Diagnoza - Wadowice ()

DIAGNOZA KULTURY
w Gminie Wadowice
przeprowadzona przez Wadowickie Centrum Kultury
im. M. Wadowity
w ramach I części programu „Dom Kultury + Inicjatywy Lokalne 2013”
organizowanego przez Narodowe Centrum Kultury
Spis treści
Informacje wstępne ................................................................ 2
Współczesne focus group interview ....................................... 3
Zdobywanie pisemnych niestandaryzowanych wypowiedzi ... 6
Obserwacja etnograficzna ...................................................... 7
Otwarte Czwartki .................................................................... 8
PODSUMOWANIE ................................................................. 10
1
Informacje wstępne
W ramach diagnozy wykorzystano następujące metody badawcze:
a) współczesne focus group interview – przeprowadzone przez moderatora Marka Sztarka z
15 osobową grupą liderów środowiska lokalnego, reprezentujących różne grupy
docelowe. Wywiad ten został podzielony na 3 sesje: skojarzenia uczestników
z Wadowicami, style uczestnictwa w kulturze Gminy Wadowice oraz zaniechania i rzeczy
„wykluwające się” w kulturze Gminy;
b) zdobywanie pisemnych niestandaryzowanych wypowiedzi – zorganizowane w ramach
otwartego konkursu na „Pamiętnik Kulturalny”, gdzie uczestnicy konkursu mieli
możliwość relacjonowania swojego uczestnictwa w kulturze oraz projektowania własnych
pomysłów na wydarzenia;
c) obserwacja etnograficzna – przeprowadzona przez Marka Sztarka w formie warsztatów
fotograficznych dla dzieci i młodzieży z dwóch sołectw Gminy Wadowice (Choczni oraz
Kleczy), gdzie uczestnicy warsztatów fotografowali rzeczy „nieoczywiste” swoich
miejscowości oraz przygotowywali wystawę zdjęć. Przygotowywane zdjęcia były
dokładnie analizowane i omawiane, co pozwoliło poznać opinie uczestników na temat
lokalnej kultury, ich potrzeb i oczekiwań;
d) Otwarte Czwartki – polegające na spotkaniach pracowników WCK z mieszkańcami
w niezobowiązującej atmosferze (przy kawie i herbacie w restauracji), gdzie wspólnie
rozmawiano na temat stanu kultury w Gminie, potrzebach mieszkańców i wizerunku
WCK.
Wyniki diagnozy w dalszej części zestawienia będą przedstawiane w formie opisu
jakościowego relacjonującego przeprowadzenie badań według w/w metod.
2
Współczesne focus group interview
Na spotkanie zaproszono 15 liderów lokalnych liderów reprezentujących różne środowiska
kulturotwórcze:
1. Marzena Bieniacka – reprezentant Hufca ZHP Wadowice,
2. Bartłomiej Sołtysiewicz – muzyk, anglista, reprezentant lokalnego ruchu reggae i hiphop,
3. Paweł Jarosz – muzyk, twórca Ogniska Pracy Pozaszkolnej w Kleczy Dolnej, organizator
zajęć pozalekcyjnych dla młodzieży,
4. Bartosz Nowakowski – reżyser Teatru PRÓG z Wadowic, aktor, instruktor teatralny
pochodzący z Gdyni, mieszkający od niedawna w Wadowicach,
5. Ks. Adam Garlacz – wikariusz Parafii NMP w Wadowicach,
6. Karol Habrzyk – twórca i instruktor prężnie działającego Parafialnego Uczniowskiego
Klubu Sportowego „Karol” w Wadowicach,
7. Andrzej Matejko – menadżer restauracji „Ogrodowa” w Wadowicach organizującej
liczne inicjatywy kulturalne,
8. Tadeusz Włodek – dyrektor ZSP 2 w Wadowicach, przewodnik beskidzki, organizator
wycieczek dla młodzieży,
9. Michał Rzeczycki – polonista, animator kultury, muzyk, krytyk muzyczny,
10. Krzysztof Odrobina – założyciel prywatnej szkoły muzycznej „Yamaha” w Wadowicach,
muzyk,
11. Anna Mrowiec – członek wolontariatu WCK, strażak-ochotnik, członek klubu
motocyklistów,
12. Marek Łasak – prezes Grupy Twórczej „Beskidnicy”, artysta-plastyk,
13. Helena Dubel – prezes Związku Emerytów powiatu wadowickiego,
14. Janusz Sobala – rzeźbiarz-amator,
15. Piotr Wyrobiec – dyrektor Wadowickiego Centrum Kultury
Oprócz w/w liderów w spotkaniu uczestniczyli także koordynatorzy projektu:
 Tamara Wiecheć – pedagog, instruktor kulturalny, pracownik merytoryczny WCK
 Michał Brańka – aktor, animator kultury, pedagog, wiceprezes Stowarzyszenia „Grupa
PRÓG” z Wadowic, instruktor Wolontariatu WCK, współpracownik WCK
Na całości spotkania poruszono wiele tematów, pojawiły się liczne, interesujące wypowiedzi,
nie wszystkie jednak z nich wywoływały dyskusje, spory czy kontrowersje. Za znaczące przy
wyciąganiu wniosków diagnostycznych uznano przede wszystkim te, które zajęły dużo czasu
ze względu na zainteresowanie ze strony większości uczestników spotkania, co wyrażało się
w ożywionych dyskusjach na dane tematy.
