Podłoże pod pokrycie dachowe - e

budownictwo
fot. EURONIT
Dawid Tamàs
B
ardzo dużą rolę w prawidłowej
eksploatacji dachu odgrywają elementy znajdujące się pomiędzy
konstrukcją dachu (więźbą) a wierzchnim
pokryciem. Stanowią one odpowiednio dobrane podłoże pod montaż określonego
wykończenia połaci. Wszystkie elementy
podłoża powinny zapewniać:
— odpowiednie i trwałe zamocowanie pokrycia dachowego,
— szczelność pokrycia,
— odpowiednią wentylację dachu.
Zanim jednak przejdziemy do omówienia poszczególnych elementów podłoża,
musimy wprowadzić podział pomiędzy
pokrycia dachowe lekkie i ciężkie. To właśnie ciężar materiału połaciowego jest jednym z czynników decydujących o takim,
a nie innym sposobie mocowania i przygotowania podłoża.
W zależności od rodzaju użytego pokrycia obciążenie 1 m2 więźby dachowej
może wahać się w granicach od l do ponad 70 kg. Szczegółowe dane na ten temat przedstawia Tabela 1.
prawki, dzięki którym konstrukcja dachu
zachowa swoją stabilność.
Podłoże pod pokrycie dachowe przygotowujemy na jeden z następujących sposobów:
— poprzez pełne deskowanie więźby dachowej;
— tradycyjny (z deskami pokrytymi papą);
— FWK (z folią wstępnego krycia).
Pełne deskowanie więźby dachowej
polega na obiciu konstrukcji deskami
łączonymi na pióro i wpust, płytami z wodoodpornej sklejki lub płytami wiórowymi łączonymi specjalnymi uchwytami.
W rezultacie otrzymujemy szczelne,
sztywne i równe podłoże, które jest wymagane pod takie materiały jak: papa, gont
lub dachówka bitumiczna. Pomimo że wymienione tu pokrycia dachowe nie są najdroższe, samo wykonanie podłoża tego
rodzaju jest dosyć kosztowne. Do wykonywania pełnego deskowania należy stosować deski o szerokości 12-18 cm i grubości zapewniającej odpowiednią sztywność podkładu przy danym rozstawie kro-
Podłoże pod pokrycie dachowe
fot. KLÖBER
Wybierając projekt domu,
musimy zwrócić uwagę
na rodzaj zastosowanego
porycia dachowego.
Od tego zależy, jak dużo
pracy i pieniędzy włożymy
w roboty dekarskie.
Każdemu bowiem
rodzajowi pokrycia dachu
odpowiada indywidualna
technologia mocowania,
a co za tym idzie –
konieczność przygotowania
odpowiedniego podłoża.
10
KREATOR – PROJEKTY domy wnętrza • 3/2006 maj–czerwiec
Tabela 1. Obciążenie więżby dachowej w zależności od rodzaju pokrycia
Każdy projekt architektoniczny z góry
zakłada wykorzystanie określonego materiału dachowego. Nie oznacza to jednak,
że nie mamy możliwości zamiany pokrycia podczas budowy. Należy tylko pamiętać, że wszelkie zmiany w projekcie, w tym
zamianę rodzaju przekrycia, należy uzgadniać z architektem adaptującym. Wprowadzi on wówczas wszelkie możliwe po-
kwi. Zazwyczaj na podkłady stosuje się
deski o grubości 25-32 mm. Układa się je
stroną dordzeniową do góry, tak aby po
ich wyschnięciu w powstałych zagłębieniach nie zatrzymywała się woda. Deski
należy łączyć na styk z zachowaniem szczeliny, która nie powinna przekraczać 2 mm.
W obiektach narażonych na silne działanie wiatru do układania podkładów najle3/2006 maj–czerwiec • KREATOR – PROJEKTY domy wnętrza
11
budownictwo
1 – kontrłata
2 – łata
12
KREATOR – PROJEKTY domy wnętrza • 3/2006 maj–czerwiec
Rys. 1 Przykład podkładu bezpośredniego z widocznymi łatami, kontrłatami oraz folią wstępnego krycia
będzie też pozostawienie szczeliny pomiędzy podkładem (odpowiednio: deskowaniem lub FWK) a warstwą izolacji cieplnej dachu.
W tak skonstruowanym dachu otrzymujemy dwie szczeliny wentylacyjne:
— jedna – pod warstwą pokrycia, która
pozwala na szybkie wysychanie dachówek i odprowadzanie wilgoci przedostającej się z zewnątrz,
— druga – pomiędzy warstwą izolacji termicznej a folią wstępnego krycia, która pozwala na wydostawanie się poza
płaszczyznę dachu wilgoci z ciepłych
pomieszczeń.
Przekrój łat dachowych uzależniony
jest od dwóch czynników: rozstawu krokwi oraz od działających obciążeń. Tabela 2 przedstawia najczęściej stosowane przekroje łat w zależności od rozstawu krokwi. Podane wielkości oparte są
na doświadczeniu wykonawców i mimo
wszystko każdorazowo powinno się
uwzględniać warunki występujące na
danym terenie, które mogą wpłynąć na
wzrost obciążeń zewnętrznych a tym samym na zmianę podanych wymiarów.
Dlatego osobą upoważnioną do wydania
ostatecznej decyzji co do wielkości prze-
kroju łat dachowych powinien być projektant/osoba adaptująca.
Tabela 2. Najczęściej stosowane przekroje łat
Kontrłaty z kolei mają za zadanie
utworzenie szczeliny wentylacyjnej, która
zapewnienia swobodny przepływ powietrza pomiędzy folią a np. dachówkami.
Wysokość szczeliny wentylacyjnej jest
równa grubości kontrłaty i nie może być
mniejsza niż 24 mm. Dodatkowo kontrłaty wzmacniają mocowanie folii dachowych na krokwiach.
O deskowaniu dachu lub o montażu
rusztu powinien decydować architekt wykonujący projekt techniczny dachu. Decyzja powinna wynikać z określenia stopnia szczelności pokrycia dachowego bezpośrednio związanego z kątem nachylenia
połaci dachu oraz zastosowanego rodzaju
pokrycia.
Tabela 3. Rozstaw łat pod dachówki
rys. RUPP CERAMIKA
Podłoże pod dachówki ceramiczne
lub cementowe
Dachówka ceramiczna lub cementowa
należy do grupy pokryć ciężkich. Inwestorzy decydują się na jej montaż ze
względu na takie właściwości jak: niepalność, odporność na działanie temperatury, trwałość i dobre tłumienie hałasu. Napraw takiego pokrycia dokonuje
się poprzez wymianę poszczególnych dachówek.
Łacenie pod dachówki wykonuje się
najczęściej z kontrłat o przekroju 2x5
cm. W przypadku zaokrąglonych kształtów dachu należy je od spodu przyciąć,
aby dokładnie przylegały do połaci. Łaty
można wykonać także z prętów stalowych, które łatwiej jest dopasować do
kształtu luku.
Rozstaw łat pod dachówki jest związany z długością krokwi i ograniczony
kątem nachylenia dachu (tabela 3). Przy
ustalaniu rozstawu łat należy wziąć pod
uwagę projektowaną długość krokwi pomniejszoną o odstęp łaty okapowej
i przykalenicowej (odpowiednio 32 cm
i 4 cm).
Pozostałą długość krokwi dzieli się
przez średni odstęp łat dla danego kąta
pochylenia połaci (tabela 3). Uzyskany
wynik dzielenia zaokrąglamy do pełnej
liczby rzędów. Długość krokwi (odpowiednio pomniejszoną) należy podzielić
przez otrzymaną całkowitą liczbę rzędów. W ten sposób uzyskamy szerokość
rozstawu.
Przy nachyleniu dachu powyżej 65
stopni, wszystkie dachówki należy dodatkowo mocować do łat. Przy takim nachyleniu nie wystarczają bowiem same
klamry mocujące. Najczęściej używa się
do tego dodatkowych śrub utrzymujących dachówkę na ruszcie.
Przy mniejszych kątach pochylenia
mocowanie dachówek jest uzależnione
przede wszystkim od lokalnych warunków klimatycznych (np. obszary o silnych wiatrach). Niezależnie od kąta nachylenia połaci wszystkie dachówki należy mocować na krawędziach dachu
(przy kalenicy, okapie, grzbietach, koszach) oraz w sąsiedztwie elementów wychodzących przez dach (kominy, okna).
Dodatkowe mocowanie jest wymagane
Przykład klamer do przytrzymywania dachówek
również przy dachówkach pełniących
dodatkową funkcję np. dachówki do
płotka/belki przeciwśnieżnej, dachówki
pod stopień, dachówki przejściowej itp.
fot. EURONIT
3 – folia (FWK)
rys. BLACHY PRUSZYŃSKI
piej stosować deski łączone na wpust, przymocowane do każdej krokwi przynajmniej
dwoma gwoździami. Na stykach podłużnych i poprzecznych wystające krawędzie
desek powinny być wyrównane strugiem.
