Tekst / Artykuł - Polskie Towarzystwo Geofizyczne

PRZEGLĄD GEOFIZYCZNY
Rocznik LVIII
2013
Zeszyt 1–2
Jerzy KOWALCZUK
Akademia Górniczo-Hutnicza — Kraków
PROF. LUCJAN GRABOWSKI (1871-1941)
– DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA NA UNIWERSYTECIE
JAGIELLOŃSKIM I NA POLITECHNICE LWOWSKIEJ1
PROF. LUCJAN GRABOWSKI (1871-1941) – SCIENTIFIC STUDIES
AT JAGIELLONIAN UNIVERSITY AND LVOV TECHNICAL UNIVERSITY
150-lecie urodzin prof. Maurycego Piusa R u d z k i e g o , astronoma, geofizyka,
profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, twórcy i kierownika pierwszej
uniwersyteckiej katedry geofizyki, skierowały moją uwagę na związki, jakie były
realizowane przez dziesiątki lat przez znakomite polskie uczelnie – Uniwersytet
Jagielloński i Politechnikę Lwowską, poprzez działalność swych profesorów
i wychowanków w dziedzinie geofizyki i nauk pokrewnych.
Opublikowane monografie odnoszące się do Politechniki Lwowskiej (Popławski, 1992, 1994; Politechnika Lwowska, 1993), a także opracowania prof. K a m e l i
(1984) oraz K a m e l i i S z p u n a r a (1952) i zbiór publikacji poświęcony pamięci
prof. M.P. Rudzkiego (Prz. Geof. 1988, nr 4) zwracają mą uwagę ku osobie profesora Lucjana Kazimierza G r a b o w s k i e g o , który niewątpliwie – dzięki studiom
na UJ i pracy naukowej i dydaktycznej tamże i w Politechnice Lwowskiej – może
być uznany za pracownika nauki, który spełnił rolę powiązania obu tych uczelni
polskich na płaszczyźnie rozwoju nauk o Ziemi.
W monografii Politechnika Lwowska 1844-1945 (1993) w rozdziale Życiorysy
profesorów i docentów Wydziału Inżynierii Politechniki Lwowskiej, znajdujemy taki bioReferat wygłoszony 22 XI 2012 na Posiedzeniu Naukowym zorganizowanym przez Polskie Towarzystwo Geofizyczne (Oddział FWZiPO) oraz Instytut Geofizyki PAN w Warszawie, z okazji 150-lecia
urodzin prof. Maurycego Piusa Rudzkiego.
1
82
J. Kowalczuk
gram prof. Lucjana K. Grabowskiego: „GRABOWSKI Lucjan Kazimierz (18711941) astronom. Urodził się 19.V.1871 w Tarnowie, gdzie 1889 ukończył gimnazjum, po czym studiował astronomię, matematykę i fizykę na UJ. 1892-I895
asystent Obserwatorium Astronomicznego UJ. (...) 1902-1907 adiunkt Obserwatorium Astronomicznego UJ. (...) Od 1909 prof. nadzwyczajny II Katedry Miernictwa i kierownik Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologicznego ze stacją
sejsmograficzną c.k. Szkoły Politechnicznej we Lwowie. Od 1912 profesor zwyczajny astronomii sferycznej i geodezji wyższej tamże. 1914/15, 1916/17 dziekan
Wydziału Inżynierii Wodnej (...). Ogłosił 55 prac z dziedziny astronomii, geodezji i grawimetrii (...). Zmarł 24.X.I941 we Lwowie.”
Z. P o p ł a w s k i (1992, 1994) w swych monografiach przybliża nam również
postać profesora L.K. Grabowskiego, cytując kilkanaście razy osobę profesora,
przedstawia jego osiągnięcia w zakresie nauki, działalności dydaktycznej i organizacyjnej.
C. Kamela (1981) omawiając lwowską szkołę geodezyjną, tak pisze o dr.
L. K. Grabowskim: „Po śmierci prof. S. Widta w 1909 roku, Katedrę Miernictwa
(na Politechnice Lwowskiej – zwanej w czasie zaboru austriackiego c.k. Szkołą
Politechniczną) objął, jako profesor nadzwyczajny, dr Lucjan K. Grabowski. Po
wyjeździe w następnym roku prof. dra Wacława Laški do Pragi, Katedrę Astronomii i Geodezji Wyższej wraz z Obserwatorium Astronomicznym, Stacją Sejsmiczną
i Stacją Meteorologiczną objął prof. dr Lucjan Grabowski, mianowany w 1912
roku profesorem zwyczajnym.”
Z chwilą odzyskania niepodległości w 1918 r. Szkoła Politechniczna zmieniła
nazwę na Politechnika Lwowska, a wybitną rolę w kształceniu inżynierów miernictwa na tej uczelni miał prof. dr L. K. Grabowski, astronom, geodeta, geofizyk
w jednej osobie, który wykładał astronomię i geodezję wyższą.
A oto jak C. Kamela charakteryzuje osobę L.K. Grabowskiego: „Lucjan K.
Grabowski urodził się 19 maja 1871 roku w Tarnowie. Tam uczęszczał do gimnazjum, które ukończył w 1889 roku. Następnie wstąpił na Wydział Filozoficzny UJ
w Krakowie, studiując matematykę, fizykę, geofizykę i astronomię.
