Internet a prawo w praktyce

Internet a prawo w praktyce
1. Ochrona stron WWW
Czy moja strona WWW jest chroniona prawem autorskim?
Każda strona WWW, o ile jest wynikiem oryginalnej i indywidualnej pracy
twórczej, podlega ochronie prawa autorskiego. Chronione są przede
wszystkim
oryginalne
elementy
graficzne,
szczególna
topografia,
oryginalne teksty, autorskie fotografie, grafika, sekwencje filmowe,
muzyka itp. 0 wyjątkowości strony świadczy jej nietypowy wygląd
graficzny, układ menu itp. Wtedy warto się zastanowić, czy nie mamy do
czynienia z utworem plastycznym, niezależnie od kwestii uznania całej
WWW za utwór zbiorowy, twórcze opracowanie lub bazę danych.
Przykład
Jeżeli ktoś użyje naszej oryginalnej grafiki, motywów, itp., możemy mu
zarzucić, że naruszył nasze prawa autorskie do utworu w postaci dzieła
plastycznego, oryginalnego „rysunku", oryginalnej „szaty graficznej"
strony. Jeżeli natomiast ktoś wykorzystał pewien twórczy układ naszej
strony, sposób ciekawej prezentacji zgromadzonych na naszej stronie
materiałów, wraz z oryginalnym systemem powiązań, a do tego skopiował
w całości lub nawet tylko w części „bazę" owych twórczych i nietwórczych
elementów, składających się na naszą stronę, to należy uznać, że zostały
naruszone prawa autorskie w stosunku do strony WWW - bazy danych,
którą stworzyliśmy.
Czy moja strona internetowa będzie chroniona, gdy jest jeszcze
nieukończona?
Często zdarza się sytuacja, że ktoś np. w celach testowych, umieszcza na
ogólnodostępnym serwerze swoją niedokończoną jeszcze stronę WWW.
Powstaje pytanie, czy można taką stronę chronić. Przecież ktoś może
sobie taką nieoficjalną stroną w sieci podpatrzeć i „ukraść", np. „kończąc"
po swojemu i oficjalnie publikując w Internecie jako swoją.
Wyjaśnienie
Zgodnie z prawem autorskim już od momentu, gdy przynajmniej jedna
osoba (inna niż twórca) miała choćby potencjalną tylko możliwość
zapoznania się z naszym niedokończonym utworem - jest on chroniony.
Taka sytuacja zachodzi nawet w przypadku, gdyby nikt na naszą testową
stronę nigdy nie wszedł.
Co oznacza ochrona mojej strony WWW przez prawo autorskie?
Osoba posiadająca prawa autorskie do strony WWW ma monopol na
decydowanie o losie tego utworu, o prawie i sposobie korzystania z niego
przez innych. Ma ona wyłączne prawo do eksploatacji utworu w celu
osiągnięcia korzyści majątkowych (wynagrodzenia). Dlatego też często
mówiąc o prawach autorskich, używa się terminu „prawa wyłączne".
Jeżeli te prawa zostaną naruszone lub nawet tylko zagrożone, można się
skutecznie bronić.
Przykłady naruszenia praw autorskich:
1)
Naruszeniem praw autorskich (tzw. osobistych) będzie likwidacja
podpisów zdjęć, udostępnianych (np. w ramach darmowych kolekcji)
na stronie WWW, oraz tzw. cyfrowych „znaków wodnych", np. z
logiem (pseudonimem) autora. Nawet gdy wymienione materiały są
udostępnione darmowo, nie zwalnia nas to z respektowania osobistych praw autorskich twórcy. W tym wypadku jego prawa do
oznaczenia swojego utworu. A zatem, skoro zdjęcia są „darmowe"
(twórca zrezygnował z czerpania finansowych korzyści ze swoich
praw majątkowych do utworu), to znaczy, że owszem - możemy
wykorzystać je dla własnych celów, ale nadal musimy respektować
prawa osobiste twórcy, bo skoro „podpisał" swoje dzieło, dał nam do
zrozumienia, że sobie tego życzy.
2)
Innym rodzajem naruszenia praw autorskich (tym razem chodzi o
tzw. prawa majątkowe) jest samowolne wprowadzenie utworu
muzycznego do sieci w postaci pliku MP3, bez zgody osoby uprawnionej. Aby legalnie rozpowszechniać utwory w Internecie, należy
zawsze uzyskać zgodę autora, producenta lub innej osoby uprawnionej do utworu. Dodatkowo zgoda ta musi określić, że chodzi o
rozpowszechnianie utworów właśnie w Sieci, a nie w inny sposób.
Jeżeli bowiem ktoś nabył prawa do rozpowszechniania danego
utworu - dajmy na to, na płytach CD i kasetach - może to robić
legalnie, używając tylko tych nośników, a nie innych.
Co grozi za naruszenie praw autorskich do programu, strony
WWW itp?
W razie naruszenia praw autorskich, można od osoby, która tego
dokonała:
■ żądać wykasowania, np. z cudzej strony WWW, „ukradzionych" nam
utworów (programów, fotografii, tekstów itp.),
■ żądać
wydania
uzyskanych
korzyści
albo
zapłacenia
w
podwójnej
wysokości stosownego wynagrodzenia, czyli np. podwójnej ceny naszego
programu, który ktoś nielegalnie skopiował,
■ w razie winy sprawcy, żądać dodatkowo wyrównania wyrządzonej szkody,
w tym również wynagrodzenia za moralną krzywdę,
■ domagać
się
w
sądzie
-
na
poczet
należnego
odszkodowania
-
skonfiskowania przedmiotów - np. komputera, nagrywarki i innego
sprzętu, za pomocą którego kopiowano nasze programy.
Czy, aby moja strona była chroniona, potrzebna jest na niej nota
copyright?
Nie. Nie ma wymogu umieszczania na stronie WWW noty copyright.
Oczywiście, nota taka jest dobra dla celów czysto informacyjnych, np.
informuje o dacie stworzenia strony WWW i o tym, kto jest twórcą lub
dysponentem praw autorskich. Może to być czasem przydatne dla celów
dowodowych, np. w sporze o to, kto pierwszy stworzył dany utwór.
Czy, aby moja strona była chroniona, powinienem ją gdzieś
zarejestrować (np. w urzędzie patentowym)?
Nie. Ochrona przyznawana jest bez spełnienia jakichkolwiek formalności,
bez
potrzeby
rejestrowania
utworu
w
jakimkolwiek
urzędzie,
bez
podpisywania jakichkolwiek dokumentów czy umieszczania jakichkolwiek
notek (np. copyright). Ochrony autorsko-prawnej nie należy mylić z
ochroną patentową. Ani na strony WWW, ani na pogramy nie przyznaje
się patentów. Nie rejestruje się ich też w żadnych urzędach.
Stworzyłem „nielegalną" stronę WWW. Czy przysługują mi do niej
prawa autorskie?
Tak. Brzmi to nieco paradoksalnie, ale każdy wytwór ludzkiego intelektu
jest chroniony prawem autorskim. Nie ma przy tym znaczenia jego
wartość użytkowa, estetyczna czy nakład pracy wniesiony w jego
stworzenie. Co więcej, przymiotu „twórczości" nie jest w stanie odebrać
utworowi nawet to, iż łamie on np. prawo. Nie jest istotne dla prawa
autorskiego i przyznania ochrony, czy nasza strona WWW zawiera treści
niezgodne z prawem. Dla ochrony ważna jest jedynie twórczość:
indywidualność i oryginalność. Odpowiedzialność z tytułu naruszenia
przez naszą stronę prawa jest czymś zupełnie oddzielnym.
Przykład
Strony WWW o materiałach wybuchowych czy narkotykach, strony
zawierające oszczerstwa, pomówienia, obelgi wobec osób trzecich, strony
namawiające do przemocy, terroryzmu, strony rozpowszechniające cudze
utwory z naruszeniem praw autorskich (np. pirackie programy komputerowe).
2. Korzystanie z cudzych materiałów
Czy mogę swobodnie umieszczać na własnej stronie WWW
napotkane w Internecie lub w innych mediach teksty, zdjęcia,
ilustracje (popularne „gify", „jpegi" itp.)?
Tak, ale... Jeżeli chcemy wykorzystać na własnej stronie cudzy utwór,
należy najpierw dowiedzieć się, do kogo należą prawa autorskie do
utworu i następnie skontaktować się z uprawnioną osobą. W przypadku
stron WWW często okaże się, że wystarczy wysłać e-maila z zapytaniem
do autora strony lub samego utworu (jeżeli kto inny tworzy stronę, a kto
inny jest autorem zamieszczonych na niej materiałów). Nie jest to
procedura skomplikowana, nie jest więc żadnym usprawiedliwieniem
trudność dotarcia do tych osób.
Jest wiele serwisów, które udostępniają darmowo różne elementy do
wykorzystania na własnych stronach (kolekcje tzw. gifów, jpegów,
przycisków ekranowych - ang. buttons, ikon, cli-partów). Niektóre mogą
być obwarowane pewnymi warunkami, np.:
■ możemy umieścić te elementy na naszej stronie darmowo, ale nie
możemy darmowo udostępniać ich innym, bo do tego upoważniony jest
tylko udzielający licencji,
■ możemy nieodpłatnie wykorzystywać kolekcje ikon lub clipartów, ale z
podawaniem za każdym razem źródła, np. strony głównej jego serwisu z
darmowymi „gadżetami" graficznymi.
Nie ma też przeszkód, żeby darmowa licencja zabraniała dalszego
darmowego
materiałów.
rozpowszechniania
uzyskanych
przez
nas
za
darmo
Pamiętajmy też, że korzystając np. z darmowych kolekcji fotografii, nie
wolno likwidować naniesionych na nie wszelkich firmowych oznaczeń.
Czy darmowy program mogę bez pytania autora umieścić na
swojej stronie (np. z sekcji download), tak żeby inni mogli go
sobie też ściągnąć?
