wstępne wnioski z badań w ramach projektu kierunek kultura

WSTĘPNE WNIOSKI Z BADAŃ W RAMACH PROJEKTU KIERUNEK KULTURA
W okresie od 1 kwietnia do 19 maja 2012 roku Zespół Badawczy przeprowadził badania terenowe w wybranych
powiatach województwa mazowieckiego. Przeprowadzono ponad 50 wywiadów z urzędnikami odpowiadającymi za
kulturę i promocję w urzędach gminnych i starostwach powiatowych; pracownikami samorządowych instytucji kultury,
pracownikami organizacji pozarządowych, animatorami oraz mieszkańcami. Ponadto z każdego wyjazdu badawczego
powstały notatki badawcze oraz dokumentacja fotograficzna.
Współpraca w obszarze kultury
Wstępna analiza zebranego materiału wskazuje, że poziom współpracy między podmiotami kultury zależy nie tylko od
aktywności osób zaangażowanych w kulturę w danym powiecie, ale też od sytuacji politycznej oraz osobistych konfliktów
lub sympatii. Spotkaliśmy zarówno miejsca gdzie ta współpraca jest bardzo ograniczona, jak i takie gdzie większość
inicjatyw powstaje przy udziale różnorodnych podmiotów działających na poziomie gminy, bądź powiatu. Nie można też
zaobserwować jakiegoś dominującego modelu tworzenia kultury. Jedyną powtarzalną sytuacją jest organizowanie przez
urzędy gmin (rzadziej starostwa powiatowe) imprez masowych z ofertą mającą przyciągnąć jak największą liczbę
mieszkańców.
Trudniej znaleźć wspólny mianownik dla działalności instytucji kultury. Pojawiały się przykłady, gdy samorządowe
instytucje działały na zasadzie „przedłużonego ramienia” władz samorządowych, jak i jako instytucje stosunkowo
autonomiczne, tworzące same swoją ofertę. Część z nich skupia się na upowszechnianiu tzw. „kultury wysokiej”, inne na
edukacji kulturalnej, wreszcie na klasycznej animacji.
Podobnie w przypadku organizacji pozarządowych nie można wyznaczyć typowej formy ich działalności. Mamy tu
zarówno nowoczesne ngo-sy (rzadziej), jak i lokalne „towarzystwa przyjaciół i miłośników”. Część z nich działa dzięki
funduszom pozyskiwanym dzięki pisanym projektom, część opiera swoją działalność na składkach i darowiznach.
Powszechną tendencją jest niewątpliwie rozproszenie III sektora w obszarze kultury i nieumiejętność współpracy.
Aktywność, uczestnictwo w kulturze, czas wolny
Niemal powszechnym „grzechem” podmiotów kultury jest brak wiedzy na temat swoich odbiorców i ich potrzeb. Mało kto
zadaje sobie trud by pytać mieszkańców o to jakiej oferty kulturalnej im brakuje. Efektem tego, jest po pierwsze
popadanie w rutynę, po drugie tworzenie projektów „z głowy”, które częściej trafiają w gusta organizatorów niż odbiorców.
Nie dziwi zatem widok przysłowiowych „pustych sal” podczas różnych wydarzeń kulturalnych i artystycznych.
Główną konkurencją dla uczestnictwa w kulturze jest telewizja oraz…. ładna pogoda. Gdy jest ciepło mieszkańcy wolą
rekreację od kultury, gdy z kolei jest zimno wolą spędzać czas w domu. To oczywiście nie jest powszechną tendencją, ale
z badań wynika, że w każdej gminie jest spory odsetek mieszkańców, którzy w ogóle nie korzystają z oferty kulturalnej.
Dodatkowymi czynnikami odciągającymi od korzystania z lokalnej oferty kulturalnej jest: bliskość galerii handlowych oraz
bliskość Warszawy.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Promocja kultury
Niski poziom uczestnictwa mieszkańców w wydarzeniach kulturalnych jest również efektem słabej promocji. Większość
podmiotów ogranicza działania promocyjne do wywieszania plakatów i zamieszczania informacji na własnej stronie
internetowej. W przypadku małych miejscowości skutecznym działaniem okazuje się „poczta pantoflowa”. Jednak mało
który podmiot kultury stara się wysyłać newslettery, informacje do mediów, zamieszczać informacje na różnorodnych
portalach internetowych. Dodatkowo problemem wydaje się skala promocji, która niemal w każdej badanej miejscowości
ogranicza się do granic gminy, rzadziej powiatu.
Tożsamość
Wśród badanych osób nad poczuciem tożsamości mazowieckiej dominuje poczucie lokalności. Słabo wypadły kontakty
kulturalne z Warszawą, przy czym w tych często ograniczają się one do wyjazdów ludzi młodych (najczęściej do kina, a w
przypadku szkół także do teatrów i muzeów). Bardzo ograniczona jest natomiast współpraca i kontakty badanych
podmiotów kultury z Warszawą.
WNIOSKI
Główny wniosek jaki nasuwa się na tym etapie badań jest taki, że kultura w województwie mazowieckim rozwija się –
pomimo problemów i barier. Tam gdzie nie radzą sobie samorządy tworzy się kultura oddolna. Problemem wydaje się nie
tyle brak oferty kulturalnej ile jej jakość oraz poziom innowacyjności.
•
Należy położyć nacisk na wzmacnianie kadr kultury oraz dostarczanie narzędzi do realizacji innowacyjnych działań w
obszarze kultury.
•
Należy zorganizować szereg szkoleń z zakresu współpracy, współorganizacji projektów kulturalnych oraz stworzyć
platformę do nawiązywania kontaktów.
•
W niektórych miejscowościach warto zorganizować projekty animacyjne, które włączą lokalne podmioty kultury i
jednocześnie pokazać im w praktyce jak: przeprowadzić skuteczną promocję, jak włączyć mieszkańców do
współtworzenia projektów, jak umiejętnie współpracować oraz jak sprawdzić potrzeby mieszkańców.
•
Trzeba wzmocnić organizacje pozarządowe działające w województwie – zarówno dzięki wsparciu finansowemu jak i
szkoleniowemu.
•
Należy zmienić priorytety polityki kulturalnej na poziomie województwa oraz lobbować na rzecz podobnych zmian na
poziomie lokalnym, przede wszystkim poprzez ograniczenie środków na upowszechnianie kultury (w szczególności w
formie imprez masowych) na rzecz edukacji kulturalnej (ale nie artystycznej) oraz animacji kulturalnej (w
szczególności w formie animacji społeczności lokalnych) oraz wzmocnić działania na rzecz grup „zagrożonych
wykluczeniem kulturowym” (grupy defaworyzowane).
Opracowanie:
Zespół Badawczy
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.