedstawiono powiązania pomiędzy najważniejszymi komponentami proponowanego systemu wdrażania foresightu. Zaplecze instytucjonalne Zasób dokumentacyjny (ekspertyzy, raporty) Porozumienie inicjujące FORUM (UM+GZM+konsorcjum projektu) Zaplecze eksperckie (ok. 300 osób) Karta powołująca FORUM (UM+GZM+ Interesariusze instytucjonalni i społeczni) Forum Partnerskie na rzecz Metropolii Zaplecze prawne Instytucje wspierające (GUS, NFZ, ŚlZGiP) (Marszałek Województwa, GZM, środowiska samorządowe i organizacje pozarządowe, środowiska gospodarcze, nauka) • Zmodyfikowana Strategia GZM • Koncepcja zagospodarowania przestrzennego • Model finansowania metropolii • Struktura działów tematycznych MUP •Lider Metropolii Silesia •Status Metropolii (konsensus ) Współpraca z obszarami metropolitalnymi z kraju i Europy Ciała doradcze i partnerskie działające na szczeblu regionalnym Rysunek 7-2. Propozycja systemu wdrażania projektu „Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym” Misją Forum Partnerskiego na rzecz Metropolii będzie wsparcie władz Metropolii i Marszałka Województwa Śląskiego w wykorzystaniu szans na przyspieszenie rozwoju Metropolii, a zarazem w harmonizowaniu rozwoju Metropolii z rozwojem terenów przyległych i z rozwojem całego województwa śląskiego. FPM nie będzie pełnić funkcji zarządczych, nie będzie też wąskim ciałem doradczym (eksperckim). Będzie ono przestrzenią dla dyskusji, zbliżania stanowisk, wypracowywania projektów optymalnych rozwiązań dla Metropolii, konsolidacji środowisk opiniotwórczych, biznesowych, naukowych wokół idei metropolitalnej. Tym samym FPM przyczyni się do radykalnego zwiększenia kapitału społecznego poprzez integrację różnych środowisk i zorganizowanie ich wokół idei metropolizacji, przełamywanie barier i partykularyzmów hamujących procesy metropolizacyjne, kanalizowanie sporów kompetencyjnych między ośrodkami administracyjnymi, wspieranie procesu integracji a zarazem Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 46 specjalizacji miast, a także generowanie wspólnych pomysłów na metropolitalne projekty inwestycyjne i pozainwestycyjne. FPM będzie dostarczało wsparcia władzom województwa, władzom szczebla metropolitalnego (bez względu na to, jaka formuła ustrojowa Metropolii zostanie przyjęta) i władzom lokalnym w trudnym procesie doskonalenia wielopoziomowego systemu kierowania rozwojem. Pomoże ono w harmonizowaniu wydatków na rozwój usług publicznych w skali wojewódzkiej, metropolitalnej i lokalnej. Równocześnie będzie ono przestrzenią dyskusji i współpracy Metropolii z ościennymi miastami, gminami i powiatami oraz z pozostałymi obszarami metropolitalnymi województwa, tak, aby rozwój usług publicznych Metropolii był kołem zamachowym a nie barierą dla rozwoju pozostałej części województwa. FPM będzie działało nie tylko w najbliższych latach, ale także w okresie docelowym, niezależnie od przyjętego ustroju Metropolii. Formuła FPM będzie otwarta i w pierwszych latach funkcjonować ono będzie bez osobowości prawnej, w oparciu o zaproszenia i dobrowolność udziału. W późniejszym okresie może ono ewoluować w stronę stowarzyszenia lub agencji rozwoju; optymalna docelowa formuła FPM będzie zależała od przyjętego dla Metropolii rozwiązania ustrojowego. FPM będzie działać w wymiarze ogólnym oraz w zespołach tematycznych powoływanych przez Marszałka Województwa i Przewodniczącego GZM. Aktywność forum będzie realizowana również poprzez ogólnodostępną e-przestrzeń (portal), w której prowadzona będzie zarówno publiczna debata jak działalność edukacyjna i promocyjna na rzecz usług metropolitalnych oraz badanie rynku usług metropolitalnych (obserwatorium usług metropolitalnych). Główne zadania FPM na najbliższe lata to wypracowanie konsensusu co do przyszłego kształtu organizacyjnego i modelu finansowania metropolii, sformułowanie założeń (lub też włączenie się w ich opiniowanie) przyszłej ustawy metropolitalnej oraz lobbowanie na rzecz rozwiązań wzmacniających znaczenie ośrodków metropolitalnych w kraju. Inne, pilne tematy do podjęcia poprzez FPM, to: inicjowanie projektów rozwiązań innowacyjnych w tych obszarach