Finanse samodzielnych samorzČdowych publicznych zakďadów

Problemy ZarzÈdzania, vol. 13, nr 2 (53), t. 2: 129 – 149
ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
Finanse samodzielnych
samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej
po wejĂciu wb ĝycie ustawy ob dziaïalnoĂci leczniczej
Nadesïany: 26.02.15 | Zaakceptowany do druku: 17.06.15
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz*
Celem artykuïu jest przedstawienie wybranych problemów gospodarki finansowej sspzoz wb Polsce po
wejĂciu ustawy obdziaïalnoĂci leczniczej. Pomimo poprawy wyniku finansowego wbanalizowanym okresie
liczba jednostek zamykajÈcych dziaïalnoĂÊ stratÈ nie moĝe byÊ traktowana jako margines rzeczywistoĂci,
gdyĝ jest nadal niepokojÈco zbyt duĝa. Wymiernym wyrazem tego stanu rzeczy jest utrzymujÈcy siÚ
ujemny wynik finansowy oraz wysoki poziom zobowiÈzañ oraz naleĝnoĂci zbtytuïu sprzedaĝy Ăwiadczeñ
zdrowotnych. Autor dokonuje analizy sytuacji finansowej tych jednostek, ich zasobów majÈtkowych
ib struktury kapitaïowej oraz przychodów ib kosztów ich uzyskania. Zwraca uwagÚ na wysoki poziomu
zobowiÈzañ oraz naleĝnoĂci oraz ich wpïyw na wynik finansowy.
Sïowa kluczowe: majÈtek trwaïy ibobrotowy, fundusz wïasny, wynik finansowy, rachunek strat ibzysków,
zobowiÈzania ib naleĝnoĂci za usïugi zdrowotne.
Finance of independent local government public healthcare units
after implementation of Medical Activity Act
Submited: 26.02.15 | Accepted: 17.06.15
The paper aims at presenting chosen financial management problems of independent local government
public healthcare units in Poland after the implementation of the Medical Activity Act. Despite an improvement in financial results in the relevant period, the number of units ending the year with abloss cannot
be treated as only incidental since the volume is still worryingly too high. A notable consequence of
that situation is continuously negative financial result and high level of receivables and liabilities deriving
from the sale of health services. The author makes an analysis of financial situation of the units, their
property, capital structure, income and costs of generating it. The paper stresses high level of receivables
and liabilities, highlighting their impact on units’ financial results.
Keywords: fixed and current assets, equity, financial result, income and loss account, receivables and
liabilities for health services.
JEL: I18
*
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz – dr, Collegium Mazovia Innowacyjna Szkoïa Wyĝsza wb Siedlcach.
Adres do korespondencji: Collegium Mazovia Innowacyjna Szkoïa Wyĝsza wb Siedlcach, ul. Wintera 16,
08-110 Siedlce; e-mail: [email protected].
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz
1. Wprowadzenie
SamorzÈdowe samodzielne publiczne zakïady opieki zdrowotnej (dalej
sspzoz) prowadzÈ dziaïalnoĂÊ leczniczÈ na podstawie przepisów ustawy zbdnia
15 kwietnia 2011 r. ob dziaïalnoĂci leczniczej (dalej u.d.l.). Przepis art. 16
ustb 1b u.d.l. kwalifikuje dziaïalnoĂÊ leczniczÈ jako dziaïalnoĂÊ regulowanÈ
wbrozumieniu przepisów ustawy obswobodzie dziaïalnoĂci gospodarczej. Zgodnie zb art. 64 ust 1 u.s.d.g. jeĝeli przepis odrÚbnej ustawy stanowi, ĝe dany
rodzaj dziaïalnoĂci jest dziaïalnoĂciÈ regulowanÈ wbrozumieniu u.s.d.g., przedsiÚbiorca moĝe wykonywaÊ tÚ dziaïalnoĂÊ, jeĝeli speïnia szczególne warunki
okreĂlone przepisami tej odrÚbnej ustawy, ib po uzyskaniu wpisu wb rejestrze
dziaïalnoĂci regulowanej. Oznacza to, ĝe dziaïalnoĂÊ lecznicza jest regulowanÈ
dziaïalnoĂciÈ gospodarczÈ wbrozumieniu art. 2 u.s.d.g. Przepis art. 4 ust 1bu.d.l.
wymienia podmioty lecznicze, wbpierwszej kolejnoĂci przedsiÚbiorców wbrozumieniu przepisów u.s.d.g., abw nastÚpnej samodzielne publiczne zakïady opieki
zdrowotnej. W Ăwietle powoïanej ustawy: jeĝeli podmiot leczniczy wykonuje
dziaïalnoĂÊ gospodarczÈ, czyli dziaïalnoĂÊ wb rozumieniu art. 2 u.s.d.g., to
uznaÊ naleĝy, ĝe podmiot ten ma status przedsiÚbiorcy1. Za tym, ĝe spzoz
ma status przedsiÚbiorcy przesÈdza charakter dokonywanych czynnoĂci prawnych ibfaktycznych (Zemke-Górecka, 2010, s. 252). ¥wiadczenia wykonywane
przez ten podmiot wb ramach dziaïalnoĂci leczniczej majÈ charakter ciÈgïy,
zorganizowany2. Wprawdzie wbu.d.l. nie ma przepisu, który uznaje sspzoz za
osobÚ prawnÈ, wb rozumieniu art. 33 k.c., co jest bezwzglÚdnym warunkiem
posiadania przez jednostkÚ organizacyjnÈ osobowoĂci prawnej, to jednak uznaÊ
naleĝy takÈ jednostkÚ za osobÚ prawnÈ. Przepis art. 431 Kodeksu cywilnego za
przedsiÚbiorcÚ uznaje podmiot prowadzÈcy we wïasnym imieniu dziaïalnoĂÊ
gospodarczÈ lub zawodowÈ. Przepis ten nie definiuje jednak pojÚcia „dziaïalnoĂci gospodarczej”, co oznacza, iĝ odsyïa wbtym zakresie do uniwersalnej definicji zawartej wbart. 2 u.s.d.g.3. Uznaje siÚ, ĝe samodzielne publiczne zakïady
opieki zdrowotnej nie sÈ osobami prawnymi, rozwaĝyÊ zatem trzeba, czy sÈ
one jednostkami organizacyjnymi, którym ustawa przyznaje zdolnoĂÊ prawnÈ.
Fakt, ĝe stanowiÈ one jednostki organizacyjne, jest wbĂwietle postanowieñ u.d.l.
oczywisty, natomiast kwestia zdolnoĂci prawnej takich zakïadów nie zostaïa
wprost przesÈdzona przepisami ustawy. ZauwaĝyÊ jednak trzeba, ĝe zgodnie
zb art.b 52 u.d.l. zakïad taki posiada Ărodki ib uzyskuje przychody, zb których
pokrywa koszty dziaïalnoĂci ibreguluje zobowiÈzania. Zgodnie z art.b54bu.d.l.
posiada on równieĝ majÈtek wïasny, którym samodzielnie gospodaruje, moĝe
aktywa zbywaÊ, jak teĝ oddawaÊ je wb najem, dzierĝawÚ, uĝytkowanie lub
uĝyczenie, jakkolwiek na zasadach okreĂlonych przez podmiot tworzÈcy. Na
mocy art. 55 ustawy spzoz moĝe zawieraÊ umowy prowadzenia odpïatnej dziaïalnoĂci leczniczej, uzyskiwaÊ Ărodki finansowe zbdarowizn, zapisów ibspadków.
Przytoczone przepisy dajÈ podstawÚ do jednoznacznego wniosku, ĝe sspzoz
uczestniczÈ wb obrocie cywilnym ib stajÈ siÚ podmiotem praw ib obowiÈzków,
ab zatem posiadajÈ zdolnoĂÊ prawnÈ4.
130
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
Finanse samodzielnych samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej…
2. Wydatki jednostek samorzÈdu terytorialnego
na tle wydatków ogóïem na ochronÚ zdrowia
Wydatki na ochronÚ zdrowia, tj. wydatki bieĝÈce ib inwestycyjne wyniosïy wb 2012 r. 107,8 mld zï ib stanowiïy 6,75% PKB (99,5 mld zï ib 7,02%
PKB wb 2010 r.). Z kolei bieĝÈce wydatki publiczne wyniosïy 77,770 mldb zï
ib stanowiïy 4,43% PKB (66,5 mld zï ib 4,7% PKB wb 2010 r.). WartoĂci
podstawowych kategorii Narodowego Rachunku Zdrowia opisanych przez
funkcjÚ usïug ochrony zdrowia, pïatników ib dostawców usïug zdrowotnych wb podziale na wydatki publiczne (instytucje rzÈdowe ib samorzÈdowe, NFZ, ZUS, KRUS) oraz wydatki sektora prywatnego przedstawia tabela 1. Wydatki publiczne zb budĝetu pañstwa na ochronÚ zdrowia
wb 2012 r. wb stosunku do 2010 r. wzrosïy ob 26,8%, ale jednak zmniejszyï
siÚ ich udziaï wb strukturze PKB (0,2 punkt proc.). Widoczna jest tendencja zmniejszania udziaïu wydatków zb budĝetu pañstwa na zdrowie
publiczne.
PorównujÈc wielkoĂÊ wydatków na ochronÚ zdrowia zb dynamikÈ PKB
(wartoĂÊ wyraĝonÈ wb cenach bieĝÈcych), naleĝy stwierdziÊ, ĝe wb 2012 r.
wb stosunku do 2010 r. wystÈpiïa tendencja wzrostu dynamiki PKB nad
dynamikÈ publicznych wydatków bieĝÈcych na ochronÚ zdrowia. Wzrost
PKB wb 2012 r. wb stosunku do 2010 r. byï wyĝszy aniĝeli dynamika wzrostu zarówno wydatków publicznych ogóïem na ochronÚ zdrowia (wzrost
ob 6,3 punktu proc.) ib prywatnych wydatków bieĝÈcych (3,8 punktu proc.)
Wydatki ogóïem na ochronÚ zdrowia byïy niĝsze wb stosunku do dynamiki
PKB (4,34 punktu proc.). WartoĂÊ wydatków prywatnych na ochronÚ zdrowia, tj. gospodarstw domowych, organizacji non profit oraz przedsiÚbiorstw
wb2012 roku wbstosunku do roku 2010 wzrosïa ob15,22 %, zaĂ udziaï wydatków gospodarstw domowych ulegï wzrostowi do 1,90% PKB (w 2010 r.
– 1,85% PKB). Zaznaczyï siÚ znaczny wzrost wydatków inwestycyjnych
(wzrost ob 7,6%).