W przeciwnym razie niewyrównane krawędzie mogą spowodować uszkodzenia
pokrycia. Czoła desek powinny stykać się
tylko na krokwiach.
Istotną rzeczą przy tego rodzaju podłożu jest pozostawienie szczeliny wentylacyjnej pomiędzy warstwą izolacji termicznej a warstwą z płyt lub desek.
W przypadku pozostałych pokryć niewymagających pełnego deskowania mamy
do wyboru dwa sposoby przygotowania
podłoża.
Sposób tradycyjny polega na mocowaniu jednocalowych desek na styk do
krokwi, następnie pokrywaniu ich
warstwą papy, poprzez którą mocuje się
do krokwi tzw. ruszt będący konstrukcją
podtrzymującą ostateczne przekrycie.
Ruszt może być drewniany lub metalowy i składa się z:
— łat – prostopadłych do krokwi listew
(drewnianych lub metalowych kształtowników cienkościennych) o określonych przekrojach, do których mocuje
się pojedyncze elementy pokrycia;
— kontrłat – ułożonych równolegle i przymocowanych do krokwi listew zapewniających zachowanie odpowiedniej
szczeliny wentylacyjnej pomiędzy podłożem a ostatecznym pokryciem.
Inny sposób, coraz częściej ostatnio stosowany, polega na utworzeniu ażurowej
konstrukcji nośnej podtrzymującej takie
pokrycia jak: dachówki ceramiczne, cementowe, blacho-dachówkę lub płyty bitumiczne. W pierwszej kolejności na krokwiach układa się folię wstępnego krycia (FWK), a na nią następnie przybija
kontrłaty (prostopadłe do okapu) oraz łaty
(równoległe do okapu) i na tak przygotowanym ruszcie montuje się pokrycie dachowe.
Prawidłowo wykonany ruszt z odpowiednio dobranych łat i kontrłat zapewnia zachowanie bardzo istotnej szczeliny
wentylacyjnej pomiędzy podkładem
a ostatecznym pokryciem. Ponadto jeżeli
zdecydujemy się na papę lub folię FWK
o niskiej paroprzepuszczalności, konieczne
3/2006 maj–czerwiec • KREATOR – PROJEKTY domy wnętrza
13
budownictwo
pełnego poszycia (deskowania), inne – np.
w formie blacho-dachówki – są samonośne
(układane na poszyciu nieciągłym). Dla
blach trapezowych z kolei bardzo istotne
jest ustalenie grubości blachy i rozstawu
punktów podparcia przez projektanta. Pokrycie to będzie przenosić obciążenia od ciężaru własnego, śniegu i wiatru.
rys. BLACHDOM
Podłoże pod pokrycia blaszane
Blachy należą do lekkich pokryć dachowych, stosuje się je zarówno w nowych budynkach, jak i przy renowacji starych dachów. Tego typu pokrycia stosuje się przy
nachyleniu dachu w granicach od 8 do nawet 90 stopni, w zależności od rodzaju stosowanej blachy. Blachy płaskie wymagają
Przykładowe odległości rozstawu łat
rys. BLACHY PRUSZYŃSKI
do montażu pokryć blaszanych
Pokrycia z blach oferowane są w sprzedaży w formie gotowych do montażu elementów (tzw. paneli). Montuje się je według instrukcji producenta na wykonanym
ruszcie. Łaty do montażu blacho-dachówek lub blach trapezowych zazwyczaj rozmieszcza się w odległości co 25–40 cm.
Zapewnia to późniejszy bezproblemowy
montaż zakupionych paneli.
Grubość stosowanych łat zależy od odległości między krokwiami:
— odległość 60 cm – łaty o przekroju 2,5
x 5,0 cm,
— odległość 90 cm – łaty o przekroju 3,8
x 5,0 cm,
— odległość 120 cm – łaty o przekroju 5,0
x 5,0 cm.
Pierwsza przymocowana od zewnętrznej krawędzi dachu łata powinna być
grubsza od pozostałych, ponieważ w najwyższym miejscu uskoku mocuje się do
niej pierwszy arkusz.
