Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum

ZAMEK KRÓLEWSKI
W WARSZAWIE - MUZEUM
REZYDENCJA KRÓLÓW I RZECZYPOSPOLITEJ
ROCZNIK WARSZAWSKI
Wydawnictwo varsavianistyczne o długoletniej tradycji, stanowiące ważne źródło wiedzy o przeszłości
Warszawy.
Od numeru 37. wydawany przez Muzeum Historyczne m. st. Warszawy.
W Zamku wydawane od tomu XXIII (1993 r.). W ostatnich numerach artykuły m.in. Hanny Łaskarzewskiej o bibliotece
Stanisława Augusta i Elżbiety Kubuszewskiej o przedwojennych kawiarniach warszawskich (R. XXVI); Konrada
Zawadzkiego o gazetach "sejmowych" z XVII w. i Zdzisława Libery o historii ulicy Królewskiej (R. XXVII); Wojciecha
Kriegseisena o ewangelikach warszawskich w epoce saskiej, Wojciecha Noszczyka o chirurgii warszawskiej w okresie
zaborów, Jerzego Wojciechowskiego o rysunkach włoskich ze zbiorów UW i Marii Kwiatkowskiej o twórczości Leonarda
Marconiego (R. XXVIII).
W tomie XXIX artykuły m.in.: K. Wiśniewskiego - o uroczystościach pogrzebowych Jana III, Marii Kazimiery i Augusta
II, A. Sołtana - o wędrówkach edukacyjnych warszawiaków w XVII w., B. Michalik - o warszawskiej kolonii akademickiej
z epoki Stanisława Augusta, A. Sołtys - o projektach pałacu Lubomirskich, a także obszerne wspomnienia: S. K.
Kuczyńskiego o Aleksandrze Gieysztorze i R. Jarockiego - o Stanisławie Lorentzu.
Rocznik Warszawski, t. XXX - jubileuszowy, zawiera m.in. artykuły K. Wiśniewskiego o Stanisławie Herakliuszu
Lubomirskim, W. Nowika o kulturze muzycznej Warszawy w pocz. XIX w., I. Wojsz o wydawnictwie "Gebether i Wolf"
oraz J. Bronowicza o warszawskiej Sadybie.
Tom XXXI znanego wydawnictwa varsavianistycznego otwiera tekst wspomnieniowy Andrzeja Sołtana o profesorze
Konradzie Zawadzkim, współtwórcy "Rocznika", a także jego wieloletnim współredaktorze. Rozprawy i artykuły zostały
poświęcone związkom braci Załuskich z klasztorem ss. Wizytek (aut. Maria Cubrzyńska-Leonarczyk), dziejom firmy
Lindley i synowie (Ryszard Żelichowski) i firmy ogrodniczej "C. Ulrich" (Jolanta Wiśniewska), mecenatowi Jana
Nepomucena Leszczyńskiego (Joanna Frąckiewicz), nieznanym portretom rodzinnym Poniatowskich pędzla
Bacciarellego (Dorota Juszczak, Hanna Małachowicz), zapomnianemu projektowi pomnika Tadeusza Kościuszki
autorstwa Stanisława Jackowskiego (Maria Anacka-Łyjak) oraz pierwszemu badaczowi i konserwatorowi Zamku
Królewskiego w Warszawie Kazimierzowi Skórewiczowi (Marek Wrede). W miscellaneach na szczególną uwagę
zasługuje druk fragmentów stosunkowo niedawno ujawnionego i przetłumaczonego z języka rosyjskiego dziennika gen.
Sokratesa Starynkiewicza, jednego z najbardziej zasłużonych prezydentów Warszawy. W dziale relacji z wystaw
znalazły się dwa omówienia ekspozycji w Zamku Królewskim w Warszawie autorstwa ich komisarzy: Katarzyny Połujan
Orzeł i Trzy Korony. Sasiedztwo polsko-szwedzkie nad Bałtykiem w epoce nowożytnej (XVI-XVIII w.) i Anny
Orzeł i Trzy Korony. Sasiedztwo polsko-szwedzkie nad Bałtykiem w epoce nowożytnej (XVI-XVIII w.) i Anny
Kuśmidrowicz-Król Imago Poloniae. Dawna Rzeczpospolita na mapach, dokumentach i starodrukach ze zbiorów
Tomasza Niewodniczańskiego.
Tom XXXII zawiera materiały z sesji naukowej "Historia Warszawy. Stan i potrzeby badań" zorganizowanej na jesieni
2003 roku przez Komitet Redakcyjny "RW", dyrekcję Zamku Królewskiego w Warszawie oraz Towarzystwo Przyjaciół
Zamku. W 1960 roku twórcy pisma zainaugurowali jego służbę nauce dyskusją i publikacją jej wyników w postaci
materiałów sesji podsumowującej wyniki badań nad historią Warszawy. Obecna publikacja jest próbą zbilansowania
dorobku pokolenia i wytyczenia kierunków rozwoju varsavianistyki w zmienionych warunkach historycznych. Obraz
badań, zarówno w podziale na epoki (wypowiedzi: Henryka Samsonowicza, Marii Boguckiej, Marii Nietykszy, Marka
Drozdowskiego, Andrzeja Kunerta) jak i w ujęciu tematycznym: archeologia (Włodzimierz Pela), kartografia (Henryk
Rutkowski), biografistyka (Andrzej Sołtan, Maria Wiśniewska), badania społeczne (Andrzej Karpiński), architektura,
rzeźba malarstwo (Ryszard Mączyński, Marta Leśniakowska), życie muzyczne (Alina Żórawska-Witkowska), teatralne
(Edward Krasiński), ruch naukowy (Stefan Ciepłowski), okazał się złożony i niejednoznaczny. Obok osiągnięć
(opracowanie syntez dziejów Warszawy, katalogów architektury i encyklopedii, edycji źródeł) uwidoczniono niedostatki.
Brak tomu średniowiecznego historii miasta, warszawskiego słownika biograficznego i historycznego atlasu Warszawy;
brak także edycji inwentarzy mieszczańskich. Rozwój badań nad rodziną oraz społecznością ubogich unaocznił braki
wiedzy na temat elit - patrycjatu i duchowieństwa, także środowisk zawodowych, religijnych i narodowych grup
mniejszościowych, a z obszaru historii gospodarczej - także handlu i kredytu. Znaczny postęp nastąpił w badaniach
wielu aspektów stołeczności Warszawy. W wypowiedziach uczestników i dyskutantów silnie zabrzmiały postulaty badań
interdyscyplinarnych i porównawczych.
Zawartości tomu dopełniają: bogato ilustrowany monograficzny artykuł Ryszarda Mączyńskiego o warszawskiej
kamienicy Jakuba Fontany i francuskiej genezie jej architektury oraz Piotra Majewskiego po raz pierwszy całościowo
omawiający akcję ratowania dóbr kultury w powstaniu warszawskim i po jego upadku (tzw. Akcję pruszkowską); także
recenzje (m.in. Karola Mórawskiego z książki Ireny Grzesiuk-Olszewskiej Warszawska rzeźba pomnikowa, Warszawa
2003); omówienia wystaw (m.in. autorstwa Teresy Fabiańskiej-Żurawskiej o wilanowskiej wystawie paradnych karet króla
Jana III przetrwałych jako elementy wystroju ambony kościoła w Radaczu k. Szczecinka). Tom zamyka sprawozdanie
Witolda Strausa z 30 lat działalności (mniej znanego niż powązkowski) Społecznego Komitetu Opieki nad Zabytkami
Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego w Warszawie.
Kolejny, XXXIII tom "Rocznika Warszawskiego" przynosi bogaty zestaw varsavianów (naukowych opracowań i
materiałów źródłowych), obejmujących okres od średniowiecza po wiek XX. Wśród artykułów dotyczących ważnych dla
wizerunku miasta obiektów na pierwszym miejscu wymienić należy materiały z sesji naukowej Warszawskie wizytki skarbnica historii i kultury artystycznej (Zamek Królewski, 12 października 2004). Autorzy referatów: Andrzej Józef
Baranowski, Jakub Sito, Maria Chodyko VSM, Michał Gradowski, Karol Guttmejer zaprezentowali nowe ustalenia
dotyczące kontekstów politycznych fundacji warszawskiego klasztoru, budowy i treści ideowych ołtarza, zbiorów
graficznych i pochodzących z królewskich darów, zbiorów rzemiosła artystycznego, a także najnowsze hipotezy
dotyczące autorstwa projektu architektonicznego kościoła (Bay czy Chiaveri?).
Obraz Zamku Królewskiego wzbogacił się o ustalenia dotyczące ścierania się wpływów państwowej ideologii z zasadami
postępowania konserwatorskiego w procesie odbudowy Zamku w latach 1944-1980 (Piotr Majewski). Katarzyna JurszSalvadori w artykule podsumowującym wyniki badań nad przemianami architektury pałacu Pod Blachą w latach 17701843 ujawniła nieznane dotąd jej elementy - rozbudowane skrzydło południowe z apartamentem pani de Vauban. Cenne
dla historyków nie tylko Zamku Królewskiego jest wyczerpujące omówienie podstawowego zbioru źródeł do jego dziejów
- inwentarzy generalnych Zamku z XVIII i XIX wieku (Krzysztof Wiśniewski). Badaczy dworu królewskiego zainteresuje
tekst Teresy Chynczewskiej-Hennel prezentujący atrakcje karnawałowe (opery, balety) warszawskiego dworu
Władysława IV w 1638 roku, widziane oczyma nuncjusza Maria Filonardiego. Tekst i edycja avvisa ujawniają bogactwo
wciąż mało znanych źródeł: akt nuncjatury Biblioteki Watykańskiej.
Wiedzę o średniowiecznych obwarowaniach miejskich wzbogaciły badania zachowanych zdobień malarskich
zewnętrznego muru obronnego, omówione przez Włodzimierza Pelę. Wiek XIX oświetlają teksty Elżbiety Mazur o
pierwszym w Królestwie Polskim szpitalu dziecięcym doktora Antoniego Sikorskiego oraz Ryszarda Mączyńskiego o
nieznanych aspektach biografii warszawskiego architekta Stanisława Zawadzkiego. Obok innych jeszcze materiałów
(XVII-wieczne szklane lampki oliwne, XVIII-wieczna biblioteka Malarni zamkowej) tom zawiera recenzje z książek i
wystaw varsavianistycznych oraz pro memoria poświęcone profesorom Piotrowi Biegańskiemu i Tomaszowi
Strzemboszowi.
Tom XXXIV "Rocznika Warszawskiego" ukazuje, poprzez różnorodność zawartych w nim materiałów, jak bardzo
nośnym jest obszar badań nad Warszawą. Patrząc z perspektywy historycznej środowisko miejskie jest uniwersalnym
tematem badawczym, znakomicie odbijającym w swej mikroskali ogólniejsze problemy epok i różnych dziedzin historii.
Tom otwiera tekst biograficzno-recenzyjny autorstwa Stanisława Makowskiego poświęcony wybitnemu warszawianinowi i
współpracownikowi "RW" - zmarłemu w 2006 roku Juliuszowi Wiktorowi Gomulickiemu. Problemom awansu miasta i
formowania się jego stołecznych funkcji poświęcony jest artykuł Marka Wrede: Ku nowemu centrum Rzeczypospolitej.
formowania się jego stołecznych funkcji poświęcony jest artykuł Marka Wrede: Ku nowemu centrum Rzeczypospolitej.
Stolice króla Stefana Batorego. Artykuł Urszuli Augustyniak: Siedziby sejmowe litewskiego magnata w Warszawie w 1.
połowie XVII wieku, źródłowo otwiera niezbadany problem realiów życia przyjezdnych dostojników i funkcjonowania
Warszawy jako miasta sejmowego. Tekst Teresy Chynczewskiej-Hennel (Oficjalne - poufne - towarzyskie. Wizyty
włoskich dyplomatów na dworze dwóch ostatnich Wazów) prezentuje obrazy z dyplomatycznego życia dworu
królewskiego w oparciu o źródła watykański. Artykuł Przemysława Delesa Warszawa w angielskich przewodnikach
Murraya po Imperium Rosyjskim z lat 1839 i 1865 przynosi bogactwo zaskakujących spostrzeżeń i refleksji na temat
Warszawy jako przedmiotu zainteresowania obcokrajowców. Artykuły Wojciecha Przybyszewskiego i Jakuba Grzegorza
Malanowskiego wykorzystują źródłowo warszawską prasę 2. połowy XIX w. Pierwszy jest analizą warszawskiej
działalności publicystycznej Władysława Wieczorkowskiego, drugi prezentuje poglądy społeczne środowiska
konserwatystów w świetle publikacji warszawskiej "Niwy". Dział "Rozpraw" zamykają teksty dotyczące okupacji (Witolda
Śmiśniewicza o konspiracyjnej produkcji materiałów wybuchowych) i wczesnego okresu powojennego (Janusza Durko o
działalności i ludziach nieznanego szerzej Instytutu Pamięci Narodowej w latach 1945-1950).
Dział Miscellaneów zawiera teksty Grażyny Małgorzaty Lewandowskiej o odnalezionych w Bibliotece Publicznej
numerach osiemnastowiecznego czasopisma "Currier de Pologne", Teresy Fabiańskiej-Żurawskiej analizujący
typologicznie przedstawienia pojazdów konnych na warszawskich obrazach Canaletta oraz pełną technicznych realiów
edycję inwentarza warszawskiej apteki z 1861 roku opracowaną przez Elżbietę Mazur.
Tom uzupełniają recenzje ostatnich publikacji varsavianistycznych oraz sprawozdania z wystaw i sesji naukowych
odbytych w 2005 i 2006 roku.
„Rocznik Warszawski” t. XXXV.