SpoĂród zadañ realizowanych przez jednostki samorzÈdu terytorialnego
wydatki na ochronÚ zdrowia wb latach 2010 ib 2012 ksztaïtowaïy siÚ na doĂÊ
niskim poziomie, gdyĝ stanowiïy odpowiednio: 0,25% ib 0,26% wb PKB. Za
pozytywny uznaÊ naleĝy znaczny wzrost wydatków tych jednostek wb2012br.
wb stosunku do roku 2010 (o 15,27%).
Z kolei wb 2012 r. struktura wydatków bieĝÈcych ponoszonych przez
poszczególnych pïatników ksztaïtowaïa siÚ nastÚpujÈco: instytucje rzÈdowe ib samorzÈdowe ïÈcznie zb NFZ – 70,0%, sektor prywatny – 30,0%
(w roku 2010 odpowiednio 71,7 ib 28,3%). W ramach wydatków publicznych 90,8% stanowiïy wydatki ponoszone przez NFZ, natomiast wbsektorze
prywatnym najwiÚkszy strumieñ wydatków pochodziï zbgospodarstw domowych (81,0%).
W Narodowym Rachunku Zdrowia, obok wydatków bezpoĂrednich
na ochronÚ zdrowia, wystÚpuje grupa wydatków powiÈzanych zb ochronÈ
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
131
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz
Wyszczególnienie
1
1. Produkt krajowy brutto
2010
2012
mln zï
% PKB
mln zï
2
3
4
Dynamika
4:2
% PKB
(wb %)
5
1b 416 585
100,00
2. Publiczne wydatki bieĝÈce,
zb tego:
66 500
4,69
70 770
4,43
106,43
Wydatki budĝetu pañstwa
1 880
0,13
2 384
0,15
126,81
Wydatki budĝetów jednostek
samorzÈdu terytorialnego
3b 547
0,25
4b 097
0,26
115,51
Fundusze ubezpieczeñ spoïecznych
61 074
4,31
64 290
4,03
105,27
3. Prywatne wydatki bieĝÈce,
zb tego:
26 274
1,85
30 271
1,90
115,22
Wydatki bezpoĂrednie gospodarstw domowych
22b 001
1,55
24b 517
1,54
111,44
Inne wydatki prywatne na
ochronÚ zdrowia
4b 273
0,30
5 754
0,36
134,66
92 775
6,55
101 042
6,33
108,91
6 710
0,47
6 761
0,42
100,76
99 485
7,02
107 802
6,75
108,36
4. Razem wydatki bieĝÈce
Inwestycje
5. Wydatki ogóïem na ochronÚ
zdrowia
1b 596 378 100,00
6
112,70
Tabela 1. Wydatki ogóïem na ochronÚ zdrowia wb 2010 ib 2012 roku. ½ródïo: opracowanie
na podstawie GUS, „Zdrowie ib ochrona zdrowia wb 2011 r.”, Warszawa 2012, s. 135.
zdrowia. NaleĝÈ do niej wydatki inwestycyjne, ab takĝe nakïady polegajÈce
na dostarczaniu strumieni pieniÚĝnych, wydatki na ksztaïcenie personelu
medycznego oraz na badania ibrozwój wbochronie zdrowia. Wydatki powiÈzane zbochronÈ zdrowia wynosiïy wb2010 r. – 46,4 mld zï, co stanowiïo 3,28%
PKB, zaĂ wb roku 2012 – 48,5 mld zï, co stanowiïo 3,03% PKB. Wb wydatkach powiÈzanych zb ochronÈ zdrowia dominujÈca jest grupa nakïadów na
administracjÚ ib dostarczanie Ăwiadczeñ pieniÚĝnych (78,94% – 2,2 p.proc.
wiÚcej wb stosunku do 2010 roku, tzn. ob 2714 mln zï).
Wydatki powiÈzane zbochronÈ zdrowia oraz wydatki bieĝÈce na ochronÚ
zdrowia ogóïem stanowiïy wb 2010 r. kwotÚ 139,2 mld zï (9,8% PKB), zaĂ
wb 2012 r. kwotÚ 149,6 mld zï, czyli 9,6% PKB.
Z analizy danych wynika ograniczanie udziaïu pañstwa wb finansowaniu
Ăwiadczeñ opieki zdrowotnej na rzecz wzrostu udziaïu wydatków prywatnych
na ochronÚ zdrowia. Podstawowym ěródïem finansowania wydatków sspzoz
sÈ Ărodki otrzymane zbNFZ zbtytuïu sprzedaĝy usïug. Wydatki dokonywane
przez sspzoz stanowiÈ ponad poïowÚ ïÈcznych wydatków publicznych na
132
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
Finanse samodzielnych samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej…
2010
2012
mln zï
%
mln zï
%
Dynamika
4:2
(w %)
2
3
4
5
6
Wyszczególnienie
1
Wydatki ogóïem, wb tym:
46 404 100,00 48 546 100,00
104,62
Inwestycje
6 710
14,46
6 761
13,93
100,76
Ksztaïcenie ib szkolenie medyczne
1 845
3,98
1 249
2,57
67,70
Badanie ib rozwój ochronie zdrowia
ib kontrola ĝywnoĂci
1 877
4,03
1b 866
3,84
99,42
76,74 38b 323
78,94
107,63
Administracja ib dostarczanie Ăwiadczeñ
pieniÚĝnych
35b 609
Tabela 2. Wydatki powiÈzane zb ochronÈ wb 2010 ib 2012 roku. ½ródïo: opracowanie na
podstawie GUS, „Zdrowie ib ochrona zdrowia wb 2011 r.”, Warszawa 2012, s. 135.
ochronÚ zdrowia (okoïo 51,2%). Z kolei wedïug danych NFZ wb latach
2010–2013 liczba zmniejszyïa siÚ zb37 566,6 tys. do 35 549,9 tys. osób uprawnionych do Ăwiadczeñ zdrowotnych (NIK 2013).
3. Zasoby majÈtkowe sspzoz ib ěródïa ich finansowania
wb latach 2009–2013
Podstawowym elementem sprawozdania finansowego sspzoz jest bilans
sporzÈdzony wb ujÚciu wartoĂciowym wb okreĂlonej formie oraz rachunek
zysków ibstrat. Ich forma uregulowana jest prawnie ustawie obrachunkowoĂci.
Bilans sspzoz jest syntetycznym, dwustronnym zestawieniem aktywów ibpasywów. Przedstawia realny oraz zgodny ze stanem faktycznym stan aktywów
ibpasywów na koniec roku obrotowego. Struktura majÈtku sspzoz ma istotny
wpïyw na ksztaïtowanie siÚ sytuacji finansowej. BezpoĂrednio do osiÈgania zysku przyczynia siÚ majÈtek obrotowy, który poprzez udziaï wb ruchu
okrÚĝnym Ărodków tworzy nowÈ wartoĂÊ przy kaĝdym obrocie. WiÚkszy
udziaï majÈtku obrotowego wb strukturze majÈtku zwiÚksza tzw. pïynnoĂÊ
majÈtkowÈ. Naleĝy podkreĂliÊ, ĝe sspzoz ma pewnÈ moĝliwoĂÊ ksztaïtowania
struktury swojego majÈtku, ibzbtej moĝliwoĂci powinno korzystaÊ. StrukturÚ
majÈtku wb duĝym stopniu ksztaïtuje jednak charakter sspzoz, wb których
dominujÈ jednak aktywa trwaïe.
Aktywa to kontrolowane przez jednostkÚ zasoby majÈtkowe obrzetelnie
okreĂlonej wartoĂci, powstaïe wbwyniku przeszïych zdarzeñ, które spowodujÈ
wb przyszïoĂci wpïyw do jednostki korzyĂci ekonomicznych. UwzglÚdniajÈc
przy ich podziale kryterium pïynnoĂci, moĝemy wyróĝniÊ: aktywa trwaïe
ib aktywa obrotowe. CechÈ charakterystycznÈ aktywów trwaïych jest dïugi
okres uĝytkowania, czÚsto wyïÈczenie zbobrotu oraz wysoka ich wartoĂÊ uĝytkowa. W skïad aktywów trwaïych wchodzÈ: wartoĂci niematerialne ibprawne,
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
133
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz
rzeczowe aktywa trwaïe, naleĝnoĂci ib inwestycje krótkookresowe oraz dïugoterminowe rozliczenia miÚdzyokresowe. W skïad majÈtku obrotowego,
który uczestniczy wbcyklicznie powtarzajÈcych siÚ procesach gospodarczych
ob okresach nieprzekraczajÈcych jednego roku zalicza siÚ Ărodki ob róĝnym
charakterze. Aktywa obrotowe cechuje stosunkowo szybki okres zamiany
na Ărodki pieniÚĝne, uczestniczÈ wbciÈgïej rotacji, przyjmujÈc zbkaĝdym etapem innÈ postaÊ MajÈ one wyraz finansowy (gotówka, papiery wartoĂciowe,
naleĝnoĂci, rozliczenia miÚdzyokresowe) oraz rzeczowy (zapasy materiaïów,
towarów, wyrobów gotowych, póïproduktów itp.). Skïadniki majÈtku obrotowego ob rzeczowym charakterze wymagajÈ nie tylko ponoszenia kosztów
zamroĝonego wb nich kapitaïu. Ich utrzymanie obciÈĝone jest wiÚkszym
ryzykiem finansowym aniĝeli wystÚpujÈce przy skïadnikach majÈcy charakter wyïÈcznie finansowy. W skïad aktywów obrotowych wchodzÈ: zapasy,
do których zalicza siÚ: materiaïy, póïfabrykaty, wyroby gotowe, towary.
KolejnÈ grupÚ Ărodków obrotowych stanowiÈ naleĝnoĂci krótkoterminowe,
czyli kwoty wymagalne zb tytuïu dostaw ib usïug, nienaleĝnie od terminów
pïatnoĂci. W bilansie wykazane inwestycje krótkoterminowe ujmujÈ: papiery
wartoĂciowe (czeki, akcje, obligacje oraz lokaty bankowe). Ich wielkoĂÊ ma
istotny wpïyw na pïynnoĂÊ finansowÈ.