usług, w których możliwe jest podniesienie funkcjonowania na poziom metropolitalny już w obecnych uwarunkowaniach prawnych, opracowanie propozycji systemu monitorowania jakości usług metropolitalnych i postępu procesu ich metropolizacji, opracowywanie projektów edukacyjnych związanych z metropolizacją, formułowanie rekomendacji ułatwiających przełożenie rezultatów foresightu na polityki regionalne i lokalne polityki, strategie i programy operacyjne, organizowanie prac służących integracji lokalnych strategii rozwoju i programów branżowych ze strategią rozwoju Metropolii (forma projektów, warsztatów, dyskusji). W horyzoncie najbliższych dwóch, trzech lat w zakres działań FPM powinno wejść także opracowanie projektów dokumentów o kluczowym znaczeniu, jak np. koncepcja (studium) zagospodarowania przestrzennego obszaru Metropolii, aktualizacja strategii rozwoju GZM, struktura działów tematycznych metropolitalnych usług publicznych (MUP). Należy podkreślić, że wszystkie wymienione rodzaje działań mogą być realizowane z pozycji marszałka województwa lub Górnośląskiego Związku Metropolitalnego lub stowarzyszeń działających w środowiskach gospodarczych, pozarządowych, naukowych. Pozytywne skutki danego działania będą jednak tym większe i tym trwalsze, im lepszy będzie poziom i jakość zaangażowania podmiotów reprezentujących różne sektory. Może to być zapewnione jedynie w formule współpracy sieciowej. FPM może być bardzo dobrym miejscem inicjowania rozmaitych działań na rzecz rozwoju usług metropolitalnych lub konsultowania idei takich działań, w tym przewidzianych do realizacji przez władze szczebla wojewódzkiego lub metropolitalnego. Na tym Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 47 forum mogą też być wypracowywane pomysły na szerokie angażowanie różnych grup interesariuszy w działania propagujące ideę metropolizacji (konkursy, wystawy, kampanie informacyjne, Dni Metropolii, wydarzenia kulturalne, szkolenia, warsztaty itd.). Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 48 8 NAPOTKANE PROBLEMY Reasumując przebieg prac wykonanych w ramach Zadania IV można sformułować poniższe problemy, które miały najistotniejszy wpływ na proces realizacyjny i wymagały podejmowania działań korygujących i integrujących działania poszczególnych zespołów: Zróżnicowany poziom szczegółowości przesyłanych opracowań i ekspertyz cząstkowych oraz wydłużanie terminów ich przekazywania, Zróżnicowane podejście ekspertów do niektórych zagadnień takich jak znaczenie innowacji technologicznych w kształtowaniu usług publicznych, czy też formuły organizacyjnej, która mogłaby wspomagać rozwój metropolitalnych usług publicznych, Prace Panelu Głównego (PG) nie doprowadziły do ujednolicenia stanowisk odnośnie końcowych wniosków z projektu ze szczególnym uwzględnieniem aspektów rekomendacyjnych jak i koncepcji wdrażania wyników projektu co wymagało organizacji szeregu spotkań roboczych w tym zakresie. Ponadto, przerwa między drugim, a trzecim spotkaniem PG oraz zmiany w składzie osobowym tego zespołu nie pozostała bez wpływu na przebieg jego prac, Część zespołu utożsamia Metropolię oraz usługi publiczne szczebla metropolitalnego wyłącznie z Miastem Katowice upatrując w stolicy regionu najsilniejszego gracza np. w obszarze kultury wysokiej, Obszarem stałej polemiki była kwestia ustawy metropolitalnej oraz jej roli w kształtowaniu rynku metropolitalnych usług publicznych. Kierownictwo projektu dążyło do wypracowania spójnej wizji rozwoju Metropolii oraz wariantowych scenariuszy, które dają asumpt do podejmowania wielu działań i inicjatyw na rzecz GOM bez względu na obecny stan oraz przyszły przebieg prac legislacyjnych nad ustawą metropolitalną. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 49 9 PODSUMOWANIE Realizacja Zadania IV polegała na pracach poszczególnych zespołów roboczych, spotkaniach warsztatowych zespołu Panelu Głównego oraz Biura Kierownika Projektu (BKP). Zadanie jest ostatnim etapem dwuipółletniego przedsięwzięcia koncentrującego się na określeniu kierunków oraz możliwości rozwoju metropolitalnych usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym przyczyniających się do osiągnięcia spójności społecznej i rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Do udziału w projekcie zostało zaangażowane szerokie grono uczestników, reprezentantów różnych dyscyplin naukowych, przedstawicieli samorządów, administracji, instytucji pozarządowych, ekspertów z wielu dziedzin oraz interesariuszy Metropolii. Wymagało to podejmowania szeregu działań korygujących i integrujących poszczególne zespoły w ramach przyjętego harmonogramu prac. Wielowątkowość podejmowanej problematyki oraz jej stała obecność w debacie publicznej stawiała przed uczestnikami foresight FORGOM potrzebę ciągłego konfrontowania rezultatów projektu zarówno w ramach zespołu realizującego jak i różne formy konsultacji z szeroką reprezentacją społeczną. Przebieg prac w ramach Zadania IV był zatem ukierunkowany na wypracowanie spójnego podejścia na rzecz rozwoju usług publicznych oraz wskazaniu kierunków oraz możliwości wzmocnienia ich metropolitalnego wymiaru w oparciu o wyniki wcześniejszych etapów prac. Szczególnie istotne były ustalenia Etapu III. Wypracowane wizje rozwojowe oraz wariantowe scenariusze rozwoju poszczególnych usług metropolitalnych jak i samej Metropolii były przedmiotem wnikliwej analizy zespołu realizującego i posłużyły do opracowania trzech cząstkowych ekspertyz: Identyfikacja mechanizmów włączania przedsiębiorstw w łańcuchy wartości usług publicznych, Implikacje dla metropolitalnej polityki władz publicznych, Rekomendacje strategiczne dla metropolitalnej polityki władz publicznych samorządowych i rządowych. Przedmiotowe ekspertyzy stanowiły wartościowy materiał poprzedzający opracowanie propozycji systemu wdrażania wyników projektu oraz wniosków końcowych w formie opracowania monograficznego. Rezultatem Zadania są rekomendacje oraz propozycje praktycznych rozwiązań zapewniających realizację scenariusza sukcesu „skok cywilizacyjny” w sferze usług publicznych GOM. Wśród najistotniejszych rekomendacji strategicznych decydujących o tempie metropolizacji głównych obszarów usług publicznych należy wymienić: określenie statusu prawnego i delimitacja Metropolii jako rezultat konsensusu pomiędzy najważniejszymi aktorami regionalnymi, budowanie struktur sieciowych oraz partnerstw na rzecz wzmocnienia procesu metropolizacji poprzez rozwój usług publicznych, praktyczne wdrożenie zasady „evidence-based policy” oraz wielopoziomowego zarządzania działaniami rozwojowymi na terenie GOM, budowanie kapitału społecznego poprzez zapewnienie społeczeństwu rzeczywistego udziału w procesach decyzyjnych dotyczących rozwoju metropolitalnych usług publicznych, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 50 zintegrowany i zarządzany (lub koordynowany) system usług komunalnych i infrastrukturalnych w takich obszarach jak: transport, gospodarka odpadami, specjalistyczne usługi zdrowotne, zaopatrzenie Metropolii w energię, bezpieczeństwo publiczne, mieszkalnictwo, oświata i nauka oraz administracja, realizacja dużych metropolitalnych projektów infrastrukturalnych oraz wdrożenia prometropolitalnych rozwiązań organizacyjnych i finansowych. Nie można również pominąć roli Metropolii jako koordynatora oraz mecenasa wybranych działań w sferze kultury. Przedstawione w niniejszym raporcie sprawozdanie z przeprowadzonych prac oraz propozycja systemu wdrażania wyników projektu foresight są istotną składową formułowania dobrych praktyk dla innych obszarów metropolitalnych w kraju. Opracowany system wdrażania bazuje na założeniu budowania trwałych powiązań sieciowych i ustawicznego podtrzymywania współpracy podmiotów zaangażowanych w tworzenie i realizację regionalnej polityki rozwoju. Takie podejście jest komplementarne z procesem kształtowania obszaru metropolitalnego poprzez metropolitalny wymiar usług publicznych wymagającym przełamywania zarówno barier formalno – prawnych, organizacyjnych jak i budowania nowej formuły współpracy na poziomie samorządowym. Istotną osią takiej współpracy są władze samorządowe regionu (Marszałek Województwa) oraz Górnośląski Związek Metropolitalny. W ramach Zadania zostały również