Artykuł zawiera 23600 znaków ze spacjami (19813 znaków + 284,1

DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
ROZDZIAŁ IX
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu
The Jan Kochanowski University in Kielce
Faculty of Medicine and Health Sciences
MAŁGORZATA MARKOWSKA, TOMASZ WÓJCIK,
GRAŻYNA NOWAK-STARZ, MALWINA POBIEGA
Wpływ zabiegów fizjoterapeutycznych na poziom
odczuwalnego bólu u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową
w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa
Influence of physiotherapeutic treatments on an appreciable level
of pain in patients with osteoarthritis in the episode lumbosacral spine
Postęp cywilizacyjny przyczynia się do szybkiego rozwoju choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Wpływa na niego ma wiele czynników takich jak: zmiana trybu
życia, czy postęp technologiczny, który w wielu aspektach wpływa negatywnie na
zmniejszoną aktywność fizyczną. Praca wykonywana w cyklicznie powtarzających
się ruchach, pozycja ciała często oddalona od prawidłowej powoduje dolegliwości
bólowe kręgosłupa.
Początkowo uszkadzane są mięśnie przykręgosłupowe, następnie dochodzi do
przemieszczania i niszczenia dysków kręgowych a to z kolei ciągnie za sobą następne zmiany struktur tkankowych w obrębie danego segmentu kręgosłupa. Takie degeneracyjne działanie prowadzi do wywołania bólu kręgosłupa, co wraz z innymi
czynnikami mechanicznymi może skutkować chorobami i urazami kręgosłupa [10].
Według definicji Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu, ból to subiektywnie przykre i negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne powstające pod
wpływem bodźców uszkadzających tkankę (tzw. nocyceptywnych) lub zagrażających ich uszkodzeniem. Ból jest odczuciem subiektywnym, dlatego jest nim wszystko to, co chory w ten sposób nazywa, bez względu na obiektywne objawy z nim
związane. Bólowi towarzyszy pobudzenie układu nerwowego współczulnego (przyspieszenie czynności serca, wzrost ciśnienia tętniczego) i wzmożenie wydzielania
niektórych hormonów (np. hormonów kory nadnerczy). Ból ma istotne znaczenie
dla rozpoznania i umiejscowienia procesu chorobowego oraz uniknięcia lub zminimalizowania uszkodzenia tkanki [6].
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
Proces leczenia u osoby z bólem zlokalizowanym w dolnej części kręgosłupa jest
działaniem skomplikowanym, uwarunkowanym czasem jego pojawienia się, chorobami współistniejącymi, wiekiem oraz sprawnością pacjenta. Leczenie powinno
być kompleksowe i obejmować leczenie zachowawcze, jeżeli nie przynosi ono pożądanych efektów istnieje możliwość wdrożenia leczenia operacyjnego. Kompleksowość leczenia oznacza, że powinno ono obejmować również profilaktykę i edukację pacjenta. Osoby chore lub zagrożone wystąpieniem choroby powinny wiedzieć,
jak przebiega proces degeneracyjny w stawie, jakie są czynniki ryzyka predysponujące do powstawania schorzeń oraz wiedzieć, jakie są prawidłowe zachowania prozdrowotne.
Kręgosłup przyjmuję w ciągu dnia różne pozycje ciała, Jest to uzależnione od
pracy jaką wykonuję człowiek. Osoby spędzające większość dnia przy komputerze,
bądź prowadzące samochód odczuwają silne bóle kręgosłupa. Jest to spowodowane
przyjmowaniem nieprawidłowej postawy ciała ,osłabieniem mięśni, złymi nawykami podczas siedzenia, zaniedbaniem w utrzymaniu lordozy lędźwiowej. Należy
wykształcić w sobie nawyk utrzymywania odpowiedniej postawy podczas siedzenia,
zachowując lordozę lędźwiową, utrzymaniem głowy prawidłowo, cofnięciem barków, by nie pogłębić kifozy piersiowej. Siedzenie na końcu krzesła wymusza
utrzymanie równowagi, a to angażuje plecy i barki do wyprostowania [3].
Celem prezentowanej pracy jest ocena skuteczności działań fizjoterapeutycznych w zmniejszeniu bólu w odcinku lędźwiowo- krzyżowym. W celach szczegółowych uwzględniono wpływ wybranych aspektów aktywności fizycznej na
zmniejszenie dolegliwości bólowych w odcinku lędźwiowo- krzyżowym kręgosłupa. Zostały wzięte pod uwagę kryteria: wiek, płeć, BMI, natężenie odczuwanego
bólu, jak również sytuacja wywołująca przykre doznania bólowe. Pozyskana wiedza
może zostać wykorzystana w konstruowaniu programu profilaktycznego dla osób
cierpiących na dolegliwości bólowe kręgosłupa.
MATERIAŁ I METODYKA
Badania przeprowadzone zostały przy pomocy sondażu diagnostycznego i kwestionariusza Oswestry w Klinice Rehabilitacji Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego mieszczącego się przy ulicy Kościuszki 3 w Kielcach, na wybranej grupie pacjentów, u których występowały dolegliwości bólowe w odcinku lędźwiowokrzyżowym. Osoby badane zamieszkałe w województwie świętokrzyskim, mieszczące się w grupie wiekowej od 20 do 80 lat, jak i więcej. W początkowym etapie
badań chorzy zostali poinformowani o celu ich wykonania i z własnej dobrej i nieprzymuszonej woli wyrazili chęć przyłączenia się do nich. Wśród badanych było 38
kobiet (65,5%) i 20 mężczyzn (34,5%). U 58 chorych zostało wdrożone postępowanie fizjoterapeutyczne. Badani udzielali odpowiedzi dwukrotnie: w dniu rozpoczęcia leczenia i w dniu jego zakończenia.
U pacjentów oceniano subiektywne odczuwanie bólu za pomocą skali VAS (11
stopniowa analogowa skala natężenia bólu) oraz wpływ dolegliwości bólowych na
jakość życia przy pomocy kwestionariusza Oswetry. Odpowiedzi na pytania pozwa118
Małgorzata Markowska, Tomasz Wójcik, Grażyna Nowak-Starz, Malwina Pobiega
Wpływ zabiegów fizjoterapeutycznych na poziom odczuwalnego bólu u pacjentów
z chorobą zwyrodnieniową w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa
ły ocenić rolę i wpływ leczenia fizjoterapeutycznego na zmniejszenie dolegliwości
bólowych [6, 3].
Kryteria włączenia badanych:
 Osoby chodzące
 Osoby, które wskazały dolegliwości bólowe większe od zera, w skali od 0-10
Kryteria wyłączenia badanych:
 Osoby oceniające swój stan zdrowia jako zły
 Osoby, u których zaistniały przeciwwskazania do podjęcia leczenia z zakresu
fizykoterapii,
 Osoby, które przeszły niedawny zabieg operacyjny
WYNIKI
Wszyscy badani zostali poproszeni o określenie nasilenia odczuwanego bólu na
skali 0 – 10, gdzie 0 – oznaczało brak bólu, a 10 – bardzo silne doznania bólowe.
Najczęściej respondenci oceniali swój ból przed podjęciem leczenia jako 5, natomiast w grupie mężczyzn dominowała ocena – 6. Po podjęciu leczenia nadal większość oceniała swój ból stosując kategorię 5, przy czym drobną zmianę zaobserwować można wśród populacji mężczyzn, wśród których po terapii już tylko 1 (z deklarujących to wcześniej pięciu) oceniał swój ból na 6. Ponadto na skali 6-10 obserwujemy znaczny spadek ocen, gdyż ponad połowa z osób, które wybrały te kategorie jako ocenę skali bólu przed podjęciem leczenia, zrezygnowała z niej po leczeniu.
Znamienny wydaje się fakt, że w odczuciu badanych natężenie bólu realnie zmalało
po podjęciu leczenia, na co dowodem jest, że żaden z respondentów nie zaznaczył
oceny 10. Daje to podstawy by twierdzić, że leczenie jest skuteczną metodą walki z
bólem. Szczegóły badania ilustrują tabele nr I i II.
Tabela I. Ocena stopnia bólu w skali 0-10
w opinii badanych przed podjęciem leczenia
Ocena stopnia
bólu w skali 0-10
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
RAZEM
Liczba badanych
Kobiety
Mężczyźni RAZEM
n
%
n
%
n
%
0
0
0
0
0
0
1
1,72 1 1,72
2
3,45
2
3,45 1 1,72
3
5,17
0
0,00 2 3,45
2
3,45
3
5,17 3 5,17
6 10,34
11 18,97 4 6,90 15 25,86
4
6,90 5 8,62
9 15,52
5
8,62 1 1,72
6 10,34
7 12,07 2 3,45
9 15,52
3
5,17 1 1,72
4
6,90
2
3,45 0 0,00
2
3,45
38 65,52 20 34,48 58 100,00
119
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
Tabela II. Ocena stopnia bólu w skali 0-10
w opinii badanych po podjęciu leczenia
Ocena stopnia
bólu w skali 0-10
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
RAZEM
Liczba badanych
Kobiety
Mężczyźni
n
%
n
%
0
0
0
0
1
1,72
2
3,45
3
5,17
1
1,72
2
3,45
3
5,17
3
5,17
4
6,90
10
17,24
4
6,90
7
12,07
1
1,72
7
12,07
2
3,45
2
3,45
1
1,72
3
5,17
2
3,45
0
0,00
0
0,00
38
65,52 20 34,48
RAZEM
n
%
0
0
3
5,17
4
6,90
5
8,62
7
12,07
14 24,14
8
13,79
9
15,52
3
5,17
5
8,62
0
0,00
58 100,00
Badani na pytanie o środki podjęte podczas eliminacji bólu w zdecydowanej
większości wskazali fizjoterapię (70,69%), na drugim miejscu znalazła się farmakoterapia (48,28%). Wśród domowych metod radzenia sobie z bólem badani najczęściej wymieniali leki przeciwbólowe (74,14%) i ograniczenie aktywności fizycznej
(32,76%).
Tabela III. Środki podjęte podczas eliminacji bólu
przez badanych przed podjęciem leczenia
Liczba badanych
Środki podjęte podczas eliminacji
Kobiety
Mężczyźni
RAZEM
bólu przez badanych
przed podjęciem leczenia
N
%
n
%
N
%
Farmakoterapia
20 34,48 8
13,79 28 48,28
Fizjoterapia
28 48,28 13 22,41 41 70,69
Zmiana stylu życia
3
5,17
2
3,45
5 8,62
Wszystkie z powyższych
6 10,34 4
6,90 10 17,24
Inne
1
1,72
1
1,72
2 3,45
RAZEM
58 100,00 28 48,28 86 148,28
*Ankietowani mieli możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi,
dlatego wyniki nie sumują się do 100
120
Małgorzata Markowska, Tomasz Wójcik, Grażyna Nowak-Starz, Malwina Pobiega
Wpływ zabiegów fizjoterapeutycznych na poziom odczuwalnego bólu u pacjentów
z chorobą zwyrodnieniową w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa
Tabela IV. Domowe sposoby w radzeniu sobie z bólem
w opinii badanych przed podjęciem leczenia
Liczba badanych
Domowe sposoby w radzeniu sobie
Kobiety
Mężczyźni
RAZEM
z bólem w opinii badanych przed
podjęciem leczenia.
n
%
n
%
N
%
Leki przeciwbólowe
30 51,72 13 22,41 43 74,14
Zimne kompresy
6 10,34 4
6,90
10 17,24
Gorące kompresy
1
1,72 1
1,72
2
3,45
Ograniczona aktywność fizyczna 16 27,59 3
5,17
19 32,76
Techniki relaksacyjne
9 15,52 8 13,79 17 29,31
RAZEM
62 106,90 29 50,00 91 156,90
* Ankietowani mieli możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi,
dlatego wyniki nie sumują się do 100
W grupie badanych oceniono poziom niepełnosprawności przed i po podjęciu leczenia. Zauważono poprawę u 12,07% badanych. U 6,89% stwierdzono pogorszenie. Brak niepełnosprawności w badanej grupie wynosiła 5,2%, natomiast całkowitą
niepełnosprawność 8,6%. Szczegóły badania ilustruję Ryc. 1.
24,1%
25,0%
20,7%
22,4%
20,0%
15,0%
8,6%
10,0%
5,2%
5,0%
3,5%
3,5%
1,7%
całkowita
5,2%
poważna
3,5%
mierna
0,0%
niewielka
całkowita
poważna
mierna
PRZED
1,7%
brak
niewielka
brak
PO
Ryc. 1. Skala niepełnosprawności przed i po podjęciu leczenia
121
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
Za pomocą testu chi-kwadrat została zweryfikowana istotność statystyczna, zależność pomiędzy zmiennymi: wskaźnikiem BMI, a poziom wykształcenia badanych. Z testu chi-kwadrat zostały wyliczone następujące wartości: wartość statystyki
testowej χ2=11,50656 > χ20,05 =9,4877; wartość p=0,02142, współczynnik kontyngencji (siła związku)=0,4098327.
Po analizie wyników można stwierdzić, że zmienne są istotne statystycznie. Im
wyższe wykształcenie, tym większe ryzyko nadwagi i/lub otyłości.
42
40
38
36
34
BMI
32
30
28
26
24
22
20
18
16
gimnazjalne
zawodowe
średnie i wyższe
Wykształcenie
średnia
śr.±odch.stand.
min-max
Ryc. 2. Zestawienie wyników wskaźnika BMI, a wykształcenie badanych
χ2= 11,50656 > χ20,05;4 = 9,4877
p= 0,02142
Współczynnik kontyngencji= 0,4098327
Za pomocą testu chi-kwadrat zbadano zależność zachodzącą pomiędzy rodzajem
wykonywanej pracy a aktywnością fizyczną wykonywaną przez badanych Po przeprowadzonej analizie wyników można stwierdzić, że zmienne są istotne statystycznie. Osoby pracujące umysłowo częściej niż pozostałe uprawiają aktywność (codziennie, 1 raz w tygodniu).
122
Małgorzata Markowska, Tomasz Wójcik, Grażyna Nowak-Starz, Malwina Pobiega
Wpływ zabiegów fizjoterapeutycznych na poziom odczuwalnego bólu u pacjentów
z chorobą zwyrodnieniową w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
15,0%
5,0%
36,0%
55,0%
8,0%
12,0%
46,2%
Rzadziej
0,0%
15,4%
1 raz w miesiącu
1 raz w tygodniu
44,0%
38,5%
fizyczna
inna
25,0%
umysłowa
Codziennie
Ryc. 3. Zależność zachodząca pomiędzy rodzajem wykonywanej pracy
a aktywnością fizyczną wykonywaną przez badanych
χ2= 17,960 > χ20,05;6= 12,5916
p=0,00633
V Cramera= 0,39348
DYSKUSJA
Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa, jest chorobą degeneracyjną wpływającą
na jakość życia pacjentów. Wpływa ona na sferę psychiczną jak również fizyczną
osób chorych. Dolegliwości ze strony kręgosłupa występują w pozycji stojącej jak
również siedzącej. Chorzy podczas wykonywania swojej pracy często zapominają o
prawidłowej postawie ciała przyjmując zwieszoną, niewłaściwą.
Śliwiński i wsp. ukazali w swej pracy istotny problem jakim jest jakość życia
pacjentów z bólem kręgosłupa. Wskazali również rehabilitację jako gałąź odrywającą bardzo ważną rolę w procesie usprawniania. Jakość życia jest pojęciem
uwzględniającym stan socjalno-ekonomiczny, psychiczny, fizyczny pacjenta. Należy podejmować szereg działań, aby był on jak najlepszy, pozwalał na samodzielne
funkcjonowanie [11].
W badaniach Antczak i wsp. badających czynniki wpływające na jakość życia
pacjentów, poddane zostały ocenie skali Oswestry, wykazując poprawę u 12% osób
badanych, poprzez leczenie sanatoryjne. Program jaki został podany przez Antczak i
wsp. obejmował działania w zakresie światłolecznictwa, ciepło i zimnolecznictwa
oraz wodolecznictwa, w ciągu 28 dni [1].
W badaniach własnych niniejszej pracy poprawę zauważono u 12,7% osób badanych o niejednorodnym czasie procesu usprawniania.
Ból działa bezpośrednio na stan i funkcjonowanie osób chorych. Dzięki różnym
skalom oceniającym stan pacjenta można określić ich stopień niepełnosprawności.
Aby to ocenić użyto w badaniach kwestionariusza Oswestry, który ukazał mierną
niepełnosprawność w badanej grupie. Pop T. i wsp. w swoich badaniach wskazali na
123
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
niewielki stopień niepełnosprawności w grupie osób pracujących w szpitalu, jest to
wynikiem rodzaju wykonywanej pracy przez badanych [7].
Klimaszewska w swych badaniach zaobserwowała, iż osoby chore często, bo aż
w 42% stosują leki przeciwbólowe przynoszące częściową ulgę [5].
W badaniach zostały pozyskane informację tyczące się środków stosowanych
podczas eliminacji bólu wskazując w 48% na farmakoterapię. Oznacza to iż blisko
połowa osób chorych w walce z bólem wspomaga się lekami uśmierzającymi ból.
Romanowski w badanej grupie zauważył iż 50% chorych cierpiących na chorobę
przewlekle nadużywa leków przeciwbólowych lecząc się objawowo a nie działających na samą przyczynę choroby. Zauważył, że działając ruchem można wpłynąć
korzystnie na zmniejszenie przykrych doznań płynących z bólu stawowego. Ruch
ma niebagatelne znaczenie dla organizmu, efektywnie działa na narządy wewnętrzne
chorych, zmniejszając tym samym umieralność. Autor ukazał, iż dzięki zastosowaniu fizykoterapii działającej rozgrzewająco i odprężająco na tkanki, przygotowuje je
do leczenia ruchem. Poprawiając przepływ krwi, a wraz z nim usuwając związki
wzmagające odczucia bólowe. Badacz wykazał, że w walce z bólem aż 42% osób
badanych stosuję aktywność fizyczną [9].
Badacze Depa i wsp. wskazali, że zespoły bólowe kręgosłupa są jednymi z najczęstszych chorób cywilizacyjnych przybierających rozmiar epidemiologii ówczesnego świata. Grupę badanych w liczbie 142 poproszono o dobrowolne uczestnictwo w badaniach, chcąc wykazać wpływ czynników takich jak: płeć, wiek, charakter
pracy, wartości BMI na częstotliwość występowania dolegliwości bólowych. Używając skali Oswestry ukazał w badanej grupie umiarkowaną niepełnosprawność
(48,6%). Analizując różne zależności stwierdził, iż czynnikiem, który określa poziom niepełnosprawność osób chorych z dolegliwościami bólowymi w obrębie kręgosłupa jest wiek. Według jego badań płeć, wartość BMI oraz charakter wykonywanej pracy nie mają znaczenie na efekt przeprowadzonej rehabilitacji.[2].
Wyniki uzyskane w badaniach własnych potwierdzają wnioski jakie uzyskali badacze Depa i wsp. wskazując, że częstotliwość występowania bólu nie jest zależna
od: płci, poziomu wykształcenia, statusu zawodowego badanych i rodzaju wykonywanej pracy. W badaniach zaobserwowano, iż wiek osób badanych nie wpływa na
częstotliwość występowania dolegliwości bólowych, a poziom niepełnosprawności
na tle całej grupy został wskazany jako mierny- 24,1%.
Kiwerski w swej pracy podjął pytanie dlaczego dolegliwości bólowe odczuwane
w obrębie kręgosłupa dotyczą nie tylko osób starszych, lecz coraz częściej osób
młodych aktywnych, czynnych zawodowo. Wskazuję przeciążenie kręgosłupa jako
główną przyczynę przykrych doznań bólowych. W badaniach uczestniczyło 92 młodych pacjentów wskazujących zwiększone nasilenie bólu podczas podnoszenia ciężaru, 21 osób nie wskazało czynnika wywołującego ból. Chorzy uskarżali się na
osłabienie czucia odruchów oraz zaburzenia neurologiczne. Wśród badanych ponad
połowa bo aż 51 % wskazało na ból, zaburzenie czucia i zaburzenie odruchów wraz
z osłabieniem zespołów mięśniowych [4].
Ratajczak chcąc ocenić wpływ laseroterapii i magnetoterapii połączonej z ruchem u osób cierpiących na chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa objął badaniem 30
osób, gdzie próg wiekowy sięgał od 41 do 62 lat. Badacz wyznaczył czas rehabilita124
Małgorzata Markowska, Tomasz Wójcik, Grażyna Nowak-Starz, Malwina Pobiega
Wpływ zabiegów fizjoterapeutycznych na poziom odczuwalnego bólu u pacjentów
z chorobą zwyrodnieniową w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa
cji na jedną serię zabiegową, w której pozyskano 10 zabiegów z zakresu laseroterapii, magnetoterapii i kinezyterapii. Aby ocenić natężenie bólu użyto skalę VAS.
Autor zauważył poprawę po leczeniu z punktu widzenia istotności statystycznej,
wskazał współdziałanie pomiędzy laseroterapią, magnetoterapią oraz kinezyterapią
jako czynnikami zmniejszającymi ból. Kobiety przed leczeniem oceniały ból średnio
na 6, a mężczyźni na 7, po zakończonej rehabilitacji wyniki uległy poprawie wykazując średnią ocenę bólu mężczyzn i kobiet na 1,5 [8].
W badanej grupie przed podjęciem leczenia średnia dla kobiet wynosiła 3, a dla
mężczyzn 1,5. Po rehabilitacji wyniki kobiet nie uległy zmianie, natomiast średnia
dla mężczyzn wynosiła 2. W badanej grupie 7 osób uczęszczało na wszystkie zabiegi, składające się z: laseroterapii, magnetoterapii, elektroterapii, masażu, terapii
manualnej. A czas usprawniania graniczył od 10 do więcej niż 30 dni.
WNIOSKI
1. Występowanie dolegliwości bólowych wynikających z choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa dotyczy coraz częściej osób nie tylko w starszym wieku , ale
również chorych w młodym wieku. Badania wskazały, że kobiety częściej niż
mężczyźni uskarżają się na ból wskazując umiarkowane jego natężenie przed i
po podjęciu leczenia.
2. Osoby pracujące umysłowo częściej niż pozostałe uprawiają aktywność ( codziennie, 1 raz w tygodniu).
3. Odnotowano zależność wśród wskaźnikiem BMI i poziomem wykształcenia,
wskazując na większe ryzyko nadwagi lub otyłości osób
z wyższym i średnim
wykształceniem.
4. W grupie badanych oceniono poziom niepełnosprawności przed i po podjęciu
leczenia. Zauważono poprawę u 12,07% badanych
PIŚMIENNICTWO
1. Antczak A, Haor B, Głowacka M, Biercewicz M., Jakość życia pacjentów z
zespołem bólowym odcinka lędźwiowego kręgosłupa po zastosowaniu leczenia
sanatoryjnego – doniesienia wstępne. Piel. Zdr. Publ. 2014; 4(1): 19–25
2. Depa A i wsp, Wykorzystanie kwestionariusza Oswestry do oceny stopnia upośledzenia aktywności funkcjonalnej u chorych z zespołem bólowym dolnego odcinka kręgosłupa. Postępy rehabilitacji 2010; 2: 5-13
3. Dziak A, Bóle krzyża. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 1984
4. Kiwerski J, Choroba dyskowa dolnego odcinka u osób młodych. Postępy rehabilitacji 2011;1: 19-22
5. Klimaszewska K i wsp, Jakość życia pacjentów z zespołami bólowymi odcinka
lędźwiowego kręgosłupa. Problemy pielęgniarstwa 2011; 19: 47-54
6. Korzeniowska K, Szałek E, Ból. Farmacja współczesna 2010; 3: 9-14
125
DOBROSTAN A STAN ZDROWIA
7. Pop T i wsp. Stopień niesprawności personelu medycznego mierzony kwestionariuszem Oswestry. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego. Rzeszów
2008, 2, 135-141
8. Ratajczak B i wsp. Ocena wpływu laseroterapii i magnetoterapii w połączeniu z
kinezyterapią u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową odcinka lędźwiowo- krzyżowego kręgosłupa. Postępy rehabilitacji 2011; 2 : 13-18
9. Romanowski M, Rąglewska P, Sposoby leczenia bólu w subiektywnej ocenie
pacjentów z chorobami zwyrodnieniowymi stawów. Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja 2010; 10 : 46-49
10. Szabuniewicz S, Bóle kręgosłupa terapią McKenziego, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2004
11. Śliwiński A i wsp. Quality of life in patients with lumbar spinal pain. Fizjoterapia Polska 2014; 2(14): 26-38
STRESZCZENIE
Choroba zwyrodnieniowa ze względu na stopień występowania stanowi problem
globalny ludności. Wpływa na zdolność do pracy, w perspektywie zbiorowej
zmniejsza produktywność, ogranicza prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie.
Celem pracy jest ocena skuteczności działań fizjoterapeutycznych w zmniejszeniu
bólu w odcinku lędźwiowo- krzyżowym. Badania przeprowadzone zostały przy
pomocy sondażu diagnostycznego i kwestionariusza Oswestry na grupie 58 pacjentów, u których występowały dolegliwości bólowe w odcinku lędźwiowokrzyżowym. Badania wykazały, że osoby z wyższym wykształceniem uprawiają
aktywność fizyczną codziennie, natomiast ich wartość BMI wykazuje większe ryzyko otyłością. Badania wykazały zmniejszenie odczuć bólowych u chorych po zastosowaniu działań fizjoterapeutycznych.
ABSTRACT
Osteoarthritis, due to its frequency of occurrence is a global problem for humankind. It influences our ability to work, from a collective point of view it decreases
productivity, and limits proper functioning in a society. The aim of the research was
to assess the effectiveness of physiotherapeutic actions in relieving lower back pain.
The research was carried out using a diagnostic survey and the Oswestry Low Back
Pain Questionnaire on a group of 58 patients who were suffering from lower back
pain. The research found that people with higher education exercise daily, however,
their BMI value shows a higher risk of obesity. The research proved that the pain of
patients who underwent physical therapy was decreased.
Artykuł zawiera 23600 znaków ze spacjami (19813 znaków + 284,1 cm2 grafiki)
126