Jednostki samorzÈdu terytorialnego dysponujÈ majÈtkiem ob znacznej
wartoĂci. Wedïug danych Ministerstwa Zdrowia JST wb latach 2010–2013
dysponowaïy odpowiednio: 1269 ib1253, 1139 ib1159 samorzÈdowymi samodzielnymi zakïadami opieki zdrowotnej (w okresie tym ubyïo 110 jednostek)5 ob wartoĂci aktywów trwaïych odpowiednio: 16,4 mld zï, 17,7 mldb zï,
18,8b mldb zï, 19,2 mld zï ib 19,8 mld zï. Z danych zawartych wb tabeli 3
wynika, ĝe wb2013 r. wbstosunku do 2010 r. nastÈpiï wzrost aktywów trwaïych
ob11,8%. Najwyĝszy wzrost nastÈpiï wbroku 2011 (o 6,0%), najniĝszy wbroku
2012 wb stosunku do 2011 roku (o 1,9%). Aktywa trwaïe wb sumie aktywów ogóïem stanowiïy wblatach 2010 ib2013 odpowiednio: 74,18%, 75,30%,
75,5% ib75,5%, zaĂ aktywa obrotowe stanowiïy wbstrukturze aktywów ogóïem
odpowiednio: 25,8%, 24,70% 24,5% ib 24,5%. W 2013 r. wb stosunku do
roku 2013 nastÈpiïy nieznaczne zmiany zarówno wbdynamice, jak ibwartoĂci
poszczególnych grup aktywów. W roku 2013 roku nastÈpiï jednak znaczÈcy
wzrost naleĝnoĂci krótkoterminowych, tj. naleĝnoĂci zbtytuïu dostaw ibusïug,
niezaleĝnie od umówionego terminu zapïaty, oraz pozostaïych naleĝnoĂci
wymagalnych wb ciÈgu 12 miesiÚcy od dnia bilansowego (o oraz krótkoterminowych rozliczeñ miÚdzyokresowych (o 17,8%)
½ródïa finansowania aktywów sspzoz, czyli pasywa okreĂlajÈ: fundusz
zaïoĝycielski ibfundusz zakïadu (fundusz wïasny). Fundusz zaïoĝycielski stanowi wartoĂÊ wydzielonej zakïadowi czÚĂci mienia komunalnego, zaĂ fundusz
zakïadu stanowi wartoĂÊ majÈtku zakïadu po odliczeniu funduszu zaïoĝycielskiego. Fundusz zaïoĝycielski sspzoz zwiÚkszajÈ, przekazane zbbudĝetu JST,
dotacje na cele rozwojowe oraz dary majÈce charakter aktywów trwaïych
lub przeznaczone na cele rozwojowe. Fundusz zakïadu zwiÚkszajÈ natomiast
134
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
Finanse samodzielnych samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej…
zysk netto ibkwoty zwiÚkszajÈce wartoĂÊ aktywów trwaïych wynikïe zbustawowego przeszacowania tych aktywów. Z kolei fundusz ten ulega zmniejszeniu
obstratÚ netto oraz kwotÚ zmniejszenia wartoĂci aktywów trwaïych, bÚdÈcego
skutkiem ustawowego przeszacowania tych aktywów. ZobowiÈzania sspzoz
to wynikajÈce zb przeszïych zdarzeñ obowiÈzki wykonania przez jednostkÚ
okreĂlonych Ăwiadczeñ na rzecz wierzyciela. ZobowiÈzania dïugoterminowe
to zobowiÈzania samorzÈdowych zakïadów opieki zdrowotnej ob terminie
wymagalnoĂci powyĝej roku. Rezerwy zbkolei to zobowiÈzania, których termin
wymagalnoĂci ib kwota nie sÈ pewne, ale istnieje moĝliwoĂÊ wiarygodnego
oszacowania tej kwoty. MogÈ byÊ tworzone przykïadowo na zobowiÈzania
zbtytuïu odroczonego podatku dochodowego do zapïaty wbnastÚpnych okresach, straty zb tytuïu operacji gospodarczych wb toku, zobowiÈzañ wynikajÈcych zb zawartych umów ib porozumieñ zb pracownikami. MajÈtek sspzoz byï
finansowany wb latach 2010–2011 odpowiednio w: 59,96% ib 54,96% kapitaïem wïasnym. Z kolei wb latach 2011–2013 r. wartoĂÊ zobowiÈzañ ib rezerw
na zobowiÈzania ksztaïtowaïa siÚ na podobnym poziomie jak w roku 2010
(35,62% 35,62%, 36,4% ib 35,5% wb strukturze sumy pasywów).
Z analizy danych zawartych wbtabeli 3 wynika obniĝenie kapitaïów wïasnych (w 2011 r. wb stosunku do 2010 r. ob 5%). Na tak znaczne obniĝenie
funduszu wïasnego miaï wpïyw wysoki poziom strat, jakimi zamknÚïy swojÈ
dziaïalnoĂÊ samorzÈdowe samodzielne zakïady opieki zdrowotnej na koniec
analizowanego okresu rozliczeniowego. WartoĂÊ kapitaïu wïasnego wbstrukturze finansowania majÈtku obniĝyïa siÚ zbpoziomu okoïo 60% wbroku 2010,
do poziomu 2011 roku okoïo 55%, ib wb latach 2012–2013 odpowiednio do
poziomu: 29,99% ib 30,3%. W tym okresie wystÈpiï znaczÈcy wzrost rozliczeñ miÚdzyokresowych (w stosunku do roku poprzedniego wbroku 2012br.
ob 24,28 p. proc. ib 2013 r. ob 0,54 p. proc.).
W 2011 r. wystÈpiï istotny udziaï rozliczeñ miÚdzyokresowych wbstrukturze
pasywów. Ich udziaï wbstrukturze ěródeï finansowania majÈtku sspzoz wyniósï
wbroku 2011 – 9,42% (wzrost ob203,6% wbstosunku do 2010 r.), zaĂ wb2012br.
wzrósï do poziomu – 33,7% oraz wb 2013 r. do 34,2%. W roku 2013 wb stosunku do roku 2010 dynamika wb tej grupie pasywów wyniosïa aĝ 1b 161,4%
Na tak uksztaïtowanÈ relacjÚ sspzoz kapitaïu wïasnego wblatach 2012–2013
istotny wpïyw miaïo przeksiÚgowanie zb funduszu zaïoĝycielskiego na rozliczenia miÚdzyokresowe przychodów, niezamortyzowanej czÚĂci wartoĂci
poczÈtkowej aktywów trwaïych, otrzymanych nieodpïatnie lub sfinansowanych zbdotacji przed 1 lipca 2011 roku. Zgodnie zbprzepisami art. 57 ustawy
zb dnia 30 sierpnia 1991 r. ob zakïadach opieki zdrowotnej, obowiÈzujÈcymi
do 30 czerwca 2011 r., otrzymane zb budĝetu pañstwa dotacje na remonty,
inwestycje, wbtym zakupy aparatury ibsprzÚtu medycznego, dotacje zbbudĝetów jednostek samorzÈdu terytorialnego na cele rozwojowe zakïadu oraz
dary majÈce charakter aktywów trwaïych lub przeznaczone na cele rozwojowe, naleĝaïo odnosiÊ na zwiÚkszenie funduszu zaïoĝycielskiego spzoz.
W tej sytuacji dotacje inwestycyjne ib darowizny majÈce charakter aktywów
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
135
136
Lata
Struktura
Dynamika
Wyszczególnienie
1
2010
2011
2012
2013
2010
2011
2012
2013
5:4
5:2
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Aktywa trwaïe, wb tym
17 731 512 18 801 462 19 166 291 19 831 916
6 176 484 6 177 585 6 208 356 6 445 395
431 058
467 220
451b 532
471b 265
3 085 846 3 137 638 3b 072 913 3 229 029
2 535 414 2 442 054 2b 543b 562 2 598 834
w%
74,18
25,82
1,80
12,90
10,60
75,30
24,70
1,80
12,60
9,80
75.54
24,46
1,78
12,10
10,02
75,49
24,51
1,79
12,28
9,88
103,5
103,8
100,5
104,4
105,1
111,8
104,3
109,3
104,6
102,9
146 267
0,52
0,52
0,56
0,56
104,2
117,8
23 907 996 24 980 587 25b 374 648 26 277 311
100,00
100,00
100,00
100,00
103,6
109,9
124 166
Pasywa, wb tym
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
Kapitaï (fundusz wïasny)
ZobowiÈzania ib rezerwy
na zobowiÈzania, wb tym:
Rezerwy na zobowiÈzania
ZobowiÈzania dïugoterminowe
ZobowiÈzania krótkoterminowe
Rozliczenia miÚdzyokresowe
w %
130 772
140 349
w %
w tys zï
14 335 716 13 730 687
7 575 506
w%
7 950 203
59,96
54,96
29,86
30,3
104,9
55,5
280 11 249 901 17b 799b 142 18 327 108
588 1 324 751 1 505 667 1 654 014
311 1 804 077 1 998 766 2 132 035
574 5 768 951 5 745 589 5 542 078
2 352 123 8 549 120 8 998 982
40,04
5,13
8,69
22,98
3,24
45,04
5,30
7,23
23,09
9,42
70,14
5,93
7,87
22,64
33,70
69,7
6,3
8,1
21,1
34,2
103,0
109,8
106,7
96,5
105,3
191,5
135,1
102,6
100,9
1b 161,4
23 907 996 24 980 587 25b 374 648 26 277 311
100,00
100,00
100,00
100,00
103,6
109,9
9
1
2
5
572
224
078
494
Tabela 3. Struktura ib dynamika aktywów ib pasywów samorzÈdowych samodzielnych zakïadów opieki zdrowotnej wb latach 2010–2013. ½ródïo:
opracowanie wïasne na podstawie danych Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Biuletyn Statystyczny Ministerstwa Zdrowia, Warszawa
2011, s. 132 ib 133; 2012, s. 120 ib 121; 2013 s.100 ib 101; 2013 s.b 101 ib 102.
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz
Aktywa trwaïe
Aktywa obrotowe, wb tym:
Zapasy
NaleĝnoĂci krótkoterminowe
Inwestycje krótkoterminowe
Krótkoterminowe rozliczenia
miÚdzyokresowe
w tys. zï
Finanse samodzielnych samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej…
trwaïych odnoszone byïy na zwiÚkszenie funduszu zaïoĝycielskiego. Odpisy
amortyzacyjne dokonywane od otrzymanych wb formie darowizny Ărodków
trwaïych zakupionych zb przedmiotowych dotacji odnoszone byïy natomiast
wbciÚĝar dziaïalnoĂci operacyjnej. Koszty te obciÈĝaïy wynik finansowy sspzoz, ab tym samym przyczyniaïy siÚ do generowania strat finansowych.
