Cel średniookresowy - Powiat Starogardzki
Transkrypt
Cel średniookresowy - Powiat Starogardzki
STAROSTWO POWIATOWE W STAROGARDZIE GDAŃSKIM Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 Czerwiec 2011r. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 1 Spis treści 1 1.1 1.2 1.3 2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14 3.15 4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 4.13 4.14 4.15 4.16 4.17 4.18 4.19 WPROWADZENIE ......................................................................................................................................6 Podstawa prawna sporządzenia raportu ........................................................................................................6 Okres, jaki obejmuje raport ..........................................................................................................................6 Metodyka opracowania programu ................................................................................................................6 DEMOGRAFIA I INFRASTRUKTURA.....................................................................................................7 Demografia .................................................................................................................................................. 7 Wodociągi .................................................................................................................................................... 8 Kanalizacja .................................................................................................................................................. 9 Elektroenergetyka ...................................................................................................................................... 10 Sieć gazowa ............................................................................................................................................... 11 Sieć ciepłownicza ...................................................................................................................................... 12 STAN ŚRODOWISKA – PORÓWNANIE ZE STANEM WYJŚCIOWYM ............................................13 Stan czystości i ochrona wód ..................................................................................................................... 13 Wody podziemne ....................................................................................................................................... 13 Wody powierzchniowe .............................................................................................................................. 21 Odprowadzanie ścieków ............................................................................................................................ 32 Powietrze atmosferyczne ........................................................................................................................... 37 Gospodarka odpadami ............................................................................................................................... 41 Poważne awarie ......................................................................................................................................... 42 Hałas .......................................................................................................................................................... 43 Pola elektromagnetyczne ........................................................................................................................... 43 Środowiskowe zagrożenia zdrowia ............................................................................................................ 44 Zarządzanie środowiskowe ........................................................................................................................ 44 Edukacja ekologiczna społeczeństwa ........................................................................................................ 44 Ochrona przyrody i krajobrazu .................................................................................................................. 46 Ochrona powierzchni ziemi ....................................................................................................................... 46 Ochrona zasobów kopalin .......................................................................................................................... 48 Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość ..................................................... 48 Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii ............................................................................................. 49 Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed podtopieniami i skutkami suszy .............................. 49 STOPIEŃ REALIZACJI ZAŁOŻONYCH CELÓW .................................................................................50 Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i powierzchniowych ..................................... 50 Osiągnięcie jakości powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu ..................................................................................................................................... 53 Gospodarka odpadami ............................................................................................................................... 57 Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji ................................................... 57 Zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ............................................................ 57 Ochrona mieszkańców powiatu starogardzkiego przed hałasem zagrażającym zdrowiu lub jakości życia57 Ochrona mieszkańców powiatu starogardzkiego przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych ............................................................................................................................... 59 Zahamowanie powstawania środowiskowych zagrożeń zdrowia .............................................................. 60 Upowszechnianie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego ................................. 61 Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej mieszkańców powiatu starogardzkiego ............................ 61 Zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie .................................. 64 Zwiększanie lesistości gmin predysponowanych do zalesienia w „Krajowym Programie Zwiększania Lesistości”.................................................................................................................................................. 66 Ochrona zasobów leśnych i poprawa ich stanu.......................................................................................... 66 Ukształtowanie i ochrona systemów obszarów chronionych ..................................................................... 68 Racjonalne wykorzystanie gleby wraz z jej ochroną i rekultywacją .......................................................... 69 Zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin, zminimalizowanie niekorzystnych skutków ich eksploatacji oraz eliminacja nielegalnego wydobycia ............................................................................... 70 Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin i rekultywacja nieczynnych wyrobisk .................................. 71 Wzrost efektywności wykorzystania surowców, w tym zasobów wodnych i surowców energetycznych wykorzystywanych w gospodarce ............................................................................................................. 71 Zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów u źródła oraz zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko .................................................................................................................... 71 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 2 4.20 4.21 5 Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych ..................................................... 71 Dążenie do zapewnienia dobrego stanu wód ............................................................................................. 72 PODSUMOWANIE ...................................................................................................................................72 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 3 Spis tabel tabela 1 Liczba ludności w gminach powiatu starogardzkiego ............................................................................... 7 tabela 2 Wodociągi.................................................................................................................................................. 8 tabela 3 Kanalizacja ................................................................................................................................................ 9 tabela 4 Energia elektryczna w gospodarstwach domowych ................................................................................ 10 tabela 5 Sieć gazowa w gospodarstwach domowych ............................................................................................ 11 tabela 6 Główne sposoby ogrzewania domów ...................................................................................................... 12 tabela 7 Sieć ciepłownicza .................................................................................................................................... 12 tabela 8 Zestawienie informacji o punktach monitoringu chemicznego wód podziemnych ................................. 13 tabela 9 Wybrane wskaźniki oceny jakości wody podziemnej ............................................................................. 14 tabela 10 Wybrane parametry jakości wody podziemnej – wskaźniki fizykochemiczne ...................................... 14 tabela 11 Wybrane parametry jakości wody podziemnej – makroskładniki i elementy biogenne ........................ 14 tabela 12 Wybrane parametry jakości wody podziemnej– metale ........................................................................ 14 tabela 13 Wskaźniki mikrobiologiczne oznaczone w wodzie wodociągowej. ...................................................... 17 tabela 14 Wskaźniki chemiczne oznaczone w wodzie wodociągowej .................................................................. 17 tabela 15 Dodatkowe wskaźniki organoleptyczne i fizykochemiczne w wodzie wodociągowej .......................... 20 tabela 16 Oznaczenia punktów pomiarowych monitoringu rzek. ......................................................................... 21 tabela 17 Stan fizykochemiczny wód rzek ............................................................................................................ 22 tabela 18 Zawartość azotanów w wodach rzecznych. ........................................................................................... 24 tabela 19 Przydatność wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych ............................................................. 25 tabela 20 Stan wód jeziora Sumińskiego ............................................................................................................... 26 tabela 21 Stan biologiczny wód jeziora Sumińskiego. .......................................................................................... 26 tabela 22 Stan fizykochemiczny wód jeziora Sumińskiego. ................................................................................. 28 tabela 23 Przydatność wód jeziora Sumińskiego do bytowania w warunkach naturalnych. ................................. 30 tabela 24 Stan fizykochemiczny wód dopływu jeziora Sumińskiego spod Bietowa ............................................. 31 tabela 25 Emisja zanieczyszczeń powietrza ze znaczących zakładów .................................................................. 37 tabela 26 Zużycie paliw z procesów energetycznego spalania paliw .................................................................... 38 tabela 27 Zużycie paliw w środkach transportu .................................................................................................... 38 tabela 28 Klasy stref i oczekiwane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej cenie monitoringu powietrza .................................................................................................................... 39 tabela 29 Zestawienie wyników pomiarowych pyłu zawieszonego PM10 ........................................................... 40 tabela 30 Roczna ocena jakości powietrza. ........................................................................................................... 40 tabela 31 Natężenia pól elektromagnetycznych. ................................................................................................... 44 tabela 32 Udokumentowane złoża kopalin. ........................................................................................................... 48 Spis rysunków Rysunek 1 Liczba ludności w gminach powiatu starogardzkiego w latach 2008-2010 .......................................... 8 Rysunek 2 Ludność korzystająca z kanalizacji ..................................................................................................... 10 Rysunek 3 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej .................................................................................................. 10 Rysunek 4 Zużycie energii elektrycznej o niskim napięciu w latach 2007-2009 [MWh] ..................................... 11 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 4 Wykaz skrótów APOŚ Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego BP ODR Centrum Informacji i Edukacji Ekologicznej w Gdańsku, CIiEE Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRR Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich EFRROW Norweski Mechanizm Finansowy EOG EPW [μS/cm] Elektryczna przewodność właściwa Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej GFOŚiGW Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych KPOŚK Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej KPPSP MZGKiM Miejskie Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NFOŚiGW O2 [mg O2/l] Tlen rozpuszczony Obszar Chronionego Krajobrazu OChK Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PO IŚ Program Ochrony Środowiska POŚ PROW „Odnowa Wsi” PSSE PFOŚiGW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich „Odnowa Wsi” Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej SSR [mg/l] Suma substancji rozpuszczonych T [°C] Temperatura RPO WP UMWP Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013 Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku WIOŚ Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska ZDW Zarząd dróg wojewódzkich ZMiUW WP Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 5 1 WPROWADZENIE 1.1 Podstawa prawna sporządzenia raportu Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2008r., nr 25, poz. 150 ze zm.) Zarząd Powiatu co 2 lata przedstawia Radzie Powiatu raport z realizacji programu ochrony środowiska. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Powiatu Starogardzkiego została przyjęta Uchwałą nr XXIX/199/2009 Rady Powiatu Starogardzkiego z dnia 20 lutego 2009r. Ustawa Prawo ochrony środowiska nie określa wymagań dotyczących formy i struktury raportu z realizacji powiatowego programu ochrony środowiska. W przyjętej „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Starogardzkiego na lata 2007 – 2010 z perspektywą na lata 2011- 2014” określono, na czym będzie polegać sposób kontroli oraz dokumentowania realizacji programu. Realizacja APOŚ miała podlegać ocenie w zakresie: - stopnia wykonania przyjętych zadań, - stopnia realizacji założonych celów oraz - analizy przyczyn rozbieżności. Uchwałą nr XLII/296/2010 Rady Powiatu Starogardzkiego z dnia 5 marca 2010 r. przyjęto pierwszy raport z wykonania programu ochrony środowiska na podstawie opracowania pt. "Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2007 - 2008". 1.2 Okres, jaki obejmuje raport Raport obejmuje okres od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. Generalnie w celu porównania stanu aktualnego ze stanem wyjściowym aktualne dane są porównywane z ostatnim rokiem sprawozdawczym poprzednio wykonanego raportu, tj. 2008 rokiem. W rozdziale „Demografia i Infrastruktura” z powodu braku dostępnych danych za 2010 rok za aktualne dane przyjęto dane na koniec 2009 roku i porównano je do 2007 i 2008 roku. 1.3 Metodyka opracowania programu Na potrzeby niniejszego opracowania dokonano analizy realizacji założonych w APOŚ celów długookresowych, celów średniookresowych oraz kierunków działań w wyznaczonych celach. Do gmin powiatu starogardzkiego oraz szeregu jednostek, w pewnych zakresach odpowiedzialnych za realizację wyznaczonych celów, zostały przesłane ankiety. Dla pozyskania danych wykorzystano: ankiety z gmin z terenu powiatu starogardzkiego, informacje z Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Starogardzie Gdańskim, informacje z Nadleśnictwa Kaliska, Nadleśnictwo Lubichowo, Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 6 informacje z Biura Powiatowego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, informacje Wydziału Inspekcji oraz Wydziału Monitoringu WIOŚ w Gdańsku, informacje z Powiatowej Komendy Państwowej Straży Pożarnej, informacje z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego (Departament Środowiska, Rolnictwa i Zasobów Naturalnych, Departament Programów Regionalnych), informacje ze strony internetowej Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku, informacje ze strony www.infoeko.pomorskie.pl informacje ze strony www. stat.gov.pl. informacje ze strony www.zmiuw.gda.pl informacje ze strony www.wios.gdansk.pl W niniejszym dokumencie zrezygnowano z przedstawienia zaproponowanych w APOŚ wskaźników efektywności i oceny realizacji programu ochrony środowiska w latach 2009 – 2010. Przedstawione wskaźniki w bardzo niewielkim zakresie pokazują zmiany, jakie zaszły w kolejnych latach. Ocena realizacji celów, priorytetów i zadań POŚ zawarta jest w rozdziale 4 niniejszego dokumentu „Stopień realizacji założonych celów” a analiza przyczyn braku realizacji poszczególnych celów znajduje się w rozdziale 5 „Podsumowanie”. 2 DEMOGRAFIA I INFRASTRUKTURA 2.1 Demografia Na koniec 2010 roku powiat starogardzki zamieszkiwało 124 646 osób. Ponad połowę ludności stanowią kobiety - 63 285 osób, natomiast mężczyzn było 61 363. Liczbę ludności w gminach powiatu starogardzkiego w latach 2008-2010 przedstawia tabela 1. tabela 1 Liczba ludności w gminach powiatu starogardzkiego Liczba ludności w roku Gmina 2008 2009 2010 Bobowo Czarna Woda Kaliska Lubichowo Osieczna Osiek Skarszewy Skórcz m. Skórcz Smętowo Graniczne Starogard Gdański m. Starogard Gdański Zblewo Razem Powiat źródło: www.stat.gov.pl 2 952 3 220 5 159 5 723 2 810 2 490 14 201 4 524 3 562 5 252 14 344 48 313 11 036 123 586 2 992 3 206 5 188 5 829 2 828 2 511 14 376 4 506 3 567 5 230 14 501 48 239 11 083 124 056 3 017 3 211 5 220 5 909 2 810 2 519 14 435 4 527 3 591 5 257 14 808 48 185 11 157 124 646 % wzrostu od 2008 roku + 2,2 - 0,28 +1,18 +3,25 0 +1,16 +1,65 +0,07 +0,81 +0,095 +3,23 -0,265 +1,1 +0,858 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 7 Według prognozy liczby ludności w 2010 roku przyjętej w APOŚ przyrost naturalny w powiecie starogardzkim miał wynieść +0,98%. Na koniec 2010 roku w porównaniu do 2008 roku zanotowano przyrost naturalny w wysokości nieco niższej, czyli +0,858%. W większości gmin przyrost naturalny jest niższy od oszacowanego i wynosi od – 0,28% do +3,25%. Ogólnie jak przedstawia rysunek 1 liczba ludności w poszczególnych gminach powiatu starogardzkiego w kolejnych latach jest porównywalna. Bobowo Czarna Woda Kaliska Lubichowo Osieczna Osiek Skarszewy Skórcz m. Skórcz Smętowo Graniczne Starogard Gdański m. Starogard Gdański Zblewo 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 2008 2009 2010 rysunek 1 Liczba ludności w gminach powiatu starogardzkiego w latach 2008-2010 2.2 Wodociągi W powiecie starogardzkim niecałe 90% mieszkańców korzysta z sieci wodociągowej. Mieszkańcy miast w prawie 100% mają dostęp do wody z sieci wodociągowej. Mniej jest osób korzystających z wodociągów na terenach wiejskich. Na koniec 2009 roku było to 107 478 osób czyli 77,5%. tabela 2 przedstawia ogólne informacje dotyczące sieci wodociągowej na terenie powiatu oraz liczbę ludności korzystającej z instalacji a także zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych. tabela 2 Wodociągi Wodociągi długość czynnej sieci rozdzielczej połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania woda dostarczona gospodarstwom domowym ludność korzystająca z sieci wodociągowej w miastach ludność korzystająca z sieci wodociągowej Korzystający z instalacji w % ogółu ludności ogółem - w miastach - na wsi Sieć rozdzielcza na 100 km2 ogółem - w miastach - na wsi Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych ogółem 2008 955,9 2009 963,5 17 146 3398,3 59 279 107 080 17 336 3 382,6 59 267 107 478 % % % 86,6 95,8 77,5 86,6 95,8 77,5 km km km 71,1 274,5 60,3 71,6 280,3 60,6 km szt. 3 dm osoba osoba Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 8 Wodociągi - na 1 mieszkańca - na 1 korzystającego / odbiorcę Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych w miastach - na 1 mieszkańca - na 1 korzystającego / odbiorcę na wsi - na 1 mieszkańca - na 1 korzystającego / odbiorcę źródło: www.stat.gov.pl 2.3 m3 m3 2008 27,6 31,7 2009 27,3 31,5 m3 m3 29,2 30,4 28,8 30,1 m3 m3 26,1 33,4 25,8 33,2 Kanalizacja Podstawowe informacje dotyczące sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu starogardzkiego zawiera tabela 3. Kanalizacja sanitarna na terenie powiatu starogardzkiego jest podłączona do ponad 80% mieszkańców miast i nieco ponad 20% mieszkańców wsi. Przyrost liczby ludności korzystającej z kanalizacji w kolejnych latach przedstawia rysunek 2. Długość czynnej sieci rozdzielczej w ostatnich latach systematycznie wzrasta. Porównanie długości sieci kanalizacyjnej rozdzielczej w poszczególnych latach przedstawia rysunek 3. tabela 3 Kanalizacja Kanalizacja długość czynnej sieci kanalizacyjnej połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania ścieki odprowadzone ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w miastach ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej Korzystający z instalacji w % ogółu ludności ogółem - w miastach - na wsi Sieć rozdzielcza na 100 km2 ogółem - w miastach - na wsi źródło: www.stat.gov.pl km 2008 259,38 2009 282,4 szt. dm3 osoba osoba 5 887 3 040,3 50 624 63 826 6 407 2 936,6 50 728 65 151 % % % 51,6 81,8 21,4 52,5 82,0 23,2 km km km 