Mama, Tata i Ja - zabawy logopedyczne z dzieckiem

Mama, Tata i Ja - zabawy logopedyczne z dzieckiem
Mowa wpływa na całokształt rozwoju dziecka i na jego powodzenia szkolne. Pomaga
w nawiązywaniu kontaktów społecznych, we właściwej komunikacji, pozwala na wyrażanie
własnych uczuć, ułatwia zdobywanie informacji o świecie. Wszelkie zaburzenia w prawidłowym jej
funkcjonowaniu w znacznym stopniu utrudniają osiąganie sukcesów w przyszłym życiu.
Pod koniec wieku przedszkolnego dziecko w zasadzie powinno swobodnie posługiwać się mową,
często jednak u dzieci w tym okresie pojawiają się zaburzenia, które powinny być jak najszybciej
wychwytywane i poddawane terapii. Każde dziecko ma własne tempo rozwoju. Rożna może być
kolejność pojawiania się poszczególnych głosek w trakcie trwającego kilka lat rozwoju mowy.
U prawidłowo rozwijającego i się dziecka można wyróżnić następujące okresy jej rozwoju:
okres melodii: od urodzenia do ok. 1 pierwszego roku życia
okres wyrazu: od 1 pierwszego roku życia do 2 roku życia
okres zdania: przypada na okres ok. 2 - 3 r.ż.
Jest to czas budowania zdań. Początkowo są to zdania proste, stopniowo przechodzą w dłuższe
wypowiedzi, cztero - pięcio wyrazowe. Rozumie zdania złożone, funkcje przedmiotów, niektóre
przymiotniki, rozumie słowa oznaczające kolor, słucha dłuższych opowiadań. Słownik wzrasta do
ok. 200 słów. Zapamiętuje wierszyki, zadaje spontaniczne pytania. Często dziecko „ poprawia
mowę dorosłych”, którzy popełniają błąd i wypowiadają przy dziecku wyrazy w sposób
spieszczony. W tym okresie poprawnie wypowiada spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, l,
samogłoski ustne a, o, u, e, y, i, czasem nosowe: ą, ę. Mowa dziecka staje się bardziej zrozumiała.
okres swoistej mowy dziecięcej: przypada na okres przedszkolny, między 3 a 7 rokiem życia.
Dalej wzbogaca się zasób słownictwa, rozwija umiejętność budowania zdań złożonych, następuje
dalszy rozwój artykulacyjny. Słownictwo wzrasta, w wieku ok. 4 lat 900 słów, opisuje wiele
wydarzeń z przeszłości, poprawnie używa czasu przeszłego i przyszłego. Mówi płynnie
i poprawnie.
Czynniki wywołujące zaburzenia mowy mogą być różne. Poziom wymowy dziecka zależny jest
w dużej mierze od jego ogólnego rozwoju, od stanu systemu nerwowego, aparatu słuchowego,
sprawności narządów mowy. Dlatego też stan wymowy dziecka w wielu wypadkach świadczy
o właściwym, lub niewłaściwym rozwoju psychicznym i fizycznym.
Terapię poprzedza wnikliwe badanie, szereg obserwacji, wywiady z rodzicami, analiza rysunków
i prac dziecka. Można ją prowadzić indywidualnie lub zespołowo. Ćwiczenia obejmują pracę nad
wzbogacaniem słownika dziecka i nad korygowaniem wymowy, a celem jest nie tylko wywołanie
prawidłowego brzmienia głoski, ale i wytworzenie nawyku posługiwania się prawidłową mową.
Prawidłowa wymowa opiera się na prawidłowym funkcjonowaniu aparatu słuchowego.
Propozycje ćwiczeń usprawniających mowę dziecka:
Ćwiczenia oddechowe
Mają na celu pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony, wydłużenie fazy oddechu. Ćwiczenia
oddechowe nauczycielki prowadzą w przedszkolu podczas nauki piosenek, recytowaniu wierszy,
podczas zabaw ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych.
1
Przykłady zabaw dla rodziców wspólnie z dzieckiem :
wdech nosem ( usta zamknięte) i wydech ustami.
dmuchanie na piłeczkę pingpongową, wyścigi piłeczek.
dmuchanie na kulkę z waty, na wiatraczek.
chuchanie na zmarznięte ręce.
naśladowanie lokomotywy – wydmuchiwanie „nadmiaru pary” – ffff, szszsz.
naśladowanie balonika – wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem „ sssss”.
wyścigi chrupek – dmuchanie w parach..
powtarzanie zdań na jednym wydechu – najpierw krótkich, potem coraz dłuższych.
powtarzanie zdań szeptem.
Ćwiczenia usprawniające narządy mowy.
U większości dzieci z wadą wymowy występuje obniżona sprawność narządów artykulacyjnych
/ języka, warg, policzków, podniebienia miękkiego /. Czasem przyczyną wady wymowy są
nieprawidłowości w budowie anatomicznej narządów mowy, np. zbyt krótkie wędzidełko
podjęzykowe, przerośnięty język, zbyt duża masa języka, rozszczep wargi itp. Przyczyną bywają
także, szczególnie u dzieci młodszych, nieprawidłowe nawyki związane z połykaniem lub
oddychaniem. Konieczne są w tych wszystkich wypadkach ćwiczenia motoryki narządów mowy
oraz ćwiczenia prawidłowego połykania. Optymalną sytuacją byłoby, gdyby ćwiczenia prowadzone
były według zaleceń logopedy.
Przykłady zabaw dla rodziców wspólnie z dzieckiem :
Ćwiczenia warg:
cmokanie
masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi i odwrotnie )
parskanie / wprawianie warg w drganie /
wysuwanie warg w „ ryjek”, cofanie w „ uśmiech”.
wysuwanie warg w przód, następnie krążenie wysuniętymi wargami
Ćwiczenia języka:
„ głaskanie podniebienia” czubkiem języka, jama ustna szeroko otwarta
2
dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego
oblizywanie dolnej i górnej wargi przy ustach szeroko otwartych / krążenie językiem /
wysuwanie języka w przód i cofanie w głąb jamy ustnej.
kląskanie językiem
ruchy koliste języka w prawo i w lewo na zewnątrz jamy ustnej.
oblizywanie zębów po wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami / usta
zamknięte /
Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie:
wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej
płukanie gardła ciepłą wodą.
„ chrapanie” na wdechu i wydechu.
Ćwiczenia policzków:
„ gruby miś”- nadymanie policzków
„ chudy zajączek”- wciąganie policzków
nabieranie powietrza w usta, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego na
zmianę.
Ćwiczenia prawidłowego połykania - wyrobienie nawyku połykania z językiem ułożonym na
wałku dziąsłowym
unoszenie języka na wałek dziąsłowy za górnymi zębami przy otwartych a następnie
zamkniętych ustach.
trzymanie czubkiem języka cukierka tik-tak przy wałku dziąsłowym, jednoczesne połykanie
śliny.
ćwiczenie jak wyżej z kawałeczkiem czekolady przyklejonym do wałka dziąsłowego
3
Przykłady zabaw dla rodziców wspólnie z dzieckiem :
Ćwiczenia słuchowe:
rozpoznawanie odgłosów z otoczenia – wszelkich możliwych słyszanych w danej chwili
odpoznawanie głosów zwierząt, pojazdów lub sprzętów gospodarstwa domowego
„ Kto zawołał?” zabawa w rozpoznawanie głosu wołającej osoby
liczenie sylab w wyrazach,
rozpoznawanie początkowej lub końcowej głoski w wyrazach
zabawa w szukanie rymów do danego wyrazu
Ćwiczenia ortofoniczne
Ćwiczenia są atrakcyjne gdy przybierają charakter zabawy lub gry dydaktycznej, należy wiązać je
z całokształtem pracy nad mową dziecka, a więc z rozwijaniem słownika, z wdrażaniem do
prawidłowej budowy zdań, stosowania odpowiednich form gramatycznych mają więc charakter
wszechstronnego rozwoju mowy dziecka.
Ćwiczenia te nie mogą polegać tylko na biernym powtarzaniu zgłosek lub głosek, wówczas jest
to nużące. Ćwiczenia, w których cel zabawy budzi aktywność umysłową i uczuciową dziecka, są
dla niego interesujące, zachęcają wtedy do dobrego wykonania zadania, wpływają na sferę
ambicjonalną.
Wszystkie ćwiczenia należy wykonywać w wolnym tempie, ale rytmicznie i systematycznie.
W ten sposób nauczyciele w naszym przedszkolu, a rodzice w domach, bawiąc się z dziećmi, mogą
zapobiec ewentualnym zaburzeniom mowy u swych dzieci, a także wspomóc pracę logopedy.
Opracowała
mgr Joanna Wizner
4