Ustawa obdziaïalnoĂci leczniczej zastÈpiïa regulacje szczególne wynikajÈce
zbustawy zbdnia 30 sierpnia 1991 r. obzakïadach opieki zdrowotnej wbzakresie
ewidencji ww. skïadników majÈtkowych. Tym samym do ewidencji tej grupy
skïadników majÈtkowych wbsspzoz zostaïy zastosowane przepisy art. 41 ustawy
ob rachunkowoĂci, zgodnie zb którymi Ărodki pieniÚĝne otrzymane na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia aktywów trwaïych zwiÚkszajÈ rozliczenia
miÚdzyokresowe przychodów. Kwoty zaliczone do rozliczeñ miÚdzyokresowych
przychodów zwiÚkszajÈ stopniowo pozostaïe przychody operacyjne, równolegle
do odpisów amortyzacyjnych od Ărodków trwaïych sfinansowanych zbtych ěródeï. Koszty amortyzacji równowaĝone sÈ przychodami, co ma neutralny wpïyw
na wynik finansowy sspzoz. W u.d.l. nie znalazïy siÚ regulacje pozwalajÈce
na dokonanie zmian wbewidencji sspzoz dotyczÈcej skïadników majÈtkowych
wbodniesionych, stosownie do przepisów ustawy obzakïadach opieki zdrowotnej
– na fundusz zaïoĝycielski sspzoz do 30 czerwca 2011b roku. Wprowadzona
zatem zostaïa przepisem art. 8 ustawy zb dnia 14 czerwca 2012b r. ob zmianie ustawy ob dziaïalnoĂci leczniczej oraz niektórych innych ustaw podstawa
prawna dokonania na dzieñ 31 grudnia 2012 r. jednorazowego przeniesienia
na rozliczenia miÚdzyokresowe przychodów wartoĂci odpowiadajÈcej niezamortyzowanej czÚĂci poczÈtkowej aktywów trwaïych otrzymanych nieodpïatnie lub sfinansowanych zb dotacji, których wartoĂÊ zwiÚkszyïa przed dniem
1blipca 2011br. fundusz zaïoĝycielski spzoz. Celem wprowadzenia tej regulacji
byïo ujednolicenie prezentowania wb sprawozdaniach finansowych skïadników majÈtkowych obtym samym charakterze, otrzymanych przez spzoz przed
wejĂciem wbĝycie ww. ustawy obdziaïalnoĂci leczniczej oraz po tym terminie.
BiorÈc pod uwagÚ cel wprowadzenia ww. regulacji, przeniesieniu na rozliczenia
miÚdzyokresowe przychodów podlega równowartoĂÊ skïadników majÈtkowych
speïniajÈcych postanowienia art. 41 ustawy ob rachunkowoĂci, na podstawie
których dokonuje siÚ tych rozliczeñ. DokonujÈc przeniesienia, naleĝy zatem
rozstrzygnÈÊ, czy wbmomencie otrzymania skïadników majÈtkowych lub Ărodków na ich sfinansowanie, przy zaïoĝeniu braku przepisów szczególnych, sspzoz
zakwalifikowaïby ich równowartoĂÊ na zwiÚkszenie rozliczeñ miÚdzyokresowych przychodów zgodnie art. 41 ustawy ob rachunkowoĂci6.
4. Analiza struktury ib dynamiki rachunku zysków ib strat spzoz
Sprawozdaniem informujÈcym obfinansowych wynikach dziaïalnoĂci jednostki jest rachunek zysków ibstrat. Jest on odzwierciedleniem realizowanych
wbdziaïalnoĂci cykli: cyklu dziaïalnoĂci podstawowej, wbramach której nastÚpuje zakup ib przetworzenie materiaïów, surowców, energii, ab szczególnie
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
137
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz
pracy ludzkiej wb produkt ochrony zdrowia, za który zapïata nastÚpuje za
poĂrednictwem pïatnika usïug zdrowotnych – Narodowego Funduszu Zdrowia. Cykl finansowy to okres zwiÈzany zb zakupem ib sprzedaĝÈ instrumentów finansowych. Rachunek zysków ibstrat jest odzwierciedleniem realizacji
dziaïalnoĂci gospodarczej ibtworzenia siÚ wyniku finansowego. Prezentuje on
cykl operacyjny oraz niektóre operacje cyklu inwestycyjnego ibfinansowego.
Rachunek uwzglÚdnia cztery poziomy: operacyjny, finansowy, nadzwyczajny
ib wstÚpnego podziaïu wyniku finansowego.
Z danych zawartych wb tabeli 4 wynika wzrost wb 2013 r. wb stosunku
do roku 2010 przychodów ze sprzedaĝy ob 1,9%, wb tym sprzedaĝy do NFZ
ob1,4%, przy jednoczesnym wzroĂcie kosztów dziaïalnoĂci operacyjnej ob2,2%.
Podobna tendencja ksztaïtowaïa siÚ we wczeĂniejszych latach. Relacja ta
spowodowaïa wb 2010 r. zamkniÚcie siÚ wyniku na dziaïalnoĂci operacyjnej
(straty) do poziomu (–739 145 tys. zï), wb 2011 r. ob dalsze jej zwiÚkszenie
ob212 783 tys. zï (wzrost ob19%). Skutkiem tego strata netto na prowadzonej
dziaïalnoĂci sspzoz wb 2011 r. wb stosunku do roku poprzedniego wzrosïa
ob49,2%%, zaĂ wb2011 r. wbstosunku do roku 2010 wzrosïa obdalsze 49,2%.
W 2011 r. wbporównaniu zb2010 r. ulegïa zwiÚkszeniu wartoĂÊ przychodów
ze sprzedaĝy ib zrównanych zb nimi (o 0,09%) przy spadku przychodów ze
sprzedaĝy do NFZ (Kasom Chorych) (o 0,2%) oraz przy jednoczesnym
wzroĂcie kosztów dziaïalnoĂci operacyjnej (o 5,7%). Wb latach 2012–2013
nastÈpiïa istotna poprawa wyniku finansowego badanych jednostek. W roku
2012 wbstosunku do roku poprzedniego wynik finansowy (strata) ulegï poprawie ob 71 p.proc. ib odpowiednio wb roku 2013 ob 47 p.proc. Z kolei wartoĂÊ
przychodów ze sprzedaĝy zrównanych zb nimi wb roku 2012 wb stosunku do
roku poprzedniego wzrosïa o: 0,3% ib 1,6%. W roku 2013 wb stosunku do
roku 2010 przychody wzrosïy ob1,9%, przy wzroĂcie aktywów ogóïem ob9,9%,
zaĂ aktywów trwaïych ob 11,8%.
Z analizy kosztów na uwagÚ zasïuguje wysoki poziom kosztów wynagrodzeñ wb kosztach ogóïem. Usïugi zdrowotne, podobnie jak wiÚkszoĂÊ
usïug, charakteryzuje wysoka pracochïonnoĂÊ. W latach 2010–2013 udziaï
kosztów wynagrodzeñ ibkosztów zwiÈzanych na rzecz pracowników ksztaïtowaï siÚ na doĂÊ wysokim poziomie wb2010 r. 54,9%, zbtendencjÈ spadkowÈ
wb 2013b r. do poziomu 50,7% udziaïu wb kosztach ogóïem. Wysoki poziom
kosztów stanowiïa pozycja usïug obcych, wb 2010 r. – 19,9%, zb tendencjÈ
wzrostu wb roku 2013 r. do poziomu 21,0% udziaïu wb kosztach ogóïem.
Oznacza to, ĝe znaczny zakres usïug zwiÈzanych zbdiagnostykÈ zlecany jest
podmiotom zewnÚtrznym. Wysoki poziom tego rodzaju kosztów wynika
zb organizacji Ăwiadczeñ medycznych, gdyĝ czÚĂÊ zadañ jest wypchniÚta
poza zakïady opieki zdrowotnej. Koszty leków stanowiïy ok. 50% kosztów zuĝycia materiaïów, zaĂ wb strukturze kosztów ogóïem 2011 r. stanowiïy 10,3% kosztów ogóïem (wzrost 4,3%), z tendencjÈ spadkowÈ wb roku
2012 (9,7%) ibwzrostem ich udziaïu wbkosztach ogóïem do poziomu 10,1%
wb roku 2013.
138
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
Struktura (w %)
2010
2011
2012
2013
2010
2011
2012
2013
Dynamika
5:2
(w % )
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
100,00
100,00
100,00
100,00
101,9
93,80
93,60
93,80
93,40
101,4
104,40
105,70
104,10
105,35
102,2
A. Przychody netto ze sprzedaĝy
25 659 079 25 682 235 25b 751b 036 26b 154b 491
i zrównane zb nimi, wb tym:
przychody ze sprzedaĝy produktów
sprzedanych NFZ (Kasom Chorych) 24 077 444 24 036 271 24b 145b 561 24b 417 752
B. Koszty dziaïalnoĂci operacyjnej,
wb tym:
26 776 930 27 012 869 26b 937 943 27b 371 423
1. Amortyzacja
1 443 453
1 550 975
1b 590b 908
1b 645b 870
5,60
6,00
6,00
6,10
114,0
2. Zuĝycie materiaïów ib energii,
wb tym:
5 656 888
5 826 374
5 8 25b 992
6b 066b 579
22,10
22,70
21,90
22,30
107,3
2a. Materiaïów, wb tym:
4 955 036
5 147 057
5b 070b 043
5b 364b 159
19,30
20,00
19,10
19,70
108,3
2 540 209
2 646 121
2b 575b 442
2b 759b 823
9,90
10,30
9,70
10,10
108,7
2. ĝywnoĂci,
149 286
149 897
138b 062
136b 101
0,58
0,60
0,50
0,50
91,2
3. sprzÚtu jednorazowego,
odczynników chemicznych
ib materiaïów diagn.
867 715
910 923
944b 448
1b 008b 319
3,38
3,50
3,60
3,70
108,9
382 441
377 174
378b 491
390b 893
1,49
1,50
1,40
1,40
102,2
5 121 497
5 320 203
5b 493b 909
5b 715b 856
19,90
20,70
20,60
21,00
111,6
205 356
208 288
204b 252
207b 437
0,80
0,80
0,80
0,80
101,0
11 830 864 11 599 652 11b 179b 909 11b 117b 305
46,10
45,70
42,00
40,90
94,0
8,80
8,70
8,70
8,40
101,5
1. leków,
3. Usïugi obce
4. Podatki ib opïaty
5. Wynagrodzenia
139
6. Ubezpieczenia spoïeczne ib inne
Ăwiad.
2 260 129
2 221 085
2b 309b 608
2b 293b 626
Finanse samodzielnych samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej…
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
Lata
Wyszczególnienie
140
cd. tab. 4
1
7. Pozostaïe koszty rodzajowe
8. WartoĂÊ sprzedanych towarów
ib usïug
C. Zysk (Strata) ze sprzedaĝy (A – B)
D. Pozostaïe przychody operacyjne
E. Pozostaïe koszty operacyjne
3
4
5
6
7
8
9
10
166 291
182 714
239b 898
236b 222
0,60
0,70
0,90
0,90
142,1
92 452
103 579
93 467
88 527
0,30
0,40
0,40
0,30
95,8
–1 117 851 –1 330 634 –1b 186 908 –1b 216 931
–4,40
–5,20
–4,50
–4,50
108,9
1 066 661
1 114 415
1b 806 578
1b 892 045
4,20
4,30
6,80
7,00
177,4
686 036
800 223
757 486
666 759
2,70
3,10
2,90
2,50
97,2
–737 225 –1 016 442
–137b 815
8b 355
–2,90
–4,00
–0,50
0,03
G. Przychody finansowe
107 575
129 486
133 400
110 221
0,40
0,50
0,50
0,40
102,5
H. Koszty finansowe
247 357
256 546
315 532
307 341
0,90
1,00
1,20
1,10
124,3
–877 007 –1 143 502
–319b 947
–188b 766
–3,40
–4,50
–1,20
–0,70
21,5
38 202
2 567
25 633
0,50
0,10
0,00
0,10
18,6
–739 145 –1 105 300
–317 379
–163 133
–2,86
–4,40
–1,20
–0,60
22,1
14 138
4 944
9 631
–0,04
–0,05
–0,02
–0,04
85,0
–750 475 –1 119 438
–322 323
–172 764
–2,90
–4,40
–1,22
–0,64
23,0
I. Zysk (strata) zb dziaïalnoĂci gospodarczej
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
J. Wynik zdarzeñ nadzwyczajnych
K. Zysk (strata) brutto
L. Pomniejszenie zysku brutto
’. Zysk (strata) netto
137 862
11 330
Tabela 4. Struktura ib dynamika rachunku zysków ib strat samorzÈdowych samodzielnych zakïadów opieki zdrowotnej wb latach 2010–2013 (w tys. zï).
½ródïo: opracowanie wïasne na postawie danych jak wb tabeli 3.
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz
F. Zysk (Strata) zb dziaïalnoĂci operacyjnej (C + D – E)
2
Finanse samodzielnych samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej…
Z kolei udziaï kosztów ĝywnoĂci utrzymywaï siÚ wbanalizowanym okresie
na doĂÊ niskim poziomie, zbtendencjÈ ich obniĝenia wbroku 2011 do poziomu
0,5% wb latach 2012–2013. W 2013 roku wb stosunku do roku 2010 ulegïy
one obniĝeniu obprawie 9 p.proc. Moĝe to ĂwiadczyÊ oboszczÚdnoĂci kosztów
zwiÈzanych zb pobytem chorych wb szpitalu (kosztów wyĝywienia). Zb kolei
wzrostu kosztów amortyzacji naleĝy upatrywaÊ wbinwestycji wbmajÈtek trwaïy,
który wb 2011 r. wzrósï ob 6%, za wb roku 2013 wb stosunku do 2010 roku.
Wzrost majÈtku trwaïego nie przekïada siÚ jednak na odpowiedni wzrost
przychodów ze sprzedaĝy, które wb 2011 r. byïy wb wyraĝeniu nominalnym
wyĝsze ob niecaïy 1% niĝ wb roku poprzednim ib wb analizowanym okresie
wzrosïy do poziomu 1,9%.
WĂród kosztów dziaïalnoĂci operacyjnej najwiÚkszÈ pozycjÚ stanowiÈ
wynagrodzenia, zuĝycie materiaïów ibenergii oraz usïugi obce. Koszty materiaïów ibenergii oraz usïug obcych wzrosïy odpowiednio wb2011 r. o: 3 ib3,9%,
przy jednoczesnym obniĝeniu kosztów wynagrodzenia wb stosunku do roku
2009 ob 6%, ib jednoczesnym wzroĂcie kosztów narzutów na wynagrodzenia
ob 1%. Zmiany wb zakresie poszczególnych pozycji rachunku zysków ib strat
spowodowaïy wzrost straty netto wb2011 r. wbstosunku do roku poprzedniego
ob kwotÚ – 368b 963 tys. zï (wzrost ob 49,2%). W latach 2012–2013 nastÈpiïa
zdecydowana poprawa wyniku finansowego. Poziom straty wb2012 r. obniĝyï
siÚ do poziomu –322b 323 tys. zï, zaĂ wbroku 2013 do poziomu –172b 764 tys.
zï, zaĂ wbstrukturze rachunku zysków ibstrat obniĝyï siÚ zb1,22% do 0,64%.
SamorzÈdowy zakïad opieki zdrowotnej decyduje sam obpodziale zysku
oraz pokrywa we wïasnym zakresie ujemny wynik finansowy. Jeĝeli ujemny
wynik finansowy (strata) nie moĝe byÊ pokryty wb sposób wskazany wyĝej,
organ jednostki samorzÈdu terytorialnego podejmuje dziaïania wb zakresie zmiany jego formy organizacyjno-prawnej (art. 59 u.d.l.). W przypadku
niepokrycia ujemnego wyniku finansowego wb sposób okreĂlony wb art. 59
ust. 2 u.d.l. podmiot tworzÈcy wb terminie 12 miesiÚcy od upïywu terminu
okreĂlonego wb ust. 2 wydaje rozporzÈdzenie, zarzÈdzenie albo podejmuje
uchwaïÚ ob zmianie formy organizacyjno-prawnej albo ob likwidacji samodzielnego publicznego zakïadu opieki zdrowotnej.
Ustawa obdziaïalnoĂci leczniczej ustanawia zakaz tworzenia nowych sspzoz od dnia jej wejĂcia wb ĝycie (art. 204 ust 1 u.d.l.) dopuszcza natomiast
tworzenie ibprowadzenie przez Skarb Pañstwa ibjednostki samorzÈdu terytorialnego podmiotów leczniczych wbformie spóïek kapitaïowych lub jednostki
budĝetowej (art. 6 ust q ib 2 u.d.l.). Przewiduje ona równieĝ moĝliwoĂÊ
przeksztaïcenia s.p.z.o.z. wbspóïkÚ kapitaïowÈ (art. 69 ibn. u.d.l.), przy czym
zb dniem przeksztaïcenia spóïka ta wstÚpuje, co do zasady, wb prawa ib obowiÈzki s.p.z.o.z. (art. 80 u.d.l.). Wobec tego przeksztaïcona spóïka kapitaïowa
prowadzi wb rozumieniu u.s.d.g. dziaïalnoĂÊ gospodarczÈ, ab wb rozumieniu
kodeksu cywilnego jest przedsiÚbiorcÈ, ab tym samym staje siÚ na mocy
przepisów Kodeksu spóïek handlowych osobÈ prawnÈ. Oznacza to, ĝe do
powstaïych wb ten sposób podmiotów leczniczych nie bÚdÈ miaïy zastosoProblemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
141
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz
wania przepisy art. 59 ib 61 u.d.l. KonsekwencjÈ tego stanu rzeczy jest, iĝ
powstaïy podmiot leczniczy wb formie spóïki kapitaïowej nabywa zdolnoĂÊ
upadïoĂciowÈ ib naprawczÈ wb rozumieniu przepisów Prawo upadïoĂciowe
ib naprawcze. Oznacza to, ĝe moĝna ogïosiÊ upadïoĂÊ wb stosunku do przeksztaïconego zakïadu opieki zdrowotnej, który staï siÚ niewypïacalny7.
5. Koszt amortyzacji ab wynik finansowy sspzoz
IstotnÈ pozycjÚ wb kosztach dziaïalnoĂci operacyjnej stanowiÈ koszty
amortyzacji majÈtku trwaïego. ¥rodki trwaïe uczestniczÈce wb Ăwiadczeniu
usïug zdrowotnych zakïadu opieki zdrowotnej podlegajÈ zuĝyciu. PieniÚĝnym
wyrazem zuĝycia Ărodków trwaïych jest amortyzacja. Amortyzacja ma do
speïnienia trzy podstawowe funkcje: umorzeniowÈ, gdyĝ jest miernikiem
zuĝycia Ărodków trwaïych, kosztowÈ, poniewaĝ jest skïadnikiem kosztów
Ăwiadczonych usïug zdrowotnych, równowartoĂÊ zuĝycia Ărodków trwaïych
jest przenoszona wbpostaci amortyzacji na koszty, odtworzeniowÈ, gdyĝ dziÚki
Ărodkom odzyskanym wbpostaci odpisów amortyzacyjnych powinna umoĝliwiÊ
finansowanie reprodukcji zuĝytych Ărodków trwaïych.
PodstawowÈ funkcjÈ amortyzacji powinno byÊ zapewnienie dostatecznych
Ărodków pieniÚĝnych na otworzenie wbprocesie Ăwiadczenia usïug zdrowotnych zuĝytych Ărodków trwaïych. Ze wzglÚdu na fakt, ĝe kapitaï pochodzÈcy
zb amortyzacji nie jest wb jakiĂ szczególnie sposób oznaczony, wb niektórych
przypadkach jest wykorzystywany do zupeïnie innych celów, np. regulowania
bieĝÈcych zobowiÈzañ zb tytuïu dostaw towarów lub usïug lub regulowania
wynagrodzeñ albo bieĝÈcych Ăwiadczeñ publicznoprawnych. W szczególnoĂci
dzieje siÚ to wtedy, gdy zakïad nie uzyskuje ze swej dziaïalnoĂci zysku (albo
jest on na niskim poziomie), ib wtedy chcÈc siÚ utrzymaÊ siÚ przy ĝyciu jak
najdïuĝszy czas, ratuje siÚ Ărodkami pochodzÈcymi zb amortyzacji Ărodków
trwaïych, przeznaczajÈc je na finansowanie bieĝÈcej dziaïalnoĂci. Takie dziaïanie na dïuĝszy okres jest zgubne, ale gdy chodzi ob przetrwanie jednostki
priorytetem staje siÚ horyzont krótkookresowy. Z kolei jednostki rentowne
wykorzystajÈ stymulujÈce oddziaïywanie zawarte wbniektórych rozwiÈzaniach
amortyzacji Ărodków trwaïych, jeĂli pozytywnie oceniÈ bieĝÈcÈ ib przyszïÈ
koniunkturÚ gospodarczÈ.
Zgodnie zbprzepisami art. 59 u.d.l. sspzoz pokrywa we wïasnym zakresie
ujemny wynik finansowy. Podmiot tworzÈcy samodzielny publiczny zakïad
opieki zdrowotnej moĝe, wbterminie 3 miesiÚcy od upïywu terminu zatwierdzenia sprawozdania finansowego, pokryÊ ujemny wynik finansowy za rok
obrotowy tego zakïadu, jeĝeli wynik ten, po dodaniu kosztów amortyzacji,
ma wartoĂÊ ujemnÈ – do wysokoĂci tej wartoĂci. Ujemny wynik finansowy
ib koszty amortyzacji dotyczÈ roku obrotowego objÚtego sprawozdaniem
finansowym. Koszty amortyzacji wb ujÚciu bezwzglÚdnym ib procentowym
wb latach 2009–2012 wykazujÈ stabilnoĂÊ. SÈ jednak znaczÈcÈ pozycjÈ kosztów dziaïalnoĂci operacyjnej. Najbardziej wymowny jest fakt, iĝ po pomi142
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
Finanse samodzielnych samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej…
niÚciu ich wb kosztach dziaïalnoĂci wynik finansowy wb latach 2010–2013
ksztaïtowaïby siÚ odpowiednio: (zysk: wb 2010 r. – 692b 977 tys. zï, wb roku
2013 – 1b 473b 053 tys. zï).
Ustawodawca wb u.d.l. przy pokryciu przez jednostkÚ samorzÈdu terytorialnego ujemnego wyniku finansowego, uznaï za zasadne wyïÈczenie kosztów
amortyzacji, gdyĝ nie sÈ one zwiÈzane zb wydatkiem Ărodków finansowych.
Ustawa obpodatku dochodowym od osób prawnych ibustawa obpodatku dochodowym od osób fizycznych przewidujÈ kilka metod wyboru amortyzacji Ărodków trwaïych: stosowanie stawek okreĂlonych wb „Wykazie rocznych stawek
amortyzacyjnych”, stawki podwyĝszonej (obniĝonej) wb stosunku do stawek
okreĂlonych wb zaïÈczniku oraz stawki degresywnej, stawki progresywnej lub
indywidualnej stawki. Przepisy prawa podatkowego dajÈ podatnikowi pewnÈ
moĝliwoĂÊ swobody doboru metody amortyzacji. Jej wysokoĂÊ moĝe mieÊ
wpïyw na poziom kosztów, ab w konsekwencji przekïadaÊ siÚ na wysokoĂÊ
wyniku finansowego. Trzeba sobie jednak zdawaÊ sobie sprawÚ, ĝe obniĝenie
odpisu spowoduje zmniejszenie kosztów, abtym samym zwiÚkszenie podstawy
opodatkowania ibwzrost kwoty podatku dochodowego. W tej sytuacji podmioty
lecznicze wbpierwszej kolejnoĂci powinny staraÊ siÚ wobec Narodowego Funduszu Zdrowia odzyskaÊ wiarygodnoĂÊ finansowÈ poprzez obniĝkÚ kosztów.
Takim zabiegiem moĝe byÊ wybór metody amortyzowania majÈtku trwaïego,
wedïug której koszty amortyzacji wbujÚciu bezwzglÚdnym mogÈ byÊ najniĝsze.
6. Analiza naleĝnoĂci ib zobowiÈzañ sspzoz
NaleĝnoĂci to skutek odroczenia zapïaty za usïugi zdrowotne wykonane
gïównie na rzecz pacjentów. Takie odroczenie to nic innego jak udzielony kredyt. Moĝe on wynikaÊ zb czynnoĂci manipulacyjnych zwiÈzanych
zb regulacjÈ zarówno ze strony sspzoz, jak ib pïatnika. NastÚpstwem posiadania naleĝnoĂci jest znaczne zapotrzebowanie na najczÚĂciej korzystanie
zbzewnÚtrznego finansowania. ChcÈc zapewniÊ odpowiedni poziom pïynnoĂci
sspzoz, moĝe wpïywaÊ na niÈ albo przez szybsze ĂciÈganie naleĝnoĂci, albo
przez finansowanie zewnÚtrzne. PïynnoĂÊ finansowa to najczÚĂciej okreĂlana
zdolnoĂÊ jednostki gospodarujÈcej do dokonywania zakupów wszelkiego
rodzaju towarów ibusïug, gdy one sÈ potrzebne do zaspokojenia jej potrzeb
funkcjonowania, oraz zdolnoĂÊ do regulowania jej zobowiÈzañ finansowych
wbpeïnej wysokoĂci ibwbobowiÈzujÈcych terminach. W obecnych warunkach
bariery administracyjne ograniczajÈ szybsze regulowanie naleĝnoĂci przez
NFZ wobec spzoz za zakontraktowane usïugi zdrowotne.
W zakresie gospodarowania naleĝnoĂciami ib zobowiÈzaniami sytuacja
wbsspzoz wbanalizowanym okresie byïa zróĝnicowana. Na koniec lat 2010–2013
naleĝnoĂci sspzoz (tabela 5) stanowiïy odpowiednio wartoĂÊ: 3b086b899btys.bzï;
3b 138b 568 tys. zï; 3b 073b 952 tys. zï ib 3b 230b 166 tys. zï., wb tym naleĝnoĂci
wymagalne stanowiïy wb strukturze naleĝnoĂci ogóïem: 8,3%, 8,6%, 10,3%
ib 9,9% (wzrost wb roku 2013 wb stosunku do roku 2010 naleĝnoĂci ogóïem
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
143
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz
ob4,6%, wbtym naleĝnoĂci wymagalnych wzrost ob24,3% Na kwotÚ naleĝnoĂci niewymagalnych skïadaïy siÚ gïównie naleĝnoĂci NFZ; na koniec 2011br.
stanowiïy 85,3%, wb 2013 r. 86% naleĝnoĂci ogóïem; wzrost ob 5,0%, oraz
naleĝnoĂci u nzoz (wzrost ob 9,1%) ib „pozostaïe” (wzrost ob 8,6%)
Z kolei zobowiÈzania to wynikajÈcy zb przeszïych zdarzeñ obowiÈzek
wykonania Ăwiadczeñ ob wiarygodnie okreĂlonej wartoĂci, które spowodujÈ
wykorzystanie juĝ posiadanych lub przyszïych aktywów jednostki (art. 3 ustb1
pkt 20 ustawy obrachunkowoĂci). Z danych zawartych wbtabelach 6 ib7 wynika,
iĝ wartoĂÊ zobowiÈzañ ogóïem zakïadów na koniec 2013 r. byïa niĝsza wbstosunku do roku poprzedniego ob 70.241 tys. zï, co stanowi spadek ob 0,9%.
NajwiÚksze zadïuĝenie wynikaïo zb tytuïu zobowiÈzañ „pozostaïych” ib ich
udziaï na koniec lat 2010 ib2013 stanowiï 75% zobowiÈzañ ogóïem. IstotnÈ
pozycjÚ zobowiÈzañ sspzoz stanowiÈ zobowiÈzania przekazane wbdrodze cesji
przez wierzycieli pierwotnych na inne podmioty oraz zobowiÈzania objÚte
umowami zb pierwotnymi wierzycielami. Ich udziaï stanowiï np. wb 2012b r.
34,4%, zaĂ wb 2013 r. 35,4% zobowiÈzañ ogóïem. Ustawodawca wbk.c. przewidziaï dwie instytucje prowadzÈce do zmiany wierzyciela zobowiÈzañ. Pierwsza
to instytucja przelewu wierzytelnoĂci, gdy do zmiany wierzyciela dochodzi
wb drodze czynnoĂci prawnej, umowy zawartej przez wierzyciela zb osobÈ
trzeciÈ (art. 509 k.c.), natomiast druga, regulowana treĂciÈ art.b 518b k.c.,
dotyczy wstÈpienia osoby trzeciej wb prawa zaspokojonego wierzyciela tzw.
cessio legis. Podstawienie wbprawa zaspokajanego wierzyciela moĝe byÊ wynikiem umowy, gdy równoczeĂnie nastÚpuje speïnienie Ăwiadczenia, albo moĝe
nastÈpiÊ zb mocy ustawy wb sytuacji przewidzianej przez prawo, gdy zb okreĂlonymi zdarzeniami ustawa ïÈczy nabycie wierzytelnoĂci przez osobÚ, która
spïaca wierzyciela. Ma ono skutki zbliĝone do skutków przelewu obtyle, obile
nastÚpuje przejĂcie wierzytelnoĂci na nowego wierzyciela.
WystÚpujÈ jednakĝe róĝnice pomiÚdzy tymi prawami, polegajÈce na tym,
ĝe wstÈpienie wbprawa dotychczasowego wierzyciela nastÚpuje tylko do wysokoĂci, wbjakiej nastÈpiïa spïata wierzytelnoĂci, zaĂ wbprzypadku spïaty tylko
czÚĂci wierzytelnoĂci wierzyciel moĝe wykonywaÊ swe prawa co do pozostaïej
reszty zb pierwszeñstwem przed osobÈ wstÚpujÈcÈ wb jego miejsce art. 518
§ 3 k.c. W Ăwietle unormowañ k.c. moĝna stwierdziÊ, ĝe celem instytucji
podstawienia ustawowego osoby trzeciej wbmiejsce wierzyciela jest nie tyle
samo przeniesienie wierzytelnoĂci, ile utrwalenie praw osoby trzeciej wzglÚdem dïuĝnika wobec wykonania za niego Ăwiadczenia, które na nim ciÈĝy.
StÈd instytucji tej nie naleĝy traktowaÊ jako objÚtej regulacjÈ art. 53 ust. 6
ustawy ob zakïadach opieki zdrowotnej ib 54 ust. 5b u.d.l., gdy ona nie byïa
celem, ile skutkiem okreĂlonych zdarzeñ prawnych, abktóre to zdarzenia sÈ
wskazane wbprzepisie art. 518 k.c., same wbsobie, zgodnie zbich charakterem
nie stanowiÈ czynnoĂci majÈcych na celu zmianÚ wierzyciela.
Przepis artykuï 54 ust. 5 ib6 u.d.l., stanowiÈcy, ĝe czynnoĂÊ prawna majÈca
na celu zmianÚ wierzyciela spzoz., moĝe nastÈpiÊ po wyraĝeniu zgody przez
podmiot jego tworzÈcy, ab czynnoĂÊ dokonana zb naruszeniem tego nakazu
144
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
1
NaleĝnoĂci ogóïem,
zb tego:
NFZ
Min. Zdrowia
SPZOZ
NZOZ
Pozostaïe
Dynamika
2010
2011
2012
2013
Struktur
(w %)
naleĝnoĂci
Ogóïem
w tym
Ogóïem
w tym
Ogóïem
w tym
Ogóïem
w tym
(w tys. zï) wymagalne (w tys. zï) wymagalne (w tys. zï) wymagalne (w tys. zï) wymagalne ogóïem (w %)
Kol. 2 Kol. 8 poz. 8 : 2
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
3 086 899
256 765
3 138 568
269 605
3b 073b 952 315 b 914
3b 230b 166
319b 106
100,0
100,0
104,6
2 656
5
39
15
369
176 148
824
18 817
4 689
56 287
2 676
31
38
20
371
186 309
267
18 878
8 004
56 149
2b 644b 432
10b 826
37b 206
18b 324
363b 009
2b 776b 172
3b 445
36b 518
19b 987
394b 045
234b 575
189
16b 802
61 112
6b 429
86,1
0,2
1,3
0,5
11,9
85,8
0,1
1,3
0,6
12,2
104,5
68,8
91,9
125,4
106,6
713
006
716
939
525
660
845
283
100
680
221b 328
1b 147
19b 618
5b 648
68b 174
Tabela 5. Struktura ib dynamika naleĝnoĂci samorzÈdowych samodzielnych zakïadów opieki zdrowotnej wb latach 2010–2013. ½ródïo: opracowanie
wïasne na podstawie danych jak wb tabeli 3.
Wyszczególnienie
1
2010
2011
2012
2013
Struktura Dynamika
(w %)
zobowiÈzañ
Ogóïem
w tym
Ogóïem
w tym
Ogóïem
Ogóïem
w tym
ogóïem
(w
%)
(w tys. zï) wymagalne (w tys. zï) wymagalne (w tys. zï) poz. 8: 2 (w tys. zï) wymagalne
Kol. 2 Kol. 8 poz. 8: 2
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
ZobowiÈzania ogóïem, 7 572 885 1
zb tego:
925 840
ZUS
37 289
PFRON
Energia, gaz, woda
195 828
ib inne media
676 692
Pracownicy
5 737 236 1
Pozostaïe
314 768 7 573 028 1 462 047 7 744 354 1b 639b 531 7b 674b 113 1b 295b 756
100,0
100,0
101,3
829 550
31b 769
68b 156
7b 457
12,2
0,5
10,2
0,3
84,4
70,0
180b 529
95 134
198 185
81 665
71b 400
157b 511
92b 644
769b 808
59 833
648 805
42 304
904b 638
60b 350
101b 467
000 847 5 863 582 1 174 795 5b 932b 699 1b 338b 602 5b 804b 511 1b 088b 393
2,6
8,9
75,8
2,1
11,8
75,6
80,4
133,7
101,1
173 446
16 505
826 246
36 210
116 853
15 432
94b 882
11b 935
781b 341
26b 112
145
Tabela 6. Struktura ib dynamika zobowiÈzañ samodzielnych samorzÈdowych zakïadów opieki zdrowotnej wb latach 2010–2013. ½ródïo: opracowanie
wïasne na postawie danych jak wb tabeli 3.
Finanse samodzielnych samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej…
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
Wyszczególnienie
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz
jest niewaĝna, koresponduje zbtreĂciÈ art. 509 § 1 k.c., regulujÈcego umowÚ
przelewu wierzytelnoĂci ibstanowiÈcego, ĝe wierzyciel moĝe bez zgody dïuĝnika przenieĂÊ wierzytelnoĂÊ na osobÚ trzeciÈ, chyba ĝe sprzeciwiaïoby siÚ
to ustawie, zastrzeĝeniu umownemu albo wïaĂciwoĂci zobowiÈzania. Zgoda
podmiotu tworzÈcego dla zmiany wierzyciela ustanowiona wb art. 54 ust. 5
ib 6 ustawy zb 2011 r. ob dziaïalnoĂci leczniczej jest wiÚc ustawowym zastrzeĝeniem dokonywania cesji wierzytelnoĂci bez zgody dïuĝnika, ab oznacza
to, ĝe cesja wierzytelnoĂci wb przypadku, jeĂli dotyczy zobowiÈzañ spzoz,
musi byÊ poprzedzona zgodÈ dïuĝnika, zaĂ ta zgoda zb kolei poprzedzona
byÊ musi zgodÈ podmiotu tworzÈcego. SÈd Apelacyjny wb ’odzi wb wyroku
zb dnia 17 stycznia wskazaï, ĝe „jak sïusznie wywodzi strona powodowa,
przepis art. 54 ust. 5 ib 6 ustawy zb 2011 r. ob dziaïalnoĂci leczniczej dotyczy
wiÚc umów zawieranych zb udziaïem spzoz ib nie funkcjonuje wb umowach
zawieranych miÚdzy innymi podmiotami”8. W orzecznictwie sÈdowym dominowaïo wczeĂniej odmienne stanowisko wb tej kwestii. Z kolei SÈd Apelacyjny wb Katowicach wb wyroku zb dnia 17 stycznia 2014 r. stwierdziï, ĝe
„zakresem przedmiotowym normy art. 53 ust. 6 ustawy obzakïadach opieki
zdrowotnej, abnastÚpnie art. 54 ust.b5bu.d.l jest objÚta umowa porÚczenia, nie
jest prawidïowa. Przepisy te stanowiÈ, ĝe czynnoĂÊ prawna majÈca na celu
zmianÚ wierzyciela, wbprzypadku zobowiÈzañ spzoz, moĝe nastÈpiÊ po wyraĝeniu zgody przez podmiot, który utworzyï zakïad. Ustawodawca tÈ regulacjÈ wprowadziï wymóg uzyskania zgody podmiotu, który utworzyï zakïad
opieki zdrowotnej (organu zaïoĝycielskiego) dla czynnoĂci prawnych objÚtych
ww.bprzepisami, okreĂlonych wbsposób ogólny jako „czynnoĂci prawne majÈce
na celu zmianÚ wierzyciela”. JednoczeĂnie brak dochowania tego wymogu
rodzi konsekwencje wbpostaci niewaĝnoĂci danej czynnoĂci (art.b58 § 1 k.c.),
ab co poĂrednio akcentuje treĂÊ przepisu ust. 7 art. 53 u.z.o.z., wprost ust.
6 art. 54 u.d.l. Ustawodawca nie zdefiniowaï pojÚcia „czynnoĂci prawnych
majÈcych na celu zmianÚ wierzyciela”. To ogólne sformuïowanie wskazuje,
ĝe bÚdÈ to wszystkie czynnoĂci prawne, dotyczÈce zobowiÈzañ spzoz, których
celem jest zmiana wierzyciela. Istotne jest zatem dla okreĂlenia zakresu
przedmiotowego tego pojÚcia uwzglÚdnienie charakteru danej czynnoĂci ibjej
celu. Chodzi zatem ob takie czynnoĂci prawne istotÈ których samÈ wb sobie
jest zmiana wierzyciela9”.
ZobowiÈzania wymagalne to zobowiÈzania zb rozrachunków zb tytuïu
podatku od osób fizycznych, podatku od nieruchomoĂci oraz podatku VAT
oraz zb tytuïu dostaw towarów usïug. ZobowiÈzania wymagalne na koniec
2011 r. stanowiïy kwotÚ 1 462 047 tys. zï, co stanowiïo 19,3% zobowiÈzañ
ogóïem (w 2013 r. – 16,9%), IstotnÈ pozycjÚ wb analizowanych latach stanowiïy zobowiÈzania wobec ZUS, wb 2011 r. – 10,9%, wb 2013 r. – 10,3%.
Wysoki poziom zobowiÈzañ wymagalnych ĂwiadczyÊ moĝe obzmianie orientacji wb finansowaniu dziaïalnoĂci gospodarczej. ZobowiÈzania wymagalne
zostajÈ zastÚpowane zobowiÈzaniami niewymagalnymi, zbprzesuniÚtym terminem pïatnoĂci poprzez objÚcie ich umowami zbpierwotnymi wierzycielami.
146
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
Finanse samodzielnych samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej…
7. Wnioski koñcowe
W latach 2010–2013 tempo wzrostu PKB byïo znacznie wyĝsze wbstosunku
do wzrostu wydatków na ochronÚ zdrowia. W okresie tym przychody sspzoz
rosïy szybciej aniĝeli koszty. Za pozytywny uznaÊ naleĝy wzrost majÈtku
trwaïego (o 11,8%), zaĂ majÈtku obrotowego zaledwie ob 4,3%. Wb latach
2010–2013 odnotowano znaczÈcÈ poprawÚ wyniku finansowego, strata wbroku
2010 r. wyniosïa – 750,4 tys. zï, zaĂ wb roku 2013 r. – 172,7b tys.b zï. DeficytowoĂÊ prowadzonej dziaïalnoĂci ma Ăcisïy zwiÈzek zb niewystarczajÈcym
finansowaniem usïug medycznych, co powoduje straty ibzagraĝa wbnajbliĝszej
perspektywie funkcjonowaniu samorzÈdowych zakïadów opieki zdrowotnej.
Przeprowadzona analiza wskazuje na doĂÊ zïoĝonÈ sytuacjÚ finansowoekonomicznÈ sspzoz. Do negatywnych tendencji moĝna zaliczyÊ nieznaczny
wzrost wb2013 r. wbstosunku do roku 2010 wartoĂci sprzedaĝy przy jednoczesnym wzroĂcie kosztów prowadzonej dziaïalnoĂci, abw szczególnoĂci kosztów
dziaïalnoĂci operacyjnej. WystÈpiïy jednak negatywne zjawiska, takie jak:
wb roku 2012 ib nastÚpnym znaczne obniĝenie funduszu wïasnego, wzrost
naleĝnoĂci ib zobowiÈzañ objÚtych umowami zb pierwotnymi wierzycielami.
Zbrelacji miÚdzy zobowiÈzaniami abnaleĝnoĂciami wynika, ĝe pokrycie zobowiÈzañ naleĝnoĂciami ksztaïtuje siÚ na poziomie 75%. Spowodowane jest to
wysokim poziomem naleĝnoĂci sspzoz u NFZ (w 2013 r. – 86% naleĝnoĂci
ogóïem, wb tym wymagalnych 8,4%). Problem tkwi tym, iĝ cykl rozliczenia sspzoz za wykonane Ăwiadczenia zb NFZ jest zbyt dïugi. RozwiÈzaniem
mogïoby byÊ skrócenie okresu rozliczenia do jednego miesiÈca, zbewentualna
opcjÈ przedpïat na poczet wykonywanych Ăwiadczeñ zdrowotnych.