opisane i potwierdzone badaniami ankietowymi, wielopoziomowe łańcuchy korzyści zidentyfikowane w poszczególnych obszarach tematycznych. Potwierdzona została teza iż metropolitalne usługi publiczne mogą stanowić koło zamachowe rozwoju gospodarczego zarówno GOM jak i całego regionu. Konsultacje społeczne oraz wyniki przeprowadzonych badań potwierdzają potrzebę dalszego pogłębiania procesu metropolizacji GOM oraz osiągania kluczowych cech obszarów metropolitalnych takich jak: poziom integracji środowisk gospodarczych, krajowa i europejska pozycja GOM, jakość życia oraz wysoka jakość usług publicznych. Koncepcja rozwoju metropolitalnych usług publicznych wpisuje się w wizję województwa śląskiego określoną w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020”, zgodnie z którą będzie ono „regionem zapewniającym dostęp do usług publicznych o wysokim standardzie, o nowoczesnej i zaawansowanej technologicznie gospodarce oraz istotnym partnerem w procesie rozwoju Europy”. Specyficzny zakres tematyczny projektu FORGOM oraz zaproponowane podejście integrujące szeroki zakres tematyczny oraz różne sfery usług może stanowić punkt odniesienia dla innych inicjatyw foresightowych realizowanych na styku zagadnień społecznych, gospodarczych i technologii. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 51 10 SPIS MATERIAŁÓW 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20) 21) 22) 23) 24) 25) 26) 27) Allaire Y., Firsirotu M., Myślenie strategiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, Bendyk E., „Polska 2020 – Spojrzenie z przyszłości” – opracowanie eksperckie na podstawie Narodowego Programu Foresight Polska 2020, Biała Księga 2020 (White Paper) - European Transport Policy, Castells M., Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, Castells M,, 1998, The Information Age: Economy, Society and Culture – The rise of network society, t. 2, Oxford: Blackwell., Chruzik K., Prawne aspekty funkcjonowania dworców kolejowych jako element punktowej infrastruktury transportu publicznego w kontekście budowy scenariuszy rozwoju publicznych usług transportowych w GOM, Dokument Implementacyjny do roku 2015 porządkujący wdrażanie Master Planu dla transportu kolejowego w Polsce doi 2030 roku. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/33/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów transportu drogowego (Tekst mający znaczenie dla EOG), Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008 - 2033, t. I, II i III, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2008 Encyklopedia Kultury Polskiej XX wieku pod red. Stefana Amsterdamskiego i in. T. I, Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze pod red. Antoniny Kłoskowskiej, Wrocław 1991 Encyklopedia Kultury Polskiej XX wieku pod red. Stefana Amsterdamskiego i in. T. I, Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze pod red. Antoniny Kłoskowskiej, Wrocław 1991, Foresight Methodologies. UNIDO Tekst Book. Training Module 2. Austria 2004, Góral R., „Model finansowania usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym” – opracowanie eksperckie na potrzeby projektu, Górnośląski Związek Metropolitarny, Statystyczne Vademecum Samorządowca 2010 - portret terytorium, GUS Katowice 2010. GTL 2020 Plan Generalny Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice w Pyrzowicach, Hausner J., Zawicki M., Głowacki J., Kopyciński P., Raport Ernst &Young „Metropolizacja Górnego Śląska” Identyfikacja mechanizmów włączania przedsiębiorstw w łańcuchy wartości usług publicznych, raport cząstkowy Zadania IV Projektu FORGOM, zespół Politechniki Śląskiej pod red. A. Karbownika, Implikacje dla metropolitalnej polityki władz publicznych – raport Zadania IV Projektu FORGOM, j Klasik A., Kuźnik F., Biniecki J., Szczupak B., Baron M., Ochojski A., Uniwersytet Ekonomiczny. Jacher W., Klasik A. (red.), Region w procesie przemian. Aspekt socjologiczny i ekonomiczny, Wydawnictwo Gnome, Katowice 2005, Katowice 2020 - Strategia Rozwoju Miasta, Kierunki restrukturyzacji samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej dla których organem założycielskim