VAT od wieczystego użytkowania - Biuletyn Finanse Publiczne BDO

VAT od wieczystego użytkowania
Wpisany przez Zofia Kropidłowska
Opłaty roczne od użytkowania wieczystego gruntów ustanowionego przed 1 maja 2004 r. nie
podlegają opodatkowaniu.
Od 1 maja 2004 r. wraz z wejściem w życie nowej ustawy o podatku od towarów i usług,
najbardziej spornym zagadnieniem dla jednostek samorządy terytorialnego stało się
opodatkowanie czynności oddania gruntów w użytkowanie wieczyste.
Przed tą datą ani sprzedaż gruntów ani prawo użytkowania wieczystego gruntów nie były objęte
podatkiem VAT. Nowa ustawa nie zawierała przepisów przejściowych, co oznaczało, że po 1
maja 2004 r. oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste rodziło skutki podatkowe. Nasuwa się
tu pytanie, czy opodatkowanie dotyczy też opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego od
umów zawartych przed 1 maja 2004 r.?
Dla odpowiedzi na to pytanie kluczowe znaczenie miało rozstrzygnięcie, czy czynność oddania
gruntu w użytkowanie wieczyste jest w świetle nowej ustawy dostawą towarów czy świadczenie
m usługi
.
Ma to ścisły związek z momentem powstania obowiązku podatkowego. Zasadę generalną
wyraża przepis, który stanowi, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub
wykonania usługi. Jednakże, jeśli usługi mają charakter ciągły ustawodawca określił inne
momenty powstawania obowiązku podatkowego, ale tylko dla ściśle określonych usług. Należy
dodać, że w tym katalogu nie wymieniono czynności oddania gruntu w wieczyste użytkowanie,
pomimo jej ciągłego charakteru. W opisanej sytuacji jednostki samorządu terytorialnego miały
problem z prawidłowym rozliczeniem podatku VAT od opłat za użytkowanie wieczyste.
Minister Finansów uznał więc, że problem należy rozwiązać z korzyścią dla budżetu państwa,
choć niekoniecznie z korzyścią dla budżetów jednostek samorządowych. W dniu 11 sierpnia
2004 r. wydana została interpretacja Nr PP1-811-1181/2004/EF/2699, skierowana do
wszystkich Dyrektorów Izb Skarbowych i Urzędów Kontroli Skarbowej. W interpretacji tej
1/3
VAT od wieczystego użytkowania
Wpisany przez Zofia Kropidłowska
zawarto następujące stwierdzenie: „Oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste
nie mieści się w zakresie definicji towarów, zawartej w art. 7 ust.1 ustawy z dnia 11 marca 2004
r., nie daje bowiem praw do rozporządzania gruntem jak właściciel, ani nie zostało wymienione
pośród praw wskazanych w tym przepisie (...). Ponieważ oddanie nieruchomości gruntowej w
użytkowanie wieczyste jest świadczeniem na rzecz innego podmiotu i nie jest dostawą towarów,
uznać należy, że jest ono świadczeniem usług w rozumieniu przepisu art. 8 ust.1 ustawy z dnia
11 marca 2004 r.".
W tym miejscu należy dodać, że Minister Finansów dopisał w swoim rozporządzeniu §3a,
zgodnie z którym obowiązek podatkowy miał powstawać z chwilą upływu terminu płatności
poszczególnych opłat pobieranych z tytułu oddania gruntów w użytkowanie wieczyste.
Jednakże określenie w tym rozporządzeniu obowiązku podatkowego nie miało podstaw
prawnych, gdyż żaden przepis ustawy nie daje Ministrowi Finansów delegacji do określania
innego momentu obowiązku podatkowego niż przewidziany w ustawie.
Stanowisko Ministra Finansów zawarte w interpretacji oznaczało, że opodatkowaniu podatkiem
VAT podlegają opłaty roczne z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, nawet wtedy
gdy umowy zawarto przed 1 maja 2004 r. Pojawił się wtedy inny problem. Ponieważ przed 1
maja 2004 r. czynność ta nie podlegała opodatkowaniu, stąd opłaty roczne nie zawierały też
należnego podatku. Jeżeli jednostka samorządu terytorialnego uznała, że kwota opłaty rocznej
jest kwotą brutto, to 18,03% podatek odprowadzała do budżetu państwa z własnych środków.
W drugim przypadku samorządy uznawały, że opłata roczna jest kwotą netto i doliczały do niej
22% VAT, co powodowało wzrost samej opłaty i oczywiście spotykało się często ze sprzeciwem
użytkowników wieczystych.
To ostatnie zagadnienie stało się przedmiotem skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu
Administracyjnego. Ponieważ skład orzekający NSA powziął wątpliwości co do opodatkowania
VAT opłat rocznych zawartych od umów zawartych przed 1 maja 2004 r., przedstawił to
2/3
VAT od wieczystego użytkowania
Wpisany przez Zofia Kropidłowska
zagadnienie do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów Sądu. W dniu 8 stycznia 2007 r. Naczelny
Sąd Administracyjny podjął uchwałę (sygn. akt I FPS 1/06) o następującej treści: „Opłata roczna
z tytułu użytkowania wieczystego gruntów ustanowionego przed 1 maja 2004 r., gdy taka
czynność nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po wejściu w życie
ustawy z dnia 11 marca 2004 r. w sprawie podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz.535 z
późn. zm.) ani nie zawiera w sobie należnego podatku, ani też nie powinna być powiększona o
taki podatek, na podstawie przepisów tej ustawy". Dodatkowo Sąd w uzasadnieniu podkreślił
fakt, że czynność oddania gruntu w użytkowanie wieczyste jest dostawą towarów a nie usługą,
co oznacza, że obowiązek podatkowy od tych czynności nie mógł powstać po 1 maja 2004 r.
W reakcji na to orzeczenie Minister Finansów w interpretacji z 27 marca 2004 r. Nr
PT10-812-167/2007/MR/429 zatwierdził powyższą uchwałę NSA i ponadto uprzedził, że:
„Stosowanie przez organy podatkowe stanowiska zawartego w interpretacji Ministra Finansów z
dnia 11 sierpnia 2004 r. może oznaczać niepotrzebne koszty dla budżetu Państwa".
Reasumując - opłaty roczne od użytkowania wieczystego gruntów ustanowionego przed 1 maja
2004 r. nie podlegają opodatkowaniu. Jeżeli samorządy od takich opłat uiściły nienależny
podatek, powinny skorygować deklaracje VAT-7 i wystąpić do urzędów skarbowych (na
podstawie przepisów ustawy Ordynacja podatkowa) z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty.
3/3