Amortyzacja – pod pewnymi warunkami – wb obrÚbie sspzoz moĝe byÊ
wykorzystana jako efektywny stymulator wzrostu ibskuteczny Ărodek sïuĝÈcy
poprawie sytuacji ekonomicznej. Jednostki najchÚtniej wybierajÈ metodÚ
liniowÈ, która uwaĝana jest za najprostszÈ, gdyĝ uwzglÚdnia ona równomierne zuĝycie Ărodka trwaïego wb okresie jego uĝytkowania. Ze wzglÚdu
na to, iĝ kapitaï zbamortyzacji nie jest wbjakiĂ szczególny sposób oznaczony
oraz znaczna iloĂÊ sspzoz jest nierentowna, jest zatem ona wykorzystywana
do regulowania bieĝÈcych zobowiÈzañ. Rozwaĝenia wymagaïoby stworzenie
funduszu inwestycyjnego (rozwojowego), który gromadziïyby Ărodki finansowe na inwestycje, zasilanego zb odpisów amortyzacyjnych ib zb zysku netto.
Pomimo trwajÈcej od 2005 r. restrukturyzacji zobowiÈzañ spzoz, wystÚpuje
nadal groěba dla budĝetów samorzÈdów wynikajÈca zbpoziomu zobowiÈzañ
nadzorowanych przez nie sspzoz. Skumulowanie zobowiÈzania sspzoz wraz
zbzobowiÈzaniami wïasnymi jednostek samorzÈdu terytorialnego majÈ istotny
wpïyw na wzrost zadïuĝenia, wb roku 2013 zb 37,7% do 40,1%. PrzejÚcie
zadïuĝenia sspzoz znaczÈco podwyĝsza poziom dïugu powiatów (z 25,5% do
31,0%) oraz województw samorzÈdowych (z 41,1% do 55,7%) ibjednoczeĂnie
stwarza zagroĝenie przekroczenia ustawowego limitu zadïuĝenia (Krajowa
Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych 2013).
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
147
Wïadysïaw GrzeĂkiewicz
Pomimo poprawy wyniku finansowego liczba sspzoz zamykajÈcych dziaïalnoĂÊ stratÈ nie moĝe byÊ traktowana jako margines rzeczywistoĂci, gdyĝ
jest nadal niepokojÈco zbyt duĝa. Przyczyn takiej sytuacji jest zbyt wiele, ale
na pewno zasadniczÈ jest niski wzrost usïug zdrowotnych kontraktowanych
przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Przy zawieraniu umów zb NFZ sspzoz
powinny uzyskaÊ równieĝ istotne preferencje co do skrócenia terminu regulowania pïatnoĂci za wykonane usïugi zdrowotne. Takim rozwiÈzaniem mogÈ
byÊ przedpïaty na poczet realizowanych Ăwiadczeñ zdrowotnych.
Przypisy
1
SÈd Najwyĝszy wb postanowieniu zb dnia 26 kwietnia 2002 r., IV 1667/00 uznaï status
przedsiÚbiorcy samodzielnych publicznych zoz-ów jeszcze pod rzÈdami ustawy obdziaïalnoĂci gospodarczej zb dnia 23 grudnia 1988 r. oraz wb stanie prawnym, wb którym
obowiÈzywaï art. 8a ustawy obzoz, który wyïÈczaï moĝliwoĂÊ stosowania do zakïadów
opieki zdrowotnej przepisów ustawy zbdnia 23 grudnia 1988 r. obdziaïalnoĂci gospodarczej.
2
Uchwaïa SÈdu Najwyĝszego zbdnia 11 maja 2005 r. III CZP 11/05 (OSNC 2006 Nrb3,
poz. 48).
3
SÈd Najwyĝszy wbpostanowieniu zbdnia 2 lutego 2009 r., V KK 330/08 (PiP 2009 Nr 6,
poz. 17) wyraziï poglÈd, iĝ zamieszczona wbart. 2 u.s.d.g. definicja legalna dziaïalnoĂci
gospodarczej powinna byÊ traktowana jako powszechnie obowiÈzujÈce rozumienie
tego pojÚcia wb polskim systemie prawnym, wiÈĝÈce zarówno dla ustawodawcy, jak
ib organów wykonawczych ib sÈdowniczych.
4
SÈd Apelacyjny wb Krakowie wb wyroku zb dnia 12 lipca 2011 r. I ACa 569/11 (OSA
2012 /6/23-33. stwierdziï, ĝe samodzielne publiczne zakïady opieki zdrowotnej sÈ
jednostkami organizacyjnymi, do których stosuje siÚ odpowiednio przepisy art. 331
k.c., ab zgodnie zb art. 64 § 11 k.p.c. posiadajÈ zdolnoĂÊ sÈdowÈ.
5
Ograniczenie liczby sspzoz odbywa siÚ poprzez proces ïÈczenia zakïadów, polegajÈcy
na: przeniesieniu mienia jednego zakïadu na inny (art. 43h ust. 1 pkt 1 u.z.o.z.),
utworzeniu nowego zakïadu zb co najmniej dwóch ïÈczÈcych siÚ zakïadów (art. 43h
ust. 1 pkt 2 u.z.o.z.).
6
Taki sposób postÚpowania nie ma zastosowania do wydzielonej na dzieñ utworzenia
sspzoz czÚĂci mienia Skarbu Pañstwa lub jednostki samorzÈdu terytorialnego, lub
uczelni medycznej, skïadników majÈtkowych przekazanych wbnieodpïatne uĝytkowanie,
jak równieĝ do zamortyzowanej czÚĂci majÈtku odniesionego na fundusz zaïoĝycielski
sspzoz (Ministerstwo Zdrowia, Komunikat wb sprawie przeksiÚgowania zb funduszu
zaïoĝycielskiego samodzielnego publicznego zakïadu opieki zdrowotnej na rozliczenia
miÚdzyokresowe przychodów, niezamortyzowanej czÚĂci wartoĂci poczÈtkowej aktywów trwaïych, otrzymanych nieodpïatnie lub sfinansowanych zb dotacji przed 1b lipca
2011 r. www.mz.gov.pl.).
7
Zgodnie zb art. 11 ust 1 ib 2 ustawy zb dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadïoĂciowe
ib naprawcze (tj. Dz. U. zb 2012 r. poz. 1112 zb póěn. zm.) dïuĝnika uwaĝa siÚ za
niewypïacalnego, jeĝeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiÈzañ pieniÚĝnych.
Dïuĝnika bÚdÈcego osobÈ prawnÈ albo jednostkÈ organizacyjnÈ nieposiadajÈcÈ osobowoĂci prawnej, której odrÚbna ustawa przyznaje zdolnoĂÊ prawnÈ, uwaĝa siÚ za
niewypïacalnego takĝe wtedy, gdy jego zobowiÈzania przekroczÈ wartoĂÊ jego majÈtku,
nawet wówczas, gdy na bieĝÈco te zobowiÈzania wykonuje.
148
DOI 10.7172/1644-9584.53.8
Finanse samodzielnych samorzÈdowych publicznych zakïadów opieki zdrowotnej…
8
Wyrok SA wb ’odzi wb wyroku zb dnia 17 stycznia 2014 r. I ACa 968/13 (LEX
nrb 1422371).
9
Zob. wyrok SA wb Katowicach zb dnia 27 czerwca 2013 r. V ACa 185/13 (LEX
nrb 1369336).
Bibliografia
Akty prawne
Ustawa zb dnia 30 sierpnia 1991 r. ob zakïadach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U.
zb 2007 r. Nr 14, poz. 89 zb póěn. zm.
Ustawa zb dnia 29 wrzeĂnia 1994 r. ob rachunkowoĂci (tekst jedn.: Dz. U. zb 2013 r.,
poz.b 330 zb póěn. zm.).
Ustawa zb dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadïoĂciowe ib naprawcze (tj.: Dz. U. zb 2012 r.
poz. 1112 zb póěn. zm.)
Ustawa zbdnia 2 lipca 2004 r. obswobodzie dziaïalnoĂci gospodarczej (tj.: Dz. U. zb2013br.,
poz. 672 zb póěn. zm.).
Ustawa zb15.04.2005 r. obpomocy publicznej ibrestrukturyzacji zakïadów opieki zdrowotnej
(Dz. U. Nr 78, poz. 684 ze zm.).
Ustawa zbdnia 15 kwietnia 2011 r. obdziaïalnoĂci leczniczej (tj.: Dz. U. zb2013 r., poz.b217
zb póěn. zm.).
Ustawa zb dnia 14 czerwca 2012 r. ob zmianie ustawy ob dziaïalnoĂci leczniczej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. zb 2012 r. poz. 742).
Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Biuletyn Statystyczny Ministerstwa
Zdrowia, Warszawa 2011.
Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Biuletyn Statystyczny Ministerstwa
Zdrowia, Warszawa 2012.
Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Biuletyn Statystyczny Ministerstwa
Zdrowia, Warszawa 2013.
Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Biuletyn Statystyczny Ministerstwa
Zdrowia, Warszawa 2014.
GUS (2012). Zdrowie ib ochrona zdrowia wb 2011 r. Warszawa.
Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych (2012). Sprawozdanie zb dziaïalnoĂci
Regionalnych Izb Obrachunkowych ibwykonania budĝetu przez jednostki samorzÈdu
terytorialnego wb 2011 roku. Warszawa. Pozyskano z: www.rio.gov.pl.
Najwyĝsza Izba Kontroli (2011). Analiza wykonania budĝetu pañstwa ib zaïoĝeñ polityki
pieniÚĝnej wb 2010 roku. Warszawa 2011.
Najwyĝsza Izba Kontroli (2013). Informacja obwynikach kontroli wykonania planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia wb 2013 r.
Rój, J. ib Sobiech, J. (2006). ZarzÈdzanie finansami szpitala. Warszawa: Wolters Kluwer
Polska.
StÚpniewski, J. (red.). (2008). Strategia, finanse ibkoszty szpitala. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
WÚgrzyn, M. (2006). Komercjalizacja ibprywatyzacja placówek ochrony zdrowia wbPolsce
abglobalny rynek usïug medycznych. W: M. WÚgrzyn ibD. Wasilewski, Komercjalizacja
ib prywatyzacja ZOZ. Wrocïaw: Wydawnictwo AE.
Zemke-Górecka, A. (2010). Status prawny samodzielnego publicznego zakïadu opieki zdrowotnej ib jego prywatyzacja. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Problemy ZarzÈdzania vol. 13, nr 2 (53), t. 2, 2015
149