19,0 178,3 10,5 21,0 181,5 12,5 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 9 300 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 250 2006 2006 2007 150 2007 2008 100 2008 2009 50 2009 0 Miasta [%] Na wsi [%] rysunek 2 Ludność korzystająca z kanalizacji 2.4 200 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej [km] rysunek 3 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej Elektroenergetyka Podstawowe informacje dotyczące energii elektrycznej zużywanej w gospodarstwach domowych w powiecie starogardzkim zawiera tabela 4. Na koniec 2009r. liczba odbiorców energii elektrycznej wynosiła 42 027 sztuk. Zbliżona jest liczba odbiorców energii elektrycznej w miastach, która wynosi 21 793, w porównaniu do liczby odbiorców energii na wsi, która wynosi 20 234 sztuk. Zużycie energii o niskim napięciu na koniec 2009 roku wynosiło 92 750 MWh. Średnio mieszkaniec powiatu starogardzkiego zużywał 608,1 kWh energii elektrycznej w 2009 roku. Zużycie energii elektrycznej w poszczególnych latach systematycznie wzrasta co przedstawia rysunek 4. tabela 4 Energia elektryczna w gospodarstwach domowych Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu ogółem - w miastach - na wsi Zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu ogółem - w miastach - na wsi Zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca na 1 korzystającego / odbiorcę źródło: www.stat.gov.pl szt szt. szt 2008 41 470 21 557 19 913 2009 42 027 21 793 20 234 MWh MWh MWh 92 195 40 973 51 402 92 750 42 075 50 675 kWh kWh 661,2 1892,4 680,1 1 930,7 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 10 95000 94000 93000 92000 91000 90000 89000 88000 87000 92195 92750 90259 rysunek 4 Zużycie energii elektrycznej o niskim napięciu w latach 2007-2009 [MWh] 2.5 Sieć gazowa W powiecie starogardzkim z sieci gazowej na koniec 2009 roku korzystało 39 912, co stanowi 32,2% mieszkańców powiatu. W dostępie do sieci gazowej istnieją duże dysproporcje pomiędzy mieszkańcami miast i wsi. Dostęp do sieci gazowej w miastach ma 62,1% mieszkańców, podczas gdy na wsi jedynie 1,6%. Dane zbiorcze dotyczące sieci gazowej w gospodarstwach domowych na terenie powiatu przedstawia tabela 5. Całkowita długość czynnej sieci gazowej wynosiła na koniec 2010 roku 160,434 km. Średnie zużycie gazu na koniec 2009 roku przez jednego mieszkańca korzystającego z gazociągu wyniosło 50,5 m3 gazu, natomiast łącznie wyniosło 6 257 500 m3 gazu. Zdecydowanie więcej gazu zużywają mieszkańcy miast, średnio 93,6 m3 gazu, w porównaniu do mieszkańców wsi zużywających średnio 7,5 m3 gazu. tabela 5 Sieć gazowa w gospodarstwach domowych SIEĆ GAZOWA długość czynnej sieci ogółem długość czynnej sieci przesyłowej długość czynnej sieci rozdzielczej czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych odbiorcy gazu odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem odbiorcy gazu w miastach zużycie gazu w tys. m3 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m3 ludność korzystająca z sieci gazowej Korzystający z instalacji w % ogółu ludności ogółem - w miastach - na wsi Sieć rozdzielcza na 100 km2 ogółem - w miastach - na wsi Zużycie gazu z sieci w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca 2008 157 600 13 545 144 055 4 215 12 617 3 285 12 252 6 271,80 3 853,8 39 625 2009 160 434 13 545 146 889 4 014 12 595 3 345 12 207 6 257,50 4 100,3 39 912 % % % 32,1 62,3 1,7 32,2 62,1 2,4 km km km 10,7 183,8 1,6 10,9 187,5 1,6 m3 51,0 50,5 m m m szt. gosp. dom. gosp. dom. gosp. dom. tys.m3 tys.m3 osoba Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 11 SIEĆ GAZOWA na 1 korzystającego / odbiorcę - w miastach na 1 mieszkańca - w miastach na 1 korzystającego / odbiorcę - na wsi na 1 mieszkańca - na wsi na 1 korzystającego / odbiorcę źródło: www.stat.gov.pl 2.6 2008 497,1 94,9 477,9 6,8 1 141,1 m3 m3 m3 m3 m3 2009 496,8 93,6 474,5 7,5 1 198,7 Sieć ciepłownicza Według deklaracji gmin głównym sposobem ogrzewania są indywidualne piece węglowe. Gminy posiadające sieć ciepłowniczą jako kolejny sposób ogrzewania wskazują gaz z sieci (miasto i gmina Starogard Gdański) lub ogrzewanie miejskie (Skarszewy, Smętowo Graniczne, miasto Starogard Gdański). Kolejnym sposobem ogrzewania pozostałych gmin jest ogrzewanie olejem opałowym lub biomasą (głównie drewnem). Najmniej istotnym źródłem ogrzewania są odnawialne źródła energii oraz kolektory słoneczne (tabela 6). Na terenie powiatu starogardzkiego sieć ciepłownicza jest rozwinięta w niewielkim stopniu wyłącznie na terenach zwartej zabudowy. Na koniec 2009 roku całkowita długość sieci ciepłowniczej przesyłowej wyniosła 42,8 km, natomiast sieci doprowadzającej do budynków i innych obiektów 28 km. Łącznie sieć ciepłowniczą zasilają 41 kotłownie. Informacje dotyczące sieci ciepłowniczej w powiecie starogardzkim przedstawia tabela 7. tabela 6 Główne sposoby ogrzewania domów Sposób ogrzewania Klasyfikacja punktowa Średnia punktacja od 1 (najważniejsze) do 6 (najmniej znaczące) indywidualne piece węglowe 1 do 3 1,4 gaz z butli od 4 do 6 4,8 gaz z sieci 2 (gmina i miasto Starogard) 2 olej opałowy od 3 do 4 3,4 ciepło z miejskiej sieci od 1 do 3 (miasta) 2 piece na drewno lub inny rodzaj 3,4 od 2 do 5 biomasy inne odnawialne źródła energii: 5,5 od 5 do 6 pompy ciepła kolektory słoneczne od 5 do 6 5,8 źródło: ankiety gminne tabela 7 Sieć ciepłownicza Sprzedaż energii cieplnej w ciągu roku wg celu ogółem - budynki mieszkalne - urzędy i instytucje Kotłownie i sieć cieplna kotłownie ogółem długość sieci cieplnej przesyłowej długość sieci cieplnej połączeń do budynków i innych obiektów Kotłownie i sieć cieplna wg form własności GJ GJ GJ 2008 316 686,9 235 876,9 80 810,1 2009 318 779,7 235 937,4 82 842,3 ob. km km 40 43,7 28,2 41 42,8 28,0 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 12 Sprzedaż energii cieplnej w ciągu roku wg celu ogółem kotłownie ogółem długość sieci cieplnej przesyłowej długość sieci cieplnej połączeń do budynków i innych obiektów w spółdzielniach mieszkaniowych kotłownie ogółem długość sieci cieplnej połączeń do budynków i innych obiektów źródło: www.stat.gov.pl 3 2008 2009 ob. km km 40 43,7 28,2 41 42,8 28,0 ob. km 1 1,0 1 1,0 STAN ŚRODOWISKA – PORÓWNANIE ZE STANEM WYJŚCIOWYM 3.1 3.1.1 Stan czystości i ochrona wód Wody podziemne W 2010 roku badanie składu fizykochemicznego wód podziemnych, prowadzone było w punktach badawczych sieci stacjonarnych obserwacji wód podziemnych Państwowego Instytutu Geologicznego. W ramach monitoringu diagnostycznego na terenie powiatu starogardzkiego badano jakość wód w dwóch punktach. Podstawowe informacje o tych punktach zestawia tabela 8. tabela 8 Zestawienie informacji o punktach monitoringu chemicznego wód podziemnych Układ współrzędnych Nazwa punku/ Rzędna terenu geodezyjnych Nr punktu Miejscowość [m.n.p.m.] x y Bożepole II/214/1 463468,7910 694850,6141 154,35 Królewskie II/1062/1 Wda 460230,4239 659036,3868 100,00 źródło: www.psh.gov.pl Ocenę jakości wód podziemnych w punktach badawczych przeprowadzono na podstawie kryteriów stosowanych dla potrzeb monitoringu jakości wód podziemnych, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2008r., Nr 143, poz. 896). Rozporządzenie to wprowadza wartości graniczne dla pięciu klas jakości wód podziemnych, przy czym klasy jakości od I do III stanowią wody o dobrym stanie chemicznym, natomiast wody klas IV i V stanowią wody o słabym stanie chemicznym, których jakość jest wynikiem oddziaływania presji antropogenicznej. Klasy jakości wód podziemnych wg ww. rozporządzenia to: I — wody bardzo dobrej jakości II — wody dobrej jakości III — wody zadowalającej jakości IV — wody niezadowalającej jakości V — wody złej jakości. Klasę jakości wód podziemnych oraz stan chemiczny wód podziemnych przedstawia tabela 9. tabela 9 Wybrane wskaźniki oceny jakości wody podziemnej Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 13 Punkt Typ chemiczny wody II/214/1 HCO3–Ca II/1062/1 HCO3–Ca źródło: www.psh.gov.pl Klasa jakości Stan chemiczny wód 2008/2009/2010 podziemnych III/ /III/ III II/ /b.d./ II dobry dobry Przekroczenia wymagań dotyczących jakości wód przeznaczonych do spożycia Mn, Fe Mn, Fe Oznaczenie ogólnych wskaźników fizykochemicznych w latach 2008 – 2010 prezentuje tabela 10. tabela 10 Wybrane parametry jakości wody podziemnej – wskaźniki fizykochemiczne Punkt EPW SSR O2 T Fenole pH [μS/cm] [mg/l] [mg/l] [°C] [mg/l] II/214/1 2008 510,0 439,61 7,41 4,0 2009 512,0 466,19 7,47 <2,0 10,10 <0,1 2010 457,00 447,90 7,46 8,60 < 0,1 II/1062/1 2008 256,0 239,89 7,80 4,90 2009 258,0 238,83 7,81 <2,0 10,50 <0,1 2010 źródło: www.psh.gov.pl Oznaczone wskaźniki nieznacznie zmieniają wartości w kolejnych latach. Parametry fizykochemiczne wskazują na I klasę czystości wód podziemnych. Jednak zawartość metali obniża klasę jakości wód do II, w przypadku punktu poboru „Wda”, a w przypadku punktu poboru „Bożepole Królewskie” do klasy III (tabela 11, tabela 12). Analiza badanych wód wykazała powszechność przekroczeń zawartości żelaza i manganu. tabela 11 Wybrane parametry jakości wody podziemnej – makroskładniki i elementy biogenne Punkt HCO3 SO4 2- Cl Ca 2+ Mg 2+ Na + K + Fe Mn NO3 NO2 NH4 II/214/1 2008 2009 2010 II/1062/1 2008 2009 2010 275,72 297,68 300,12 23,50 24,40 24, 50 12,6 12,50 11,70 90,14 89,12 89,81 9,68 10,12 10,06 154,94 152,50 - 1,77 <1,00 - 4,00 2,79 - 44,32 44,61 - 4,38 4,54 - [mg/l] 5,70 5,60 5,99 [mg/l] 3,64 3,39 - - - + 1,93 2,01 2,00 1,69 1,65 1,60 0,12 0,11 0,11 0,17 0,16 0,21 0,02 0,01 0,01 0,07 0,22 0,23 1,03 0,94 - 0,84 0,75 - 0,15 0,15 - 0,07 0,04 - 0,01 0,01 - 0,76 0,76 - tabela 12 Wybrane parametry jakości wody podziemnej– metale Punkt As Ba B Cr Zn F Al II/214/1 [mg/l] 2008 0,02 0,02 0,01 <0,003 0,006 0,28 < 1,0 1 2009 <0,0 0,01 0,02 <0,003 <0,00 0,35 <1,00 02 8 3 2010 <0,0 0,01 0,01 <0,003 <0,00 0,24 0,001 Cd Cu Ni Pb <0,0000 5 <0,0000 5 0,00009 0,0003 < 0,001 0,0003 0,0006 0,0007 <0,005 < 0,00005 <0,0000 5 0,00005 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 14 Punkt II/1062/ 1 2008 2009 2010 As 02 Ba 7 B Cr Zn 3 F Al 0 [mg/l] <0,0 2 <0,0 02 - 0,01 7 0,01 6 - 0,02 <0,003 0,25 <1,0 0,02 <0,003 0,23 <1,00 - - <0,00 3 <0,00 3 - - - Cd Cu Ni Pb <0,0000 5 <0,0000 5 - 0,0001 <0,001 0,0002 <0,0005 - - <0,0000 5 <0,0000 5 - Dodatkowo dokonano oceny jakości wód podziemnych pod kątem spełnienia wymagań dotyczących jakości dla wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi. W punkcie poboru prób „Bożepole Królewskie” zawartość żelaza przekraczała wartość dopuszczalną ok. 8-krotnie (wartość graniczna do 0,2 mg/l) a zawartość manganu przekraczała wartość dopuszczalną ok. 2-krotnie (wartość graniczna do 0,05 mg/l). Podobne przekroczenia pod kątem spełnienia wymagań dotyczących jakości dla wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi występowały w punkcie poboru prób „Wda”. Zawartość żelaza przekraczała wartość dopuszczalną ok. 4–krotnie, natomiast zawartość manganu przekraczała wartość dopuszczalną ok. 3 – krotnie. Uzdatnianie wody, polegające na usunięciu nadmiaru żelaza i manganu, jest zabiegiem prostym, a więc wody takie mogą być i są powszechnie wykorzystywane w celu zaopatrzenia ludności w wodę. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 15 Jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi Podstawę zaopatrzenia w wodę stanowią wodociągi publiczne, które oparte są na wodach wgłębnych. Woda z wodociągów publicznych była kontrolowana przez Powiatowego Stację Sanitarno - Epidemiologiczną w Starogardzie Gdańskim. Monitoring i ocenę jakości wody wodociągowej przeprowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r., Nr 61, poz. 417) zmienione rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 roku (Dz. U. z 2007r., Nr 72, poz. 466). W celu ujednolicenia prezentowanych wyników badań zakres wartości dopuszczalnych oraz jednostki prezentowanych wyników są przedstawione zgodnie z niezmienionym rozporządzeniem z 2007 roku. Wartości oznaczonych wskaźników mikrobiologicznych (minimalne i maksymalne oznaczone wartości) przedstawia tabela 13, natomiast wskaźniki chemiczne prezentuje tabela 14. Dodatkowe wskaźniki organoleptyczne i fizykochemiczne oznaczone w wodzie wodociągowej zawiera tabela 15. W 2009 roku skontrolowano 141 wodociągów, z czego 43 wodociągów (30,49%) dostarczało wodę nieodpowiadającą wymaganiom sanitarnym, w tym 4 pod względem bakteriologicznym i 1 pod względem przekroczenia wartości dopuszczalnej zawartości rtęci. Pod względem fizykochemicznym woda z 38 wodociągów odbiegała od wymagań sanitarnych z uwagi na ponadnormatywną zawartość żelaza, manganu, jonu amonowego, zapachu oraz związane z tym mętność oraz barwę. W 2010 roku skontrolowano 139 wodociągów, z czego 42 wodociągi (30,22%) dostarczały wodę nieodpowiadającą wymaganiom sanitarnym, w tym 5 pod względem bakteriologicznym i 3 pod względem przekroczenia wartości dopuszczalnej zawartości rtęci. Pod względem fizykochemicznym woda z 35 wodociągów odbiegała od wymagań sanitarnych z uwagi na ponadnormatywną zawartość żelaza, manganu, jonu amonowego, zapachu oraz związane z tym mętność oraz barwę. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 16 tabela 13 Wskaźniki mikrobiologiczne oznaczone w wodzie wodociągowej. m. Wartość Gm. Gm. Gm. Gm. Gm. Wskaźnik Czarna graniczna Bobowo Kaliska Lubichowo Osieczna Osiek Woda Escherichia Coli 0 0 0 0 0 0 0 szt. (typ kałowy) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0-2 0 0 Escherichia Coli 0 szt. 0-1 0 0 0-6 0 0 3 14 37 1–3 2 -21 3 – 11 OLB37* 20 szt. 1 – – –– 0 0 0 0 0 0 Paciorkowce 0 szt. 0 0–1 0 0 0 0 10 22 92 1–8 1 – 61 13 – 300 OLB 22* 100 szt. 2 57 – 5-9 1 - 13 – źródło: PSSE m. Gm. Skarszewy Skórcz 0 0 0 0 1 3 0 0 2 2 0 0 0 0 1 1-2 0 0-1 2 5 - 11 m. Skórcz 0 0 0 0 8 1 0-1 0 15 12 Gm. Gm. m. Smętowo Starogard Starogard Graniczne Gdański Gdański 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1 -31 1 - 10 1 2 41 0 0 0 0 0 0 8 2 -29 3–8 1 2 -12 1-7 Gm. Zblewo 0 0 0 0 4 – 95 2 0-1 0 1 - 19 5 - 85 tabela 14 Wskaźniki chemiczne oznaczone w wodzie wodociągowej Wskaźnik Wartość graniczna Gm. Bobowo m. Czarna Woda Arsen 0,01 mg/l < 0,001 < 0,001 < 0,001 <1 Azotany 50 mg/l 1,61 – 2,79 2,69 – 3,09 0,32 – 1,78 1,03 – 1,46 Azotyny 0,5 mg/l < 0,013 < 0,013 < 0,013 < 0,013 – 0 < 0,002 < 0,002 Benzo (a) piren Gm. Gm. m. Gm. Gm. m. Gm. Smętowo Starogard Starogard Skarszewy Skórcz Skórcz Zblewo Graniczne Gdański Gdański < < < < 0,001 < 0,001 < 0,001 < 0,001 < 0,001 0,001 0,001 < 0,001 < 0,001 < 0,001 0,001 – < 0,001 < 0,001 – < 0,001 < < < 0,001 < 0,001 < 0,001 < 0,001 0,001 0,001 0,69 – < 0,2 4,31 – 0,42 – 0,67 – < 0,2 – < 0,2 < 0,2 – 30 < 0,2 – 12,89 0,2 – 0,95 2,97 – 4,44 1,71 –1,38 7,56 3,29 4,08 17,9 < 0,2 < 0,2 - 22 < 0,2 – 11,5 1,75 4,05 – 5,92 1,25 – 0,77 – 3,53 – 0,2 – < 0,2 – < 0,2 – 1,57 3,21 6,37 3,67 4,02 9,4 < < < < 0,013 < 0,013 < 0,013 < 0,013 < 0,013 0,013 0,013 < 0,013 < 0,013 < 0,013 0,013 < 0,013 < 0,013 < 0,013 < 0,013 < 0,013 < < < 0,013 < 0,013 < 0,013 < 0,013 0,013 0,013 < < – < 0,0002 < 0,002 < 0,002 < 0,002 < 0,002 0,002 0,002 – < 0,002 < 0,002 < – < 0,002 < 0,002 – < 0,002 < < < 0,002 < 0,002 < 0,002 0,002 0,002 0,002 Gm. Gm. Kaliska Lubichowo Gm. Osieczna Gm. Osiek Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 17 Chrom 0,05 mg/l < 0,001 < 0,001 < 0,001 < 0,0001 – 1 < 0,001 – 0,6 – < 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 – 0 – 0 0 < 0,001 < 0,001 0 – 0 0 – 554 < 0,001 – < 0,001 < 0,001 < 0,001 < 0,001 < 0,001 – 0 0 0 0 – 0,2 < 0,0002 – < 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 – < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 – < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 – – < 0,008 < 0,008 < 0,008 < 0,008 – < 0,008 < 0,008 < 0,008 < 0,008 < 0,008 – 315 312 185 208 298 – 167 – 354 197 – 366 147 – 235 137 –188 239 – 0,3 0,7 Kadm 0,005 mg/l < 0,0002 < 0,0002 Nikiel 0,020 mg/l 0 0 0 0 – 1,4 Ołów 0,025 mg/l 0 0 Rtęć 0,001 mg/l Tri-, Tetrachloroeten 10 μg/l Twardość < 0,001 < 0,001 0,3 – 0,5 0,3 1,5 mg/l 60-500 mg/l < 0,001 < 0,001 0,6 – 0,8 < 0,2 – 0,5 Fluorki WWA < 0,001 – 0,3 0,5 < 0,2 – < 0,0002 < 0,0002 <0,0002 - 0,2 – < 0,001 < 0,001 < 0,2 – 0,4 0,4 < 0,001 0,004 0,2 – 0,3 0,3 – 0,4 < 0,001 < 0,001 0,4 0,4 < 0,001 < 0,001 < 0,001 < 0,001 1,1 0,7 < 0,2 – 0,7 < 0,2 – 0,5 < < 0,0002 0,0002 < 0,0002 < < < 0,0002 0,0002 0,0002 < < 0,001 0 0,001 < 0,001 < 0,001 0 < < 0,001 0,001 < < < 0,001 0,001 0,001 < 0,001 < 0,001 < < < 0,001 0,001 0,001 < < < 0,0002 0,0002 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 < < < 0,0002 0,0002 0,0002 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < < < 0,008 0,008 0,008 – < 0,008 < < < 0,008 0,008 0,008 310 – 187 305 – 350 318 232 197 358 326 246 347 < 0,0002 < 0,0002 < 0,001 < 0,001 0,5 – 0,6 <0,2 – < 0,2 – 0,3 0,5 < 0,2 – 0,4 < 0,001 < 0,001 < < 0,0002 < 0,0002 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 < < 0,001 0 0,001 < 0,001 0 < 0,001 < < 0,001 < 0,001 0,001 < 0,001 < 0,001 < 0,001 < < 0,0002 < 0,0002 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 < 0,0002 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,1 < 0,008 < 0,008 < 0,008 < 0,008 – < 0,008 247 – 317 197 – 488 273 – 297 238 – 288 219 – 345 185 – 338 źródło: PSSE Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 18 Wskaźnik Amonowy jon Barwa m. Wartość Gm. Gm. Czarna graniczna Bobowo Kaliska Woda < 0,2 – < 0,2 < 0,2 0,5 mg/l 0,8 < 0,2 < 0,2 < 0,2 8,7 – <2 4,2 – 5 11,9 15 mg/l Pt <2– 4 – 4,4 8,5 – 2,6 10,2 Chlorki 250 mg/l Mangan 0,050 mg/l Mętność 1 NTU pH 6,5-9,5 Przewodność właściwa 2500 μS/cm Smak akceptowalny <5 < 6,5 <5 < 6,5 Siarczany 250 mg/l Sód 200 mg/l 15 15,2 Gm. Osieczna Gm. Osiek Gm. Skarszewy Gm. Skórcz m. Skórcz Gm. Smętowo Graniczne Gm. Starogard Gdański m. Starogard Gdański Gm. Zblewo < 0,2 < 0,2 < 0,2 – 0,4 < 0,2 < 0,2 < 0,2 – 0,6 < 0,2 < 0,2 < 0,2 < 0,2 < 0,2 – 1,0 < 0,2 – 0,7 < 0,2 < 0,2 – 0,9 < 0,2 – 0,9 < 0,2 – 1,11 < 0,2 – 0,6 < 0,2 – 1,8 < 0,2 < 0,2 < 2 – 4,5 < 2 – 5,8 < 2 – 5,2 < 2 – 4,5 4,9 – 11 4,6 – 6,6 2 – 4,4 2 – 2,7 4 – 6,7 4,1 – 7,2 2,9 – 6,4 3,0 – 5,9 7,1 – 7,9 6,8 – 8,5 2,3 – 11 2,5 -12 3 – 5,3 3,1 – 15,4 < 2 – 5,1 < 2 – 4,8 5,9 – 11,8 13,3 < 6,5 – – 10,4 < 0,01 – < 0,01 – 0,24 0,03 < 0,01 – < 0,01 0,08 21,6 – 22,7 19,3 < 0,01 – 0,08 < 0,01 – 0,06 8,9 – 11,6 8,1 – 9,6 <5 < 6,5 16 < 6,5 < 5 -18,7 < 6,5 – 53,2 < 5 – 11,9 < 6,5 – 10,2 < 5 – 19 < 5 – 18,8 < 0,01 < 0,01 – 0,05 < 0,01 – 0,19 < 0,01 – 0,02 < 0,01 < 0,01 – 0,02 < 0,01 – 0,22 < 0,01 – 0,15 < 0,01 – 0,11 < 0,01 < 0,01 < 0,01 – 0,22 < 5 – 56 7,5 - 53 42,5 – < 0,01 < 0,01 – – 0,05 < 0,01 0,02 < 0,01 < 0,01 < 0,01 – 12 0,1 – 0,34 – 0,12 – 0,25 0,69 0,29 0,1 – 0,43 – 0,33 – 0,33 0,77 0,9 7,3 – 7,3 – 7,7 7,6 7,5 – 7,8 7,2 – 7,5 7,3 – 7,6 – 7,7 7,7 603 – 324 – 577 – 609 490 596 543 378 343 – 622 457 397 0 0 0 0 0 0 1,3 1,3 Gm. Lubichowo < 0,01 – 0,71 < 0,01 – 0,72 < 0,1 – 1,3 < 0,1 – 1,5 0,1 – 1 < 0,1 – 0,6 0,39 – 2 0,79 – 0,87 0,16 – 1,25 0,2 – 0,91 < 0,1 – 1,5 < 0,1 – 0,92 0,12 – 0,27 < 0,1 – 0,74 0,11 – 0,43 0 – 3,4 0,1 – 2,6 0,14 – 3,7 < 0,1 – 0,55 < 0,1 – 0,68 <0,1 – 0,68 < 0,1 – 0,9 7,1 – 7,8 7,3 – 7,9 7,3 – 8,0 7,5 – 7,9 7,2 – 7,5 7,2 – 7,3 7,3 – 7,6 7,3 – 7,7 6,5 – 7,6 7,4 – 7,7 7,0 – 7,6 7,1 – 7,5 7,2 – 7,7 7,2 – 7,4 6,9 – 7,6 7,1 – 7,6 7,0 – 7,8 7,2 – 7,4 7,0 – 7,9 7,3 – 7,9 615 – 629 550 – 626 560 – 637 576 - 638 421 – 452 401 - 460 426 – 476 370 - 435 345 – 927 301 -946 505 – 592 456 - 610 361 – 706 323 - 838 0 0 0 0 0 0-1 0 0 0 0-1 < 0,05 < 0,05 < 0,05 2,4 – 130,2 0,69 – 44,4 6,2 – 30,6 33 16 6 – 24,2 3,7 – 13,8 8 – 12,5 6,6 – 7,3 16 ,4 – 47,9 16,9 – 47,9 5 3,3 – 7,4 296 – 797 301 - 769 278 – 467 257 - 455 0 0 0-1 0-1 477 – 512 434 511 0 0 0 0–1 1,1 1,7 90,7 – 11,3 – 109 23,2 – 113,2 2 -54,2 4,9 – 44,7 45,6 – 66,1 – 66,6 69,4 - 87 15 15 7 – 3,1 – 20,8 4,6 – 18,4 3,2 – 48 3,9 – 6,4 6 – 9 – 9,2 8,9 - 10 0 0 18,3 – 22,4 20,4 – 21,9 6–8 6 – 7,7 0,99 0,1 9 10 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 19 < 0,5 2,1 0,6 1,8 – 2,9 < 0,5 – 0,7 2,0 – 2,7 0,6 akcepto0 0 0 0 0-1 0 0 0 Zapach walny 0 0 0 0 0 0 0–1 0 < 0,03 – < 0,03 – < 0,03 – < 0,03 – < 0,1 < 0,03 < 0,03 0,1 0,2 0 – 0,44 0,6 0,2 Żelazo 0,2 mg/l < 0,1 < 0,03 < 0,03 < 0,03 – < 0,02 – 0 < 0,03 – < 0,03 – – 66 0,5 0,09 0,29 0,2 tabela 15 Dodatkowe wskaźniki organoleptyczne i fizykochemiczne w wodzie wodociągowej źródło: PSSE Utlenialność 5 mg/l 1,2 2 2,7 3,1 < 0,5 – 0,7 – 1,1 0,6 – 1,1 < 0,5 2,7 1 – 3,1 0,6 – 3,6 1–2 1,3 – 1,5 0,6 – 2 < 0,5 - 2 0 0 0 0 0 0-1 0 0 0 0-1 < 0,03 < 0,03 < 0,03 – 0,1 0 – 0,1 < 0,03 – 0,6 < 0,03 – 0,52 < 0,03 < 0,03 < 0,03 < 0,03 2,2 2,1 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 20 3.1.2 Wody powierzchniowe Jakość wód powierzchniowych na terenie powiatu starogardzkiego w analizowanym okresie była monitorowana przez Powiatową Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Starogardzie Gdańskim (PSSE) oraz Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gdańsku (WIOŚ). Rzeki W 2010 roku badanie jakości rzek prowadził WIOŚ. Przebadano wody pięciu rzek w punktach kontrolnych, które przedstawia tabela 16. tabela 16 Oznaczenia punktów pomiarowych monitoringu rzek. Kod JCW Nazwa rzeki Wda Wierzyca Wietcisa Wierzyca Piesienica Węgiermuca Wietcisa Węgiermuca Piesienica Nazwa Punktu Wda - poniżej PLRW2 dopł. z Jez. 0002429 Czechowskiego 457 (Trzechowskiego) PLRW2 Wierzyca 0002429 Czarnocin 839 PLRW2 0001929 Wietcisa - ujście 8499 PLRW2 0001929 Wierzyca - Owidz 899 PLRW2 Piesienica - Nowa 0001929 Wieś Rzeczna 869 PLRW2 Węgiermuca 0002029 ujście 8789 Kilometr Dł. Szer.geo rzeki Geogr. gr. Powiat Gmina PL01S0201 _0790 113,3 18,257 53,8619 starogar 046 02 dzki Lubichow o, Kaliska PL01S0201 _0796 80,7 18,415 54,0422 starogar 86 2 dzki Skarszewy PL01S0201 _0797 0,4 18,418 54,0451 starogar 945 44 dzki Skarszewy PL01S0201 _3083 52,8 18,573 53,9571 starogar 045 74 dzki Starogard Gd. PL01S0201 _0776 1,2 18,470 53,9635 starogar 835 41 dzki Starogard Gd. PL01S0201 _0791 1,4 Starogard Gd., Pelplin PL01S0201 _3076 17,6 starogar 18,661 53,9540 dzki, 829 3 tczewski kościers 18,328 54,0834 ki, 975 94 starogar dzki Węgiermuca Bobowo PL01S0201 _3082 14,0 18,558 starogar 53,8832 192 dzki Bobowo Piesienica Piesienica PL01S0201 _3079 6,9 18,400 53,9531 starogar 926 26 dzki Zblewo PLRW2 Wietcisa - poniżej 0001729 Rutkownicy 8469 PLRW2 0002029 8789 PLRW2 0001729 866 Kod Punktu Liniewo, Skarszewy Źródło: WIOŚ Monitoring i ocenę jakości wód w rzekach przeprowadzono w oparciu o następujące rozporządzenia: - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 roku w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. z 2009 r., Nr 81, poz. 685), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2008r., Nr 162, poz. 1008), - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. z 2002 r. nr 241, poz. 2093), Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 21 - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. z 2002r., Nr 176, poz. 1455). Klasyfikacja stanu ekologicznego