Geografia

Dr Ewa Szulc-Dąbrowiecka
(20 lat pracy na Wydziale Geografii UW, od 14 lat nauczycielka geografii w 4 SLO w Warszawie, egzaminator, weryfikator egzaminu maturalnego, współautorka: programu nauczania geografii (nr dopuszczenia
DKOS-4015-43/02), dwa podręczników z geografii do nowej matury, trzeci podręcznik w opracowaniu)
UWAGI DOTYCZĄCE NOWEJ PODSTAWY PROGRAMOWEJ
GEOGRAFIA, SZKOŁA ŚREDNIA KOŃCZĄCA SIĘ MATURĄ
Poniżej przedstawiam uwagi dotyczące obecnie wydanych podręczników przygotowujących uczniów do
nowej matury z geografii oraz uwagi dotyczące projektu nowej podstawy programowej.
1. Uwagi dotyczące obecnych podręczników geografii
1.1. Obecnie wydane podręczniki do nowej matury reprezentują bardzo zróżnicowany poziom zarówno
jeśli chodzi o treści nauczania jak i umiejętności jakie są wymagane od ucznia. Cechują je:
1.2. Słaby poziom nauczania geografii ekonomicznej. Obecnie zagadnienia te w znacznej mierze opierają
się na zdroworozsądkowej wiedzy. Zatem dobrze byłoby ten dział udoskonalić, gdy tworzy się nową podstawę.
1.3. Geografia fizyczna jest przedstawiana zdecydowanie lepiej. Należałoby udoskonalić sposób prezentacji, np. pokazany w punkcie 2.1.2.
Z powyższych uwag wynikają uwagi dotyczące projektu nowej podstawy:
2. Uwagi dotyczące projektu nowej podstawy programowej z zakresu geografia, szkoła średnia kończąca się maturą
2.1. Uwagi do proponowanych treści nauczania (s. 166-169):
2.1.1. Treści nauczania powinny być przedstawione zdecydowanie bardziej konkretnie. Inaczej autorzy
podręczników będą interpretować je w sposób dowolny i nie uzyskamy wymaganego standardu nowych podręczników:
- w nowej podstawie brakuje wielu potrzebnych haseł, m.in. lodowce i lądolody, wody podziemne, litosfera (czy w ogóle nie uczymy geologii dynamicznej?), globalne ocieplenie. Zrezygnowano z zagadnień geografii medycznej i geografii wyborczej – to może racja.
- wiele tematów zawartych w treściach nauczania będzie bardzo trudno zaprezentować w nowych podręcznikach. Dotyczy to takich jak 1.2, 2.4, 5.4, 7.8 (nie rozumiem), 8.4, 8.5.
- brakuje w treściach nauczania konkretyzacji celów kształcenia 7 i 8, tj. tematów wskazujących na odpowiedzialność człowieka za stan środowiska i za kraje słabo rozwinięte; brakuje też sposobów realizacji tej
odpowiedzialności w praktyce.
- nie rozumiem, co osiągnie się przez realizację punktu 10.3. Po co ten punkt?
- punkt 10.5. Co to jest „świat pieniądza”?
- dlaczego turystyka (punkt 10.7) ma być zaliczana do konsumpcji, a nie do usług? Jeśli mamy uczyć
o konsumpcji, to nie tak wyrywkowo. Jestem przeciwna, by w nowej podstawie zamieszczać zagadnienie
konsumpcji, bo to cały duży dział, a i tak program jest bardzo obszerny.
- rozdział 11. Dlaczego globalna wioska ma być w opozycji do polaryzacji politycznej?
- „Mała ojczyzna” punkt 14.4 czym się różni od rozdziału 1 „Moje miejsce na Ziemi”?
- Dlaczego punkt 12.4.3 „Rola sektora usług w rozwoju gospodarczym” znalazł się w rozdziale „Polska”,
podobnie punkt 12.4.8 i 12.4.9?
2.1.2 W każdym rozdziale dotyczącym elementów środowiska przyrodniczego (atmosfera, wody itp.)
proponowałabym zawrzeć podobny układ treści:
a. charakterystyka tego elementu, zależności itp.,
b. wpływ człowieka (pozytywny, negatywny) na ten element,
c. sposoby ograniczania negatywnych oddziaływań człowieka w skali lokalnej, państwa, globalnej. Tu
należy określić, że to kosztuje (bo często wymaga inwestycji) i że kraje wysoko rozwinięte stać na redukcję
złych oddziaływań, a krajów słabo rozwiniętych nie. Czy wobec tego bogatsi powinni pomagać biedniejszym (czyli odpowiedzialność). W ten sposób powstaje obraz: człowiek działając kreuje problemy , które
następnie usiłuje rozwiązać.
2.1.3 Zagadnienia geografii ekonomicznej i politycznej zawarto w rozdziałach 8,9,10,11. Bardzo trudno
dostrzec tu logiczny tok przedstawianych tematów. Są to luźne hasła, tymczasem podręcznik powinien prowadzić nauczyciela i ucznia po zagadnieniach, które tworzą logiczną całość. Proponowałabym znaczne przepracowanie tych rozdziałów.
3. Uwagi do proponowanych wymagań ( od strony 169):
3.1. Wymagania należy zdecydowanie skonkretyzować. Dotyczy to wymaganych UMIEJĘTNOŚCI.
Obok wspomnianych w obecnym projekcie umiejętności tworzenia i odczytywania wykresów, modeli, map,
należy podać takie umiejętności jak np.:
- sporządzanie ciągów przyczynowo-skutkowych,
-wykresów obrazujących zależności między dwoma zjawiskami,
- obliczeń prostych miar statystycznych (wskaźniki przyrostu naturalnego, migracyjnego, przyrost
względny itp.),
-sporządzanie bilansów (cieplny, wodny, migracyjny, handlu zagranicznego itp.),
-wykrywanie ujemnych i dodatnich konsekwencji wielu przedsięwzięć człowieka,
-klasyfikowanie zjawisk według różnych kryteriów.
3.2. Należy skonkretyzować PROCESY, jakie powinny być omówione w ramach każdego rozdziału (np.
Jakie procesy atmosferyczne, hydrograficzne, geologiczne, gospodarcze, demograficzne itp.).
- należy skonkretyzować wymagane wskaźniki i mierniki.
- należy skonkretyzować, jakie modele należy zamieścić w podręcznikach (np. Model przejścia demogra-
ficznego, zmian struktury zatrudnienia wraz z rozwojem gospodarczym, struktury przestrzennej miasta (który z licznych modeli?), fazy urbanizacji, cykle rozwojowe rzeźby itp.
- trzeba skonkretyzować wymagane modele rozwoju gospodarczego. Czy powinien być to jakiś model
obrazujący fazy rozwoju w czasie (np. Rostowa – ale to bardzo stary i już nie pasuje do obecnych czasów),
czy tylko model przestrzenny (centrum-peryferie).
- wydaje mi się, że należałoby wymagać pewnej wiedzy na temat sposobu, w jaki kraje współczesne wychodziły z niedorozwoju w drugiej połowie XX wieku. To chyba ważna wiedza dla uczniów.