jest województwo śląskie na lata 2009 – 2013, Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, Katowice 2009, Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 roku (2008), Klasik A. (red.), Rola sektora kultury i przemysłów kreatywnych w rozwoju miast i aglomeracji. Wyd. UE w Katowicach, Katowice 2010, Koncepcja funkcjonowania Aglomeracji Górnośląskiej jako obszaru metropolitalnego. Projekt PhareINRED :PL9706. Katowice, listopad 2000, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 52 28) Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010, 29) Krajowy Program oczyszczania ścieków komunalnych, 30) Latoeira C., Indústrias criativas: mapeamento, organização e estudos de caso, Prospectiva e Planeamento, no 14, 2007 Narodowa Strategia Gospodarowania Wodami 2030 (projekt), 31) Lendzion J., Znaczenie obszarów metropolitalnych i ich otoczenie oraz współczesnych procesów metropolizacyjnych w kształtowaniu polityki regionalnej Państwa, ekspertyza na zlecenie Departamentu Polityki Regionalnej w MGiP, 32) Markowski T., Marszał T., Metropolie, obszary metropolitalne, metropolizacja, problemy i pojęcia podstawowe, Polska Akademia Nauk, Warszawa, 2006, 33) Młyńczak J., Przegląd i analiza Inteligentnych Systemów Transportowych (ITS) w transporcie publicznym z możliwością ich wykorzystania w GOM, 34) Narodowy Program Foresight „Polska 2020”, 35) Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego” na lata 2004–2013 (2004), 36) Nowicki M. (red.) „Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2009”, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2009 37) Obszary metropolitalne w Polsce, Holandii i Hiszpanii, Informacja nr 1258, Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz, marzec 2006r., 38) Operacyjny Program Modernizacji Infrastruktury Tramwajowej w aglomeracji Śląskiej w latach 20072013 39) Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie: Obszary metropolitalne: konsekwencje społeczno-gospodarcze dla przyszłości Europy (Dz. Urz. UE C302/103 z dnia 07.12.2004), 40) Parteka T., Kasprzak P., Kreatywne metropolie, Departament Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, 41) Plan Gospodarki Odpadami na lata 2005 - 2012 dla Miasta Katowice, 42) Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta Bytomia, 43) Plan Gospodarki Odpadami dla powiatu gliwickiego, 44) Plan Gospodarki Odpadami dla Jaworzna – miasta na prawach powiatu na lata 2008 -2011, z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2018, 45) Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta Mysłowice - aktualizacja na lata 2007 -2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012- 2018, 46) Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta Sosnowca 47) Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego, Marszałek Województwa Śląskiego, Katowice 2004, 48) Podgórska B. i in., Śląskie organizacje pozarządowe dla ekologii, Wiadomości 24, 17 kwietnia 2011. 49) Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 (2008), 50) Polityka Energetyczna Polski do 2025 roku (2005), 51) Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla Miasta Ruda Śląska, 52) Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami 2010 dla Miasta Ruda Śląska, 53) Priorytetowe Technologie dla Zrównoważonego Rozwoju Województwa Śląskiego; część 1, 2, 3; GIG Katowice; 2008 r. (Regionalny Foresight Technologiczny - RFT); 54) Prognoza oddziaływania na środowisko projektu aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018, ATMOTERM S.A., Katowice 2010. 55) Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018, ATMOTERM S.A., 56) Program Ochrony Środowiska dla Miasta Katowice, 57) Program Ochrony Środowiska powiatu gliwickiego na lata 2003-2015, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 53 58) Program Ochrony Środowiska dla Jaworzna - miasta na prawach powiatu z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015 59) Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Miasta Chorzów na lata 2004-2007 i prognoza do roku 2011, 60) Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Miasta Dąbrowy Górniczej na lata 2008 – 2012, 61) Program Ochrony Środowiska obejmujący Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta Piekary Śląskie etap I i II 62) Program Ochrony Środowiska dla Miasta Mysłowice -Aktualizacja na lata 2007 - 2010Z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, 63) Program Ochrony Środowiska, zawierający Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta Siemianowice Śląskie na lata 2004 – 2015, 64) Program Ochrony Środowiska dla Miasta Sosnowca, 65) Program Ochrony Środowiska dla Gminy Świętochłowice, 66) Program Ochrony Środowiska dla Miasta Tychy, 67) Program Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Śląskiego na lata 2010-2012, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Katowice, listopad 2009, 68) Program Rozwoju Technologii Województwa Śląskiego na lata 2010-2020, Katowice 2011, 69) Program Rozwoju Technologii Województwa Śląskiego na lata 2010-2020, Katowice, marzec 2011, 70) Program Rządowy dla Terenów Poprzemysłowych 2004, 71) Projekt programu wodno-środowiskowego kraju; Projekt Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030., 72) Raport „Europa 2020”. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznego, 73) Raport końcowy z realizacji Pilotażowego Projektu Foresight w polu badawczym Zdrowie i Życie, Warszawa 2005. 74) Raport o stanie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia”, Górnośląski Związek Metropolitalny 2009. 75) Raport o Stanie Kultury opracowanego na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2009 76) Regionalna Strategia Innowacji Województwa Śląskiego na lata 2003 – 2013, 77) Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007 – 2013, 78) Rejdak M., Ochrona zdrowia w województwie śląskim 2008, Oddział Analiz i Statystyki Medycznej, Wydział Nadzoru nad Systemem Opieki Zdrowotnej, Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach, Katowice 2009, 79) Ribeiro J.. Place’s strategic foresight: a look at the future of the Lisbon metropolitan area, DPP – Direcção de Serviços de Prospectiva, Lisboa, September 2004, 80) Rolek P., Nowoczesne techniki i technologie w transporcie intermodalnym – możliwości wykorzystania w GOM, 81) Rozporządzenie (WE) NR 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70, 82) Rozporządzenie (WE) NR 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym, 83) Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Tekst mający znaczenie dla EOG) Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 54 84) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. 2009 nr 122 poz. 1018) 85) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. 2008 nr 143 poz. 896) 86) Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 1107/70 z dnia 4 czerwca 1970 r. w sprawie przyznawania pomocy w transporcie kolejowym, drogowym i w żegludze śródlądowej 87) Rozporządzenie Rady (EWG) NR 3921/91 z dnia 16 grudnia 1991 r. ustanawiające warunki, zgodnie z którymi przewoźnicy nie mający stałej siedziby w Państwie Członkowskim mogą dokonywać transportu towarów lub osób żeglugą śródlądową w Państwie Członkowskim 88) Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 684/92 z dnia 16 marca 1992 r. dotyczące wspólnych zasad międzynarodowego przewozu osób autokarem i autobusem po zmianach wprowadzonych Rozporządzeniem Rady nr 11/98 z 11.12.1997 r. 89) Rozporządzenie Rady (WE) NR 12/98 z dnia 11 grudnia 1997 r. ustanawiające warunki dostępu przewoźników nie mających stałej siedziby w Państwie Członkowskim do transportu drogowego osób w Państwie Członkowskim 90) Rozporządzenie Rady EWG Nr 1191/69/EWG z dnia 26 czerwca 1969 roku w sprawie działań Państw Członkowskich w zakresie obowiązków służby publicznej w transporcie kolejowym, drogowym i wodnym śródlądowym. 91) Rzeczyński B., Technologia i logistyka transportu a dynamika przestrzeni ekonomicznej miasta, „Logistyka” 2004, Nr 2. 