jednolitych części wód rzek Ocenę stanu ekologicznego wykonano dla 4 jednolitych części wód rzek znajdujących się na terenie powiatu starogardzkiego. Umiarkowany stan ekologiczny prezentowały wody: Wierzycy od Wietcisy do ujścia, Piesienicy od dopływu z jeziora Semlińskiego do ujścia, Węgiermucy od dopływu z Wysokiej do ujścia, Dobry potencjał ekologiczny stwierdzono w przypadku rzeki Wietcisy na odcinku od Rutkownicy do ujścia. Dla wszystkich badanych punktów pomiarowo- kontrolnych charakteryzujących się umiarkowanym stanem ekologicznym, stwierdzano dobry stan biologiczny, a o obniżeniu jakości wody przesądzał jej stan fizykochemiczny. Spośród wskaźników fizykochemicznych przekroczenia wartości stężeń dopuszczalnych dla stanu dobrego notowano dla: fosforu ogólnego, zawiesiny ogólnej, azotu ogólnego Kjeldahla, ogólnego węgla organicznego, azotu amonowego, talu Zestawienie przekroczeń wskaźników fizykochemicznych w poszczególnych rzekach przedstawia tabela 17. Dobrym stanem fizykochemicznym odznaczały się jednolite części wód rzek: Wierzycy na odcinku od Małej Wierzycy do Wietcisy, Wietcisy od Rutkownicy do ujścia, Wdy od wypływu z jeziora Wdzydze do dopływu z jeziora Trzechowskiego. Nie stwierdzono w nich przekroczeń wartości dopuszczalnych dla żadnego z badanych wskaźników fizykochemicznych. Na przestrzeni lat 2007-2010 średnia roczna zawartość substancji organicznych i biogennych (azotu i fosforu) w wodach większości rzek była niższa albo utrzymywała na zbliżonym poziomie. tabela 17 Stan fizykochemiczny wód rzek Rzeka marzec kwiecie ń maj czerwie c lipiec sierpień wrzesie ń paździer nik listopad Brak przekro czeń % miesięc y Wda – pon. jez. Czechows kiego brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń - brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń 100 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 22 Rzeka Piesienica – Nowa Wieś Rzeczna Piesienica Piesienica Węgiermu ca Bobowo marzec kwiecie ń maj czerwie c lipiec sierpień wrzesie ń paździer nik listopad Brak przekro czeń % miesięc y N-NH4, N_Kjel. brak przekro czeń zawiesi na, N_Kjel. brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń 78 N-NH4, Pog. - zawiesi na, Pog. tlen, Pog. N-NH4 Pog. 37 Pog. - brak przekro czeń tempera tura brak przekro czeń brak przekro czeń 63 brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń OWO brak przekro czeń OWO 44 - - - brak przekro czeń tal brak przekro czeń brak przekro czeń Pog. brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń zawiesi na brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń OWO, N_Kjel. OWO, N_Kjel. brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń zawiesi na, OWO, Pog. brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń - brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń 100 brak brak przekro przekro czeń czeń Źródło: WIOŚ brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń brak przekro czeń 100 Węgiermu ca - ujście Wierzyca Czarnocin Wierzyca Owidz Wietcisa – pon. Rutkownic y Wietcisa ujście Stan chemiczny wody Badania wybranych substancji chemicznych prowadzono w tych punktach kontrolnych, w których wcześniej zostało stwierdzone występowanie substancji chemicznych lub jest prawdopodobne ich występowanie. Poziom badanych związków świadczył o dobrym stanie chemicznym wód, a oznaczone stężenia większości z nich były znacznie niższe od dopuszczalnych. Przekroczenia wartości dopuszczalnych dla stanu dobrego odnotowano jedynie dla sumy dwóch substancji z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) w przekroju ujściowym Piesienicy. Eutrofizacja komunalna wód Wody badanych rzek były zeutrofizowane. Przyczyną był przede wszystkim zbyt wysoki poziom fosforanów, który odnotowano w każdym z badanych punktów. Ponadto przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężeń dla stanu dobrego notowano dla: Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 23 100 78 azotu Kjeldahla - ujście Piesienicy i Węgiermucy, azotu amonowego - ujście Piesienicy, substancji organicznych (OWO) - ujście Węgiermucy. Zanieczyszczenie wód azotanami Wody nie są zanieczyszczone (powyżej 50 mg NO3/l), ani zagrożone zanieczyszczeniem (4050 mg NO3/l) azotanami. Maksymalny poziom azotanów w wodach badanych rzek utrzymywał się w przedziale od 4,0 do 21,2 mg NO3/l. Zawartość azotanów w wodach rzecznych badanych na obszarze powiatu starogardzkiego w 2010 roku przedstawia tabela 18. tabela 18 Zawartość azotanów w wodach rzecznych. Zawartość azotanów Nazwa mg NO3/l Nazwa rzeki średnia maksymal stanowiska na Wierzyca Wierzyca 4,87 10,36 Czarnocin Wietcisa – ujście Wierzyca Owidz Piesienica Nowa Wieś Rzeczna Węgiermuca ujście Wietcisa Wierzyca Piesienica Węgiermuca 2,74 3,98 5,44 13,15 6,55 9,92 12,57 21,16 Źródło: WIOŚ Przydatność wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych Badania przydatności wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych przeprowadzono w punktach kontrolnych usytuowanych na odcinkach rzek znajdujących się w wykazach RZGW. Ocenę wykonano w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 roku, w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 176 poz. 1455). Wody nie spełniały wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. Przydatność wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych przedstawia tabela 19. Przyczyną klasyfikacji wody jako nieprzydatnej do bytowania ryb w warunkach naturalnych był przede wszystkim zbyt wysoki, w stosunku do wymaganego rozporządzeniem, poziom azotynów i fosforu ogólnego. Ponadto o braku przydatności wód stanowił także zbyt niski poziom ich natlenienia oraz stężenie amoniaku niejonowego i azotu amonowego w rzekach Piesienicy i Węgiermucy (górny odcinek). W żadnym z badanych punktów zawartość cynku ogólnego, miedzi rozpuszczonej nie przekraczała wartości dopuszczalnych. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 24 tabela 19 Przydatność wód do bytowania ryb w warunkach naturalnych Piesienica Wietcisa – Wietcisa Węgiermuca Węgiermuca Wskaźnik Nowa Wieś pon. ujście - ujście - Bobowo Rzeczna Rutkownicy Odczyn przydatna przydatna przydatna przydatna przydatna Tlen rozpuszczony łososiowate nieprzydatna łososiowate łososiowate nieprzydatna BZT5 karpiowate karpiowate karpiowate łososiowate karpiowate Zawiesiny ogólne przydatna przydatna przydatna przydatna przydatna Niejonowy amoniak przydatna nieprzydatna przydatna przydatna nieprzydatna Azot amonowy przydatna nieprzydatna przydatna przydatna nieprzydatna Azotyny nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna Fosfor ogólny nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna Cynk ogólny łososiowate łososiowate łososiowate łososiowate łososiowate Miedź rozpuszczona przydatna przydatna przydatna przydatna przydatna Związki fenolowe przydatna przydatna przydatna przydatna przydatna organoleptycznie Związki ropopochodne przydatna przydatna przydatna przydatna przydatna organoleptycznie nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna Piesienica Piesienica Wda – pon. J. Czechowskiego przydatna nieprzydatna karpiowate przydatna nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna nieprzydatna łososiowate przydatna przydatna łososiowate karpiowate przydatna przydatna przydatna nieprzydatna nieprzydatna łososiowate przydatna przydatna przydatna przydatna przydatna nieprzydatna nieprzydatna Źródło: WIOŚ Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 25 Jeziora W 2010 roku badanie jakości wód w jeziorach prowadził WIOŚ oraz PSSE. Inspektor Wojewódzki ocenił jakość wody w jeziorze Sumińskim na podstawie badań wykonanych w 2010 roku. Klasyfikacja stanu ekologicznego jednolitych części wód jeziora Ocenę stanu wód jeziora Sumińskiego przeprowadzono na podstawie sześciu poborów wykonanych w dniach: 28 kwietnia, 20 maja, 20 lipca, 30 sierpnia, 22 września i 20 października 2010 roku. Próby pobierano na dwóch stanowiskach na jeziorze oraz na dopływie spod Bietowa. Zarówno stan ekologiczny, jak i stan chemiczny wód zbiornika były dobre – w efekcie stan wód jeziora oceniono jako dobry (tabela 20). tabela 20 Stan wód jeziora Sumińskiego Stan JCW Stan chemiczny JCW Stan ekologiczny JCW Ocena elementów JCW Kod stan objęto współczy stan jezior głęboko biologic Nazwa powierzch ść nnik fizykoa ść śr. zny jeziora nia [ha] [tys.m Schindler chemicz MPH jez.[m] klasa 3 ] a ny P jakości Sumińs 3225, dobry dob dob 20697 95,4 3,4 >2 dobry dobry kie 9 II klasa ry ry Źródło: WIOŚ Dane o jeziorze Stan biologiczny wód jeziora Sumińskiego Stan oraz biologiczny makrolity (tabela wody 21). oceniony Do zostanie tej pory w oparciu wykonano o ocenę trzy wskaźniki stanu wód fitoplankton, w oparciu fitobentos, o dwa z ww. wskaźników fitoplankton i makrofity. Wskazywały one na co najmniej dobry stan wód zbiornika. Ocena wód na podstawie składu organizmów fitobentosowych zostanie wykonana przez Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie. Po jej wykonaniu ocena stanu biologicznego jeziora zostanie zweryfikowana. tabela 21 Stan biologiczny wód jeziora Sumińskiego. Wskaźnik Wartość dopuszczalna Wynik oznaczenia OCENA JCW Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 26 Fitoplankton – multimetriks Fitobentos (do wykonania w terminie późniejszym przez IOŚ w Warszawie) Makrofity 1 0,54 bardzo dobry - - - 0,679 – 0,270 0,56 Stan biologiczny dobry dobry Źródło: WIOŚ Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 27 Fizykochemiczne elementy wód jeziora Sumińskiego Fizykochemiczne elementy jakości wody wspierające element biologiczny potwierdziły dobrą jakość wody (tabela 22). Charakteryzowały się one wysoką przezroczystością oraz niskim przewodnictwem. Stężenie azotu i fosforu ogólnego, a także substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wskazywały na co najmniej dobrą jakość wody. W sezonie badawczym wody jeziora były przeważnie bardzo wysoko natlenione w całym przekroju pionowym. W drugiej połowie lipca wody zbiornika były silnie nagrzane. Wysokie natlenienie wody utrzymywało się do 3 metrów głębokości. Stężenie tlenu nad dnem, na głębokości 6 m, wynosiło zaledwie 0,11 mg O2/l (1% nasycenia). tabela 22 Stan fizykochemiczny wód jeziora Sumińskiego. Wartość Wynik Stanowisk Stanowisk OCENA Wskaźnik Miano dopuszcza ŚREDN o1 o2 JCW lna I o Temperatura wody C 15,8 15,8 15,8 mg Barwa 31 32 31 Pt/l jednos Odczyn 8,0 8,2 8,1 tka pH Przewodność wł. w 20 oC µS/cm ≤ 600 322 320 321 dobry Wapń Tlen rozpuszczony nad dnem (lato) mg/l mg O2/l mg CaCO 3/l - 63,7 61,8 62,7 - ≥4 5,01 5,81 5,41 dobry - 142 142 142 - - 2,8 2,8 2,8 - - 0,041 0,037 0,039 - - 0,0065 0,0071 0,0068 - - 0,091 0,092 0,091 - Zasadowość ogólna Zasadowość ogólna Azot amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy meq/l mg NNH4/l mg NNO2 mg NNO3 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 28 Wskaźnik Azot ogólny Kjeldahla Azot ogólny Fosforany Fosforany Fosfor ogólny Widzialność krążka Secchiego Chlorofil "a" Krzemionka Wartość Wynik Stanowisk Stanowisk OCENA Miano dopuszcza ŚREDN o1 o2 JCW lna I mg 1,46 1,43 1,45 N/l mg 1,58 1,53 dobry 2,5 1,55 N/l mg 0,029 0,030 0,030 PO4/l mg P0,010 0,010 0,010 PO4/l mg P/l 0,120 0,045 0,045 0,045 dobry m 1 1,3 1,3 1,3 dobry µg/l - 24,78 25,09 24,93 - mg/l - 4,37 4,44 4,41 - Stan fizykochemiczny dobry Źródło: WIOŚ Stan chemiczny wód jeziora Sumińskiego Ocenę stanu chemicznego wód jeziora dokonano w oparciu o analizę poziomu stężeń 43 substancji z listy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska oraz innych substancji zanieczyszczających. Dla żadnej z badanych substancji nie stwierdzono przekroczeń warunków granicznych, a oznaczony poziom był dla większości z nich wielokrotnie niższy od dopuszczalnego. Przydatność wód jeziora Sumińskiego do bytowania ryb w warunkach naturalnych Wody zbiornika nie spełniają wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych, z uwagi na występujący w nich nadmiernie wysoki poziom azotynów ( Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 29 tabela 23). Natomiast stężenie azotanów w całym okresie badań charakteryzowało się bardzo niskim poziomem (poniżej 1,12 mg NO3/l). Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 30 tabela 23 Przydatność wód jeziora Sumińskiego do bytowania w warunkach naturalnych. Wartość Wartość Wynik Wynik Wskaźnik Miano dopuszczalna dopuszczalna Wynik Ocena MIN MAX -Ł -K o Temperatura C 1,1 25,5 jednostka Odczyn 7,2 8,4 od 6 do 9 7,7 - 8,4 łososiowate pH 85% ≥ 9 50% ≥ 9 50% ≥ 8 Tlen rozpuszczony mg O2/l 8,39 12,60 100% ≥ łososiowate 100% ≥ 7 100% ≥ 5 7 BZT5 mg/l 1,5 4,9 3,0 6,0 4,4 karpiowate Zawiesina ogólna mg/l 2,5 8,1 25 (średnioroczna) 5,3 łososiowate Niejonowy amoniak mg/l 0,0125 0,0125 ≤ 0,025 0,0125 łososiowate mg NAzot amonowy 0,010 0,284 ≤ 0,78 0,19 łososiowate NH4/l mg NAzot azotynowy 0,001 0,0152 NO2 Azotyny mg NO2 0,003 0,050 0,01 0,03 0,049 nieprzydatna Fosfor ogólny mg P/l 0,025 0,103 mg Fosfor ogólny 0,077 0,315 0,2 0,4 0,300 karpiowate PO4/l Twardość ogólna (CaCO3) mg/l 157 188 Cynk ogólny mg/l 0,003 0,015 0,3 1 0,013 łososiowate Miedź rozpuszczona mg/l 0,00075 0,00432 ≤ 0,040 0,004 łososiowate Związki fenolowe mg/l brak brak <2 brak łososiowate organoleptycznie Związki ropopochodne mg/l brak brak <3 brak łososiowate organoleptycznie Nieprzydatna do bytowania ryb w warunkach naturalnych nieprzydatna Źródło: WIOŚ Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 31 Klasyfikacja stanu ekologicznego dopływu jeziora Sumińskiego spod Bietowa Dopływ jeziora Sumińskiego spod Bietowa charakteryzował się gorszą jakością wody. Stan fizykochemiczny wód dopływu nie spełniał wymogów przyjętych dla stanu dobrego (tabela 24). Wody były słabo natlenione w okresie letnim, w czerwcu utrzymywał się w nich nadmiernie wysoki poziom fenoli lotnych. Stan chemiczny wód zasilających zbiornik był dobry. Ocenę dokonano w oparciu o analizę poziomu stężeń 43 substancji z listy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska oraz innych substancji zanieczyszczających. Dla żadnej z badanych substancji nie stwierdzono przekroczeń warunków granicznych, a oznaczony poziom był dla większości z nich wielokrotnie niższy od dopuszczalnego. tabela 24 Stan fizykochemiczny wód dopływu jeziora Sumińskiego spod Bietowa Wskaźnik Miano Temperatura wody o Barwa Przewodność wł. w 20 o C Tlen rozpuszczony Stopień nasycenia tlenem Azot amonowy Wynik Wartość dopuszczalna MIN C Wynik Wynik MAX ŚREDNI JCW < 24 6,9 24,1 14,1 24,1 mg Pt/l - 25 70 47 - µS/cm < 1000 328 328 328 mg O2/l 5 3,5 9,0 6,7 3,5 % - 34,9 79,8 64,4 - ≤ 0,78 0,048 b 0,07 mg N- NH4/l Azot azotynowy mg N-NO2 - 0,007 0,027 0,014 Azot azotanowy mg N-NO3 ≤ 2,2 0,065 0,76 0,39 Azot ogólny Kjeldahla mg N/l 2 0,75 1,84 1,39 Azot ogólny mg N/l ≤5 0,82 2,32 1,79 Fosforany mg PO4/l - 0,025 0,222 0,119 Fosfor ogólny mg P/l ≤ 0,2 0,025 0,131 0,059 - 145,5 182,7 160,8 Twardość Ocena mg CaCO3/l bardzo dobry bardzo dobry bardzo dobry dobry bardzo dobry bardzo dobry - Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 32 Wskaźnik NPL gr. Miano Coli kałowego NPL gr. Coli typ. Wynik Wartość dopuszczalna MIN Wynik Wynik Ocena MAX ŚREDNI JCW w 100 ml - 43 43 43 - w 100 ml - 43 43 43 < Źródło: WIOŚ 3.1.3 dobrego Odprowadzanie ścieków Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych określa, zgodnie z wymogiem ustawy z dnia 18 lipca 2001r. - Prawo wodne, przedsięwzięcia w zakresie budowy, rozbudowy i/lub modernizacji zbiorczych sieci kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków komunalnych, a także terminy ich realizacji niezbędne dla realizacji zapisów Traktatu Akcesyjnego, odwołującego się do dyrektywy 91/271/EWG. Oznacza to konieczność osiągnięcia standardów jakości ścieków odprowadzanych do środowiska wodnego z oczyszczalni ścieków zgodnie z wymaganiami załącznika 1 do powyższego rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Obszar 12 gmin powiatu starogardzkiego wchodzi w skład 10 aglomeracji, objętych Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK). Wszystkie aglomeracje zostały zaliczone jako priorytetowe i są ujęte w załączniku nr 1 Aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2010 (AKPOŚK 2010) Są to następujące aglomeracje: - Jabłowo – obejmująca część gminy Starogard Gdański oraz gminę Bobowo; Czersk - obejmująca gminę Czarna Woda (oraz gminy z powiatu chojnickiego: Czersk, Śliwice); Kaliska - obejmująca gminę Kaliska; Lubichowo – obejmująca gminę Lubichowo; Osiek – obejmująca gminę Osiek, Skarszewy - obejmująca gminę Skarszewy; Skórcz - obejmująca gminę Skórcz i miasto Skórcz; Smętowo Graniczne - obejmująca gminę Smętowo Graniczne; Starogard Gdański - obejmująca część gminy Starogard Gdański oraz miasto Starogard Gdański; Zblewo - obejmująca gminę Zblewo Gmina Osieczna nie została zakwalifikowana do żadnej aglomeracji w KPOŚK, jako aglomeracja poniżej 2 000 RLM. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 33 Aglomeracja Jabłowo RLM aglomeracji: 3 230 Aglomeracja osiągnęła już docelową liczbę mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, tj. 3 230 mieszkańców (Mk). Liczba mieszkańców objętych ww. systemem na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosła 3 968 Mk, tj. około 122,8% docelowej liczby mieszkańców. Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej na koniec 2010 roku wyniosła 20,5 km. Aktualnie jest realizowana inwestycja budowy kanalizacji sanitarnej w Dąbrówce (gm. Starogard Gd.) i Jabłówku (gm. Bobowo) przewidziana do realizacji w AKPOŚK do końca 2010 roku. Inwestycja jest realizowana ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2013 a wysokość dofinansowania wynosi 70%. Planowany termin zakończenia realizacji inwestycji jest w 2011 roku. Ponadto z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich zamierzona jest realizacja dalszej rozbudowy kanalizacji sanitarnej w Bobowie i Jabłówku. Planowane dofinansowania inwestycji będzie na poziomie 75%. Realizacja jest na etapie wniosku o dofinansowanie. Aglomeracja Czersk RLM aglomeracji: 24 106 Aglomeracja nie osiągnęła jeszcze docelowej liczby mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, tj. 20 018 mieszkańców (Mk). Liczba mieszkańców objętych ww. systemem na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosła 16 990 Mk, tj. około 84,8% docelowej liczby mieszkańców. Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej na koniec 2010 roku wyniosła 124,10km. W 2010 roku nakłady finansowe poniesione na realizacje inwestycji w granicach aglomeracji z KPOŚK wyniosły 2 147 000 zł z budżetów gmin oraz 1 862 000 zł z funduszy EFRROW oraz EFRR. Aktualnie na terenie gminy Czarna Woda wchodzącej w skład aglomeracji nie są realizowane inwestycje związane z wypełnieniem zobowiązań dotyczące budowy, rozbudowy i/lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych w ramach aglomeracji. Aglomeracja Kaliska RLM aglomeracji: 2 000 Aglomeracja osiągnęła już docelową liczbę mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, tj. 2 000 mieszkańców (Mk). Liczba mieszkańców objętych ww. systemem na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosła 2 200 Mk, tj. około 110% docelowej liczby mieszkańców. W ramach aglomeracji w 2010 roku poniesiono nakłady inwestycyjne ze środków gminnych w wysokości 7 300 zł oraz z EFRR w wysokości 7 000 zł na budowę sieci kanalizacji sanitarnej i przebudowę sieci wodociągowej. Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej na koniec 2010 roku wyniosła 15,1 km. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 34 W aglomeracji tej niezrealizowane jest jeszcze zobowiązanie dotyczące modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych w Kaliskiej. Termin realizacji tej inwestycji minął z końcem 2010 roku. Planowany termin realizacji po uzyskaniu finansowania ze środków unijnych jest na 2011 rok. Aglomeracja Lubichowo RLM aglomeracji 2 500 Aglomeracja nie osiągnęła jeszcze docelowej liczby mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, tj. 2 500 mieszkańców (Mk). Liczba mieszkańców objętych ww. systemem na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosła 2 203 Mk, tj. około 88,12% docelowej liczby mieszkańców. W ramach aglomeracji w 2010 roku poniesiono nakłady inwestycyjne ze środków gminnych w wysokości 363 400 zł oraz ze środków WFOŚiGW w Gdańsku w wysokości 1 658 000 zł na budowę sieci kanalizacji sanitarnej. Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej na koniec 2010 roku wyniosła 31,5 km. W aglomeracji tej niezrealizowane jest jeszcze zobowiązanie dotyczące modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych w Lubichowie. Zakładana jest modernizacja w zakresie przeróbki osadu na terenie oczyszczalni ścieków. Inwestycja ta jest przewidziana do realizacji do końca 2015 roku. Aglomeracja Osiek RLM aglomeracji 4 000 Aglomeracja nie osiągnęła jeszcze docelowej liczby mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, tj. 2 559 mieszkańców (Mk). Liczba mieszkańców objętych ww. systemem na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosła 600 Mk, tj. około 23,45% docelowej liczby mieszkańców. W założeniach do KPOŚK planowano na terenie aglomeracji Osiek budowę nowej oczyszczalni aby spełnić wymagany programem procent mieszkańców objętych systemem kanalizacyjnym. Inwestycja planowana do realizacji do końca 2010 roku została oddana do użytku w 2007 roku. W ramach aglomeracji w 2010 roku nie poniesiono nakładów inwestycyjnych na budowę sieci kanalizacji sanitarnej czy modernizację oczyszczalni ścieków. Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej na koniec 2010 roku wyniosła 11,5 km. Aglomeracja Skarszewy RLM aglomeracji 4 550 Aglomeracja osiągnęła już docelową liczbę mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, tj. mieszkańców 3 344 (Mk). Liczba mieszkańców objętych ww. systemem na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosła 8 500 Mk, tj. około 247,1% docelowej liczby mieszkańców. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 35 Brak zobowiązań dotyczących budowy, rozbudowy lub/i modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych w ramach aglomeracji. Aglomeracja Skórcz RLM aglomeracji 5 504 Aglomeracja osiągnęła już docelową liczbę mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, tj. 3 117 mieszkańców (Mk). Liczba mieszkańców objętych ww. systemem na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosła 3 476 Mk, tj. około 111,52 % docelowej liczby mieszkańców. W ramach aglomeracji w 2010 roku poniesiono nakłady inwestycyjne ze środków gminnych w wysokości 587 200 zł oraz z RPO WP w wysokości 1 100 000 zł na przygotowanie dokumentacji projektowej oraz budowę sieci kanalizacji sanitarnej. Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej na koniec 2010 roku wyniosła 38,3 km. W aglomeracji tej zaplanowana była modernizacja oczyszczalni ze względu na przepustowość oraz modernizacji części obiektów. Planowany termin zakończenia inwestycji zgodnie z KPOŚK to 2013 rok. Aglomeracja Smętowo Graniczne RLM aglomeracji 3 473 Aglomeracja nie osiągnęła jeszcze docelowej liczby mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, tj. 2 660 mieszkańców (Mk). Liczba mieszkańców objętych ww. systemem na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosła 1 499 Mk, tj. około 56,35% docelowej liczby mieszkańców. Aglomeracja korzysta z oczyszczalni ścieków w Kopytkowie. Termin osiągnięcia efektu ekologicznego w zakresie oczyszczania ścieków minął z końcem 2010 roku. Inwestycja nie została zrealizowana w planowanym terminie, z powodu dotychczas wykonanych inwestycji polegających na budowie kanalizacji, które znacznie nadwyrężyły budżet. Gmina Smętowo Graniczne posiada w Wieloletniej Prognozie Finansowej stanowiącej załącznik Nr 2 do uchwały Rady Gminy Nr III/12/2010 z dnia 30 grudnia 2010 r. zabezpieczone środki na budowę II etapu kanalizacji sanitarnej (termin realizacji do końca 2013 roku) oraz na rozbudowę oczyszczalni ścieków w Kopytkowie, planowaną na lata 2011-2013. Wraz z rozbudową kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków w Kopytkowie zostanie wybudowana ścieżka do odwadniania osadu - planowane zakończenie 2013 r. Jest to zadanie również wynikające ze zobowiązań nałożonych w KPOŚK. W roku 2010 gmina Smętowo Graniczne podpisała umowy na przygotowanie dokumentacji projektowej na rozbudowę oczyszczalni ścieków w Kopytkowie oraz budowę kanalizacji sanitarnej w miejscowości Smętowo Graniczne a w dniu 31 stycznia 2011 r. złożono wniosek o dofinansowanie z PROW projektu "Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Kopytkowie dz. nr 77 wraz z budową Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 36 kanalizacji sanitarnej w miejscowości Smętowo Graniczne". Całkowity koszt inwestycji ma wynieść 4 765 805,30 zł. Aglomeracja Starogard Gdański RLM aglomeracji 35 500 Aglomeracja osiągnęła już docelową liczbę mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, tj. 33 301 mieszkańców (Mk). Liczba mieszkańców objętych ww. systemem na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosła 44 981 Mk, tj. około 35% docelowej liczby mieszkańców. W aglomeracji są realizowane zadania: 1) Uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenie części gminy Starogard Gdański. Termin zakończenia inwestycji to I kwartał 2011 roku. Projekt uzyskał dofinansowanie z WFOŚiGW w wysokości 60,7%. 2) Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Kokoszkowy, Żabno wraz z budową sieci wodociągowej w miejscowości Żabno, na terenie gminy Starogard Gdański. Termin zakończenia inwestycji to II kwartał 2011 roku. Projekt uzyskał dofinansowanie z WFOŚiGW w wysokości 55,9%. 3) Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej: ul. Ceynowy-Kochanki (3a) oraz ul. Zachodniej, ul. Getta i ul. .Zbożowej (3b). Termin zakończenia inwestycji to II kwartał 2011 roku. Projekt uzyskał dofinansowanie z WFOŚiGW w wysokości 95%. W ramach aglomeracji w 2010 roku poniesiono nakłady inwestycyjne ze środków gminnych w wysokości 2 569 100 zł, ze środków WFOŚiGW w Gdańsku w wysokości 800 000 zł oraz ze środków Funduszu Spójności Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko w wysokości 3 178 700 zł na rozbudowę sieci kanalizacji sanitarnej. Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej na koniec 2010 roku wyniosła 99,5 km. Brak zobowiązań dotyczących budowy, rozbudowy lub/i modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych w ramach aglomeracji. Aglomeracja Zblewo RLM aglomeracji 3 500 Aglomeracja osiągnęła już docelową liczbę mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, tj. 3 500 mieszkańców (Mk). Liczba mieszkańców objętych ww. systemem na dzień 31 grudnia 2010 r. wyniosła 5 870 Mk, tj. około 167,71 % docelowej liczby mieszkańców. W aglomeracji jest realizowane zadanie wynikające ze zobowiązań zapisanych w KPOŚK „Kompleksowe uporządkowanie gospodarki ściekowej w Gminie Zblewo - I etap”. Termin zakończenia inwestycji to wrzesień 2012 roku i jest zgodny z zapisanym w AKPOŚK2010. Inwestycja jest dofinansowana ze środków RPO WP w wysokości 42,26%. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 37 W ramach aglomeracji w 2010 roku poniesiono nakłady inwestycyjne ze środków gminnych i przedsiębiorstw wodno- kanalizacyjnych w wysokości 419 700 zł na wykonanie dokumentacji projektowej (372 100 zł) oraz budowę sieci kanalizacji sanitarnej. Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej na koniec 2010 roku wyniosła 56,5 km. Podsumowanie Z ww. aglomeracji KPOŚK kilka aglomeracji nie osiągnęło jeszcze zakładanej do końca 2015 roku docelowej liczby mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych. Są to aglomeracje Czersk, Lubichowo, Osiek i Smętowo Graniczne. Jedynie w aglomeracji Smętowo Graniczne istnieje realne zagrożenie nie osiągnięcia określonego w AKPOŚK 2010 docelowego wskaźnika liczby mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego. Zaplanowana inwestycja budowy kanalizacji sanitarnej i modernizacji oczyszczalni ścieków nie została zrealizowana w planowanym terminie, z powodu dotychczas wykonanych inwestycji, które znacznie nadwyrężyły budżet gminy. Dla pozostałych aglomeracji nie ma takiego zagrożenia, aglomeracje te już osiągnęły ten wskaźnik, albo osiągną te wskaźniki po zrealizowaniu inwestycji będących w trakcie realizacji. Tym samym nie ma zagrożenia, że te zobowiązania nie zostaną zrealizowane przed końcem 2015 r. 3.2 Powietrze atmosferyczne Według danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gdańsku w 2010 roku w powiecie starogardzkim emisja gazów do atmosfery (łącznie, bez dwutlenku węgla) ze znaczących zakładów wynosiła 1 655,71 ton. W stosunku do roku poprzedniego uległa ona obniżeniu o ok. 145 ton natomiast nie uległa większej zmianie w porównaniu do roku 2008. Prawie 90% zanieczyszczeń gazowych stanowi emisja dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla. Zanieczyszczeń pyłowych zarejestrowano 315,26 ton, a ich ilość zmniejszyła się w stosunku do danych z roku 2009 o ok. 12 ton. Podobnie jak w przypadku zanieczyszczeń gazowych ich ilość nie uległa większej zmianie w porównaniu do 2008 roku. Ilość emitowanych zanieczyszczeń gazowych i pyłowych w latach 2008, 2009 i 2010 zawiera tabela 25. tabela 25 Emisja zanieczyszczeń powietrza ze znaczących zakładów Emisja zanieczyszczeń powietrza ze znaczących zakładów 2008 2009 2010 Emisja zanieczyszczeń pyłowych ogółem Mg/a 294,38 326,90 315,26 - ze spalania paliw Mg/a 255,34 280,29 282,43 - z procesów technologicznych Mg/a 39,04 46,61 32,83 Emisja zanieczyszczeń gazowych ogółem Mg/a 213 960,94 204 242,44 208 403,14 ogółem (bez dwutlenku węgla) Mg/a 1 633,54 1 800,34 1 655,71 - dwutlenek siarki Mg/a 592,83 549,21 542,73 - tlenki azotu Mg/a 294,68 317,46 257,88 - tlenek węgla Mg/a 495,94 736,11 635,32 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 38 Emisja zanieczyszczeń powietrza ze znaczących zakładów 2008 2009 2010 - dwutlenek węgla Mg/a 212 327,40 202 442,10 206 747,43 Źródło: UMWP Najpowszechniej występujące w powietrzu atmosferycznym zanieczyszczenia to gazy i pyły pochodzące z procesów energetycznego spalania paliw. Zaliczamy do nich głównie dwutlenek siarki – emitowany w wyniku spalania naturalnie zanieczyszczonych związkami siarki paliw, dwutlenek azotu – powstający głównie w paleniskach w warunkach wysokiej temperatury, oraz pyły, jako naturalna pozostałość spalanych stałych paliw kopalnych. Biorąc pod uwagę nieznacznie zmieniającą się w stosunku do lat ubiegłych ilość pyłów emitowanych ze źródeł punktowych oraz pogarszającą się jakość powietrza ze względu na to zanieczyszczenie, należy uznać wzorem lat ubiegłych, że tak zwana niska emisja, czyli indywidualne ogrzewanie domów i małych obiektów, wtórne pylenie z podłoża pochodzące ze stale zwiększającego się ruchu kołowego, stanowi przy niekorzystnych warunkach pogodowych, poważne źródło zanieczyszczenia powietrza pyłem. tabela 26 prezentuje wielkość zużycia paliw z energetycznego spalania ze znaczących zakładów w latach 2008 – 2010. tabela 26 Zużycie paliw z procesów energetycznego spalania paliw Rodzaj paliwa 2008 2009 2010 drewno Mg/a 7883,96 7 232,93 8 109,72 gaz płynny propan- butan Mg/a 109,09 125,888 115,38 gaz ziemny m3/a 8 683 746 9 528 264 9 330 729 koks Mg/a 239,31 171,23 65,11 olej opałowy 3 447,97 3 302,81 3 151,42 słoma Mg/a 495,51 225 0 węgiel kamienny Mg/a 86 129,02 69 986,16 93 570,63 węgiel brunatny Mg/a 5441,50 15 13 Źródło: UMWP Innym istotnym źródłem emitującym zanieczyszczenia do powietrza jest transport samochodowy. Typowo komunikacyjnym zanieczyszczeniem emitowanym przez silniki spalinowe jest, powstający w czasie ich pracy, dwutlenek azotu. Do zanieczyszczeń typowo transportowych należą też węglowodory, tlenek węgla oraz pyły. tabela 27 przedstawia wielkość zużycia paliw w środkach transportu w latach 2008- 2010. tabela 27 Zużycie paliw w środkach transportu Rodzaj paliwa benzyna silnikowa biodiesel gaz płynny propan- butan gaz ziemny olej napędowy Źródło: UMWP 2008 2009 2010 Mg/a 569,77 545,89 533,56 Mg/a 9,51 266,31 Mg/a 115,45 92,56 108,71 Mg/a 6,58 Mg/a 13 404,66 13 514,43 14 718,53 W roku 2010 w stosunku do lat ubiegłych, nie uległa znaczącym zmianom lista zakładów emitujących Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 39 największe ilości substancji do powietrza. Liczba podmiotów korzystających ze środowiska w 2008 roku wyniosła 391, w 2009 roku - 419 a w 2010 roku - 452. Decydujące znaczenie dla wielkości emisji zorganizowanej mają od kilku lat niezmiennie zakłady energetyczne i ciepłownicze oraz kilka największych zakładów przemysłowych. Zakłady zaliczone do największych źródeł zanieczyszczeń zlokalizowane na terenie powiatu to STEICO S.A., Zakład Energetyki Cieplnej "STAR-PEC" Sp. z o.o., Zakłady Farmaceutyczne "POLPHARMA" S. A., Elektrociepłownia Starogard Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Starogardzie Gdańskim S. A., Dekpol Sp. z o.o., Zakłady Wielobranżowe "FAST" Sp. z o.o., Gminna Energetyka Cieplna Spółka z o.o., Iglotex S.A. Ocena jakości powietrza jest corocznie wykonywana i przedstawiana przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska i jest wynikiem obowiązku jaki nakłada na niego art. 89 i 90 ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Ocenę wykonuje się na podstawie danych z monitoringu powietrza atmosferycznego, który realizowany jest w ramach sieci Państwowego Monitoringu Środowiska. Oprócz badań prowadzonych przez WIOŚ pomiary prowadzone są również przez Zakłady Farmaceutyczne POLPHARMA S.A. w Starogardzie Gdańskim. Wyniki uzyskane z pomiarów monitoringowych porównuje się z ustanowionymi poziomami dopuszczalnymi i docelowymi. Na podstawie analizy wyników z monitoringu wskazywane są strefy, w których jakość powietrza jest niezadowalająca. tabela 28 przedstawia klasy stref i oczekiwane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej cenie monitoringu powietrza. tabela 28 Klasy stref i oczekiwane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej cenie monitoringu powietrza Klasa Poziom stężeń Wymagane działania strefy zanieczyszczenia A nie przekraczający poziomu dopuszczalnego * powyżej docelowego* C Brak poziomu - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych - opracowanie programu ochrony powietrza, w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu, jeśli POP nie był opracowany pod kątem określonej substancji Na terenie powiatu starogardzkiego w przypadku większości zanieczyszczeń są dotrzymane poziomy dopuszczalne. Wartości dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla i benzenu są znacznie poniżej poziomu dopuszczalnego godzinnego, dobowego oraz rocznego. W porównaniu z latami ubiegłymi jakość powietrza w zakresie zanieczyszczenia pyłem PM10 uległa pewnemu, nieznacznemu pogorszeniu. Pokazuje to tabela 29, w której ujęto średnie średnioroczne Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 40 stężenia oraz maksymalne dobowe stężenia dla stacji pomiarowych zlokalizowanych na terenie Starogardu Gdańskiego. tabela 29 Zestawienie wyników pomiarowych pyłu zawieszonego PM10 Rok 2006 2007 2008 2009 2010 Punkt średnie, średnioroczne stężenie pyłu PM10 [µg /m3] pomiarowy Polpharma* - 36,5 (A) 34,9 (A) 39,75 (A) 44 (C) 19,9 (A) 17,3 (A) 14,8 (A) 17,13 b.d. Ratusz miejski** Polpharma* - maksymalne dobowe stężenie pyłu PM10 [µg /m3] 117,3 (C) 192 (C) 161,6 (C) 234 (C) Ratusz miejski** 196 (A) 83 (A) 78 (A) 103 b.d. Źródło: www.gdansk.wios.gov.pl * Starogard Gdański, ul. Lubichowska1 ** Starogard Gdański, ul. Gdańska 6 Nie uległo zmniejszeniu maksymalne dobowe stężenie pyłu PM10 ze stacji. Nadal badany obszar pozostaje w klasie C. Natomiast w 2010 roku również średnie, średnioroczne stężenie pyłu PM10 uległo na tyle podwyższeniu, że od ubiegłego roku badany obszar z klasy A uległ obniżeniu do klasy C. Punkt pomiarowy na Ratuszu Miejskim w Starogardzie Gdańskim nadal pozostaje w klasie A czystości powietrza. Na terenie województwa pomorskiego od momentu rozpoczęcia systematycznych pomiarów notuje się rokrocznie przekroczenia poziomu docelowego stężenia benzo(a) pirenu w pyle. Wysokie notowania tego zanieczyszczenia odnotowywane są w okresie grzewczym (latem poziomy spadają praktycznie do zera). Jego głównym źródłem są przestarzałe, niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi. Nie prowadzone są pomiary tego zanieczyszczenia na terenie powiatu starogardzkiego z powodu braku sieci monitoringowej. Planowana jest rozbudowa sieci monitoringowej w zakresie tego wskaźnika. tabela 30 przedstawia wartości wszystkich zanieczyszczeń zmierzonych w latach 2009-2010 na terenie powiatu starogardzkiego w ramach państwowego monitoringu środowiska. tabela 30 Roczna ocena jakości powietrza. Rodzaj Średnioroczne zanieczy- Punkt pomiaru µg/m3 szczenia SO2 2009/2010 POLPHARMA 9,21 / 7,59 Ratusz Miejski 4,56 / b.d. max. 1h µg/m3 max. 24h µg/m3 max. m-c µg/m3 Klasa 2009/2010 114,2 / 100,5 - 2009/2010 2009/2010 2009/2010 40,9 / 47,4 - A/A 24 / b.d. - A / b.d. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 41 Rodzaj zanieczyszczenia NO2 NOx PM10 CO Punkt pomiaru Starogard Gdański Godziszewo Skarszewy Skórcz Zblewo POLPHARMA Ratusz Miejski Starogard Gdański Godziszewo Skarszewy Skórcz Zblewo POLPHARMA POLPHARMA Ratusz Miejski POLPHARMA Średnioroczne µg/m3 max. 1h µg/m3 max. 24h µg/m3 max. m-c µg/m3 Klasa 6,44 / 8,07 - - 19,7 / 19,8 A/A 3,53 / b.d. b.d. / 18,43 b.d. / 12,86 4,06 / b.d. 18,95 / 21,5 18,12 / b.d. 83,9 / 100,3 - 44,4 / 53,9 55,0 / b.d. 6,9 / b.d. b.d. / 56,6 b.d. / 30,7 8,8 / b.d. - A / b.d. b.d. / A b.d. / A A / b.d. A/A A / b.d. 23,05 / 21,09 - - 39,7 / 31,0 A/A 12,88 / b.d. b.d. / 20,06 b.d. / 14,81 11,98 / b.d. 34,05 / 36 - - 17,9 / b.d. b.d. / 31,3 b.d. / 21,6 20,2 / b.d. - 39,75 / 44 - 161,6 / 234 - 17,13 / b.d. 3079,0 / 553 (z 8h) - 103,0 / b.d. - - - A/A - - A/A - - - A/A - - - A / b.d. b.d. / A b.d. / A A / b.d. 596,47 / 553 benzen POLPHARMA 0,41 / 0,7 Starogard 3,14 / 3,2 Gdański Godziszewo 2,02 / b.d. Skarszewy b.d. / 4,0 Skórcz b.d. / 3,8 Zblewo 2,73 / b.d. Źródło: www.gdansk.wios.gov.pl 3.3 A / b.d. b.d. / A b.d. / A A / b.d. 2009 A – roczne C – dobowe (częst. przekr. 85) 2010 C – roczne, C - dobowe (częst. przekr. 107) A / b.d. Gospodarka odpadami Szczegółowe informacje dotyczące stanu aktualnego w gospodarce odpadami znajdują się w „Sprawozdaniu z realizacji planu gospodarki odpadami dla powiatu starogardzkiego w latach 2009- 2010”. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 42 3.4 Poważne awarie Na terenie powiatu starogardzkiego występuje jeden zakład zakwalifikowany do grupy zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Z. F. POLPHARMA S.A., Starogard Gdański) oraz jeden zakład zakwalifikowany do grupy zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Destylarnia Sobieski S.A., Starogard Gdański). Raz do roku w każdym z wymienionych zakładów KPPSP przeprowadza czynności kontrolnorozpoznawcze w zakresie kontroli przestrzegania przepisów przeciwpożarowych oraz ustalenie spełnienia wymogów bezpieczeństwa. Każdy z zakładów posiada wymagane ustawą POŚ dokumenty. Z. F. POLPHARMA posiadają: - program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, - raport o bezpieczeństwie, - wewnętrzny i zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy, - system zarządzania bezpieczeństwem. Destylarnia Sobieski posiada: - program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, w którym są zawarte procedury postępowania na wypadek powstania pożaru i innego miejscowego zagrożenia. Pomorski Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej w Gdańsku opracował zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy, który co trzy lata jest sprawdzany w formie ćwiczeń przez służby ratownicze. Na stronie internetowej BIP Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Gdańsku zawarta jest: „Instrukcja postępowania mieszkańców na wypadek powstania poważnej awarii przemysłowej w zakładach o dużym ryzyku zlokalizowanych na terenie województwa pomorskiego”. Z powyższą instrukcją podmioty bezpośrednio graniczące z zakładem oraz powiatowy i gminny zespół zarządzania kryzysowego są każdorazowo zapoznawani na spotkaniach przed organizacją ćwiczeń zewnętrznego planu operacyjno – ratowniczego. W analizowanym okresie zanotowano jedną poważną awarię przemysłową na terenie Z.F. Polpharma S.A. W roku rok 2009 doszło do uwolnienia do środowiska nieprzereagowanej mieszaniny zawierającej m. in. tlenochlorek fosforu, który w kontakcie z wilgocią wytworzył gazowy chlorowodór. W roku 2010 nie zarejestrowano żadnych zdarzeń o znamionach poważnej awarii. Cykliczne kontrole zakładów należących do grupy potencjalnych sprawców poważnych awarii oraz nadzór nad usuwaniem skutków wystąpienia poważnych awarii prowadzi również Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku, która w ramach zapobiegania poważnym awariom współpracuje z innymi organami zajmującymi się tą tematyką. Jest to współpraca z Państwową Strażą Pożarną, w szczególności wymiana informacji w przypadku wykrycia nieprawidłowości w trakcie przeprowadzanych kontroli w zakładach, analiza przedkładanej dokumentacji wymaganej prawem (w tym m.in. opiniowanie Raportów o Bezpieczeństwie dla ZDR) oraz aktualizowanie listy potencjalnych sprawców poważnej awarii. Inspekcja uczestniczy również w przeprowadzanych przez Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 43 Państwową Straż Pożarną ćwiczeniach ratowniczych związanych z realizacją zewnętrznego planu operacyjno- ratowniczego. W ramach swoich zadań Inspekcja prowadzi również szkolenia dotyczące problematyki z zakresu zapobiegania poważnym awariom dla urzędów, instytucji i zakładów. Hałas Wydział Inspekcji WIOŚ w Gdańsku w latach 2009- 2010 prowadził kontrolę emisji hałasu 3.5 w dwóch zakładach zlokalizowanych na terenie powiatu starogardzkiego: STEICO S.A. – Zakład w Czarnej Wodzie oraz firmy RAF TRANS stacjonującej na terenie firmy STEICO, zajmującej się produkcją zrębków. W czasie kontroli w 2009 r. w przedsiębiorstwie STEICO S.A. wykonano pomiary hałasu w środowisku w porze nocnej. Hałas był generowany przez urządzenia zakładu (cyklon odpylający, wentylator wyciągowy, suwnicę bramową, ciągi produkcyjne, wydział obróbki płyt, pompownia ścieków, sortownię zrębków). Hałas w środowisku wynosił 42,8 dB i nie przekraczał wartości normatywnych w środowisku dla tego rodzaju terenu tj. 45 dB w porze nocnej. W roku 2010 WIOŚ przeprowadził kontrolę w firmie RAF TRANS. W wyniku kontroli stwierdzono przekroczenie warunków normatywnych w porze dziennej o 1,5 dB - hałas w środowisku wynosił 56,5 dB , przy obowiązującej normie 55 dB. 3.6 Pola elektromagnetyczne Na terenie powiatu starogardzkiego zidentyfikowano 5 zgłaszających instalacje wytwarzające pola elektromagnetyczne: 1. 2. 3. 4. 5. P4 Sp. z o.o., ul. Taśmowa 7, 02-677 Warszawa, Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa, Polkomtel S.A., ul. Postępu 3, 02-676 IT Polpager S.A., ul. Pawia, 01-030 Warszawa, TP EmiTel – Region Północny, ul. Migowska 15 Szczegółowe wartości dopuszczalnych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003r., Nr 192, poz. 1883). Zgodnie z rozporządzeniem dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych wyznaczone zostały dla „terenów przeznaczonych pod zabudowę”, jak i „miejsc dostępnych dla ludności” i odnoszą się do różnych zakresów częstotliwości pól. Natężenia pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego były monitorowane przez WIOŚ w Gdańsku. Zmierzono pola elektromagnetyczne w pięciu lokalizacjach: Skórczu, Osieku, Zblewie oraz w dwóch lokalizacjach w Starogardzie Gdańskim. Wyniki pomiarów natężeń pól elektromagnetycznych przedstawia tabela 31. W trakcie prowadzonych przez WIOŚ pomiarów Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 44 na terenie powiatu starogardzkiego w żadnym punkcie pomiarowym nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów wartości pól elektromagnetycznych. tabela 31 Natężenia pól elektromagnetycznych. Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego dla Miejsce pomiaru Data pomiaru zakresu częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz uzyskanych dla punktu pomiarowego [V/m] Starogard Gdański, 04.08.2009 r. 0,31 ul. Kopernika 11 Skórcz, ul. Główna 06.08.2009 r. 0,30 Osiek, ul. Kwiatowa 25.08.2009 r. 0,3 Zblewo Starogard Gdański, (drugi pkt. Pomiarowy) Źródło: WIOŚ 3.7 01.09.2009 r. 0,32 28.04.2010 r. 0,63 Środowiskowe zagrożenia zdrowia Informacje dotyczące realizacji założonych kierunków działań w ramach środowiskowych zagrożeń zdrowia są zawarte w rozdziale 4 „Stopień realizacji założonych celów” pkt 4.8 „Zahamowanie powstawania środowiskowych zagrożeń zdrowia”. 3.8 Zarządzanie środowiskowe Informacje dotyczące realizacji założonych kierunków działań w ramach zarządzania środowiskowego są zawarte w rozdziale 4 „Stopień realizacji założonych celów” pkt 4.9 „Upowszechnianie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego”. 3.9 Edukacja ekologiczna społeczeństwa W zakresie edukacji ekologicznej Starostwo Powiatowe w Starogardzie Gdańskim współorganizowało szereg przedsięwzięć. Były to w 2009 roku m. in. - „Olimpiada Młodych Producentów Rolnych i Bezpieczne Gospodarstwo Rolne”, - „Piękna Wieś 2009”, - „Najpiękniejszy wieniec dożynkowy powiatowy”, - XIV Kociewski Pokaz Zwierząt Hodowlanych, - Powiatowy i Wojewódzki Turniej Kół Gospodyń Wiejskich, - „Kociewska Pieczęć Jakości”, - Okręgowa Olimpiada Wiedzy i Umiejętności Rolniczych, - I Powiatowy Konkurs Piosenki Ekologicznej, - Akcja Sprzątania Świata 2009r., - Akcja Sprzątania Ziemi z okazji „Dnia Ziemi 2009”. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 45 Ponadto w 2009 roku wydano kalendarz promujący przyrodę Kociewia, przeprowadzono szkolenie Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych w zakresie rozpoznawania i zwalczania zagrożeń ekologicznych oraz rozprowadzono plakaty pozyskane od CIiEE p.n.: „Kochasz dzieci nie pal śmieci” W 2010 roku zorganizowano również szereg działań związanych z edukacja ekologiczną: - zorganizowano spotkanie na temat efektywnego wdrażania i aktywnego upowszechniania obowiązków wynikających z „Programu ochrony powietrza dla strefy kwidzyńsko- tczewskiej” przeznaczone dla przedsiębiorców, szkół, gmin powiatu, - współorganizowano konferencję p.n..: „Kompleksowa i racjonalna gospodarka odpadami w świetle ustawodawstwa polskiego i unijnego”, - pracownicy Starostwa wzięli udział w konferencji „I Jesiennych Spotkań Energetycznych”, której celem była m. in. popularyzacja ochrony środowiska w zakresie gospodarki energetycznej, - pracownicy Starostwa uczestniczyli w seminarium p.n.: „Energetyka – podstawa rozwoju gospodarczego województwa pomorskiego”, zorganizowanego przez UMWP, - pracownicy Starostwa uczestniczyli w konferencji p.n.: „Zarządzanie Jakością Powietrza – dobre praktyki”, - rozpowszechniano informację o organizowanym przez Ministerstwo Środowiska konkursie „Lider Polskiej Ekologii”. W zakresie edukacji ekologicznej oprócz działań szeroko prowadzonych przez samorząd powiatowy istotnym w ramach elementem była przedsięwzięć współpraca realizowanych starostwa ze przez jednostki. te szkołami oraz przedszkolami Wspólnie zorganizowano i współfinansowano: - obchody Dnia Ziemi w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Owidzu oraz Zespole Szkół Ekonomicznych w Starogardzie Gdańskim (2009r. i 2010r.), - szkolny marsz na orientację – „Owidz i okolice” pod hasłem „Poznajemy piękno Kociewia” (2010r.)., - posiedzenie Sejmiku Ekologicznego w Zespole Szkół Rolniczych w Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie pod hasłem „Alternatywne źródła energii” (2009r.) oraz „Szanujmy Nasze Drzewa” (2010r.), - projekt ekologiczny „Znani i nieznani czworonożni przyjaciele” realizowany przez Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy w Starogardzie Gdańskim (2010r.), - zakupiono publikację p.n.: „Kociewie tajemnicza pomorska kraina” w ilości 100 szt. jako pomoc dydaktyczna dal szkół i jednostek powiatowych (2010r.), - objęto honorowym patronatem Starosty Starogardzkiego oraz współfinansowano Powiatowy Konkurs Ekologiczny pod hasłem: ”Ekologia na co dzień” organizowany przez Publiczną Szkole Podstawową nr 1 w Starogardzie Gdańskim (2010r.), Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 46 - zorganizowano wraz z Ogniskiem Pracy Pozaszkolnej oraz dofinansowano „II Powiatowy Festiwal Piosenki Ekologicznej” (2010r.), - współorganizowano „Akcję Sprzątania Świata” edycja 2009r. i 2010r., 3.10 Ochrona przyrody i krajobrazu Z dniem 1 sierpnia 2009 roku Samorząd Województwa Pomorskiego przejął kompetencje w zakresie obszarów chronionego krajobrazu. Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu na terenie powiatu starogardzkiego nastąpiło w drodze Rozporządzenia Wojewody Gdańskiego w 1994 i 1998 roku (Dz. Urz. Woj. Gdańskiego z 1994 r. Nr 27 poz. 139 i z 1998 r. Nr 59, poz. 294). Na terenie powiatu znajdują się trzy Obszary Chronionego Krajobrazu: - OChK Borów Tucholskich, częściowo na terenie powiatu kościerskiego, o wielkości 65 780 ha, - OChK Doliny Wierzycy, częściowo na terenie powiatu kościerskiego, o wielkości 10 784 ha, - OChK Doliny Wietcisy, częściowo na terenie powiatu kościerskiego i gdańskiego, o wielkości 3 352 ha. W związku ze zmianą ustawy o ochronie przyrody, wprowadzoną art. 150 pkt 4 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199 poz. 1227), rozporządzenie należało dostosować do obowiązujących przepisów prawa. W dotychczasowym brzmieniu pozostawiono zapisy dotyczące granic obszarów chronionego krajobrazu oraz większość zapisów odnośnie obowiązujących na nich zakazów a także ustaleń czynnej ochrony ekosystemów. Zmianom uległy zapisy dotyczące rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, zapisy realizujące działania przewidziane w Programie Rolnośrodowiskowym i Programie Małej Retencji Województwa Pomorskiego do roku 2015, wprowadzono sposób czynnej ochrony nieleśnych ekosystemów lądowych. W analizowanym okresie 2009 – 2010 roku nie zatwierdzono nowych obszarów Natura 2000. Aktualnie brak jest również propozycji do nowych obszarów Natura 2000. 3.11 Ochrona powierzchni ziemi Ochrona powierzchni ziemi dotyczy w głównej mierze przeciwdziałania degradacji gleb w rolnictwie i rozwoju rolnictwa ekologicznego. Zadania te są koordynowane przez doradców z Biura Powiatowego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starogardzie Gdańskim. Szczególną uwagę doradcy z BP ODR w Starogardzie Gdańskim zwracają na przechowywanie i stosowanie nawozów naturalnych z uwagi na ochronę środowiska. Nawozy naturalne mogą stanowić źródło punktowe i obszarowe odpływu biogenów do środowiska naturalnego. Infrastrukturę techniczną do przechowywania Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 47 nawozów naturalnych w gospodarstwach rolnych stanowią płyty obornikowe oraz szczelne zbiorniki na płynne odchody zwierzęce (gnojówka i gnojowica). Stosowane w gospodarstwach nawozy naturalne: są równomiernie aplikowane na całej powierzchni pola w sposób wykluczający nawożenie pól i upraw do tego nieprzeznaczonych, w postaci stałej lub płynnej stosowane są w terminach dozwolonych, przykrytych lub wymieszanych z glebą nie później niż następnego dnia po ich zastosowaniu, stosowane są w odległości co najmniej 20 m od strefy ochronnej źródeł wody, ujęć wody, brzegów zbiorników oraz cieków wodnych itp., w postaci płynnej stosowane są gdy poziom wody podziemnej jest poniżej 1,2 m. Producenci rolni nie stosują nawozów w postaci płynnej na glebach bez okrywy roślinnej położonych na stokach o nachyleniu większym niż 10%. Ponadto nawozy naturalne nie są stosowane na glebach zalanych, przykrytych śniegiem, zamarzniętych do głębokości 30 cm oraz podczas opadów deszczu. Pracownicy BP ODR przeprowadzili szereg szkoleń dla rolników indywidualnych dotyczących stosowania środków ochrony roślin. Doradcy z BP ODR w Starogardzie Gdańskim przygotowywali rolników z Obszaru A i B cross compliance i posiadaczy lasów z Obszaru B i C do spełnienia przepisów i norm, których przestrzeganie jest warunkiem koniecznym do uzyskania dopłat. Uzupełnieniem teoretycznym są zajęcia praktyczne w gospodarstwach rolnych pozwalające nabytą wiedzę przećwiczyć na konkretnych przykładach. Stale rozwija się system rolnictwa ekologicznego, o czym świadczy wzrost liczby producentów oraz powierzchni upraw ekologicznych. Czynnikiem warunkującym rozwój jest stałe wsparcie Unii Europejskiej w tym zakresie, jak również rosnące zainteresowanie osób prywatnych, firm oraz przedsiębiorstw. W powiecie starogardzkim 15 producentów rolnych realizuje pakiet „Rolnictwo ekologiczne”, który nie należy do najczęściej wybieranych pakietów programu rolnośrodowiskowego. System ten jest bezpieczny dla środowiska naturalnego, sprzyja ochronie gleb i wód oraz zachowaniu bioróżnorodności. W gospodarstwach rolnych przestrzegane są normy Dobrej Kultury Rolnej. Szczegóły dot. realizacji normy zawarte są w rozdziale „Racjonalne wykorzystanie gleby wraz z jej ochroną i rekultywacją” Oprócz przeciwdziałania degradacji gleb w rolnictwie ważnym zagadnieniem jest rekultywacja składowisk odpadów, które nie spełniają wymagań do dalszego funkcjonowania. W APOŚ zakładano zamknięcie i rekultywację 8 z 9 składowisk funkcjonujących na terenie powiatu. W 2009 roku została zawarta umowa partnerska pomiędzy Zakładem Utylizacji Odpadów Komunalnych „Stary Las” Sp. z o.o. oraz szeregiem gmin w celu realizacji projektu p.n.: „Rekultywacja składowisk odpadów Gmin będących udziałowcami Zakładu Utylizacji Odpadów Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 48 Komunalnych „Stary Las”” Przedmiotem projektu jest rekultywacja 11 składowisk odpadów, zlokalizowanych na obszarze projektowanego systemu gospodarki odpadami dla regionu objętego przez ZUOK „Stary Las”. Składowiska zlokalizowane na terenie gmin w powiecie starogardzkim to: składowisko w m. Linowiec (gm. Starogard Gdański), składowisko w m. Bietowo (gm. Lubichowo), składowisko w m. Osiek (gm. Osiek), składowisko w m. Osówek (gm. Osieczna), składowisko w m. Skarszewy (gm. Skarszewy), składowisko w m. Skórcz (gm. Skórcz), składowisko w m. Strych (gm. Kaliska), składowisko w m. Zblewo (gm. Zblewo), składowisko w m. Bobrowiec (gm. Smętowo Graniczne). Łączna powierzchnia składowisk planowanych do zrekultywowania wynosi 18,93 ha. Termin realizacji kolejnych prac rekultywacyjnych będzie od 2012 do końca 2014 roku. 3.12 Ochrona zasobów kopalin W APOŚ dla powiatu starogardzkiego na lata 2007- 2010 przedstawiono udokumentowane złoża do końca 2007 roku. W roku 2008 r. udokumentowano jedno złoże kruszywa naturalnego ,,PIECE” – o zasobach 496 200 Mg. Zbilansowano złoża: Klonówka II, Rynkówka – stan zasobów 0. Udokumentowane złoża kopalin w latach 2009 i 2010 zawiera tabela 32. tabela 32 Udokumentowane złoża kopalin. Zasoby (tyś. ton) Rodzaj kopaliny Piece 496,2 Kruszywo naturalne 2009 Mirowo III Mirowo IV 674,56 582,32 Mirowo V 3 199,9 Mirowo VI 1 337,6 Kruszywo naturalne Kruszywo naturalne Kruszywo naturalne – żwir z piaskiem i piasek Kruszywo naturalne – żwir z piaskiem i piasek Nazwa złoża Roczne wydobycie (2010r.) 2008 Boże Pole Królewskie I Grabowiec 2010 r. Demlin II 1 020,8 321 894 t 544400 t 15602 t - Kruszywo naturalne - 781,6 Kruszywo naturalne - piasek - 368,3 Kruszywo naturalne - 1776,5 Kruszywo naturalne - piasek - 230 Szczodrowo II 2011 r. Wolny Dwór IV Źródło: UMWP Kruszywo naturalne - piasek - 3.13 Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość Informacje dotyczące realizacji założonych kierunków działań w ramach racjonalnego zużycia materiałów, wody, energii w przedsiębiorstwach są zawarte w rozdziale 4 „Stopień realizacji Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 49 założonych celów” w pkt 4.18 „Wzrost efektywności wykorzystania surowców, w tym zasobów wodnych i surowców energetycznych wykorzystywanych w gospodarce” oraz minimalizacji wytwarzanych odpadów w pkt 4.19 „Zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów u źródła oraz zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko”. 3.14 Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Starostwo powiatowe w Starogardzkie Gdańskim w analizowanym okresie nie realizowało projektów wykorzystujących odnawialne źródła energii. Projekty instalacji OZE były realizowane przez szereg gmin. Największym projektem współfinansowanym ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego (EOG) był montaż kolektorów słonecznych zrealizowany przez gminę Smętowo Graniczne w Zespole Kształcenia i Wychowania w Smętowie Granicznym. Całkowity koszt inwestycji wyniósł 275 000 euro. Kolejną inwestycją zrealizowaną przez gminę Smętowo Graniczne była instalacja kolektorów słonecznych na Poradni Rehabilitacyjnej w Kopytkowie. Koszt tej inwestycji wyniósł 55 203,07zł. Gmina Bobowo przy budowie sali sportowej w miejscowości Bobowo zrealizowała projekt instalacji systemu wentylacyjno- grzewczego. Elementami takiego systemu jest gruntowy wymiennik ciepła (tzw. pompa ciepła) oraz centrala wentylacyjna z odzyskiem ciepła z recyrkulacji. Moc cieplna zainstalowanych dwóch układów wentylacyjno- grzewczych wynosi 42kW. Całkowity koszt inwestycji wyniósł 293 437 zł. Brak jest danych dotyczących źródła finansowania tej inwestycji. Zagadnieniami dotyczącymi odnawialnych źródeł energii, w szczególności biogazowni rolniczych zajmują się od dłuższego czasu doradcy w BP ODR w Starogardzie Gdańskim. Biogazownie rolnicze stanowią alternatywne źródło energii, które wykorzystuje biogaz wytwarzany w procesie biologicznym do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Rolnicy podpisali umowy z Biogazownią Starogard Sp. z o.o. na uprawę kukurydzy, jako rośliny energetycznej. Rozwój biogazowni jest jednym z celów wyznaczonych przez „Politykę energetyczną Polski do 2030”. Zapisano w niej wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii do 15 procent, a na rynku paliw transportowych do 2020 r. o 10 proc. 3.15 Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed podtopieniami i skutkami suszy Administratorem urządzeń melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych jest ZMiUW WP. W dalszym ciągu brak znacznych postępów w kwestii regulacji rzek oraz odbudowy i modernizacji urządzeń wodnych, za które odpowiedzialny jest ZMiUW WP. W 2009 roku nie były wykonywane żadne prace w tym zakresie. W roku 2010 wykonano dokumentację projektową do realizacji odbudowy zastawki na jeziorze Godziszewskim (gm. Skarszewy) oraz odbudowy zastawki na zbiorniku Staw Młyński (gm. Osiek). Dokumentacja została dofinansowana ze środków PROW na lata 2007-2013. W 2011 roku zostały zaplanowane prace polegające na wykonaniu Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 50 dokumentacji projektowej do odbudowy urządzeń melioracji wodnych szczegółowych „Czarnocin” w gminie Skarszewy. Dokumentacja ta ma również zostać dofinansowana ze środków PROW na lata 2007-2013. Wykonane dokumentacje na chwilę obecną nie rozwiązują problemu występowania zjawisk suszy i lokalnych podtopień na terenie powiatu. Tak wąski zakres realizacji prac przez ZMiUW WP może wynikać z faktu, iż na terenie powiatu brak jest wałów przeciwpowodziowych i nie ma bezpośredniego zagrożenia powodzią. Większość zadań realizowanych w latach 2009 i 2010 przez ZMiUW WP dotyczyła modernizacji i utrzymania wałów przeciwpowodziowych. Najbliższą inwestycją realizowaną przez Zarząd Melioracji będzie odbudowa urządzeń melioracji wodnych szczegółowych „Czarnocin”, zlokalizowanych na terenie gminy Skarszewy, o powierzchni 107 ha. Orientacyjny koszt inwestycji wyniesie 1 435 000 zł. Informacje szczegółowe dotyczące realizacji założonych kierunków działań w ramach kształtowania stosunków wodnych i ochrony przed podtopieniami i skutkami suszy są zawarte w rozdziale 4 „Stopień realizacji założonych celów” w pkt 4.21 „Dążenie do zapewnienia dobrego stanu wód”. 4 4.1 STOPIEŃ REALIZACJI ZAŁOŻONYCH CELÓW Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i powierzchniowych Kierunki działań: - intensyfikacja działań kontrolnych mających na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz przeciwdziałanie nieprawidłowościom w odprowadzaniu ścieków przemysłowych, w tym weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych, - rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływającymi na jakość wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem, - współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdrażania dobrych praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym, - budowa szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów zwierząt, - budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji zbiorczej, - wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej, - budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych, - rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych i jej dostosowanie do wymagań wspólnotowych, - wspieranie działań inwestycyjnych mających na celu ograniczenie i eliminację ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego a w szczególności substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Cel priorytetowy Budowa, rozbudowa i modernizacja systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków w aglomeracjach o RLM od 2 000 do 15 000 Kierunki działań: - realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych ujętych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych przewidzianych dla aglomeracji o RLM od 2 000 do 15 000, Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 51 - realizacja przedsięwzięć na rzecz wyposażenia aglomeracji poniżej 2 000 RLM w oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacji sanitarnej. Cele długookresowe: - utworzenie systemu kształtowania i wykorzystania zasobów wodnych, - osiągnięcie właściwych standardów wód powierzchniowych pod względem jakościowym i ilościowym. Jednostka Źródło Opis realizowanego zadania Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Budowa wodociągu wiejskiego 2010 r. Gmina 260 153,41 zł b.d. Bobowo Usunięcie awarii rurociągu 2009 r. Gmina 7 000 zł PFOŚiGW Bobowo Budowa 380 m wodociągu na terenie gminy 2009 r. Inwestor 16 388 zł Środki Czarna Woda prywatny własne Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w Podpisana Gmina 1 781 391,18 RPO WP miejscowości Czarna Woda - etap I umowa Czarna zł WFOŚiGW w 2009 r. Woda w tym 185 000 2010r. – stan zł realizacja w 63% Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w 2010 r. – stan Gmina 734 757,08 zł RPO WP miejscowości Czarna Woda - etap II realizacji 50% Czarna Woda Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej 2009 r. Gmina 2 006,15 zł Budżet - dokumentacja projektowa Czarna 9 697,59 zł gminy - zakup agregatu prądotwórczego do Woda 14 804,80 zł GFOŚiGW przepompowni ścieków Budowa wodociągu dla wsi Bartel Wielki z 2010 r. Gmina 617 079,83 zł b.d. podłączeniem sieci przesyłowej Kaliska-Bartel Kaliska Wielki-Studzienice Przygotowanie dokumentacji przedsięwzięcia 2009 r. Gmina 46 800 zł b.d. pt. "Uporządkowanie gospodarki wodnoLubichowo ściekowej na terenie Gminy Lubichowo - Etap I" i wykup gruntów pod budowę przepompowni ścieków Uporządkowanie gospodarki wodno - ściekowej Podpisana Gmina 2 912 523,11 RPO WP w gminie Lubichowo, etap I umowa Lubichowo zł z dnia 29.04.2010r. Remont awarii rowu melioracyjnego melioracji 2009 r. Gmina 3 000 zł PFOŚiGW szczegółowej Lubichowo Budowa kanalizacji sanitarnej w Podpisana Gmina 500 000 zł WFOŚiGW miejscowościach Zelgoszcz i Lubichowo umowa Lubichowo Osiedle Leśne w 2009 r. Budowa kanalizacji sanitarnej w Podpisana Gmina 1 590 000 zł WFOŚiGW miejscowościach Zelgoszcz i Lubichowo umowa Lubichowo Osiedle Leśne – pożyczka w 2009 r. Modernizacja stacji uzdatniania wody 2009 r. Gmina 66 000 zł b.d. Lubichowo Budowa ujęć sieci wodociągowej 2009-2010 r. Gmina 179 700 zł b.d. ze studni głębinowych Lubichowo Usunięcie awarii rurociągu i odwodnienie 2009 r. Gmina 7 000 zł PFOŚiGW terenu Skarszewy Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 52 Usunięcie awarii rurociągu 2009 r. Remont awarii przepustu na drodze gminnej 2009 r. Usunięcie awarii urządzeń melioracyjnych i odwadniających 2009 r. Budowa wodociągu Skarszewy - Więckowy 2009 r. Budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowości Bolesławowo, gmina Skarszewy - Etap II Podpisana umowa z dnia 02.11.2010 r. 2009 r. Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Kamierowo Budowa kanalizacji sanitarnej Pólko – Nowe Osiedle Budowa kanalizacji sanitarnej dla nowych terenów inwestycyjnych i mieszkaniowych – Skarszewy w stronę Wolnego Dworu Opracowanie dokumentacji dla inwestycji budowy kolektora sanitarnego w Pogódkach oraz Koźminie I etap Budowa sieci wodociągowej w miejscowości Pączewo Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w gminie Skórcz - budowa kolektora sanitarnego Północ I etap Budowa kanalizacji sanitarnej z przebudową sieci wodociągowej w mieście Skórcz - etap III Podpisana umowa w 2010 r. Gmina Osieczna Gmina Osiek Gmina Skarszewy Gmina Skarszewy Gmina Skarszewy 12 000 zł PFOŚiGW 7 474 zł PFOŚiGW 12 000 zł PFOŚiGW 49 931,65 zł b.d. 883 730,99 zł RPO WP Gmina Skarszewy 6 843 zł Budżet gminy 268 000 zł 223 953 zł 2009 r. Gmina Skarszewy 183 047,60 2009 r. Gmina Skarszewy 296 924,65 zł WFOŚiGW Budżet gminy Budżet gminy Budżet gminy 2009 r. Gmina Skarszewy 52 139,00 zł Budżet gminy Gmina Skórcz Gmina Skórcz 295 000 zł Gmina Miejska Skórcz Gmina Miejska Skórcz 6 426 zł Budżet gminy 2 230 063 zł Budżet gminy WFOŚiGW 2009 r. Podpisana umowa w 2009 r. 2009 r. Budowa kanalizacji sanitarnej – etap III, IV, V zakończenie w roku 2012. 2010 r. Zaopatrzenie ludności w wodę oraz modernizacja stacji uzdatniania wody 2009 r. 2010 r. Gmina Smętowo Rozbudowa sieci wodociągowej 2009 r. 2010 r. Budowa studni Budowa stacji podniesienia ciśnienia wody 2010 r. Budowa kanalizacji sanitarnej w Dąbrówce Gmina Starogard Gdański i Jabłówku - Gmina Bobowo Podpisana umowa w 2009 r. Rozbudowa sieci kanalizacyjno- sanitarnej 2009 r. Gmina Starogard Gdański Gmina Starogard Gdański Gmina Starogard Gdański Gmina Bobowo Gmina Starogard Gdański 2010 r. Budżet gminy WFOŚiGW 1 075 000 zł w tym 76 000 zł 1 364 900 zł 260 000 zł 1 067 000 zł GFOŚiGW Budżet gminy Budżet gminy 394 000 zł 197 000 zł Budżet gminy 100 000 zł WFOŚiGW 637 000 zł b.d. 7 819 000 zł Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 53 Budowa kanalizacji sanitarnej, deszczowej, wodociągowej - uzbrojenie terenu III etap 2009 r. 2010 r. Kanalizacja sanitarna ul. Broniewskiego, ul. Zachodnia, ul. Dolna, ul. Pelplińskia, ul. Jabłowska 2009 r. 2010 r. Budowa sieci wodociągowej 2009 r. Budowa sieci kanalizacyjnej 2009 r. Dokumentacja techniczna na Kompleksowe uporządkowanie gosp. ściekowej w Gminie Zblewo- etap I. Koncepcja modernizacji oczyszczalni ścieków Obligatoryjne stosowanie przez wszystkie gospodarstwa rolne z produkcją zwierzęcą zbiorników na gnojówkę i gnojowicę. 2010 r. Współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdrażania dobrych praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym m.in. przechowywania nawozów naturalnych, właściwego stosowania nawozów. Organizacja pięciu szkoleń pt. „Stosowanie środków ochrony roślin przy użyciu opryskiwaczy”. W szkoleniu uczestniczyło 110 rolników z terenu powiatu. 2009 r. 2010 r. 4.2 2010 r. do 31.12.2010 r. 2010 r. Gmina Miejska Starogard Gdański Gmina Miejska Starogard Gdański Gmina Zblewo Gmina Zblewo Gmina Zblewo 1 600 zł GFOŚiGW Budżet gminy 1 700 zł 120 zł GFOŚiGW Budżet gminy 177 261,34 zł b.d. 195 940,25 zł b.d. 419 754,73 zł b.d. Gmina Zblewo Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Starogardzie Gdańskim Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Starogardzie Gdańskim Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Starogardzie Gdańskim 54 900 zł b.d. Budżet gminy Środki własne gospodarstw rolnych Bez kosztów - b.d. Środki własne ODR Osiągnięcie jakości powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu Kierunki działań: - wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie wielkości emisji z transportu – wyprowadzenie ruchu komunikacyjnego z centrum miast - budowa obwodnic, - prowadzenie remontów istniejących dróg m.in. zmiana nawierzchni, - usprawnienie organizacji ruchu drogowego, - sukcesywna wymiana taboru komunikacji miejskiej na tabor mniej emisyjny, - zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo biopaliwa), - sprzątanie dróg przez ich zarządców w szczególności systematyczne sprzątanie na mokro dróg, chodników w miastach i miejscach zagęszczonej zabudowy ze szczególną starannością po sezonie zimowym, po ustąpieniu śniegów, - uchwalenie przez Marszałka Województwa Pomorskiego programu ochrony powietrza po zaopiniowaniu przez Starostę Starogardzkiego oraz jego realizacja, - realizacja przedsięwzięć termomodernizacyjnych, - wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych m.in. wymiana kotłów węglowych na paliwo gazowe, olej opałowy, biopaliwa, - wprowadzanie scentralizowanych systemów grzewczych dla ograniczania liczby źródeł niskiej emisji, Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 54 - modernizacja ciepłowni lub łączenie systemów ciepłowniczych w celu optymalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw, - spełnianie wymagań prawnych przez zakłady w zakresie dotrzymywania standardów jakości środowiska, standardów emisyjnych z instalacji, - wykonywanie obowiązkowych pomiarów w zakresie wprowadzania gazów i pyłów do powietrza oraz przekazywanie odpowiednim organom w formie ustalonej prawem, - uzyskanie odpowiednich uprawnień, zgodnie z wymaganiami zawartymi w ustawie Prawo ochrony środowiska, przez laboratoria w celu możliwości wykonywania pomiarów w zakresie ochrony środowiska, - promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszających materiałochłonność gospodarki, - wspieranie działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze, - prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w zakresie gospodarowania odpadami – dążenie do likwidacji problemu spalania odpadów poza spalarniami i współspalarniami odpadów oraz prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska, - prowadzenie interwencji w ramach kompetencji organów i inspekcji ochrony środowiska w związku z uciążliwościami zgłaszanymi przez społeczeństwo dotyczącymi emisji gazów i pyłów do powietrza oraz emisji uciążliwych zapachów, - tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z wymaganiami obowiązującego prawa w zakresie ochrony środowiska, - wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć, - zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwości spalania odpadów w gospodarstwach domowych, - szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymagań dotyczących ochrony środowiska. Cele długookresowe: - ograniczenie niskiej emisji pochodzącej ze źródeł zorganizowanych i indywidualnych – poprzez promowanie wykorzystania paliw ekologicznych, - ograniczanie wielkości emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych - poprzez budowę obwodnic oraz modernizację dróg Jednostka Źródło Opis zadania Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Budowa sali sportowej w Bobowie z 2010 r. Gmina 293 437 zł b.d. wykorzystaniem systemu wentylacyjnoBobowo grzewczego Termomodernizacja budynków 2009 r. Gmina Czarna 20 445 zł Budżet gminy wielorodzinnych w zakresie mieszkań 2010 r. Woda 6 570 zł (50%) komunalnych - wymiana okien MZGKiM w Czarnej Wodzie (50%) Termomodernizacja ciepłociągu na odcinku 2010 r. MZGKiM w 90 200 zł Dotacja celowa o długości 366m Czarnej gminy Czarna Wodzie Woda Termomodernizacja Świetlicy wiejskiej w 2010 r. Gmina Czarna 83 687,56 zł Budżet gminy Lubikach Woda w tym RPO WP 40 373zł Remont Biblioteki Miejskiej w Czarnej 2010 r. Gmina Czarna 8 418 zł Budżet gminy Wodzie - wymiana węglowego pieca Woda Ministerstwo kaflowego na piec na ekogroszek Kultury Modernizacja drogi gruntowej - ul. 2009 r. Gmina Czarna b.d. b.d. Szyszkowiec dł. 170 m Woda Modernizacja dróg gminnych: 2010 r. Gmina Czarna b.d. b.d. - ul. Słowackiego, Okrężnej i Mostowej Woda Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 55 długość ok. 1,25 km, powierzchnia ok.6904m², - ul. Długa (w ramach odtworzenia nawierzchni po budowie kanalizacji sanitarnej) - długość ok. 0,3km, powierzchnia ok. 1565m² Przebudowa kotłowni węglowej na opalaną biomasą wraz z termomodernizacją 4 obiektów użyteczności publicznej w Kaliskach Przebudowa komunikacji lokalnej poprzez budowę drogi gminnej 240049G: Osieczna Zimne Zdroje - Jastrzębie Kompleksowa termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej w Gminie Skarszewy Likwidacja kotłowni w ośrodku zdrowia w Skarszewach, w przedszkolu przy ul. Dworcowej w Skarszewach oraz w ośrodku zdrowia w Pogódkach Termomodernizacja ośrodka zdrowia w Skarszewach oraz Szkoły Podstawowej w Skarszewach Termomodernizacja budynku biblioteki Podpisana umowa z dnia 29.04.2010 r. Podpisana umowa z dnia 26.05.2010 r. Podpisana umowa z dnia 29.04.2010 r. 2010 r. Gmina Kaliska 3 743 797,20 zł RPO WP Gmina Osieczna 5 135 993,51 zł RPO WP Gmina Skarszewy 2 571 214,15 zł RPO WP Gmina Skarszewy 800 000 zł Budżet gminy 2010 r. Gmina Skarszewy 450 000 zł Budżet gminy 2009 r. Gmina Miejska Skórcz Gmina Smętowo Graniczne Gmina Smętowo Graniczne Gmina Smętowo Graniczne Gmina Starogard Gdański 79 198,62 zł Budżet gminy 275 000 € Norweski Mechanizm Finansowy (EOG) PROW „Odnowa Wsi” Gmina Miejska Starogard Gdański Gmina Miejska Starogard Gdański Gmina Miejska Starogard Gdański ZDW w Termomodernizacja Zespołu Kształcenia i Wychowania w Smętowie Granicznym z instalacją kolektorów słonecznych Modernizacja świetlicy wiejskiej w miejscowości Kamionka i Bobrowiec 2009 r. 2010 r. Instalacja 4 kolektorów słonecznych na Poradni Rehabilitacyjnej w Kopytkowie 2009 r. Termomodernizacja budynków szkół w gminie Starogard Gdański Podpisana umowa z dnia 29.04.2010 r. Podpisana umowa z dnia 29.04.2010 r. Podpisana umowa z dnia 26.01.2010 r. Podpisana umowa z dnia 26.10.2010 r. Termomodernizacja miejskich przedszkoli publicznych w Starogardzie Gdańskim Zakup 11 niskopodłogowych autobusów dla komunikacji miejskiej w Starogardzie Gdańskim. Budowa i przebudowa ul. Jabłowskiej wraz z mostem przez rzekę Wierzycę w Starogardzie Gdańskim 2009 r. 2010 r. 198 520,88 zł 55 203,07 zł Budżet gminy 1 583 408,22 zł RPO WP 1 673 806,38 zł RPO WP 9 385 441,36 zł RPO WP 9 022 795,38 zł RPO WP w tym Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 56 Ocieplenie budynków, wymiana źródeł ciepła i instalacji Przebudowa drogi powiatowej nr 2732G Ocypel-Drewniaczki Modernizacja ogrzewania kościoła p. w. Wniebowzięcia N.M.P. Gdańsku Gmina Zblewo 307 395,98 zł 193 859,49 zł Powiat Starogardzki 5 832 910,95 zł RPO WP Parafia RzymskoKatolicka p.w. Wniebowzięci a N.M.P Specjalistyczn y Szpital Św. Jana w Starogardzie Gdańskim Specjalny Ośrodek SzkolnoWychowawcz yw Starogardzie Gdańskim Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie ZDW w Gdańsku 50 000 WFOŚiGW 100 000 zł PFOŚiGW 40 000 zł PFOŚiGW 45 000 zł PFOŚiGW 2 165 249,35 zł Środki własne 2009 r. ZDW w Gdańsku 450 899,91 zł Środki własne 2009 r. ZDW w Gdańsku 67 554,82 zł Środki własne 2009 r. ZDW w Gdańsku 696 251,90 zł Środki własne Uchwała nr 832/XXXV/0 9 z dnia 25.05.2009r. Sejmik Województwa Pomorskiego bez kosztów - 2009 r. Podpisana umowa z dnia 19.08.2009 r. Podpisana umowa w 2009 r. Wymiana okien w budynku szpitala 2009 r. Wymiana stolarki okiennej w budynku szkoły i internatu 2009 r. Remont i wymiana stolarki okiennej w internacie 2009 r. Przebudowa wiaduktu nad linią PKP w ciągu drogi wojewódzkiej nr 222 w Starogardzie Gdańskim Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 222 wraz z budową sygnalizacji świetlnej w m. Bobowo Odnowa nawierzchni drogi wojewódzkiej nr 234 Skórcz - skrzyżowanie Kierwałd w kierunku Wielbrandowa km 0÷440 - 1÷040 = 0,6 km Odnowa nawierzchni drogi wojewódzkiej nr 231 Skórcz - Miryce km 0÷000 - 8÷275 = 8,275 km Uchwała w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla strefy kwidzyńskotczewskiej 2009 r. b.d. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 57 4.3 Gospodarka odpadami Szczegółowe informacje dotyczące stanu aktualnego w gospodarce odpadami znajdują się w „Sprawozdaniu z realizacji planu gospodarki odpadami dla powiatu starogardzkiego w latach 2009- 2010”. 4.4 Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji Szczegółowe informacje dotyczące zmniejszenia ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji znajdują się w „Sprawozdaniu z realizacji planu gospodarki odpadami dla powiatu starogardzkiego w latach 2009- 2010”. 4.5 Zmniejszanie ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej Kierunki działań: - prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu społeczeństwa dotyczącej zasad postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii, w celu ukształtowania właściwych postaw i zachowań, - promowanie systemu ubezpieczeń ekologicznych dla obiektów i działań, które w sytuacji awaryjnej będą wymagać sfinansowania działań ratowniczych i naprawczych, - uaktualnianie listy obiektów mogących być przyczyną poważnej awarii (zakłady o zwiększonym i dużym stopniu ryzyka) oraz wyegzekwowanie od nich sporządzenia raportów bezpieczeństwa, zakładowych planów zarządzania ryzykiem oraz planów operacyjno-ratowniczych, prewencyjnych programów zapobiegania awariom, - monitoring potencjalnych sprawców poważnych awarii pod kątem spełniania przez nich wymogów bezpieczeństwa i prewencji, - opracowanie programu zapobiegania poważnym awariom, - opracowanie planu operacyjno – ratowniczego na wypadek zaistnienia poważnej awarii, - utrzymywania w gotowości służb ratowniczych na wypadek zaistnienia poważnej awarii. Jednostka Źródło Opis zadania Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Zakup sorbentów i neutralizatorów do 2009 r. KPPSP w 24 000 zł PFOŚiGW usuwanie skażeń środowiska Starogardzie Gdańskim Szkolenie w zakresie rozpoznawania i 2009 r. Zarząd 6 000 zł PFOŚiGW zwalczania zagrożeń ekologicznych Oddziału Powiatowego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Starogardzie Gdańskim 4.6 Ochrona mieszkańców powiatu starogardzkiego przed hałasem zagrażającym zdrowiu lub jakości życia Kierunki działań - tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z wymogami obowiązujących przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska, - wspieranie budowy obwodnic, - wyprowadzanie ruchu komunikacyjnego poza teren zabudowy, - promowanie i wspieranie zbiorowego transportu np. poprzez dopłaty do biletów miesięcznych na środki komunikacji miejskiej, - wspieranie budowy ścieżek rowerowych, - tworzenie bazy danych na podstawie wyników uzyskanych: z prowadzonego monitoringu przez Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gdańsku, od zarządców dróg publicznych z pomiarów emisji oraz zgłoszeń w związku z występującą uciążliwością emisji hałasu, - ustalanie i egzekwowanie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku przez właściwe organy i inspekcje Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 58 ochrony środowiska, - wprowadzanie stref wolnych od ruchu samochodowego, - zmniejszanie szybkości ruchu, - modernizacja nawierzchni dróg, - usprawnianie organizacji ruchu drogowego, - budowa ekranów akustycznych, - rewitalizacja odcinków linii kolejowych i wymiana taboru na mniej hałaśliwy, - prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w zakresie przestrzegania obowiązujących w tym zakresie przepisów prawnych, - przestrzeganie zasad strefowania w planowaniu przestrzennym m.in. lokalizowania w sąsiedztwie przedsięwzięć o zbliżonej uciążliwości hałasu, - wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć, - szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymagań dotyczących ochrony środowiska, - uzyskanie odpowiednich uprawnień, zgodnie z wymaganiami zawartymi w ustawie Prawo ochrony środowiska, przez laboratoria w celu możliwości wykonywania pomiarów w zakresie ochrony środowiska, - wykonywanie pomiarów emisji hałasu przez określonych prawem zarządców dróg i podmioty gospodarcze oraz przekazywanie wyników pomiarów uprawnionym organom ochrony środowiska w formie ustalonej prawem. Cele długookresowe: - prowadzenie polityki przestrzennej pozwalającej na zróżnicowanie lokalizacji obiektów w zależności od jego uciążliwości hałasowej oraz dotrzymywania standardów jakości środowiska, - ograniczenie wielkości emisji hałasu komunikacyjnego – poprzez budowę obwodnicy. Jednostka Źródło Opis zadania Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Budowa ścieżki rowerowej Frank- Kaliska Podpisana Gmina Kaliska 386 864,24 zł RPO WP umowa z dnia 17.11.2009 r. Przebudowa komunikacji lokalnej poprzez Podpisana Gmina 5 135 993,51 RPO WP budowę drogi gminnej 240049G: Osieczna - umowa z Osieczna zł Zimne Zdroje - Jastrzębie. dnia 26.05.2009 r. Budowa ścieżki rowerowej wraz z Podpisana Gmina 2 613 800,37 RPO WP niezbędną infrastrukturą na odcinku umowa z Skarszewy zł Skarszewy - Borówno - Bolesławowo i dnia zagospodarowanie terenów 08.12.2009 r. ogólnodostępnych w Ośrodku Turystyczno – Wypoczynkowym Borówno Budowa drogi Jabłowo - Koteże 2010 r. Gmina 7 276 000 zł b.d. Starogard Gdański Budowa i przebudowa ul. Jabłowskiej wraz Podpisana Gmina 9 022 795,38 RPO WP z mostem przez rzekę Wierzycę w umowa z Miejska zł Starogardzie Gdańskim dnia Starogard 26.10.2010 r. Gdański ZDW w w tym Gdańsku 307 395,98 zł Realizacja tras rowerowych na terenie Nadleśnictwa Kaliska: - Starogardzka (niebieska) : Czersk – Starogard - Kaliska (zielona): Kaliska – Osieczna Lokalna Organizacja Turystyczna KOCIEWIE b.d. b.d. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 59 Realizacja ścieżki konnej „Kociewie na 4 kopyta” długości ok.23 km 2009 r. 2010 r. Budowa sieci ścieżek rowerowych jako składnika programu „ Kociewie łagodna kraina” 2009 r. 2010 r. Przebudowa drogi powiatowej nr 2732G Ocypel- Drewniaczki na odcinku dł. 9574,9 m, wybudowanie kanalizacji deszczowej, budowa 625 m chodników, przebudowa 370 m chodników Przebudowa drogi powiatowej nr 2107G ul. Skarszewska w Starogardzie Gdańskim oraz remont drogi powiatowej nr 2709G na odc. Zielona Góra – Wysoka - Bobowo Przebudowa drogi powiatowej nr 2721G Lubichowo- Szteklin Oznakowanie turystycznych tras rowerowych w powiecie starogardzkim wraz z budową infrastruktury towarzyszącej 2009 r. Przebudowa drogi powiatowej nr 2732G Ocypel-Drewniaczki Lokalna Organizacja Turystyczna KOCIEWIE Nadleśnictwo Kaliska Nadleśnictwo Lubichowo Starostwo Powiatowe Nadleśnictwo Lubichowo Starostwo Powiatowe b.d. b.d. b.d. b.d. Bez kosztów Podjęcie uchwały nr 107/833/2009. 2009 r. Starostwo Powiatowe Bez kosztów Podjęcie uchwały nr 110/857/2009. 2009 r. Starostwo Powiatowe Starostwo Powiatowe Bez kosztów Podjęcie uchwały nr 110/862/2009. RPO WP Starostwo Powiatowe 5 832 910,95 zł RPO WP ZDW w Gdańsku 2 165 249,35 zł Środki własne ZDW w Gdańsku 450 899,91 zł Środki własne ZDW w Gdańsku 67 554,82 zł Środki własne ZDW w Gdańsku 696 251,90 zł Środki własne Podpisana umowa z dnia 12.07.2010 r. Podpisana umowa z dnia 19.08.2009 r. 2009 r. Przebudowa wiaduktu nad linią PKP w ciągu drogi wojewódzkiej nr 222 w Starogardzie Gdańskim Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 222 2009 r. wraz z budową sygnalizacji świetlnej w m. Bobowo Odnowa nawierzchni drogi wojewódzkiej nr 2009 r. 234 Skórcz - skrzyżowanie Kierwałd w kierunku Wielbrandowa km 0÷440 - 1÷040 = 0,6 km Odnowa nawierzchni drogi wojewódzkiej nr 2009 r. 231 Skórcz - Miryce km 0÷000 - 8÷275 = 8,275 km 930 460,91 zł Ochrona mieszkańców powiatu starogardzkiego przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Kierunki działań: - prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w zakresie przestrzegania obowiązujących pomiarów prawem dotyczącym ochrony środowiska, - prowadzenie polityki przestrzennej pozwalającej na ochronę ludzi przed szkodliwymi polami elektromagnetycznymi, prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisów sanitarnych w celu ochrony przed polami 4.7 Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 60 elektromagnetycznymi, - monitorowanie i ocena poziomu pól elektromagnetycznych emitowanych na terenach zurbanizowanych i w miejscach przebywania ludzi, - tworzenie obszarów ograniczonego użytkowania zgodnie z wymaganiami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska, - skuteczne uniemożliwianie dostępu do strefy o podwyższonym poziomie emisji pól elektromagnetycznych oraz informowanie o jej szkodliwości, - modernizowanie sieci przebiegających w obszarach zurbanizowanych, - wnikliwe prowadzenie postępowań w sprawie oceny oddziaływania planowanych przedsięwzięć, - wykonywanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku zgodnie z wymogami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska. Cel długookresowy - utrzymanie dotychczasowego stanu w zakresie dotrzymywania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Zadania są wykonywane przez odpowiedzialne jednostki zgodnie z kompetencjami. Monitorowanie i ocenę poziomu pól elektromagnetycznych prowadzi zgodnie z kompetencjami WIOŚ. Na przestrzeni kilku ostatnich lat nie stwierdza się przekroczeń dopuszczalnych poziomów wartości pól elektromagnetycznych. Nie ma również zagrożenia, aby w przyszłości poziomy pól elektromagnetycznych miały być przekraczane. 4.8 Zahamowanie powstawania środowiskowych zagrożeń zdrowia Kierunki działań: - wzmożenie monitoringu jakości wody do spożycia przez ludzi szczególnie w odniesieniu do zawartości w wodzie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), trihalometanów (THM) oraz metali ciężkich, - wzmocnienie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze szczególnym uwzględnieniem narażania na czynniki biologiczne oraz substancje chemiczne niebezpieczne, - promocja zdrowego stylu życia i unikanie zagrożeń oraz profilaktyka chorób cywilizacyjnych i ograniczenie zewnętrznych przyczyn ich powstawania. Jednostka Źródło Opis zadania Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Monitoring i ocenę jakości wody zgodnie z prawem prowadzi PSSE. Zakres prowadzonych badań określa rozporządzenie w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. PSSE zgodnie z ww. rozporządzeniem oznacza w badanej wodzie zawartość WWA, THM oraz metali ciężkich. 2009 r. 2010 r. b.d. Środki własne Prowadzenie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze szczególnym uwzględnieniem narażania na czynniki biologiczne oraz substancje chemiczne niebezpieczne 2009 r. 2010 r. b.d. Środki własne Szkolny Dzień Promocji Zdrowia promocja zdrowego stylu życia 2009 r. 2010 r. Zespół Szkół b.d. Zawodowych im. mjr. H. Dobrzańskiego „Hubala” w Starogardzie Gdańskim Środki własne Powiatowa Stacja SanitarnoEpidemiologic zna w Starogardzie Gdańskim Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 61 4.9 Upowszechnianie i wspieranie wdrażania systemów zarządzania środowiskowego Kierunki działań: - wdrożenie systemu informowania społeczeństwa o stanie środowiska, udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska, - współpraca z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi, - prowadzenie w formie elektronicznej publicznie dostępnych wykazów danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie oraz ich udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej, - zachęcanie organizacji do wzięcia udziału w programach szkoleniowo-informacyjnych dotyczących EMAS. System informowania społeczeństwa o stanie środowiska, udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska jest wdrożony i stosowany przez gminy powiatu starogardzkiego i starostwo powiatowe. Przed wydaniem decyzji organy podają do publicznej wiadomości informację poprzez zamieszczenie w Publicznie dostępnym wykazie danych o wniosku dot. wydania decyzji. Ponadto decyzję już wydane są umieszczane w Publicznie dostępnym wykazie danych. Starostwo powiatowe Publicznie dostępny wykaz prowadzi za pośrednictwem serwisu „EKOPORTAL”. Z tej formy prowadzenia Publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach korzysta również Urząd Gminy Bobowo, Urząd Gmina Osieczna, Urząd Gminy w Starogardzie Gdańskim, Urząd Gminy Smętowo Graniczne. Część informacji o środowisku i jego ochronie jest przekazywana za pośrednictwem strony Biuletynu Informacji Publicznej Starostwa Powiatowego w Starogardzie Gdańskim. Pozostałe informacje są udzielane na wniosek. Jednostka Źródło Opis zadania Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Promocja walorów przyrodniczych 2009 r. Starostwo b.d. WFOŚiGW Kociewia poprzez rozbudowę strony powiatowe internetowej o dział środowisko Aktualizacja systemu informacji dla 2009 r. Starostwo Bez kosztów społeczeństwa województwa pomorskiego 2010 r. powiatowe dotyczących zrównoważonego rozwoju i stanu środowiska – www.infoeko.pomorskie.pl 4.10 Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej mieszkańców powiatu starogardzkiego Kierunki działań: - kontynuacja realizacji programu edukacji ekologicznej, - wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży np. organizowanie konkursów i sesji popularno-naukowych związanych z tematyką środowiskową czy też włączanie się w akcję „Sprzątanie świata”, - wsparcie finansowe projektów z zakresu edukacji ekologicznej o zasięgu gminnym, realizowanych przez poszczególne gminy powiatu. Jednostka Źródło Opis zadania Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Utworzenie w bibliotece działu wiedzy: 2009 r. Miejska 1 000 zł PFOŚiGW „Ekologia, Przyroda, Życie Biblioteka Publiczna w Starogardzie Gdańskim Lekcje terenowe i wycieczki z 2009 r. Nadleśnictwo b.d. Środki własne przewodnikiem oraz organizacja zajęć 2010 r. Kaliska „Leśne wiaty edukacyjne” – 232 zajęć Spotkania z leśnikiem w szkołach – 16 2009 r. spotkań 2010 r. Spotkania edukacyjne z leśnikiem poza 2009 r. szkołą (w bazie harcerskiej ZHP) – 2 2010 r. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 62 spotkania Konkurs dla gimnazjów z terenu nadleśnictwa tzw. „Gimnazjada” Akcja „Zbieranie kasztanów i żołędzi” szkoła Borzechowo Akcja „Dokarmianie zwierzyny i ptaków” szkoła Kaliska Akcja „Zbieraj grzyby bezpiecznie!” Dalsza realizacja zajęć w terenie „Lasznam, kocham, szanuję” Odtworzenie miejsca edukacyjnegostrzelnicy myśliwsko- sportowej „Borowiacka” Prelekcje i pogadanki cykliczne w szkołach na temat szkodliwości wypalania traw Akcja dokarmiania zwierząt. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. Wizyta dzieci ze szkół w szkółce leśnej 2009 r. 2010 r. Opracowywanie projektów edukacyjnych w 2009 r. miarę potrzeb zgłaszanych przez szkoły na 2010 r. kolejne zajęcia. Stała współpraca służb terenowo leśniczych i straży leśnej w tzw. leśnych lekcjach Zakup nagród dla młodzieży szkolnej za 2009 r. udział 2010 r. w konkursach ekologicznych oraz wydatki związane z akcją "Sprzątanie Świata" Zakup zestawów edukacyjnych dla 2010 r. przedszkola Akcja „Sprzątanie świata" 2009 r. 2010 r. Projekt edukacji ekologicznej „Woda – zasoby i ich ochrona” 2009 r. Akcja „Sprzątanie Świata” - zakup worków i rękawic w ramach akcji sprzątanie świata 2009 r. 2010 r. IV Kociewskie Zawody Strzeleckie wraz z Olimpiadą Przyrodniczą I Powiatowy Festiwal Piosenki Ekologicznej 2009 r. Konkurs wiedzy o ekologii w ramach XIV wędkarskich zawodów dla dzieci i młodzieży z okazji Dnia Dziecka 2009 r. 2010 r. Projekt edukacji ekologicznej „Woda to 2009 r. 2009 r. Nadleśnictwo Kaliska b.d. Środki własne Nadleśnictwo Lubichowo b.d. Środki własne Gmina Czarna Woda 517,13 zł 478 zł Budżet gminy Gmina Miejska Skórcz Gmina Miejska Skórcz Gmina Starogard Gdański Gmina Smętowo Graniczne Liga Obrony Kraju – Ognisko Pracy Pozaszkolnej w Starogardzie Gdańskim Polski Związek Wędkarski Koło 52 w Czarnej Wodzie Specjalny 498 zł Budżet gminy 584 zł 414 zł GFOŚiGW Budżet gminy 1000 zł PFOŚiGW 369 zł Budżet gminy 800 zł PFOŚiGW 14 000 zł PFOŚiGW 700 zł 800 zł PFOŚiGW 1500 zł PFOŚiGW Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 63 źródło życia”: - zajęcia o tematyce proekologicznej - wycieczka do arboretum w Wirtach i nad jezioro Borzechowo, - wycieczka do Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji - Oczyszczalnia Star – Wik, - wycieczka do Fojutowa, Czarnej Wody i Czerska Impreza ekologiczna i spotkanie z inspektorem Wydziału Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego Projekt edukacji ekologicznej „Szanujmy las” - konkurs na najciekawszy plakat „Ziemia planetą ludzi” - spotkanie z ciekawymi ludźmi (leśniczy, strażak, naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska ze Starostwa Powiatowego) - wycieczki regionalne z uwzględnieniem wybranych zagadnień ekologicznych (Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych „Starkom”, wycieczka rowerowa do lasu, 3dniowa wycieczka do Mikoszewa w Słowińskim Parku Narodowym) - konkurs multimedialny „Opowieści lasów Kociewskich” - uroczystość podsumowująca projekt (wystawy prac, fotografii, prezentacja projektów oraz warsztaty rękodzielnicze „Zrób coś z drzewa”) Światowy Dzień Ziemi: uroczysty apel, prezentacja multimedialna Kompleksowe przystosowanie otoczenia ośrodka według zasad proekologicznych: - obsadzanie krzewami, - edukacyjne oznakowanie roślin tabliczkami informacyjnymi, - wykonanie osłon ekologicznych z drewna na pojemnikach na śmieci. Udział w Ogólnopolskiej Akcji „Sprzątanie świata” Wydanie kalendarza promującego walory przyrodnicze Kociewia. Ośrodek SzkolnoWychowawcz yw Starogardzie Gdańskim 1000 zł Środki własne 2009 r. Specjalny Ośrodek SzkolnoWychowawcz yw Starogardzie Gdańskim 3000 zł 1500 zł PFOŚiGW Środki własne 22.04.2009 r. Specjalny Ośrodek SzkolnoWychowawcz yw Starogardzie Gdańskim Bez kosztów - 1 500 zł 6 200 zł środki własne PFOŚiGW 450 zł Środki własne 5 000 zł PFOŚiGW 300 zł PFOŚiGW 1 500 zł 1 000 zł PFOŚiGW PFOŚiGW 04.09 – 08.2009 r. 10.2009 r. 10.2010 r. 2009 r. Konkurs plastyczny o tematyce ekologicznej 2009 r. Obchody Dnia Ziemi 2009 Szkolny marsz na orientację – Owidz i okolice 2009 2009 r. Stowarzyszeni e Instytut Kociewski Zespół Szkół Gospodarki Żywnościowej w Smętowie Granicznym Zespół Szkół Ponadgimnazj alnych w Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 64 - Sejmik Ekologiczny, - zbieranie karmy dla zwierząt na rzecz Koła Łowieckiego „Jedność” w Gdańsku, - sprzątanie terenu wokół jeziora Duży Mergiel (systematycznie), - udział uczniów w Powiatowym Festiwalu Piosenki Ekologicznej, - Dzień Sprzątania Ziemi, - współpraca z Kołem Łowieckim „Cyranka” w Gdańsku, Wdzydzkim Parkiem Krajobrazowym, Nadleśnictwem Starogard. Sprzątanie świata – wrzesień, Zbiórka baterii – cały rok, Zbiórka nakrętek – od kwietnia, Segregacja śmieci – cały rok. Zwiedzanie i poznawanie Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów – Eko Dolina w Łężycy Audycje nadawane przez radiowęzeł szkolny oraz gazetki informacyjne na holu szkoły – tematy: - Dzień Ziemi – 24.IV - Dzień Niezapominajki – 15.V - Dzień Czystego Powietrza – 14.XI - Dzień Ochrony Środowiska – 5.VI Udział w I Międzyszkolnym Konkursie Fotograficznym pod hasłami: - „Las wokół nas”, - „Woda w naszym powiecie”. Udział w Powiatowym Konkursie Wiedzy Ekologicznej. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. Owidzu Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego im. Józefa Wybickiego w Bolesławowie Bez kosztów Zespół Szkół Bez kosztów Zawodowych im. mjr. H. Dobrzańskiego „Hubala” w b.d. Starogardzie Gdańskim Bez kosztów Środki pozabudżetowe i wolontariat Rada Rodziców Zespół Szkół Bez kosztów Zawodowych im. mjr. H. Dobrzańskiego „Hubala” Bez kosztów 4.11 Zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie Kierunki działań: - współdziałanie władz powiatowych z mediami w zakresie prezentacji stanu środowiska i działań podejmowanych na rzecz jego ochrony, - udział przedstawicieli Starostwa Powiatowego i władz poszczególnych gmin w szkoleniach z zakresu publicznego dostępu do informacji o środowisku. Jednostka Źródło Opis zadania Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Rozpowszechnienie wśród gmin, sołtysów, 2009 r. Starostwo Bez kosztów zakładów komunalnych, nadleśnictw oraz Powiatowe jednostek organizacyjnych Starostwa artykułów do czasopisma Ekopartner – „Na rzecz oszczędności energii”, Przeglądu Komunalnego – „Zasady postępowania z odpadami” oraz bezpłatnego dodatku do Dziennika Pomorza - „Licz się z naturą” Opublikowanie za pośrednictwem BIP 2009 r. Starostwo bez kosztów szeregu artykułów: powiatowe Ochrona środowiska: „Zużyty sprzęt Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 65 elektryczny i elektroniczny czyli tzw. elektrośmieci”, „Motoryzacyjny śpiew przyszłości – elektryczne autko”, Środowisko: „Bobry na Kociewiu”, „Wody geotermalne i ich wykorzystanie”, „Natura 2000 na Kociewu Starogardzkim” cz. I, II, III, „Jesień na Kociewiu”, Dlaczego należy zbierać zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny”, „Zużyte opony” oraz „Pszczoły a przyszłość świata”, „Nielegalne wydobycie kopalin” „Czym palić w zimie”, „O bursztynie słów kilka”, „Prawie wszystko o wycince drzew i krzewów”, „Inne spojrzenie na lasy prywatne w powiecie starogardzkim”, „Informacja ekologiczna w powiecie”, „Program naprawczy – programu ochrony środowiska dla strefy kwidzyńskotczewskiej”, „Wiosenne porządki w naszych gospodarstwach”, „Biogazownie a społeczeństwo”, „Odpady – zło konieczne”, „Perełki przyrodnicze Kociewia Starogardzkiego”, „W szponach kleszczy”, „Powietrze w powiecie starogardzkim”, „Gospodarka odpadami w powiecie starogardzkim”, „Transport, przyjaciel czy truciciel”, „Hałas – wróg publiczny nr 1” , „O azbeście niekończąca się historia”, „Kompleksowa i racjonalna gospodarka odpadami w świetle ustawodawstwa polskiego i unijnego”, „Ryby a tajemnice długiego życia”, „Energetyka- podstawa rozwoju gospodarczego województwa pomorskiego” Promocja walorów przyrodniczych Kociewia poprzez rozbudowę strony internetowej o dział środowisko Rozbudowa strony internetowej powiatu starogardzkiego o dział środowisko wraz ze stworzeniem subdomeny www.srodowisko.powiatstarogard.pl Wzięcie udziału w projekcie systemu zarządzania informacjami o jakości powietrza i przekazanie informacji z zakresu ochrony środowiska wyświetlanych na panelu umieszczonym w budynku Starostwa Powiatowego w ramach projektu AIRPOMERANIA 2010 r. b.d. WFOŚiGW 2009 r. Starostwo powiatowe 2009 r. Stowarzyszeni 3500 zł e Instytut Kociewski b.d. 2010 r. Starostwo powiatowe - Bez kosztów Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 66 4.12 Zwiększanie lesistości gmin predysponowanych do zalesienia w „Krajowym Programie Zwiększania Lesistości” Kierunki działań: - renaturalizacja obszarów leśnych, - inwentaryzacja i weryfikacja klasyfikacji gruntów pod kątem pełnego uwzględnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz ujęcie granicy rolno-leśnej w planach zagospodarowania przestrzennego, - zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej oraz nieużytków i terenów zdegradowanych i przekształconych. Opis zadania Termin Odnowiono ok. 150 ha zrębów powierzchni leśnej Akcja „ Święto drzewa”- sadzenie drzew w pobliżu szkół, miejsc użyteczności publicznej Ochrona przyrody, urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków Zakup drzew i krzewów do urządzania i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków Nasadzanie drzew i krzewów oraz walka ze szkodnikami 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. Wykonanie zakrzewień i zadrzewień 2009 r. Nasadzenia drzew i krzewów na terenie Zespołu Szkół Rolniczych w Bolesławowie – środki z wpływów do budżetu za korzystanie ze środowiska 2010 r. 2011 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. Jednostka realizująca zadanie Nadleśnictwo Lubichowo Nadleśnictwo Lubichowo Gmina Miejska Czarna Woda Gmina Miejska Skórcz Gmina Starogard Gdański Zespół Szkół Publicznych w Skarszewach Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego im. Józefa Wybickiego w Bolesławowie Koszty Źródło finansowania b.d. Środki własne b.d. Środki własne 16 279 zł 14 540 zł Budżet gminy 1 499 zł 1 200 zł GFOŚIGW Budżet gminy 25 000 zł 28 000 zł GFOŚIGW Budżet gminy 3 000 zł PFOŚiGW 10 000 zł 15 000 zł Środki GFOŚiGW 4.13 Ochrona zasobów leśnych i poprawa ich stanu Kierunki działań: - prowadzenie ciągłej kampanii edukacyjno – informacyjnej w celu podnoszenia świadomości w zakresie celów i korzyści z trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, - stały nadzór nad gospodarką leśną w lasach prywatnych, - zapewnienie trwałości i wielofunkcyjności lasów, - inwentaryzacja zasobów leśnych pod kątem ich stanu zdrowotnego, - zachowanie istniejących kompleksów leśnych, - prowadzenie gospodarki leśnej ze szczególnym uwzględnieniem pozaprodukcyjnych funkcji lasu, - ochrona gleb leśnych, - stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska śmieci). Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 67 Jednostka realizująca zadanie Sejmik Województwa Pomorskiego Bez kosztów - - - - Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych Starostwo powiatowe b.d. b.d. b.d. Środki własne 2009 r. Starostwo powiatowe b.d. Środki własne 2009 r. 2010 r. Nadleśnictwo Kaliska b.d. Środki własne Nadleśnictwo Kaliska b.d. Środki własne Nadleśnictwo Lubichowo b.d. Środki własne Opis zadania Termin Podejmowanie działań mających na celu zwiększanie istniejącego stopnia pokrycia terenów drzewostanami, sprzyjanie tworzeniu zwartych kompleksów leśnych o racjonalnej granicy polno-leśnej Uznano sposób gospodarowania lasami prywatnymi za najlepszy w Polsce i wyróżniono w kilku publikacjach (p.t.: „Poradnik dla właścicieli lasów prywatnych” Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękowin Stary 2009 oraz „RYDWAN” Rocznik Muzealny Muzeum Ziemi Kociewskiej, Starogard Gdański) Organizacja seminarium dot. zagadnień z zakresu nadzoru nad lasami prywatnymi na przykładzie powiatu starogardzkiego Uchwała nr 1161/XLVII/ 10 z dnia 28.04.2010 r. 2009 r. Zakupiono 9000 szt. oznaczników do numerowania drewna w lasach nadzorowanych Dokonano aktualizacji uproszczonych planów urządzania lasu w następujących zrębach ewidencyjnych: Białachowo, Borzechowo, Brzeźno, Bukowiny, Osiek, Jeżewnica, Zblewo Lekcje terenowe i wycieczki z przewodnikiem oraz zajęcia terenowe „Leśne wiaty edukacyjne” – 232 zajęć Spotkania z leśnikiem w szkołach – 16 spotkań Spotkania edukacyjne z leśnikiem poza szkołą (w bazie harcerskiej ZHP) – 2 spotkania 2009 r. Konkurs dla gimnazjów z terenu nadleśnictwa tzw. „Gimnazjada” Akcja „Zbieranie kasztanów i żołędzi” szkoła Borzechowo Akcja „Dokarmianie zwierzyny i ptaków” szkoła Kaliska Akcja „Zbieraj grzyby bezpiecznie!” 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. Dalsza realizacja zajęć w terenie „Lasznam, kocham, szanuję” Odtworzenie miejsca edukacyjnegostrzelnicy myśliwsko- sportowej „Borowiacka” Prelekcje i pogadanki cykliczne w szkołach na temat szkodliwości wypalania traw Akcja dokarmiania zwierząt 2010 r. Źródło finansowania Koszty 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 68 Wizyta dzieci ze szkół w szkółce leśnej 2009 r. 2010 r. Opracowywanie projektów edukacyjnych w 2009 r. miarę potrzeb zgłaszanych przez szkoły na 2010 r. kolejne zajęcia. Stała współpraca służb terenowo leśniczych i straży leśnej w tzw. leśnych lekcjach 4.14 Ukształtowanie i ochrona systemów obszarów chronionych Kierunki działań Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych - zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w istniejących kompleksów leśnych, - ochrona i zwiększanie różnorodności biologicznej, - ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym sposobem użytkowania, - zachowanie istniejącej zieleni urządzonej, - utrzymanie istniejących korytarzy ekologicznych wzdłuż dolin i rzek Ochrona fauny i flory - rozszerzenie i usprawnienie ochrony in situ i ex situ gatunków roślin i zwierząt, - zachowanie istniejących zbiorników wodnych, - ograniczanie inwestycji uciążliwego przemysłu. Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego - wzmocnienie roli rekreacyjnej zieleni, - rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych na terenach interesujących przyrodniczo. Jednostka Opis zadania Termin realizująca Koszty zadanie Podejmowanie działań w celu wspierania Uchwała nr Sejmik Bez kosztów procesów naturalnego odnowienia o 1161/XLVII/ Województwa składzie i strukturze odpowiadającej 10 Pomorskiego siedlisku z dnia Podejmowanie działań w celu wspierania 28.04.2010 r. ochrony stanowisk chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów Opracowanie i wdrażanie programów Uchwała nr Sejmik Bez kosztów czynnej ochrony oraz restytucji gatunków 1161/XLVII/ Województwa rzadkich 10 Pomorskiego i zagrożonych. z dnia 28.04.2010 r. Udział w konkursie „Piękna Wieś” 2009 r. Gmina 5 000 zł 2010 r. Smętowo Graniczne Utrzymanie czystości terenów zielonych 2009 r. Gmina 24 478 zł 2010 r. Smętowo Graniczne „Restytucja cisa pospolitego na terenie 2009 r. Nadleśnictwo 57 300 zł Nadleśnictwa Kaliska w latach 2004-2010” 2010 r. Kaliska „Reintrodukcja jarzębu brekinii na terenie 2009 r. Nadleśnictwo b.d. Nadleśnictwa Kaliska” 2010 r. Kaliska Utrzymanie i dalsza rozbudowa Arboretum 2009 r. Nadleśnictwo b.d. Wirty, które spełnia rolę ośrodka edukacji 2010 r. Kaliska na terenie Nadleśnictwa Kaliska Przebudowa drzewostanów świerkowych w 2009 r. Nadleśnictwo b.d. Źródło finansowania - - Środki własne Środki własne NFOŚiGW Środki własne Środki własne Środki własne Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 69 rezerwacie „Krzywe Koło w pętli Wdy” Realizacja ścieżek ekologicznych w tematach realizowanych z poszczególnych przedmiotów edukacyjnych. Ekologiczna Ścieżka Edukacji Rolniczej (czynna od kwietnia do października każdego roku) Oznakowanie turystycznych tras rowerowych w powiecie starogardzkim wraz z budową infrastruktury towarzyszącej 2010 r. 2009 r. 2010 r. Podpisana umowa z dnia 12.07.2010 r. Lubichowo Zespół Szkół Rolniczych im. Józefa Wybickiego w Bolesławowie Starostwo Powiatowe b.d. Środki własne 930 460,91 zł RPO WP 4.15 Racjonalne wykorzystanie gleby wraz z jej ochroną i rekultywacją Kierunki działań: - zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej i poziomów zanieczyszczeń, - ograniczenie czynników wpływających na degradację gleby poprzez zagospodarowanie m.in.: gruntów odłogowanych, - zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku rolnym, leśnym i rekreacyjno- wypoczynkowym, - właściwe kształtowanie ekosystemów rolnych z wykorzystaniem otaczających je systemów naturalnych i ich zdolności do autoregulacji m.in. poprzez wdrażanie programów rolnośrodowiskowych, - zachowanie naturalnych kompleksów łąk torfowych jako regulatora stosunków wodnych i klimatycznych przyległych do nich terenów, - prowadzenie monitoringu jakości gleby i ziemi, - coroczna aktualizacja rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenia standardów gleby lub ziemi, - przeciwdziałanie degradacji chemicznej gleb poprzez ochronę powietrza i wód powierzchniowych, - przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów na gruntach o nachyleniu powyżej 10%, - ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez możliwie jak najdłuższe utrzymywanie pokrywy roślinnej w postaci wprowadzenia upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów, - racjonalne użycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na terenach rolnych i leśnych oraz stosowanie technik naturalnych (fito i agromelioracyjnych) w celu zwiększenia udziału materii organicznej w glebie. Jednostka Opis zadania Źródło Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Propagowanie wśród rolników działań Uchwała nr Sejmik Bez kosztów zmierzających do utrzymania trwałych 1161/XLVII/ Województwa użytków zielonych w ramach zwykłej, 10 Pomorskiego dobrej praktyki rolniczej a także programów z dnia rolnośrodowiskowych. 28.04.2010 r. Maksymalne ograniczanie zmiany użytków zielonych na grunty orne Ograniczanie budowy urządzeń drenarskich i rowów odwadniających na gruntach ornych, łąkach i pastwiskach w dolinach jeziornych i rzecznych oraz na krawędzi tarasów zalewowych Program rolnośrodowiskowy został 2010 r. b.d. Gospodarstwa b.d. zrealizowany przez 368 producentów rolne rolnych (517 łącznie przedsięwzięć), w tym : -74 rolnictwo zrównoważone -15 rolnictwo ekologiczne -129 pakiety przyrodnicze -9 zasoby genetyczne zwierząt Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 70 -290 ochrona gleb i wód -brak pakietu zasoby genetyczne roślin Na gruntach ornych położonych na obszarach zagrożonych erozją wodną (obręb ewidencyjny Obozin - gmina Skarszewy ) przestrzegany jest obowiązek utrzymania zimą (od 1 grudnia do 15 lutego) pod okrywą roślinną co najmniej 40 % gruntów rolnych. Również inni rolnicy w swoich gospodarstwach realizują tę normę Grunty orne położone na stokach o nachyleniu powyżej 200 są wykorzystywane pod uprawę roślin wieloletnich, z okrywą roślinną Grunty ugorowane - przeprowadza się co najmniej raz w roku w terminie do 31 lipca koszenie lub inne zabiegi uprawowe, zapobiegające występowaniu i rozprzestrzenianiu się chwastów Na łąkach przeprowadza się koszenie okrywy roślinnej i jej zbiór co najmniej raz w roku w terminie do dnia 31 lipca Na pastwiskach realizowany jest wypas zwierząt w okresie wegetacyjnym traw lub koszenie ze zbiorem co najmniej raz w roku w terminie do dnia 31 lipca Wieloletnie plantacje trwałe utrzymywane są w stanie niezachwaszczonym. Przestrzeganie zmianowania zbóż (pszenica, żyto, jęczmień owies) Nie wykonywane są zabiegi uprawowe ciężkim sprzętem rolniczym w okresie wysycenia profilu glebowego wodą 2009 r. 2010 r. Gospodarstwa rolne b.d. Środki własne gospodarstw 2009 r. 2010 r. Gospodarstwa rolne b.d. Środki własne gospodarstw 2009 r. 2010 r. Gospodarstwa rolne b.d. Środki własne gospodarstw 2009 r. 2010 r. Gospodarstwa rolne b.d. Środki własne gospodarstw 2009 r. 2010 r. Gospodarstwa rolne b.d. Środki własne gospodarstw 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. 2009 r. 2010 r. Gospodarstwa rolne Gospodarstwa rolne Gospodarstwa rolne b.d. Środki własne gospodarstw Środki własne gospodarstw Środki własne gospodarstw b.d. b.d. 4.16 Zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin, zminimalizowanie niekorzystnych skutków ich eksploatacji oraz eliminacja nielegalnego wydobycia Kierunki działań: - rekultywacja terenów po eksploatacji kopalin, - ograniczenie możliwości wykorzystania kopaliny uzyskanej w innych niż koncesjonowanie procesach inwestycyjnych, - uświadomienie władzom lokalnym o korzyściach finansowych wynikających z przeciwdziałania niekontrolowanej eksploatacji kopalin, - dążenie do uzyskiwania informacji z jednostek ministerialnych i wojewódzkich o ilości, rodzaju i miejscu prowadzenia wydobycia złóż. Jednostka Opis zadania Źródło Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Podejmowanie działań w zakresie Uchwała nr Sejmik Bez kosztów rekultywacji terenów powyrobiskowych na 1161/XLVII/ Województwa Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 71 terenach Obszarów Chronionego Krajobrazu 10 z dnia 28.04.2010 r. Pomorskiego 4.17 Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin i rekultywacja nieczynnych wyrobisk Kierunki działań: - ochrona terenów perspektywicznych pod względem wydobycia kopalin, - inwentaryzacja wyrobisk po eksploatacji bez koncesji, - stworzenie inwentaryzacji złóż kopalnianych i wyrobisk po eksploatacji bez koncesji (Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Gdańsku rozpoczął taką inwentaryzację i należy ją w dalszym ciągu kontynuować), - opiniowanie studiów uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego, - opiniowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - weryfikacja ustaleń istniejących planów zagospodarowania przestrzennego i studiów uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego. Jednostka Opis zadania Źródło Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Podejmowanie działań w zakresie Uchwała nr Sejmik Bez kosztów eliminowania nielegalnego eksploatowania 1161/XLVII/ Województwa surowców mineralnych na terenach 10 Pomorskiego Obszarów Chronionego Krajobrazu z dnia 28.04.2010 r. 4.18 Wzrost efektywności wykorzystania surowców, w tym zasobów wodnych i surowców energetycznych wykorzystywanych w gospodarce Kierunki działań: - wspieranie stosowania zamkniętych obiegów wody w przedsiębiorstwach, - promowanie wykorzystania technologii przyjaznych dla środowiska naturalnego, - promowanie wprowadzania systemów recyklingu umożliwiających wielokrotne użytkowanie materiałów. Jednostka Opis zadania Źródło Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Zmniejszenie wielkości poboru wody 2009 r. STEICO S.A. 400 000 zł Środki własne powierzchniowej oraz ilości 2010 r. Zakład w odprowadzonych ścieków Czarnej Wodzie 4.19 Zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów u źródła oraz zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko Kierunki działań - wspieranie zmian technologicznych zapobiegających powstawaniu odpadów oraz zapewniających ich wykorzystanie w procesach produkcji. Jednostka Opis zadania Źródło Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów Podpisana TK MEDICA 60 000 zł WFOŚiGW niebezpiecznych przez zmianę umowa Sp. z o.o. technologii obróbki zdjęć rentgenowskich w 2009 r. Starogard Gdański 4.20 Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Kierunki działań Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 72 - upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i możliwościach technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii, - prowadzenie działań edukacyjnych oraz popularyzujących odnawialne źródła energii. Jednostka Opis zadania Źródło Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Podpisanie umowy z Biogazownią 2009 r. Gospodarstwa Bez kosztów Starogard 2010 r. rolne Sp. z o.o. na uprawę kukurydzy jako rośliny energetycznej. Sejmik Ekologiczny pn. „Alternatywne 2009 r. Zespół Szkół 2 000 zł PFOŚiGW źródła energii” Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie 4.21 Dążenie do zapewnienia dobrego stanu wód Kierunki działań - właściwe utrzymanie wód i urządzeń wodnych, - tworzenie warunków do szerokiego korzystania z wód (rekreacja, energetyka) przy niepogarszaniu ich jakości, - modernizacja systemu melioracji wodnych, - rozwój małej retencji. Jednostka Opis zadania Źródło Termin realizująca Koszty finansowania zadanie Podejmowanie działań w celu Uchwała nr Sejmik Bez kosztów ustabilizowania stosunków wodnych, w 1161/XLVII/ Województwa szczególności na 10 Pomorskiego siedliskach wilgotnych i bagiennych przez z dnia budowę obiektów małej retencji, zgodnie z 28.04.2010 r. programami małej retencji województwa pomorskiego Mała retencja na terenie Nadleśnictwa 2009 r. Nadleśnictwo b.d. Środki własne Lubichowo 2010 r. Lubichowo Odwodnienie parku miejskiego, 2009 r. Gmina 14 368 zł GFOŚiGW czyszczenie studzienek kanalizacyjnych, 2010 r. Miejska 24 124 zł Budżet gminy udrożnienie kanalizacji deszczowej, Skórcz czyszczenie rzeki Szorycy 5 PODSUMOWANIE Podstawowym założeniem w tworzeniu Programu Ochrony Środowiska jest, aby jego realizacja doprowadziła do poprawy stanu środowiska naturalnego oraz zapewnienie skutecznego mechanizmu chroniącego środowisko przed degradacją. Analizując realizację programu na poziomie powiatu należy wziąć pod uwagę, że zadania o charakterze wykonawczym, czyli mające bezpośredni wpływ na stan środowiska i związane z jego ochroną przed szkodliwym oddziaływaniem, obciążają głównie samorządy gminne. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 73 W zakresie osiągnięcia i utrzymania dobrego stanu wód podziemnych i powierzchniowych najważniejszymi przedsięwzięciami do zrealizowania na terenie powiatu starogardzkiego były budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych, budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji zbiorczej a także realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych ujętych w KPOŚK. W zakresie budowy sieci wodociągowych i stacji uzdatniania wody zrealizowano cele założone w APOŚ. Gminy na budowę sieci wodociągowej przeznaczyły prawie 3 mln zł. Na budowę i modernizację stacji uzdatniania wody oraz budowę studni i stacji podniesienia ciśnienia wody wydano 2 087 900 zł. Przyjęte na okres sprawozdawczy zadania, związane z kanalizacją sanitarną, zostały w znacznym stopniu zrealizowane. Z aglomeracji KPOŚK kilka nie osiągnęło jeszcze zakładanej docelowej liczby mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych. Jedynie w aglomeracji Smętowo Graniczne istnieje realne zagrożenie nie osiągnięcia określonego w AKPOŚK 2010 docelowego wskaźnika liczby mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego. Zaplanowana inwestycja budowy kanalizacji sanitarnej i modernizacji oczyszczalni ścieków nie została zrealizowana w planowanym terminie z powodu dotychczas wykonanych inwestycji, które znacznie nadwyrężyły budżet gminy. Dla pozostałych aglomeracji nie ma takiego zagrożenia. Aglomeracje te już osiągnęły wskaźnik, albo osiągną wskaźniki po zrealizowaniu inwestycji będących w trakcie realizacji. Tym samym nie ma zagrożenia, że zobowiązania nie zostaną zrealizowane przed końcem 2015 r. Łącznie na budowę, rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji zbiorczej wydano ponad 22 mln zł. Brak jest danych na temat środków przeznaczonych na wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków w miejscach, gdzie jest niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej. Kolejnym z celów zapisanych w APOŚ jest rozwój sieci monitoringu jakości wód powierzchniowych i podziemnych i jej dostosowanie do wymagań wspólnotowych. Jednostki odpowiedzialne za prowadzenie monitoringu wykonują te zadanie w trybie ciągłym. Monitoring jest prowadzony zgodnie z wymaganiami wspólnotowymi. Doradcy z BP ODR w Starogardzie Gdańskim są we współpracy ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdrażania dobrych praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym. Na terenie powiatu w indywidualnych gospodarstwach rolnych z produkcją zwierzęcą od 1 stycznia 2011 roku są stosowane obligatoryjnie zbiorniki na gnojówkę i gnojowicę. W zakresie osiągnięcia jakości powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu dokonano szeregu modernizacji kotłowni lokalnych z wykorzystaniem źródeł energii o mniejszej emisji zanieczyszczeń lub wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych. Przeprowadzono szereg prac termomodernizacyjnych budynków będących w administracji samorządów, budynków komunalnych i budynków innych podmiotów, zmierzających do ograniczenia zużycia energii. Łącznie na realizację działań z zakresu prac termomodernizacyjnych, modernizacji kotłowni, montażu instalacji OZE zabezpieczono kwotę 22,3 mln zł. Większość Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 74 z inwestycji była dofinansowana ze źródeł zewnętrznych: RPO, PROW „Odnowa Wsi”, WFOŚiGW oraz jedna realizacja z Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Na realizacje zadań z zakresu modernizacji dróg oraz wymiany taboru komunikacji miejskiej na tabor mniej emisyjny wydano prawie 33 mln złotych. Jednym z celów było uchwalenie programu ochrony powietrza. Sejmik Województwa Pomorskiego w dniu 25 maja 2009 r. uchwalił program ochrony powietrza dla strefy kwidzyńskotczewskiej, na terenie której znajduje się powiat starogardzki. Kolejnym z celów zapisanych w APOŚ jest wykonywanie obowiązkowych pomiarów w zakresie wprowadzania gazów i pyłów do powietrza oraz przekazywanie odpowiednim organom w formie ustalonej prawem. Jednostki odpowiedzialne za prowadzenie pomiarów wykonują to zadanie w trybie ciągłym. Laboratoria prowadzące pomiary w zakresie ochrony środowiska posiadają odpowiednie uprawnienia, zgodnie z wymaganiami ustawy POŚ. Nad spełnianiem wymagań prawnych przez zakłady w zakresie dotrzymywania standardów jakości środowiska i standardów emisyjnych z instalacji czuwa WIOŚ. Spośród znaczących zakładów prowadzących działalność na terenie powiatu nie ma podmiotów, które w sposób rażący przekraczałby standardy jakości środowiska. Kontrolę w zakresie przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska prowadzą gminy, w ramach działania referatów komunalnych i ochrony środowiska także WIOŚ. Prowadzone są również interwencje w ramach kompetencji organów i WIOŚ w związku z uciążliwościami zgłaszanymi przez społeczeństwo dotyczącymi emisji gazów i pyłów do powietrza. W ramach ograniczenia uciążliwości motoryzacyjnych zanieczyszczeń powietrza w największym stopniu zrealizowano zadania dotyczące remontów istniejących dróg. W analizowanym okresie nie rozpoczęto budowy żadnej obwodnicy. Zrealizowano natomiast zakup 11 niskopodłogowych autobusów dla komunikacji miejskiej w Starogardzie Gdańskim. Brak jest informacji nt. promocji i wspierania rozwoju odnawialnych źródeł energii, wspierania działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze. Samorządy gminne i Starostwo Powiatowe nie organizowały szkoleń dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymagań dotyczących ochrony środowiska. W zakresie zmniejszania ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej najważniejsze zadania zaplanowane do wykonania zostały zrealizowane. Na terenie powiatu występuje jeden zakład zakwalifikowany do grupy zakładów o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Z. F. POLPHARMA S.A., Starogard Gdański) oraz jeden zakład zakwalifikowany do grupy zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Destylarnia Sobieski S.A., Starogard Gdański). Obydwa zakłady zgodnie z założeniami APOŚ posiadają plan operacyjno – ratowniczy na wypadek zaistnienia poważnej awarii. Pomorski Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej w Gdańsku opracował zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy. Prowadzony jest również stały monitoring potencjalnych sprawców poważnych awarii pod kątem spełniania przez nich wymogów bezpieczeństwa i prewencji, opracowano program zapobiegania poważnym awariom przez Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 75 KPPSP w Starogardzie Gdańskim oraz WIOŚ. Na wypadek zaistnienia poważnej awarii są utrzymywane w gotowości służby ratownicze. W ramach prowadzenia akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu społeczeństwa dotyczącej zasad postępowania w razie wystąpienia poważnej awarii Komenda Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Gdańsku na stronie BIP zamieściła „Instrukcję postępowania mieszkańców na wypadek powstania poważnej awarii przemysłowej w zakładach o dużym ryzyku zlokalizowanych na terenie województwa pomorskiego”. Nie uzyskano jedynie informacji nt. realizacji zadania dot. promowania systemów ubezpieczeń ekologicznych dla obiektów i działań, które w sytuacji awaryjnej będą wymagać sfinansowania działań ratowniczych i naprawczych. W zakresie ochrony mieszkańców powiatu starogardzkiego przed hałasem zagrażającym zdrowiu lub jakości życia zrealizowano głównie budowę ścieżek rowerowych oraz modernizację dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich. Na budowę ścieżek rowerowych wydano ok. 4 mln złotych. Nie rozpoczęto realizacji obwodnic. W zakresie tworzenia obszarów ograniczonego użytkowania ze względu na emisję hałasu, postępowano zgodnie z wymogami obowiązujących przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska. Wnikliwe prowadzono postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć a także przestrzegano zasad strefowania w planowaniu przestrzennym m.in. lokalizowania w sąsiedztwie przedsięwzięć o zbliżonej uciążliwości hałasu. Kolejnym z celów zapisanych w APOŚ jest wykonywanie obowiązkowych pomiarów w zakresie emisji hałasu przez określonych prawem zarządców dróg i podmioty gospodarcze. Jednostki odpowiedzialne za prowadzenie pomiarów wykonują to zadanie w trybie ciągłym. Nad spełnieniem wymagań prawnych przez zakłady w zakresie dotrzymywania standardów jakości środowiska i standardów emisyjnych z instalacji czuwa WIOŚ. W ramach wykonywania swoich zadań monitoringowych i interwencyjnych WIOŚ prowadził pomiary emisji hałasu na terenie powiatu. Tylko w jednym przypadku hałas emitowany przez urządzenia przekraczał warunki określone w pozwoleniu na emisję hałasu. Nie zrealizowano celów: usprawnienie organizacji ruchu drogowego, promowanie i wspieranie transportu zbiorowego, wprowadzanie stref wolnych od ruchu samochodowego, zmniejszanie szybkości ruchu, budowy ekranów akustycznych, rewitalizacji odcinków linii kolejowych i wymiany taboru na mniej hałaśliwy. Narzędziem, które należy wykorzystywać w zakresie ochrony mieszkańców przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych są prewencyjne działania administracyjne, uniemożliwiające lokalizację instalacji powodujących zagrożenie dla ludzi. Do tych narzędzi należą m.in. plany zagospodarowania przestrzennego, decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach, decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Działania te są realizowane poprzez akty prawa Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 76 miejscowego oraz ww. decyzje. Monitorowanie i ocenę poziomu pól elektromagnetycznych prowadzi zgodnie z kompetencjami WIOŚ. Na przestrzeni kilku ostatnich lat nie stwierdza się przekroczeń dopuszczalnych poziomów wartości pól elektromagnetycznych. W zakresie zahamowania powstawania środowiskowych zagrożeń zdrowia monitoring i ocenę jakości wody w zakresie swoich kompetencji prowadzi PSSE. Stacja zgodnie z rozporządzeniem w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oznacza w badanej wodzie zawartość WWA, THM oraz zawartość metali ciężkich. PSSE prowadzi również nadzór nad warunkami pracy pracowników ze szczególnym uwzględnieniem narażania na czynniki biologiczne oraz substancje chemiczne niebezpieczne. Natomiast w realizację zadania z zakresu promocji zdrowego stylu życia włączył się Zespół Szkół Zawodowych im. mjr. H. Dobrzańskiego „Hubala” w Starogardzie Gdańskim. W szkole zorganizowano „Szkolny Dzień Promocji Zdrowia”. W ramach upowszechniania i wspierania wdrażania systemów zarządzania środowiskowego na terenie powiatu jest wdrożony i stosowany przez gminy powiatu starogardzkiego i Starostwo Powiatowe system informowania społeczeństwa o stanie środowiska oraz udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska. Przed wydaniem decyzji organy podają do publicznej wiadomości informację o wniosku dot. wydania decyzji poprzez zamieszczenie w Publicznie dostępnym wykazie danych. Ponadto już wydane decyzje są umieszczane w Publicznie dostępnym wykazie danych. Starostwo powiatowe Publicznie dostępny wykaz prowadzi za pośrednictwem serwisu „EKOPORTAL”. Z tej formy prowadzenia Publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach korzysta również Urząd Gminy Bobowo, Urząd Gmina Osieczna, Urząd Gminy w Starogardzie Gdańskim, Urząd Gminy Smętowo Graniczne. Część informacji o środowisku i jego ochronie jest przekazywana za pośrednictwem strony BIP Starostwa Powiatowego w Starogardzie Gdańskim. Pozostałe informacje są udzielane na wniosek. W zakresie kształtowania nawyków kultury ekologicznej mieszkańców powiatu starogardzkiego oprócz działań z zakresu edukacji ekologicznej szeroko prowadzonych przez samorządy istotnym elementem była współpraca gmin i starostwa ze szkołami i nadleśnictwami w ramach przedsięwzięć realizowanych przez te jednostki. Wszystkie zaplanowane w APOŚ kierunki działań zostały zrealizowane. Łącznie na zadania z edukacji ekologicznej samorządy i placówki oświatowe przeznaczyły ponad 41,5 tyś, zł. W ramach realizacji zagwarantowania szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie Starostwo Powiatowe za pośrednictwem BIP upowszechniło bardzo wiele artykułów dot. ochrony środowiska. Ponadto wśród gmin, sołtysów, zakładów komunalnych, nadleśnictw powiatu oraz jednostek organizacyjnych Starostwa rozpowszechniono artykuły związane z ochroną środowiska, które znalazły się w czasopismach Ekopartner, Przegląd Komunalny oraz w bezpłatnym dodatku do Dziennika Pomorza. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 77 W analizowanym okresie pracownicy Wydziału Ochrony środowiska nie uczestniczyli w szkoleniach z zakresu publicznego dostępu do informacji o środowisku. W ramach realizacji celu „Zwiększanie lesistości gmin predysponowanych do zalesienia w „Krajowym Programie Zwiększania Lesistości”” w Nadleśnictwie Lubichowo odnowiono ok. 150 ha zrębów powierzchni leśnej. W największym stopniu zrealizowano jednak zadania dotyczące prowadzenia nasadzeń drzew i krzewów. W ramach realizacji celu „Ochrona zasobów leśnych i poprawa ich stanu” nadleśnictwa w ramach bieżącej pracy prowadziły kampanie edukacyjno – informacyjną poprzez lekcje terenowe i wycieczki z przewodnikiem, spotkania z leśnikiem w szkołach i poza szkołami, wiele akcji dla uczniów szkół z terenu powiatu dot. ochrony przyrody. Nadleśnictwa na bieżąco realizują działania z zakresu zapewnienia trwałości i wielofunkcyjności lasów, inwentaryzacji zasobów leśnych pod kątem ich stanu zdrowotnego, zachowania istniejących kompleksów leśnych, prowadzenia gospodarki leśnej ze szczególnym uwzględnieniem pozaprodukcyjnych funkcji lasu, ochrony gleb leśnych, stałego monitoringu środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska śmieci) oraz stałego nadzoru nad gospodarką leśną w lasach prywatnych. Sposób gospodarowania lasami prywatnymi na terenie powiatu został uznany za najlepszy w Polsce i wyróżniony w kilku publikacjach („Poradnik dla właścicieli lasów prywatnych” Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękowin Stary 2009 oraz „RYDWAN” Rocznik Muzealny Muzeum Ziemi Kociewskiej, Starogard Gdański). W zakresie ukształtowania i ochrony systemów obszarów chronionych wszystkie kierunki działań były realizowane zgodnie z zamierzeniami. Uchwałą nr 1161/XLVII/10 z dnia 28 kwietnia 2010 roku Sejmik Województwa Pomorskiego przyjął szereg zobowiązań dot. ochrony i rozwoju systemu obszarów chronionych. W ww. uchwale zapisano podejmowanie działań w zakresie czynnej ochrony ekosystemów leśnych w celu wspierania procesów naturalnego odnowienia o składzie i strukturze odpowiadającej siedlisku oraz w celu wspierania ochrony stanowisk chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów. Dodatkowo zobowiązano się do podejmowania działań dot. utrzymana spójności przestrzennej i trwałości ekosystemów leśnych poprzez ograniczanie ich fragmentacji, zwłaszcza wzdłuż korytarzy ekologicznych rangi ponadregionalnej i regionalnej oraz przeznaczania na cele nieleśne. Nadleśnictwo Kaliska zrealizowało projekt związany z restytucją cisa pospolitego, reintrodukcją jarzębu brekinii a także rozbudową Arboretum Wirty. W nadleśnictwie Lubichowo przebudowano drzewostany świerkowe w rezerwacie „Krzywe Koło w pętli Wdy”. Realizację ścieżek ekologicznych w tematach realizowanych z poszczególnych przedmiotów edukacyjnych zrealizował Zespół Szkół Rolniczych im. Józefa Wybickiego w Bolesławowie. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 78 Ochrona powierzchni ziemi dotyczy w głównej mierze przeciwdziałania degradacji gleb w rolnictwie i rozwoju rolnictwa ekologicznego. Propagowanie wśród rolników działań zmierzających do utrzymania trwałych użytków zielonych w ramach zwykłej, dobrej praktyki rolniczej a także programów rolnośrodowiskowych realizuje uchwała z dnia 28 kwietnia 2010 roku Sejmiku Województwa Pomorskiego. Ponadto w uchwale zapisano realizację działań maksymalnie ograniczających zmianę użytków zielonych na grunty orne, ograniczanie budowy urządzeń drenarskich i rowów odwadniających na gruntach ornych, łąkach i pastwiskach w dolinach jeziornych i rzecznych oraz na krawędzi tarasów zalewowych. Zadania z zakresu przeciwdziałania degradacji gleb w rolnictwie są koordynowane przez doradców z BP ODR w Starogardzie Gdańskim. W gospodarstwach rolnych przestrzegane są normy Dobrej Kultury Rolnej. Rolnicy przystępują do programu rolnośrodowiskowego, który w 2010 roku został zrealizowany przez 368 producentów rolnych (łącznie 517 przedsięwzięć). Oprócz przeciwdziałania degradacji gleb w rolnictwie ważnym zagadnieniem jest rekultywacja składowisk odpadów, które niespełniają wymagań do dalszego funkcjonowania. W APOŚ zakładano zamknięcie i rekultywację 8 z 9 składowisk funkcjonujących na terenie powiatu. Więcej informacji nt. rekultywacji składowisk znajduje się w „Sprawozdaniu z realizacji planu gospodarki odpadami dla powiatu starogardzkiego w latach 2009- 2010”. Przywołana uchwała Sejmiku Województwa zabezpiecza również działania w zakresie zrównoważonego użytkowania zasobów kopalin, zminimalizowania niekorzystnych skutków ich eksploatacji oraz eliminacji nielegalnego wydobycia kopalin i rekultywacja nieczynnych wyrobisk. W ww. uchwale zobowiązano się do podejmowania działań w zakresie eliminowania nielegalnego eksploatowania surowców mineralnych oraz w zakresie rekultywacji terenów powyrobiskowych na terenach Obszarów Chronionego Krajobrazu. Informacje nt. ilości, rodzaju i miejscu prowadzenia wydobycia złóż są dostępne na wniosek w Starostwie Powiatowym oraz w Referacie Geologii Departamentu Środowiska UMWP. Stosowne organy w ramach bieżącej pracy wydziałów opiniują przedłożone studium uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego, opiniują przedłożony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego a także dokonują weryfikacji ustaleń istniejących planów zagospodarowania przestrzennego i studiów uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego. W ramach realizacji celów „Wzrost efektywności wykorzystania surowców, w tym zasobów wodnych i surowców energetycznych wykorzystywanych w gospodarce” oraz „Zapobiegania i ograniczania powstawania odpadów u źródła oraz zmniejszenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko” nie uzyskano znaczących informacji dotyczących ich realizacji od podmiotów gospodarczych. Według deklaracji samorządów działania takie są planowane przez przedsiębiorstwa podczas wykonywania projektów i przedstawienia technologii produkcyjnych przed wydaniem decyzji środowiskowych i decyzji ustalających warunki zabudowy. Część z zadań jest realizowanych przez Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 79 podmioty zobowiązane przepisami prawa, które uzyskały pozwolenie zintegrowane. Z informacji uzyskanych od Starostwa przedsiębiorstwo STEICO S.A. w latach 2009- 2010 przeznaczyło 400 tyś. zł na program zmniejszenia wielkości poboru wody powierzchniowej oraz ilości odprowadzonych ścieków a firma TK MEDICA Sp. z o.o. ze Starogardu Gdańskiego uzyskała dofinansowanie programu ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych poprzez zmianę technologii obróbki zdjęć rentgenowskich. Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie w 2009 roku zorganizował Sejmik Ekologiczny p.n.: „Alternatywne źródła energii”. Z realizacji zadania „Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych” należy wymienić działania przedsiębiorstwa Biogazownia Starogard Sp. z o.o., które podpisało szereg umów z rolnikami indywidualnymi na uprawę kukurydzy jako rośliny energetycznej. Starostwo powiatowe w Starogardzkie Gdańskim w analizowanym okresie nie realizowało projektów wykorzystujących odnawialne źródła energii. Projekty instalacji OZE były realizowane przez szereg gmin. W zakresie dążenia do zapewnienia dobrego stanu wód Nadleśnictwo Lubichowo realizuje projekt „Małej retencji na terenie Nadleśnictwa Lubichowo”. Projekt jest realizowany od 2007 roku i zakończy się w 2012 roku. Odwodnienie parku miejskiego, czyszczenie studzienek kanalizacyjnych, udrożnienie kanalizacji deszczowej i czyszczenie rzeki Szprycy to zadania realizowane przez Miasto Skórcz. Koszt inwestycji wyniósł niespełna 40 tyś. zł w przeciągu dwóch lat. Nie uzyskano informacji dotyczącej tworzenia warunków do szerokiego korzystania z wód (rekreacja, energetyka). Brak było również nakładów inwestycyjnych ze strony ZMiUW WP na odbudowę i modernizację urządzeń wodnych. Sytuacja taka może wynikać z faktu, iż na terenie powiatu brak jest wałów przeciwpowodziowych i nie ma bezpośredniego zagrożenia powodzią. Większość zadań realizowanych w latach 2009 i 2010 przez ZMiUW WP dotyczyła modernizacji i utrzymania wałów przeciwpowodziowych. Najbliższa inwestycja w tym zakresie na terenie powiatu jest planowana przez Zarząd Melioracji w 2013 roku. Na podstawie przeprowadzonej analizy realizacji celów w latach 2009-2010 przyjętych w APOŚ można stwierdzić, że znaczną część zadań jest realizowana planowo. Pozostałe, nie zrealizowane w okresie sprawozdawczym zadania, należy traktować jako cele do dalszej realizacji. Wymagają one jednak sporych nakładów finansowych oraz dużego zaangażowania nie tylko Starostwa i organów gmin ale ewentualnie współpracujących z nimi innych jednostek organizacyjnych, podmiotów gospodarczych czy nawet osób prywatnych. Częściowo zaplanowane zadania nie były realizowane z powodu braku warunków technicznych do realizacji (np. budowa ekranów akustycznych, budowa obwodnic). Jednak zdecydowana większość leży poza kompetencjami samorządu powiatowego, dlatego nie było możliwości wpływu na realizację tych zadań. Dlatego należy rozważyć w przyszłej aktualizacji dokumentu weryfikację założonych celów. Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego w latach 2009 – 2010 80