Na rok 2007 przypadło wiele ważnych dla dziejów Warszawy obchodów rocznicowych. Znalazło to wyraz w zawartości
publikowanego numeru. Tom otwiera biograficzny tekst Agaty Rafalskiej i Stefana Ciary, Stanisław Herbst – ostatni
polihistor prezentujący naukową sylwetkę i dorobek założyciela i wieloletniego Redaktora Naczelnego „RW”, historyka i
varsavianisty w setna rocznicę jego urodzin. Artykuł Elżbiety Grygiel i Pawła Jaskanisa, 200 lat muzeum Pałacu w
Wilanowie. Historyczna rezydencja w przestrzeni społecznej podsumowuje dorobek artystyczny Roku Wilanowskiego i
kreśli modelową wizję społecznych zadań muzeum-rezydencji. Tekst Henryla Rutkowskiego, Założyciele Towarzystwa
Miłośników Historii przypomina postacie uczonych – twórców warszawskiego oddziału Polskiego Towarzystwa
Historycznego w stulecie jego założenia. Relacje z wystaw w Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy i Muzeum
Historycznym m. st. Warszawy autorstwa Grażyny Małgorzaty Lewandowskiej i Aleksandry Sołtan-Lipskiej dokumentują
obchody 100 i 70 rocznicy powstania tych ważnych dla stolicy instytucji kultury; tekst Warszawa Lalki Bolesława Prusa
Małgorzaty Górzyńskiej omawia wystawę Muzeum Literatury zorganizowaną w 160 rocznicę urodzin pisarza. Roman
Nowoszewski przypomina dzieje i dorobek 85 lat funkcjonowania Towarzystwa Bibliofilów Polskich. Teksty w dziale
„Rozprawy i artykuły”, prócz przedstawienia ceremoniału audiencji nuncjuszów apostolskich w Rzeczypospolitej za
panowania Sasów autorstwa Krzysztofa Wiśniewskiego, w większości poświęcone są wiekowi XIX – problemom życia
religijnego (Martyna Deszczyńska, Obchody Roku Jubileuszowego w Warszawie (1826-1827), społecznym poglądom
elit na środowisko miejskie (Grzegorz Malanowski, Poglądy społeczne konserwatystów w świetle warszawskiej „Niwy” w
latach 1875-1893) oraz problemom demograficznym i społecznym (Michał Kopczyński, Pobór do armii rosyjskiej w
Warszawie i guberni warszawskiej, 1874-1913; Jolanta Sikorska-Kulesza, Prasa o „sądach doraźnych” nad prostytucją w
Warszawie w 1905 roku); także zjawiskom kulturalnym (Agnieszka Dąbrowska, Warszawski szyk. O handlu w związku z
modą damską w Warszawie w latach 1860-1914). Dział „Miscellanea” otwiera ważna publikacja źródłowa Almut Bues –
nieznane opisy warszawskiego okresu życia (lata 1579-1582) kupca gdańskiego Martina Grunewega pochodzące z jego
rękopiśmiennej księgi pamiętniczej ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej PAN. Teksty materiałowo-inwentaryzatorskie
dotyczące pałaców Pod Blachą (Katarzyna Jursz-Salvatori), Pałacu Prymasowskiego (Angela Sołtys) oraz ostatnich
prac remontowych na południowym odcinku Krakowskiego Przedmieścia (Włodzimierz Pela), uzupełnia nieznana relacja
Romana Jagielskiego o losie wyposażenia pałaców warszawskich wywiezionych do Moskwy w 1915 roku (wydał Jerzy
Gutkowski). Zawartości tomu dopełniają recenzje pozycji varsawianistycznych (A. Rizzi, Canaletto w Warszawie < A.
Rottermund>, K. Machlejdowa, Saga Ulrychowsko-machlejdowska <B. Skowrońska-Petrozolin>, Bibliografia Warszawy,
t. VIII, red. J. Durko <M.M. Drozdowski).
Ilość Ilość
Cena ISBN/ISNN
stron ilustracji
R.XXVI, 1996 358
71
8,00 83-7022-075-4
R.XXVII, 1997 316
74
8,00 83-7022-085-1
R.XXVIII, 1998 388
136
8,00 83-7022-102-5
R.XXIX, 2000 187
40
12,0083-7022-112-2
R.XXX, 2001 344
71
14,0083-7022-118-1
R.XXXI, 2003 308
73
15,0083-9124-632-9
R.XXXII, 2004 278
28
15,0083-912463-5-3
R.XXXIII, 2005 328
99
15,0083-912463-8-8
R.XXXIV, 2006 342
58
15,00 0080-360X
Tytuł
R.XXXIV, 2006 342
58
15,00 0080-360X
Ilość Ilość
R.XXXV,
44
15,00
0080-360X
Tytuł2007 406
Cena ISBN/ISNN
stron ilustracji
Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum. Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej
www.zamek-krolewski.pl