92) Sitarz M., Model zintegrowanego systemu transportowo-przesyłowego Górnego Śląska do 2030r., 93) Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G., „Obszary metropolitalne w Polsce: problemy rozwojowe i delimitacja”, Raporty i analizy EUROREG 1/2009 94) Stan i Ochrona Środowiska w Województwie Śląskim w 2008 r., Opracowanie Sygnalne, Urząd Statystyczny w Katowicach, 95) Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (2007) 96) Strategia Długofalowego Rozwoju Sektora Mieszkaniowego na lata 2005 – 2025 (2005), 97) Strategia działania KZK GOP na lata 2008-2020, 98) Strategia gospodarki odpadami Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, 99) Strategia Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego na lata 2011-2030 (projekt). 100) Strategia Polityki Społecznej Województwa Śląskiego na lata 2006 – 2020, 101) Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego województwa śląskiego do roku 2015, 102) Strategia Rozwoju Kultury w Województwie Śląskim na lata 2006-2020, 103) Strategia Rozwoju Sportu w Polsce do roku 2015 (2007) 104) Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Śląskim na lata 2006-2020, 105) Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020” 106) Strategia Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia” do 2025 r., Górnośląski Związek Metropolitalny, marzec 2010 r., 107) Strategia Rozwoju Ochrony Zdrowia w Polsce na lata 2007 – 2013 (2005) 108) Strategia e-Zdrowie Polska na lata 2009-2015 (2009) 109) Strategia Rozwoju Kształcenia Ustawicznego do roku 2010 (2003) 110) Strategia Rozwoju Bytomia 2001-2015, 111) Strategia Rozwoju Kraju 2007÷2015 112) Strategia Rozwoju Miasta: Dąbrowa Górnicza 2020, 113) Strategia Rozwoju Miasta Sosnowca do 2020 r., 114) Strategia Rozwoju Miasta Świętochłowice do roku 2015, 115) Strategia Rozwoju Miasta Tychy: "Tychy 2013", 116) Strategia Rozwoju Miasta Zabrze na lata 2005-2015, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki RAPORT Z REALIZACJI ZADANIA IV Strona 55 117) Strategia Zintegrowanego i Zrównoważonego Rozwoju Jaworzna na lata 2001 – 2020, 118) Strategia Wewnętrznego i Zintegrowanego Rozwoju Miasta Ruda Śląska do 2015 roku – aktualizacja, 119) Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta Chorzów do 2020 roku, 120) Strategia Zrównoważonego Rozwoju dla Miasta Mysłowice do roku 2020, 121) Studium wykonalności projektu pt. „Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym”, dokumentacja GIG, Katowice 2008 (FORGOM) 122) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880 z późn. zm.). 123) Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236). 124) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. 2001 Nr 62 poz. 628 z późn. zm). 125) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.). 126) Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). 127) Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 578 z późn. zm.). 128) Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2001 nr 72 poz. 747 z późn. zm.). 129) Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 1990 Nr 16 poz. 95 z późn. zm.). 130) Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz. 865), 131) Warchoł J., współpraca M. Andrejczuk Millward Brown SMG/KRC, Raport oceniający potencjał technologiczny sektora małych i średnich przedsiębiorstw na terenie Górnośląskiego Obszaru Metropolitalnego na potrzeby realizacji projektu pn „Foresight technologiczny rozwoju sektora usług publicznych w Górnośląskim Obszarze Metropolitalnym, 2009 132) Wizja Infrastruktury Transportu oraz Rozwoju Sieci Transportowych do roku 2033 ze szczególnym uwzględnieniem obecnych planów inwestycyjnych GDDKiA (2007), 133) Wojewódzki Program Przekształceń Terenów Poprzemysłowych i Zdegradowanych wraz z Koncepcją rozbudowy narzędzi informatycznych, 134) Zaktualizowana Strategia Rozwoju Miasta Gliwice na lata 2002-2022, 135) Założenia Programowe Strategii Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego na lata 2011-2030, Zarząd Województwa Śląskiego, Katowice, grudzień 2010 r. 136) Zawiejska A., Beblo W., Prognoza oddziaływania na środowisko Strategii Rozwoju GórnośląskoZagłębiowskiej Metropolii „Silesia”, Katowice, listopad 2009 r. 137) Strony internetowe m.in.: www.slaskie.pl, www.gzm.org.pl, www.selfgov.gov.pl, www.nfz.gov.pl, www.rynekzdrowia.pl Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki
