PROGRAM ZAJĘĆ LOGOPEDYCZNYCH W ROKU SZKOLNYM

PROGRAM ZAJĘĆ LOGOPEDYCZNYCH
W ROKU SZKOLNYM 2013/2014
Logopeda to specjalista zaburzeń mowy. Prowadzi czynności mające na celu usunięcie
zaburzeń mowy, a ściślej złagodzenie skutków tych zaburzeń. Pomaga pokonywać trudności
dzieci w porozumiewaniu się z osobami z bliższego
i dalszego otoczenia.
Po każdorazowych ćwiczeniach w gabinecie logopedycznym logopeda przekazuje dokładne
wskazówki dotyczące tego, jak pracować z dzieckiem
w domu. Skuteczność terapii w znacznej mierze zależy od stosowania się do tych zaleceń.
Rodzice powinni powtarzać z dzieckiem materiał opracowany w gabinecie logopedycznym,
ponieważ logopeda może przejść do następnego etapu tylko wtedy, gdy wcześniejsze
ćwiczenia zostały dobrze utrwalone.
W ramach ćwiczeń domowych bardzo ważna jest systematyczność. Lepsze
i szybsze efekty osiąga się, gdy ćwiczymy codziennie przez 15 minut, aniżeli raz czy dwa
razy w tygodniu po godzinie. Systematyczne powtarzanie zleconego materiału wyrazowego z
wywołanymi przez logopedę głoskami, pozwoli na automatyzację prawidłowej wymowy i
posługiwanie się nią w mowie spontanicznej, a nie tylko w gabinecie logopedycznym.
Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego
Sprawność aparatu artykulacyjnego ma ogromny wpływ na wyrazistość mówienia, dlatego
język, policzki i wargi wymagają odpowiedniej i systematycznej gimnastyki. Efektem
ćwiczeń jest nie tylko sprężystość tej części aparatu mowy, ale także dobra koordynacja
ruchowo – słuchowa i ruchowo – wzrokowa, co ma związek nie tylko
z rozwojem mowy, ale także z ogólnym rozwojem dziecka.
Ćwiczenia powinny być wykonywane precyzyjnie. Ruchy warg i języka muszą być wyraziste,
dokładne, zgodne z poleceniem. W wielu ćwiczeniach pilnujemy, by buzia była szeroko
otwarta, to znaczy że broda musi być opuszczona i nieruchoma, nie przesuwa się na boki, nie
podjeżdża do góry w trakcie ćwiczenia.
Najlepiej ćwiczenia te wykonywać przy lusterku, choć można także wykorzystać każdą inną
sytuację nawet bez lusterka, np. w czasie jazdy samochodem, w czasie spaceru.
UNIWERSALNY ZESTAW ĆWICZEŃ APARATU ARTYKULACYJNEGO ( JĘZYKA,
WARG, POLICZKÓW, PODNIEBIENIA MIĘKKIEGO ORAZ ŻUCHWY):
Ziewanie przy bardzo szeroko otworzonej buzi.
Bardzo staranne wymawianie samogłosek: o-e, a-u, i-e, a-e.
Liczenie zębów – dotykamy czubkiem języka po kolei dolnych (a później górnych) zębów
podczas szerokiego otwierania jamy ustnej.
Malowanie sufitu w buzi – przy otwartej buzi język przesuwa się od zębów do gardła.
Kląskanie – przyklejanie do podniebienia całego języka i głośne jego odklejanie.
Piłeczka w buzi – wypychanie językiem policzków od środka.
Baloniki - nadymanie policzków i wystrzelanie powietrza na głosce „p”.
Uśmiech i dziubek – szeroki uśmiech na złączonych wargach i Dziubek (jak do całusków).
Szuflada – wysuwanie brody do przodu przy uchylonych ustach i powrót do pozycji
spoczynkowej.
Głośne (i celowe) chrapanie.
Ćwiczenia słuchowe
Zabawy i ćwiczenia słuchowe mają ogromny wpływ na rozwój mowy , ale także
w znacznym stopniu warunkują naukę czytania i pisania, stanowią więc ważny element
kształcenia dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Ich zadaniem jest
uwrażliwić dziecko na dźwięki mowy, na pojedyncze głoski, sylaby. Mają doskonalić
umiejętność wyodrębniania i różnicowania dźwięków ( sylab, głosek ), łączenia ich
w wyrazy.
Kiedy dziecko zaczyna dopytywać się jaka to litera, to zwróćmy szczególną uwagę na
prawidłowe wybrzmiewanie głosek. Nie wymawiamy „ty” lecz krótko „t” (bo ty to są
2 głoski t - y). Jeśli dostarczamy dziecku złych wzorców, nie dziwmy się że wyraz tata
przegłoskuje ono jako: TY-A-TY-A, mama MY-A-MY-A. Pamiętajmy, że wszystkie
spółgłoski wymawiamy krótko bez elementu wokalicznego w postaci „y...”. Wbrew pozorom
nie jest to łatwe i wielu dorosłych powinno nauczyć się prawidłowego głoskowania. Inaczej
sprawimy, że dziecko będzie miało trudności z analizą i syntezą słuchową wyrazów,
a w przyszłości trudności w czytaniu i pisaniu. Pamiętajmy przy tym, by nie mówić o tym, że
dziecko „słyszy literkę” - dziecko po prostu słyszy dźwięk, np. dźwięk „m”.
PRZYKŁADOWY ZESTAW ĆWICZEŃ SŁUCHOWYCH:
Wystukiwanie lub wyklaskiwanie rytmów np. Powtórz tak, jak wyklaskałam ( np. dwa
uderzenia szybsze, jedno wolniejsze – itp.
Wysłuchiwanie, zapamiętywanie i nazywanie dźwięków z otoczenia ( „Zamknij oczy,
posłuchaj, powiedz, co słyszałeś”
Odgadywanie odgłosów zwierząt, maszyn
Wyklaskiwanie imion ( jedna sylaba imienia to jedno klaśnięcie ).
Wyklaskiwanie nazw różnych przedmiotów lub odgadywanie, jaki wyraz wyklaskała druga
osoba.
Zagadki polegające na nazywaniu przedmiotów z podziałem na sylaby ( lub na głoski ), np.
sa – mo – cho – dzi - ki. Wykonując to ćwiczenie warto wydłużać przerwy między kolejnymi
sylabami.
Zagadki – zadajemy je wg wzoru: „Co to jest? To jest… okrągłe, czerwone, do jedzenia,
kroimy to na kanapki, zaczyna się na ‘po’ …”, „Co tu jest? Nakładamy to na nóżki, kiedy
pada deszcz, i zaczyna się to na ‘ka’…”
Jakie zwierzątko słychać w wyrazie? zalew, kozaki, listek, kotlet, burak…
Ćwiczenia odechowe
Oddychanie łączy się z procesem mówienia – silny oddech to silny i wyrazisty głos, oddech
słaby i nierównomierny ma czasem związek z niepłynnością mówienia, nieumiejętność
kierowania strumieniem powietrza w czasie wydechu łączy się niekiedy
z wadami wymowy.
Staramy się różnicować wydech – raz powinien być on krótki i silny, raz długi, równomierny i
spokojny. Ważne jest przy tym, by wargi ściągnięte były w dzióbek – łatwiej wówczas
kontrolować strumień powietrza.
PRZYKŁADOWY ZESTAW ĆWICZEŃ ODDECHOWYCH:
Dmuchanie przez rurkę ( przez słomkę ) do szklanki z wodą.
Dmuchanie na wiatraczek, skrawki waty, papieru, piórka. Można urządzić zawody – kto dalej
dmuchnie piłeczkę?
Dmuchanie na świeczkę – zdmuchiwanie świeczki ( mocny wydech ), „tańczący płomyk” (
wydech lekki i długi ).
Wydmuchiwanie baniek mydlanych.
Ćwiczenia logopedyczne
* Ćwiczenia oddechowe:
Ćwiczenia oddechowe poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu fazy
wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Ćwiczenia prowadzone są najczęściej w
formie zabawowej, przy wykorzystaniu różnych środków, np. piórek, piłeczek, wody
mydlanej, chrupek, wiatraczków itp. Są także wplatane w opowieści i zabawy ruchowe.
Przykłady:
Wdech nosem ( usta zamknięte) i wydech ustami.
Dmuchanie na płomień świecy.
Dmuchanie na piłeczkę pingpongową, wyścigi piłeczek.
Dmuchanie na kulkę z waty, na wiatraczek.
Chłodzenie „ gorącej zupy” – dmuchanie ciągłym strumieniem.
„ Zdmuchiwanie mlecza” – długo, aż spadną wszystkie nasionka.
Chuchanie na zmarznięte ręce.
Naśladowanie lokomotywy – wydmuchiwanie „nadmiaru pary” – ffff, szszsz.
Naśladowanie balonika – wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem „ sssss”.
Nadmuchiwanie balonika.
Naśladowanie syreny – „ eu-eu- eu”, „ au-au-au” – na jednym wydechu.
Wyścigi chrupek – dmuchanie w parach.
Dmuchanie na piórko, aby nie spadło.
Liczenie na jednym wydechu.
Powtarzanie zdań na jednym wydechu – najpierw krótkich, potem coraz dłuższych.
Powtarzanie zdań szeptem.
Naśladowanie śmiechu różnych osób:
- staruszki: che- che- che
- kobiety – wesołe cha- cha- cha
- mężczyzny – rubaszne ho- ho- ho
- dziewczynki – piskliwe, chichotliwe chi- chi- chi.
* Ćwiczenia motoryki narządów artykulacyjnych
U większości dzieci z wadą wymowy występuje obniżona sprawność narządów
artykulacyjnych / języka, warg, policzków, podniebienia miękkiego/.. Czasem przyczyną
wady wymowy są nieprawidłowości w budowie anatomicznej narządów mowy, np. zbyt
krótkie wędzidełko podjęzykowe, przerośnięty język, zbyt duża masa języka, rozszczep wargi
itp. Przyczyną bywają także, szczególnie u dzieci młodszych, nieprawidłowe nawyki
związane z połykaniem lub oddychaniem. Konieczne są w tych wszystkich wypadkach
ćwiczenia motoryki narządów mowy oraz ćwiczenia prawidłowego połykania. Optymalną
sytuacją byłoby, gdyby ćwiczenia prowadzone były według zaleceń logopedy.