W części pierwszej spotkania uczestnicy spisywali swoje skojarzenia z Wadowicami.
Najwięcej haseł związanych było z postacią Jana Pawła II i kremówkami, pojawiły się jednak
także liczne głosy dotyczące położenia Gminy (dawny zabór austriacki, Galicja, Małopolska),
3
co pozwoliło zwrócić uwagę na regionalne walory miejscowości. Ponadto, uczestnicy
kojarzyli Wadowice przede wszystkim z ważnymi postaciami związanymi z miastem (Ada Sari,
Emil Zegadłowicz, Marcin Wadowita) oraz teatrem.
Względem w/w skojarzeń moderator dyskusji zainicjował dyskusję na temat turystycznego
potencjału Gminy Wadowice – „co wyróżnia Wadowice od innych miast w regionie?”.
Ze stanowisk przyjętych przez uczestników należy wyciągnąć następujące wnioski:
 mimo stosunkowo dużego zainteresowania turystycznego miastem, turyści nie mają
w Wadowicach „po co zostać” na dłużej niż jeden dzień: turystyka miasta zaczyna i kończy
się jedynie na postaci Jana Pawła II i miejscach z nim związanych (kościół, dom rodzinny,
muzeum),
 Wadowice są jedynie miastem towarzyszącym wycieczkom do Oświęcimia, Krakowa
czy Zakopanego – te miasta konkurencyjnie wiodą prym nad Wadowicami,
 głównym powodem ich „wyższości” są możliwości finansowe dotyczące organizowania
dużych przedsięwzięć kulturalnych i artystycznych – Wadowicom mają „wizytówkę”
turystyczną i religijną, nie mają natomiast „wizytówki” kulturalnej, która mogłaby
zatrzymać turystę na dłużej,
 nadzieją na rozwój dostrzeganą przez uczestników spotkania jest utworzenie zalewu,
który powstaje od wielu lat przy zaporze w pobliskiej miejscowości Świnna Poręba.
Druga część spotkania dotyczyła stylów uczestnictwa w kulturze i rozpoczęła się
od rozmowy na temat tego, gdzie mieszkańcy spędzają swój czas wolny. Oprócz wypowiedzi
„oczywistych”, mówiących o siedzeniu w domu przed telewizorem czy komputerem,
pojawiły się także głosy dotyczące wzrastającej ilości osób preferujących wypoczynek
aktywny. Zdaniem uczestników w Wadowicach – w porównaniu do innych miast sąsiednich
– znacząco wzrasta ilość osób spacerujących, jeżdżących na nartach i rowerach, chodzących
po górach czy biegających. Tendencja rozwojowa tego obszaru została oceniona pozytywnie,
warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że tego rodzaju aktywności obecnie powstają
spontanicznie – nie są to wydarzenia zorganizowane przez instytucje, co może wyznaczać
nowe kierunki działań dla nich.
Dalsza część dyskusji toczyła się wokół tematyki muzycznego undergroundu, subkultur
młodzieżowych i ich aktywności. Uczestnicy spotkania zwrócili uwagę na spadkową
tendencję w ilości zespołów rockowych czy składów hiphopowych – jeszcze kilka lat wstecz
Wadowice były miejscem aktywności niezliczonych tego typu inicjatyw. Zwrócono uwagę
na problem z finansowaniu tych przedsięwzięć i udostępnianiu przestrzeni do pracy
i eksperymentowania dla młodych osób. Zdaniem uczestników spotkania prowadzi
to do sytuacji, w której młodzi ludzie nie widzą sensu swojej działalności, nie widzą
możliwości pójścia „o krok dalej”, w związku z czym brakuje im motywacji do działania.
Bardzo podobna tendencja przejawia się także w dziedzinie twórczości ludowej
i regionalnej. Osoby na spotkaniu reprezentujące te środowiska twórcze zwracały uwagę
4
na problemy lokalowe – nie tylko jeśli chodzi o samo miejsce tworzenia, ale także
składowania dzieł.
Ostatnia część spotkania została poświęcona zaniechaniom i rzeczom „wykluwającym się”
w lokalnej kulturze:
a) zaniechania:
 brak współpracy pomiędzy podmiotami kultury przy organizacji wydarzeń („rada
miasta osobno, kościół osobno, centrum kultury osobno”),
 zrezygnowanie z organizowania „Festiwalu Papieskiego” na dużą skalę,
umożliwiającego także prezentowanie różnych dziedzin działalności artystycznej
(przede wszystkim teatru i sztuk plastycznych),
 brak partnerstwa i znaczącej współpracy między sektorami publicznym, prywatnym
i pozarządowym,
 ignorowanie w działalności kulturalnej innych, znaczących dla regionu postaci (Jędrzej
Wowro, Emil Zegadłowicz, Franciszek Suknarowski) i miejsc (Dwór Emila Zegadłowicza
w pobliskim Gorzeniu),
 odstąpienie od organizowania wydarzeń kulturalnych w Parku Miejskim – to miejsce
stało się jedynie punktem kilkuminutowego spaceru;
b) rzeczy „wykluwające się”:
 Młyn Jazz Festiwal – wydarzenie organizowane przez prywatny Hotel&Spa Młyn Jacka
we współpracy z Wadowickim Centrum Kultury,
 Inicjatywy teatralne, głównie Teatr PRÓG, który prezentuje swoją twórczość w kraju
i za granicą przez co Wadowice zaczynają być kojarzone także z tym obszarem,
 Potencjał płynący z dużych rozmiarów wadowickiego rynku, co przy dobrej organizacji
może pozwalać na tworzenie wydarzeń na dużą skalę,
 Bulwary nad rzeką Skawą – miejsce przyjazne dla spacerów i organizowania wydarzeń
w plenerze,
 Letnie koncerty z restauracji „Ogrodowa”, które rozpoczęły się kilka lat temu jako
niewielka impreza, teraz przyciągająca całe rzesze mieszkańców Gminy,
 Wolontariat WCK, zrzeszający ponad 35 młodych osób zaangażowanych w animowanie
kultury w mieście.
W podsumowaniu moderator spotkania, Marek Sztark, zwrócił uwagę na fakt, że w wielu
dziedzinach kultury Wadowice mają swoją bardzo wyraźną niszę, jednak wymaga ona
dopełnienia. Moderator wyraził również zdziwienie tym, że w Wadowicach istnieje tylko
jedna organizacja pozarządowa bezpośrednio zajmująca się kulturą.
5
Zdobywanie pisemnych niestandaryzowanych
wypowiedzi
W ramach tej techniki badawczej przygotowano specjalny szablon „Pamiętnika
Kulturalnego”. Wydrukowano dokładnie 100 egzemplarzy, z czego po rozdystrybuowaniu
do konkursu zgłoszone zostały 2 „Pamiętniki…”.
W konkursie wzięły udział dwie dziewczyny w wieku 17 i 18 lat, zamieszkujące miasto
Wadowice i uczące się w Liceum Ogólnokształcącym im. M. Wadowity w Wadowicach.
W „Pamiętniku…” należało zrelacjonować trzy wydarzenia kulturalne, w których brało się
udział w okresie od stycznia 2012 do maja 2013 roku oraz trzy wydarzenia z okresu
od czerwca 2013 do 10 lipca 2013 roku. Ponadto, było również miejsce na tzw. „Wydarzenie
Marzenie”, czyli zaprojektowanie swojej wizji kulturalnej imprezy oraz „Radosną Twórczość”,
gdzie właściciel „Pamiętnika…” miał za zadanie w plastyczny sposób przedstawić swoją
odpowiedź na pytanie „co to jest kultura?”.
Wśród relacjonowanych wydarzeń należy zwrócić uwagę na fakt, że opisywano przede
wszystkim imprezy organizowane lub współorganizowane przez WCK:
 koncerty „WadRock” tworzone przez Wolontariat WCK,
 spotkania Teatralne „Zgraja”,
 spektakle Teatru PRÓG i Teatru PRÓG Junior,
 „Noc Horrorów” w Kinie Centrum.
Wydarzenia oceniane były pozytywnie – znalazły się jednak także opinie krytyczne,
zwracające uwagę na interesujący aspekt wydarzeń kulturalnych, tzn. zawieranie relacji
międzyludzkich. Autorkom „Pamiętników…” w relacjonowanych wydarzeniach brakowało
możliwości rozmowy i spotkań z artystami, elementów integrujących uczestników
wydarzenia, swobody i otwartości.
Co ciekawe, kwestia ta została poruszona przez obie autorki przy projektowaniu swojego
wydarzenia w rubryce „Wydarzenie Marzenie”. Pierwsza z nich opisując wymarzony festiwal
muzyczny pisała o ludziach, których „łączy miłość do muzyki”, o możliwości tego, aby
uczestnicy festiwalu „żyli razem przez kilka dni” oraz o warsztatach prowadzonych
„przez uczestników dla uczestników”. Natomiast druga z autorek, tworząc wizję wydarzenia
„Upon the stars” (kino plenerowe w Parku Miejskim połączone z koncertem tanecznym),
pisała o „wspólnym pikniku, oglądaniu nieba i tańcach” w romantycznej atmosferze.
6
Obserwacja etnograficzna
Obserwacja dzieliła się na 3 części:
 warsztaty fotograficzne w Kleczy Dolnej i Górnej
 warsztaty fotograficzne w Choczni
 wspólne zajęcia w WCK i przygotowywanie wystawy.
Dzieci i młodzież z dwóch w/w sołectw najpierw spacerowała z aparatami fotograficznymi
po swoich miejscowościach, gdzie za zadanie mieli uchwycić to, co „nieoczywiste” oraz
fotografować ludzi i krajobrazy przy użyciu ramek z dopasowanym opisem.
Pierwszym, ważnym wnioskiem diagnostycznym jest konieczność zintensyfikowania działań
dla Kleczy Dolnej i Górnej – mimo użycia jednakowych środków promocji (plakaty, kontakt
ze szkołami i nauczycielami, parafiami, domami strażaka) w warsztatach z tego sołectwa
wzięły udział jedynie 2 osoby, podczas gdy z Choczni – aż 15. Ważne tym samym jest
pielęgnowanie dobrych relacji kulturalnych z mieszkańcami Choczni.
W przypadku warsztatów należy zaznaczyć, że były one jedynie pretekstem do rozmów,
tworzenia związków i współpracy. We wspólnych dyskusjach na temat potrzeb dzieci
i młodzieży również można zauważyć znaczną dysproporcję pomiędzy sołectwami: uczestnicy
warsztatów z Choczni podkreślali, że w ich miejscowości brakuje dla nich zajęć kulturalnych
(od wokalnych, poprzez taneczne, teatralne, plastyczne, aż po fotograficzne i inne). Ich czas
wolny po szkole jest głównie zagospodarowany przez rodziców (pomoc w pracach
domowych, ogrodzie itp.), wyjazdy na zajęcia do pobliskich Wadowic uważane są głównie za
zbyt czasochłonne, co uniemożliwia branie w nich udziału. Z kolei uczestnicy z Kleczy
podkreślali, że w ich miejscowości istnieje możliwość brania udziału w licznych zespołach
zainteresowań, jednak jest to środowisko stosunkowo zamknięte i prezentowanie dorobku
tych zespołów ogranicza się jedynie do samej Kleczy.
Podczas wspólnych zajęć w Wadowicach instruktor warsztatów – Marek Sztark – zwrócił
uwagę na problem, który łączy uczestników warsztatów z obu miejscowości – znaczące braki
w umiejętnościach czysto manualnych, jak choćby odpowiednie zagospodarowanie miejsca
na papierze, aby zmieścić czytelny napis, wycinanie, klejenie papieru itp. Wyznacza
to kierunek, w jakim powinny zmierzać działania edukacyjne i kulturalne dla tych
miejscowości.
7
Otwarte Czwartki
Spotkania organizowane były w każdy czwartek czerwca 2013 roku w godzinach 17:00 –
20:00 z Restauracji „Ogrodowa” w Wadowicach. Osoby zainteresowane rozmową o kulturze
w Gminie Wadowice miały możliwość spotkania się z pracownikami WCK oraz podzielenia się
swoimi opiniami. Wykorzystywano szereg „wabików”: darmowa herbata i kawa, cukierki,
karteczki ze zdaniami do dokończenia na tematy kulturalne, smycze na klucze itp.
Bezpośrednio z pracownikami WCK rozmawiało 21 osób, 35 osób wypełniło i oddało
karteczki z dokończonymi zdaniami. Podobnie jak w przypadku spotkania „focus group
interview”, również podczas Otwartych Czwartków pojawiło się wiele opinii, jednak
nie wszystkie z nich powtarzały się i „wracały” w rozmowach i na karteczkach. Dlatego,
w niniejszym zestawieniu, wymienione zostaną jedynie te, które pojawiały się kilkakrotnie
i pobudzały dyskusje:
 Wadowickie Centrum Kultury kojarzone jest przede wszystkim z obecnością Kina Centrum
(spora część odbiorców nie wie, że w WCK dzieje się coś więcej poza seansami w Kinie)
i Dyskoteką Nocną (wobec której podkreślano, że jest wydarzeniem pielęgnującym niskie,
mało ambitne gusta muzyczne, co wymaga zdecydowanej poprawy),
 w Wadowicach brakuje wydarzeń na dużą skalę i koncertów gwiazd pop-kultury,
 wystawy (obrazów, rzeźby itp.) w Gminie Wadowice mają z reguły charakter archaiczny,
nie podążają za duchem współczesnego muzealnictwa i wystawiennictwa (eksponaty
interaktywne, kąciki dla dzieci itp.) – jest to oceniane negatywnie,
 na terenie Gminy Wadowice istnieją inicjatywy organizowane przez Koła Gospodyń
Wiejskich, gdzie osoby starsze uczą osoby młodsze np. haftowania – spotyka się
to z dużym zainteresowaniem,
 kultura ludowa, regionalna i folkowa są zaniedbane i zapomniane w działalności
kulturalnej w Gminie,
 w kulturze Gminy Wadowice ignorowane są imprezy „kalendarzowe” (np. Noc
Świętojańska) – to obszar, który koniecznie trzeba wypełnić, całe rodziny z reguły mają
wówczas czas wolny, a jest on niezagospodarowany,
 instytucje kultury powinny „zapanować” nad sztuką ulicy w Wadowicach (graffiti, murale
itp.) – ten nurt w kulturze funkcjonuje całkowicie poza nurtem oficjalnym, co zuboża jego
poziom,
 mieszkańcom w imprezach kulturalnych często przeszkadza, że są one mieszanką zbyt
wielu aktywności – często brakuje ujednolicenia tematycznego,
 coraz więcej mieszkańców Gminy preferuje wypoczynek aktywny i uprawia sporty,
jest to jednak środowisko całkowicie niescalone i nie posiada żadnych liderów (zwłaszcza
wśród rowerzystów), nie organizuje się również wydarzeń dla tych środowisk,
8
 podczas gdy dzieci są wysyłane na zajęcia pozalekcyjne, czas rodziców jest
niezagospodarowany – interesującym byłoby organizowanie zajęć dla dzieci i rodziców
razem,
 wielokrotnie w rozmowach powracał temat kina plenerowego w Wadowicach,
w miejscach takich jak Park Miejski czy Bulwary – ważniejszy od samego filmu jest sam
fakt wspólnego spotkania na wolnym powietrzu w sposób zorganizowany i celowy,
 miejscami zaniedbanymi przy organizacji wydarzeń kulturalnych są kościoły – zdaniem
mieszkańców to miejsca, w których należy organizować interesujące, tematyczne
koncerty, zwłaszcza w takim mieście jak Wadowice.
9
PODSUMOWANIE
Celem diagnozy nie było zdobycie wykazów ilościowych, jednak jakościowa ocena
dotychczasowych działań i wyznaczenie nowych kierunków w aktywnościach kulturalnych
prowadzonych przez Wadowickie Centrum Kultury na terenie Gminy Wadowice. Uzyskane
wyniki dostarczają wiedzy na temat środowisk społecznych, które wymagają zaktywizowania,
miejsc, które należy wykorzystywać przy organizacji wydarzeń oraz dziedzin działalności
kulturalnej, wobec których mieszkańcy Gminy wyrażają swoje potrzeby i oczekiwania.
Materiały zebrał i opracował:
Michał Brańka
10