Recenzja rozprawy doktorskiej
Transkrypt
Recenzja rozprawy doktorskiej
dr hab. Alina Rynio' Prof. KUL InstytutPedagogikiKUL Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Barbary Sordyl-Lipnickiej pt.,,Funkcjonowan-ie systemu w sytuacji emigracji zarobkowej rodziców'' Uniwersytetu ro"clzinnego m Jana m i arq styc-znl napisanej na Wl dziale Pedagogicznl Kóchanowskiegow Kielcach pod kierunkiem dr hab. Prof. UJK Ireny Pufal-Struzik, Kielce 2015 ss. 363' Bibliografiass. 322-34l;Załączniki spistabeli rycinss.]58-3Ó]_ Streszczenie. ss.]42-357: Rozpraw doktorska mgr B. Sordyl-Lipnickiej p t ,,Funkcjonowanle jest systemu rodzinnego w S)tuacji emigracji zarobkowej rodziców'' (Iiczy 363 s.) i bardzownikliwym studium empirycznym. Dotyczy obszęm}łn ważnego i narastającegozagadnienia w sensie społecmym jakim jest problematykamobilnościspołecznejw kontekściefunkcjonowaniarodziny i dziecka. Jakkolwiek problematykafuŃcjonalnościczy wydolnościrodzin czasowoniepełnychbyłajuŻ przedmiotembadaniawielu znanycb autorów w skala zjawiska rr-rasowej Polsce i na świecieto 'jednakzarówno na;rastająca emigracji zarobkowejojca, matki, obo.jgarodziców czy też cĄch rodzin i pokazanie funkcjonowania rodziny w sytuacji emigracji zarobkowej z perspekt1tvydziecka i jego funkcjonowaniaw środowiskuspołecz-rym zasługujena teoletyczny namysł i wszechstronnebadania naukowe. W wpisuje się lozplawa doktorskamgr B. SordylpowyższeZapotfzebowanie pod bacznymokiem dr hab' Prof. Lipnickiej napisanaz niezwykłąstararrnością UJK IrenyPufal-Struzik.Praca ta ukazujefunkcjonowaniesystemurodzinnego w syuacji emigracjizarobkowejrodziców. 1. Problematykai struktura rozprawy Ręcenzowanarozprawadoktorskaskładasię Z tękstugłównęgoliczącego321 Stron,21-o stlonicowejbibliografii' a takżeliczących 22 stron załączników,spisu stleszczęnia.Zasadliczy korpusrozprawyskładasię ze tabel,rycin i drt.ujęzycznego wstępu,sześciurozdziałówi podsumowaniai wnioskóW.Ponadtorozprawazarviera Stronętytułowąi logicznie uporządkowanyspis tleści'Bardzo sumarycznyWstęp metodyi narłiązuje rozprawy(s. 4-5 ) uzasadniawybóI tematu'Ńazuie zastosowanę i znaczenię tło ploblemu wskazałaaktualność do shuktuly' Autorka, nakreślając podjętęgotematu' W chalakterystyceaLtualnościnie zabrakło odniesienia do aktuainego stanu badań w intelęsującejAutorkę ploblęmatyce. Ponadto bęz nadmiemegorozpisyrvaniasię zarysowałaZaledwiępodjętydo rozwiązaniaproblenl badawczy.szkoda' ię już Wę Wstępie nie omawia bardziej szczegółowocelów (głóWnegoi szczegółowych)jakini w s\łej dyse|tacji się zajnuje. Wskazując empirycznycharakterpracy Autolka nie sygnalizujetęż kluczowych dla rozprawy pojęćk1órympoświęcadrugiparagrafpienvszegorozdziałi1ajedynieograniczasiędo wymienieniazastosowanychdziewięciu narzędzi badawczychi plzyjętęj Struktury rozpmwy. Po sumarycznym ZaplęZentowaniudwustonicowego wstępu, Autolka podjętęgoproblemu' czyni to w szęściu rozprawy przystępujedo rozwia.z}.t'vania rozdziałach,pIZy czym tylko pienvszy rozdz:nłma chamkterteolętyczny,drugi ZawięIaopis metodologiibadańwłasnycha cztelykolejnęlnająchaIaktęręmpilyczny' Rozdział pier.wszyzogniskowanywokół t€ o rętycznych podstaw badan pełni rolę wprowadzeniaw podstawowepojęcia odnoszącesię do funkcjonowaniaSystemu rodzinnegow sytuacji err-rigracjizarobkowej rodziców. Swoje analizy Autorka zogniskowaławokół emigracji zarobkolvejw świętlelitęmtury przędmiotu(p.l). analizypojęÓ odnoszącychsię do rodzin emigrujących(p'2)' ujęcialodziny W tęodi systęmu systemólv(p'3),emigracjizarobkowejrodziców rv relacjido funłcjonowania i emigracjizarobkowejrodzicór,vw relacji do funkcjonowaniadzięcka Iodzinnego(4) (5). W rozdziale druginr przedmiotemanaliz są aspękty metodologicznębadań plzyjętych problemów. hipotez badarvczych. własnychdotyczącesfotmułowanych Zmiennychbadawczych,licznych wskaŹników,wykozystanych mętod, tęchnik i badanejgrupy.Kolejne larzędzibadai, ich organizacjiorazwnikliwejchaxaktęrystyki cztęry rozdz\aly zawierają prezentację oraz analizę badań empirycznych przeprowadzonychw celu udzielenia odpowiedzi na główny problem badawczy zawarty w .'p1'taniu: Jak wygląda funkcjonowanie rodziny oraz ędukacyjnodzięckaw sytuacji ęmigracji funkcjonowanię wychowawczęi emocjonaho-społecznę bez dzieckabądŹcałej zarobkowejjednegorodzica'obojgarodziców wyjężdżających ej wraz z dzięckiempoza granicekaju' w ostatnim(6. ym) rodziny wyjeżdzając rozdzialęAutorka wery|rkujehipotęzęgłówną która zakłada,,,iżlodziny i dzieci przeb1rvające na emigracjiw Holandii wykazująwięcej tudnościw prawidłołym funłcjonowaniu,w porównaniu z rodzinami' w którym jeden lub oboje rodzice emignrjąa dzieckopozostajęw Polsce''. ocenęzę względuna w Analiza pierwszegorozdziałówzasfugujęna poz}.tywn4 miarę rzetelny i poprawny merytoryczniesposób przedstawieniateoretycznych podstawbadań własnych'Temat pmcy jest dobrze osadzonyna grunaie litelatury i. ZnanaAutorcędysęrtacj pŹedmiotowej,któTawydajesię być dostatęcznię W rozdziale tt poświęconym metodologii Autolka zapręzęntowała podstawybadanwłasnych,a więc przedmioti cel badań'problemyi mętodologicznę opis hipotezybadawcze,zmięnnei wskazniki,a takżemożliwy do zaakceptowania szczegółowychmętod,tęchnik I narzędzibadawczych.W rozdzia|etym znalazłsię a tatrrieopis organizacjii ponadtoopis doborupróby badawczĄi jej charakterysĘka, w przebiegubadafi,Z tej częścipracy dowiadujemysię' iŹ jak należysię domyślaó badaniach,którymi ostatecznieobjętopróbę 200 uczniów z bardzoczasochłonnych tęIęnuGminy Andrychów w Małopolsceskądemigruje8%wszystkichdzieci objętych obowiązkiernszkolnym w wojęwództwię i 120 uczniów pochodzeniapolskiego uczęszczających na zajęciado SzkolnegoPunktuKonsultacyjnegopzy Ambasadzię RzeczypospolitejPolskiej w Hadze wykorzystano:mętodęsondażudiagnostycznego, metodęindywidualnychprzypadkówi metodępolównawczauktóra w tym t7padku polskiej i holenderskiej posfużyła do zgromadzeniawiedzy o systemachoświatowych grupy rodzin emigracyjnych.Zastosowaniębadań porównawczychwymagałood Autolki stwoŹęnia gup replęzęntujących wartości zmielnej niezależlej oruz tak aby Zgodniez tym co piszę Konarzewski(2000. ZdefiniowaniazmiennęjZalężnęj s.65) ,.porównywaćjej rozkładyw grupach i vykryć związki między zmienną niezaleŻnąa zalęŻrrt'.Stosowaniemętodyporównawczęjpostawiłoprzed badającą szeregproblemówtakichjak: potlzębaZdęfiniowaniapojęći terminów'odnoszących się do porównywanych krajów, dobranie .idenĘcznych lub równoważnych rvskazników dla okeślonychpojęć w każdym z badanychkajów, sporządzenia właściwychwniosków tęoretycznychz dokonanych empirycznych polóWnań. Ploblęmy tę nie tylko zostały naleŹycie podjęte ale i opisane w katęgoliach pedagogicznychuwzględniającychzłożonąspecytikę badanego zagadnienia.W badaniach Autolka Zastosowałacały lepęńual adękwatnię doblanych tęchnik badawczych takich jak Wywiad' test socjometryczny,skalę ocen onz atalizę pracortników wywiady środowiskowę dokumentówti' aIkuSZęocen' dokumentujące psychologa,prawnika. socjalnych,karty informacyjnepedagoga, W dyseńacjiwykozystano dziewięćstaranniedobranychrzetelnychnarzędzi badawczych.są to: autorski ,.Kwestionariuszwywiadu z dzieckiem'', autorski W1.r,viadu z Rodzicami'.' ''Arkusz Zachowaniasię Ucznia Balbary K\ł'estionariusz Markowskiej, ''Profil Rodziny', Zbigniewa Gasia' ',Skalę komunikowania się DZiećmi'.','PlebiscytZyczliwościi Niechęci,'opmcowany Rodziców z Dorastającymi Ptzęz lanusza Korczaka' ,,Skalę Samooceny SES'. Monisa Rosenberga w oraz Marioli Laguny, opracowaniuIrenyDzrvonłowskiej,Kingi Lachowicz-Tabaczek ,.Skalę Jalvnego Niepokoju ''Jaki Jęstęś''Elżbiety Skrzypek i Mieczysława Choynowskiego, wręszcię,.skalę UCLA'' autolstwaD' Russęl,L' Peplau,C' Cutrona do badaniapomiarusatysfakcjilub dyssatyslakcjiz jakościi ilościrelacji z innymi świadczącego o poczuciu osamotnięnia' Narzędziate starannieopisanoukazującnie t1'lko ich specy|rkęale tęż i zasadnoścwykorzystania'W szóstym paragrafie omawianegorozdziału- w SposóbWysocępoplawny i przęjrzystyZaprezeltowano charaktęrystykębadanej zbiorowości320 dzięci i l3l rodziców/opiekunów pozostającychz dzięćmiw Polsce (por' s.85-98).ZaprezentowanopIZy tym typy badanyclrrodzin emigracyjnych'rozkładliczębności badanychze względuna płeć.na rvięk,więk dzieckai miejscepobytu,rozkładliczębności badanychdzieci ze względu na miejscezamieszkaniaw Polsce,rozkładliczębności badanychrodzinZęwzględuna matki' wreszcieze względuna struktuębadanych ojca i wykształcenie wykształcenie rodzin, czas pobytu rodzica/rodziców/rodzinyza granicą osobę udzielającą osobypozostającęj informacji,statystykiopisowedla rozkładuwieku i rtykształcenia badanejzbiorowości z dzieckięmW Polsce. w ten sposób dokonanacharakterystyka dostalcza wiarygodnych informacji o cęchach społeczno.demograficznych skutków emigracji zarobkowej emigrujących. rodziców i dzieci doświadczających rodziców lub całejrodziny. Tleściąrozdziafu trzęcięgolęcęnzowanejdysertacjiG. 99- 157) są analizy badanychrodzin wyników własnychbadańempirycznychw zakresiefunkcjonowania pod względem spójności'adaptacyjności, komunikacji, ró1 rodzinnych, trudności rozwojowych' dezintegracji rodzinnej i poczucia funkcjonalnościrodzin emigracyjnych u badanych dzięci. Całośćanaliz znajduje swoją syntezę W tzystonicowym podsumowaliu. Z ko|ei rczdział czwaxty i piąf w sposób nie awczegoi budząeyZastrzęZęiukazuje analizę funkcjonowaniaedukacyjno-wychort emocjonalno-społecznego dzieci w sytuacji emigracji zarobkowej rodziców' W rozdzialeszóstym ma miejsce zasadnaweryfikacjihipotez i dyskusjawyników jak Ió\łniężstosownępodsumowaniei wnioski' Dopełnieniemod stony fomalnęj jęst bogata i popmwnie zapisana bibliografia (s.322-341')załączniki z naruędziami badawczymi(342-357),spiswłaściwie nazwanychtabel(s.358-361)i spisrycin(S.362363).Przypisy Zostały\łykonanęwędfugsystęmukalifomijskiegotypowegodla prac psychologicznych.Są wykonanepoprawnie'BaIdZo stamnięwykonane są tabele' ryciny i schęmatynie mówiqc o załacznikach' Rozpmwa doktorska mgr B. Sordyl-Lipnickiej zostałanapisanapoprawną polszczyzttąz zachowanięnnaukowegocharaktęruwypowiedzi.W całejrozprawie widocznajest wyjątkowadbałośó Autorki o właściwą stylistykęwypowiedzi,blak powtóIzęń' dobrą interpuŃcję. Szczególnie jest to widocznę w wamtwie intąprętacyjnęjdlatego też lektula tękstu dysęItacjijęst łatwa i zrozumiaładla przeciętnęgoodbiorcy' Tekst zostałumiejętniepodzielony na akapity a edytonka slronaprac),/as}uguie na u1nanię i\Ąyróżnienie. 2. Ocena merytorycznarozprawy Rozprawadoktorskamgr B. Sordyl-Lipnickiejprezentujetez nieznykle wysoki posiadającedużewalory poznawczei standardnaŃowy. Jęstto studiumpogłębione, dzieławymagałonajpięrwgruntownego Napisanietak intęIesującęgo męry.toryczne. studiumw dńędziniępedagogiki'psychologii,socjologii i plawa a następnięwięlu miesięcy a nawęt lat żmudnejpracy badacza złożonejz odpowiedniego okęślęnia problemów badawczych, wyodrębnienia odpowiadających im zmienrych i wskaźników,przygotowaniaodpowiednichlarzędzi badawczych i Zastosowania zjawiskajakim jest funkcjonowanie Źmudnęjploceduy badawczejwię1owątkowego systęmulodzinnęgow sytuacjiemigracjizarobkowejrodziców' Autorkarozprawypod bacznym okiem swojej Plomotof przeprowadziłabardzo gruntownąkwerendę, gromadzącznaczącąilośónratęriałów Źródłowychna tęmatfunkcjonowaniasystęmu Iodzinnegow sytuacjiemigracjizarobkowejlodziców. Nalężydocenió'żęimponujący materiałbadawczywydobyty Z litelaturypŹedmiotu,zostałuzupe,lnionyo własne materiĄ zródłowe\łrytwozonępoprzez pŹęprowadzonewśród320 dzieci i 131 i bardzownikliwe badaniaempirycznę. rodzicówprzemyślanę Wydaje się, Źę Doktorantkanie tylko z$omadziła, aIę tęż'i gruntownie liczba 21 stron przestudiowała zebranymatęriałfuódłowy,o czym pośrednio świadczy nachyleniei znajomość badanęgoZjawiska.wytwoŻony bibtiogra|radokumentująca bardzo bogaty materiał empiryczny został ZaplęZęntowany w dobrze skomponowanych i zaprezentowanych tabelach, zaawansowanych statystykach i wykresach wykonanych niezwykle stafannie. TakŹę statystyczna weryfikacja uzyskanychwyników nię budzi zastrzeżeń' NależyjuŻna wstępietęj ocenypodkęślió rtysoki stopień trudnościwidoczny zarówno na ętapie prac koncepcyjnychnad rozprawąjak i na ętapietworzeniai doboruodpowiednichnarzędzibadawczycha następnięprzęplowadzaniawłasnychbadań empirycznychi czasochłonnej analizy uzyskanychwyników' Trzebapodkreślió, żeAutorka dysertacjiznakomicieporadziła sobię Z pokonaniemtych licmych trudności, któIych po drodze nie brakowało. Kompetentnaopieka promotorskai umiejętności Doktomntkisprawiły,że owocem przeprowadzonych badańjest nię tylko Wyjątkowodojrzałarozprawadoktorska,ale pogłębionei nowatolskię naukowe opracowanieciągle mało znanego obszaru systemurodzinnegow s}.tuacji rodzinyjakim jęst funkcjonowanię psychopędagogiki emigracji zarobkowejrodziców. rozprawypozwalaodkryćtwórczy Jużpięl.wszykontaktz lekturąrecenzowanej zamysł Autolki oraz jej wnikliwą i pogłebionąznajomośćbadanegozjawiska. Pozwoli,lojej to ukazać Zalówno tęolętycznępodstawy funkcjonowaniasystemu jak i pojęcia emigracjizarobkowej rodzinnegojako kategoriipsychopedagogicznej jako kategoriispołeczno-kulturowej ' NależyteżdocenićwysiłekAutolki Zmięzający do analizyrvielurvymiarówbogatęgoZjawiskajakim się za.jmuje'Baldzo pozytywnię należyocenićwnikliwą refleksjęmgr B' Sordyl'Lipniakiejna tęmatfuŃcjonowania Systęmurodzinnęgow sytuacjiemigracjizarobkowejrodziców,dokonanąw opatciuo baldzobogatymateriałempirycznyzebranyw ramachbadańwłasnych- tym bardziej. żę jest to zjawisko nowe i nię tak częStobadanęw ten sposób jak to Zostało Zaplęzentowanę. swoistymłovłz jej Dol1orantki.a jędnocześnie Merytolycznymosiągnięciem Iozplawy,jęst zweryfikowaniepoprzezbardzowniklir,vęwłasnebadaniaempiryczne teorętycznychzałoięndorylzącychfunkcjonowaniabadanychrodzin pod WZgIędęm komunikacji,ról rodzinnych,fudnościrozwojowych, adaptacyjności' ich spójności, rodzin emigracyjnychu badanych dezintegracjirodzirrneji poczuciafunłcjonalności dzieci jak równieŻ edukacyjno-wychowawczegoi emocjonalno-społecznego funkcjonowaniadzieci w sytuacji emigracji rodziców' PostawionęprZęZ mg| B. Sordyl.Lipnicką problemy badawcze Zostaty nalężyciezweryfikowane i bardzo wnikliwie opisane.Wyniki badanpokazałynie tylko jak fuŃcjonują badanerodzinyi dzieci na różnymętapięich lozwoju poszczególniich członkowięa w szczególności w sytuacii emigracji zarobkowej ale wskazały teŹ jak funkcjonuję rodzina ojca,matki,rodzinaobojgaenigrującychrodziców i rodzinaernigIująca emigrującego w całości. Z badafi Autolki wyprowadza piętnaście rozbudowanych wcisków poznawczychi siędem lvniosków przydatnychdla pmktyki pędagogiczneji placy socjainej'Są onę na tyle nośne'że polvinny tlafić do wszystkich zajmującychSię probleuratyką funkcjonowania lodzin ęmigrujących zarobkowo Na konięcwafio Zazrwczyć'żelecenzowanadyseńacja,stanowisolidnywkład do opisu i diagnozowaniabadanegozjawiska Iakirnjest funkcjonowanięsystęmu rodzimegow sytuacjiemigracjizarobkowejrodziców.Jestto lównieŹ pzyczynek do poszukiwania optylalnego' bo opaftego na empirycznych badaniach modęlu intęglalnęgorozwoju i wychowania kaŻdegoz członków rodziny zgodnego z plzyszłość i bardziej oczekiwaniamiwielu ojców i matekzatroskanycho ich Własną ludzki świat. W dobie masowejmigracji ojców i matękjak teżcałychrodzin ręcęnzowana i emocjonalno-społeczne..zyski i dysęrtacjaukazuje edukacyjno-wychowawcze straty''jakie pzychodzi Znosićposzczegóinymczłonkom|odz|ny za tęgo lodzaju decyzje,które nie zawszę Są ich \,vłasnymi decyzjami.Dlatego też recenzowana powima być opublikowanaw całościgdyŹ moŹę Stanowićplaktyczną dysęItac.ja pomoc dla pracującychz rodzinąemigracyjnąi wszystkichzatroskanycho politykę prorodzinnąopaltą na Stwolzęniunrożliwościrozwojowych dla poszczególnych człoŃów rodzin borykającychsię z problememkonięczności en-rigracji zarobkowej. Upowszechnieniewśródrodzin emigracy.jnyclr wiedzy o rozwoju i funkcjonowaniu dzieci w sytuacjirozłąkiemigracy.jnej oraz rłiedzy z zakresuprocesuakulturacyjnego mającegomiejscew przypadkupob1.tudzieckapoza granicalrrikaju należyuznacza niewątpliwiepilną potrzebęchwili obecnej.Z wyzwaniemtym powinni się mierz1c nię tylko asystencilodzinni. Wszak.jęstto problemnaturyspołęcznej, pedagogicznej' prawnejnie mówiąc o jej psychologicznymaspekcie. wszak światbez szczęśliwych rodzin i dzięci, któIe będą się czuły,ze są jaką onew danaspołeczność potlzębnei są u siębięjęst światem bez radości wnoszą Jęstto światbez pŹyszłości i bez nadzięi'Wszak ',cena''jaką za emigracjęzarobkową płacąposzczególniczłonkowierodzinb;rva czasamiwyjątkowowysoka. 3. Problemy do dyskusji na obronie doktorskiej WaŹnai aktualnaproblematykarozprawymgr B' Sordyl.Lipnickiejprowokuje do kontynuacjidyskusji w celu rozwinięcia nioktórych przynajnuriejjej wątków. DlategoproszęDoktorantkęo syntętyczne ustosunkowanię się do trzechkwęstii: a) Jakajęst opinia badanychptzęz Paniąrodzicówlopiekunówdzieci na temat funkcjonowaniaedukacyjno-wychowawczego i emocjonalno.społecznego dzieci w sytuacji emi$acji Zalobkowejrodziców? b) co WedługPani jest istotnie Związanez dysfunkcyjnością w zakęsie ról rodzinnychw badanychrodzinachemigracyjnych? c) Jakiedziałanianależałoby pilnie podjąć,aby cenajakąpłacądzieci z powodu emigracjizarobkowejrodzicównie byłaażtak \łysoka? 4. Wniosek końcowy Recenzowanarozprawadoktolskastanowibaldzoważneosiągnięciew zakresie podjętęj ploblęmatyki naukowo-badawcze1 oraz cerurą pomoc praktyczną dla poszczególnychczłonkówrodziny emigrującejzarobkowo,nie Wyłączając przyjaciół rodziny, nauczycieli, polityków, lekarzy a w Szczęgólnościosób prol'esjonalnie Zajmującyah się rodzinąemigracyjną: asystentówrodziny,prawników,pracowników socjalnych.Autorka w bardzo wysokim stopniuwykazałasię umiejętnością pracy naukowej ' Widoczne jęst to szczególnię u Sanodzięlnęgo przygotowania i zakręsię Stawiania ploblemów, prawidłowego Zastosowania narzędzi do pŹeplowadzonychzaawansowanychbadań ęmpirycznych.Dowiodła umięjętności Ętycznej analizy bogatej litęmtury pzędmiotowęj i wytwozonych matęIiałów empirycznychw celu rozwiązaniapodjętegoproblemu,rtyciąganiauprawnionych wnioskór,vz uprzednioprzędstawionych przesłanek, a takżęZaimponowała zdolnością posfugiwaniasię zebranymi przez siebie danymi enrpiryczny i' któIę nię tylko potrafiłanależycie zęstawić alę i zinterpretowaćw fomię jasnego wywodu naukowego'RecenzowanaIoZpIaWa spęłnia wszystkienomy i wymaganiastawianew odpowiednich przepisach państwowych pracom doktorskim, dlatego Z całą odpowiedzialnością stawiamwniosęko dopuszczeniemgr Barbary Sordyl-Lipnickiej do dalszychetapówprzewodudoktorskiego' Lublin,23 marca2016 r.