0 ile wszystkie rodzaje bezpłatnych licencji pozwalają (oczywiście pod
pewnymi warunkami i często w ograniczonym zakresie) darmowo używać
programu, o tyle nie wszyscy pozwalają na jego dalszą dystrybucję. A
zatem bez pytania twórców o zgodę, można rozpowszechniać (w tym np.
umieszczać na stronie w sekcji download) programy freeware i pu-blic
domain. Natomiast w przypadku sherewaru należy się upewnić, czy
dołączona licencja tego nie zakazuje. W razie jakichkolwiek wątpliwości,
najlepiej zapytać autora programu.
Czy mogę, odsyłając do innych stron, uruchamiać je w tzw.
ramkach (np. tak, aby zawarte na cudzych stronach materiały
były „oprawione" moją informacją, moim logiem)?
Przykład
Tworzymy amatorską stronę informacyjną, np. o naszym mieście czy
hobby. Umieszczamy na niej informacje ogólnopolskie i pogodę. Jesteśmy
ambitni, jednak skala przedsięwzięcia nie pozwala nam na posiadanie
wszystkich informacji z własnych źródeł. Idziemy więc na skróty. Jeżeli
nie mamy własnych informacji o pogodzie, to po prostu wstawiamy link
do odpowiedniego serwisu (np. profesjonalnego portalu), który ma własny
serwis meteorologiczny. Podobnie z wydarzeniami z kraju. Żeby jednak
zatrzymać odwiedzającego naszą stronę „u siebie", wszystkie cudze
strony, do których odsyłamy, otwierają się w „ramce", w wydzielonej
części naszej własnej strony. Uzyskujemy przez to u osoby przeglądającej
naszą stronę często mylne wrażenie, że wszystkie materiały na stronie są
nasze. Czy jest to legalne?
Opisane działania mogą być nielegalne przynajmniej z dwóch powodów.
1. Ze względu na ramki i wprowadzenie w błąd, co do pochodzenia
produktu (informacji),mogą zostać uznane za tzw. Czyn nieuczciwej
konkurencji, za co grożą m.in. sankcje finansowe.
2. Należy się zastanowić, czy odesłanie do konkretnej podstrony
cudzego serwisu WWW lub wręcz tylko do jakiejś jej części (np. z
daną informacją) jest dozwolone. Może ono wiązać się bowiem z
istotnym naruszeniem prawa autora do integralności dzieła. Przecież
„właściciel" strony ma prawo życzyć sobie, żeby zawsze zaczynać
internetową eksploatację jego dzieła od strony głównej (homepage,
index), a nie od podstron czy nawet konkretnych fragmentów na
podstronach.
Chodzi
tu
zarówno
o
względy
kompozycyjno-
estetyczne, jak i komercyjne (np. na pierwszej stronie są akurat
reklamy sponsorów).
Wyjaśnienie
Samo wstawianie linków, jako zgodne z celami WWW i będące właściwie
istotą poruszania się po globalnej Sieci, trudno uznać generalnie za
naganne z punktu widzenia prawa.
Co nie podlega prawu autorskiemu?
Bez pytania innych o zgodę zawsze możemy zamieszczać na naszych
stronach WWW tzw. proste informacje prasowe. Nie są chronione prawem
autorskim. Są bowiem jedynie prostymi stwierdzeniami pewnych faktów.
Informacje te powstały bowiem bez twórczego wkładu ze strony autora.
Powszechnie przyjmuje się, że prostymi informacjami prasowymi są
m.in.:
■ informacje o wypadkach,
■ prognoza pogody,
■ kursy walut,
■ program radiowy i telewizyjny,
■ repertuar kin, teatrów,
■ proste ogłoszenia, komunikaty.
Prawu autorskiemu nie podlegają też ustawy i ich urzędowe projekty, a
także urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole.
Dozwolony użytek utworów
Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, który obejmuje
krąg osób pozostających w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub
stosunku towarzyskiego.
Prawo przedruku
Wolno wykorzystywać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji
już rozpowszechnione sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, aktualne
artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne (chyba że zostało
wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione)
aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie.
Można
też
rozpowszechniać
krótkie
wyciągi
z
tych
sprawozdań
i
artykułów, przeglądy publikacji z utworów rozpowszechnionych (np.
przeglądanie prasy na stronach internetowych), mowy wygłoszone na
publicznych
zebraniach
i
rozpowszechnionych utworów.
rozprawach
oraz
krótkie
streszczenia
Prawo cytatu
We
wszelkich
wypracowaniu)
utworach
można
stanowiących
przytaczać
samoistną
urywki
już
całość
(np.
w
rozpowszechnionych
utworów lub nawet drobne utwory w całości. Należy jednak robić to tylko
w zakresie uzasadnionym wyjaśnieniem, analizą krytyczną, nauczaniem
lub prawami gatunku twórczości (np. w plastycznym kolażu czy w eseju).
Wolno cytować, ale tylko w podanych wyżej celach i zakresie. A zatem,
dla użycia cytatu w żadnym wypadku nie może być uzasadnieniem fakt,
że samodzielne opracowanie jakiegoś tematu jest pracochłonne lub
trudne. Oprócz tego wolno też w celach dydaktycznych i naukowych
umieszczać drobne utwory lub fragmenty większych dzieł w podręcznikach i wypisach.