Ćwiczenia logopedyczne początkowo powinny być wykonywane przy kontroli wzrokowej –
przed lustrem, stopniowo przechodząc do ćwiczeń bez kontroli wzroku. Większość ćwiczeń
wymaga wielokrotnego powtarzania, więc konieczne jest stosowanie metod zabawowych
podczas ćwiczeń oraz zmiany środków używanych przez logopedę.
Ćwiczenia warg:
Wymawianie na przemian „ a-o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie wargi górnej i
dolnej.
Oddalanie od siebie kącików ust – wymawianie „ iii”.
Zbliżanie do siebie kącików ust – wymawianie „ uuu”.
Naprzemienne wymawianie „ i – u”.
Cmokanie.
Parskanie / wprawianie warg w drganie/.
Masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi i odwrotnie).
Dmuchanie na płomień świecy, na watkę lub piłkę pingpongową.
Układanie ust jak przy wymowie samogłosek ustnych, z wyraźną, przesadną artykulacją
warg, np. w kolejności: a-i-o-u-y-e, u-a-i-o-e-y, o-a-y-i-u, e-y-i-o-a-u,
u-i-y-a-o.
Wymowa samogłosek w parach: a-i, a-u, i-a, u-o, o-i, u-i, a-o, e-o itp.
Wysuwanie warg w „ ryjek”, cofanie w „ uśmiech”.
Wysuwanie warg w przód, następnie przesuwanie warg w prawo, w lewo.
Wysuwanie warg w przód, następnie krążenie wysuniętymi wargami.
Ćwiczenia języka:
„ Głaskanie podniebienia” czubkiem języka, jama ustna szeroko otwarta.
Dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego.
Oblizywanie dolnej i górnej wargi przy ustach szeroko otwartych / krążenie językiem/.
Wysuwanie języka w przód i cofanie w głąb jamy ustnej.
Kląskanie językiem.
Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych i dolnych zębów, przy maksymalnym
otwarciu ust / żuchwa opuszczona/.
Język wysunięty w kształcie grota wykonuje poziome ruchy wahadłowe od jednego do
drugiego kącika ust.
Rurka – wargi ściągnięte i zaokrąglone unoszą boki języka.
Język lekko wysunięty opiera się na wardze dolnej i przyjmuje na przemian kształt „łopaty” i
„grota”.
Ruchy koliste języka w prawo i w lewo na zewnątrz jamy ustnej.
Oblizywanie zębów po wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami. Usta
zamknięte.
Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie:
Wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej.
Płukanie gardła ciepłą wodą.
„ Chrapanie” na wdechu i wydechu.
Głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie i odwrotnie.
Wymawianie połączeń głosek tylnojęzykowych zwartych z samogłoskami, np. ga, go, ge, gu,
gy, gi, gą, gę, ka, ko, ke, ky, ki, ku, ak, ok, ek, ik, yk, uk…
Wypowiadanie sylab / jak wyżej/ i logatomów: aga, ogo, ugu, eke, yky, ygy, iki, Igi, ago, egę
itp.
Nabieranie powietrza nosem i zatrzymanie w jamie ustnej. Policzki nadęte. Początkowo
nadymać policzki z zatkanym nosem, a następnie próbować połykać powietrze.
Ćwiczenia policzków:
Nadymanie policzków – „ gruby miś”.
Wciąganie policzków – „ chudy zajączek”.
Nabieranie powietrza w usta i zatrzymanie w jamie ustnej, krążenie tym powietrzem, powolne
wypuszczanie powietrza.
Naprzemiennie „ gruby miś” – „ chudy zajączek”.
Nabieranie powietrza w usta, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego na
zmianę.
Ćwiczenia prawidłowego połykania
/ wyrobienie nawyku połykania z językiem ułożonym na wałku dziąsłowym/:
Unoszenie języka na wałek dziąsłowy za górnymi zębami przy otwartych a następnie
zamkniętych ustach.
Lizanie czubkiem języka wałka dziąsłowego.
Trzymanie czubkiem języka cukierka tik-tak przy wałku dziąsłowym, jednoczesne połykanie
śliny.
Ćwiczenie jak wyżej z kawałeczkiem czekolady przyklejonym do wałka dziąsłowego.
TERAPIA NIE POLEGA NA SAMYM PRZYCHODZENIU DZIECKA NA ĆWICZENIA
LOGOPEDYCZNE, ALE NIEZWYKLE WAŻNE JEST DOKŁADNE I SYSTEMATYCZNE
WYKONYWANIE ZALECEŃ LOGOPEDY W DOMU.EFEKTYWNOŚĆ ĆWICZEŃ W
DUŻEJ MIERZE ZALEŻY OD WSPÓŁPRACY Z DOMEM, Z RODZAICAMI DZIECKA.