Specjalną odmianą blachy stosowaną na
pokrycia jest blacha dachówkowa, popularnie zwana dachówką samonośną. Pod
to pokrycie rzeczywiście nie trzeba montować na dachu tradycyjnych drewnianych
łat, gdyż zastępują je specjalne profile
wbudowane w arkusze blachy. Do montażu takich elementów potrzebne są kontrłaty ze specjalnych profili montażowych
przymocowanych do krokwi.
Mocowanie pokryć blaszanych następuje za pomocą długich śrub samogwintujących z podkładką gumową zapewniającą
szczelność połączeń. Należy je wkręcać zawsze w dole fali 2 cm poniżej fałdy. Śruby
powinny przechodzić przez panele pod
kątem prostym. Zalecane jest używanie
wkrętarki akumulatorowej lub wiertarki
ze sprzęgłem i uchwytu mocującego. Przeciętne zużycie śrub 4-6 sztuk/m2. Panel
musi być najpierw całkowicie przymocowany, dopiero później można dokonywać
montażu kolejnych arkuszy.
Podłoże pod pokrycia bitumiczne
Do grupy pokryć bitumicznych zaliczamy:
— papy,
— dachówki bitumiczne (gonty bitumiczne),
— bitumiczne płyty faliste,
— pokrycia bez spoinowe, czyli powłoki
bitumiczne.
Wspólną cechą, od której wzięła się
nazwa omawianych materiałów, jest użycie do produkcji wodoszczelnej masy asfaltowej, czyli bitumu. Pokrycia te nie
sprawiają trudności podczas układania dachów o bardzo wyszukanych kształtach,
a ich podstawową zaletą jest niewielka
masa.
Papy służą jako warstwy wierzchnie
pokryć dachowych różnych obiektów, choć
za względów estetycznych są coraz rzadziej
używane w budynkach mieszkalnych.
Układa się je na pełnym deskowaniu,
w sposób zapewniający szczelność i wytrzymałość dachu.
Dachówki (gonty) bitumiczne znajdują
zastosowanie przede wszystkim na da-
chach domów jednorodzinnych. Pokrycie
z dachówek bitumicznych wymaga sztywnego podkładu. Ale jeśli jest on wykonany z desek niełączonych na wpust i wypust, trzeba na nich koniecznie położyć
warstwę papy. Gonty mocuje się je do
podłoża odpornymi na korozję gwoździami papowymi lub specjalnymi zszywkami.
Niektóre z nich mają od spodu warstwę
lub paski kleju bitumicznego, który pod
wpływem słońca rozpuszcza się i je skleja.
Bitumiczne płyty faliste należą do lekkich pokryć dachowych. Wykorzystuje się
je jako pokrycie dachów budynków mieszkalnych, hal przemysłowych, obiektów
sportowych i rolniczych. Znajdują również
zastosowanie przy renowacji dachów czy
nawet wykańczaniu elewacji. W przeciwieństwie do innych pokryć bitumicznych,
nie wymagają one pełnego deskowania.
Montuje się je na ruszcie, podobnie jak blacho-dachówkę. Różnica polega na tym, że
do mocowania używa się wyłącznie gwoździ z łebkami PCV lub SAFE TOP. Płyty
przybija się do łaty co falę w miejscu łączenia się poszczególnych paneli (zakładów
wzdłużnych) oraz na przemian w co drugą
falę na łatach pośrednich. Do konstrukcji
stalowych bitumiczne płyty faliste mocuje się specjalnymi wkrętami, przybijając co
trzecią falę.
Niezależnie od wybranego pokrycia
dachowego montaż powinien przebiegać
zgodnie z instrukcją producenta, którą
możemy otrzymać przy zakupie materiału. Każdy inwestor może się z niej dowiedzieć, czy wybrany przez niego produkt
wymaga specjalnej technologii montażu.
Specyficzny kształt pokrycia może bowiem wymagać specjalnego przygotowania podłoża pod montaż danego materiału. Natomiast postępowanie zgodne z zaleceniami producenta zagwarantuje wykonanie szczelnego i wytrzymałego
pokrycia dachowego, niewymagającego
częstych napraw i służącego przez wiele
lat.
Dawid Tamàs
Na ogół łata 1 musi być wyższa od pozostałych o ok. 1,5 do 2,0 cm
KREATOR – PROJEKTY domy wnętrza • 3/2006 maj–czerwiec
fot. HUTMEN
rys. BLACHDOM
14
Sposób mocowania blach trapezowych
rys. BLACHDOM
Sposób mocowania blach falistych
3/2006 maj–czerwiec • KREATOR – PROJEKTY domy wnętrza
15