W okresie od 1 X 1892 do 30 IX 1895 roku pełnił funkcję asystenta w Obserwatorium Astronomicznym UJ. Po ukończeniu studiów w Krakowie wyjechał dla
pogłębienia wiedzy za granicę. Najpierw przebywał w Bonn, a następnie w Monachium, gdzie w 1899 roku uzyskał stopień doktora za pracę w dziedzinie astronomii. W tym samym roku powrócił da Krakowa i podjął poprzednie obowiązki
w Obserwatorium Astronomicznym. W 1900 roku uzyskał stypendium Akademii
Umiejętności w Krakowie i udał się do Obserwatorium Astronomicznego w Pułkowie koło ówczesnego Petersburga, w celu dalszego pogłębiania wiedzy, zwłaszcza w zakresie astronomii praktycznej.
W 1902 roku powrócił do Krakowskiego Obserwatorium i objął stanowisko
adiunkta. Obserwatorium to znajdowało się wówczas pod kierownictwem wybit-
Prof. Lucjan Grabowski (1871-1941)...
nego i zasłużonego dla nauki badacza, prof.
M.P. Rudzkiego. L Grabowski był człowiekiem głębokiej kultury, znał kilka języków na
równi z językiem ojczystym (...). Był miłośnikiem muzyki. Sam grywał na fortepianie,
odtwarzając szczególnie chętnie utwory Chopina. Posiadał głęboką znajomość języka polskiego. Znał łacinę, grekę oraz język francuski, rosyjski, niemiecki i angielski. Posługiwał
się językiem włoskim, hiszpańskim i językami skandynawskimi. Rozprawy naukowe
studiował w języku oryginału.
Jak widać, Lucjan Grabowski uzyskał bardzo głębokie i wielostronne przygotowanie
badawcze, nic więc dziwnego, że został
zaproszony do objęcia stanowiska profesora
Politechniki Lwowskiej (...).
Prof. L. Grabowski prowadził nie tylko
działalność naukową i pedagogiczną, miał
83
Rys. 1. Lucjan Kazimierz Grabowski
(1871-1941)
Fig. 1. Lucjan Kazimierz Grabowski (18711941)
Rys. 2. Gmach główny Politechniki Lwowskiej, ul. L. Sapiehy nr 12, Lwów
Fig. 2. The main building of the Polytechnic Lvov (Lvov Technical University), L. Sapieha 12 street,
Lvov
84
J. Kowalczuk
również zasługi organizacyjne. Przyczynił się do wyposażenia zakładów w odpowiednie instrumenty warunkujące należyty poziom prac badawczych, jak również
starannego skompletowania biblioteki naukowej.
Dorobek naukowy prof. Grabowskiego, obejmujący prace z dziedziny astronomii, geodezji, w szczególności geodezji wyższej oraz grawimetrii (i geofizyki),
postawił go w rzędzie badaczy wybitnych, cieszących się ogólnym uznaniem.
Będąc kontynuatorem działalności prof. Rudzkiego, przyczynił się poważnie
do rozwoju geodezji dynamicznej w Polsce. O uwadze, jaką poświęcił tej dziedzinie, może świadczyć fakt, że w ostatnich latach życia wykładał ją cały rok w wymiarze 6 godzin tygodniowo.
Za najważniejsze osiągnięcia L Grabowskiego w zakresie geodezji dynamicznej
uważa się rozwiązanie wyznaczenia geoidy, tj. teoretycznej figury Ziemi, na podstawie pomiarów grawimetrycznych. Rozwiązanie to, oparte na wcześniejszych pracach
innych uczonych (Stokesa, Pizzettiego, Koszlakowa) zawierało oryginalne elementy
w konstrukcji matematycznej, usuwające niedociągnięcia w wywodach poprzedników Dzieło to ukończył w 1941 roku, a więc nie mogło być opublikowane.”
Prof. C. Kamela zwraca uwagę, że otrzymał tę pracę L. Grabowskiego i w swym
opracowaniu (podręczniku) Geodezja dynamiczna przedstawił to rozwiązanie,
upowszechniając wywody Grabowskiego w literaturze światowej.
Wykaz ważniejszych prac prof. L. Grabowskiego jest podany w Przeglądzie
Geodezyjnym, nr 1, 1952 (s. 15-17). Z zasobów Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, ze skatalogowanych 20 pozycji, podaję część tytułów, aby zorientować czytelnika o tematyce podejmowanych prac naukowych przez L. Grabowskiego:
1. 1898 – Beobachtungen von kleinen Planeten Am 5 zoll Refraktor der Kgl. Sternwarte
im München;
2. 1906 – Beobachtungen kleiner Planeten auf der k.k.Sternwarte in Krakau;
3. 1898 – Einige Bemerkungen zur Erklärung der Polbewegung;
4. 1923 – Normalny przebieg roczny ciśnienia i temperatury powietrza we Lwowie;
5. 1907 – O błędach fizjologicznych przy pomiarach astronomicznych za pomocą mikrometrów okkultacyjnych;
6. 1929 – O konwergencji południkowej w odwzorowaniu Roussilhe’owskim elipsoidy;
7. 1922 – O obliczeniu „średnich dziennych” dla przedstawienia rocznego przebiegu
jakiegoś czynnika meteorologicznego z wieloletnich szeregu spostrzeżeń;
8. 1902 – O obserwacjach fotometrycznych Nowej Perseusza dokonanych w Obserwatoryum w Pułkowie;
9. 1928 – Odwzorowanie płaskich wiernokątnych elipsoidy obrotowej, w których pewien
wybrany południk odwzorowuje się jako linia prosta;
10. 1927 – Radiotelegraficzne wyznaczenie długości geograficznej;
11. 1914 – On the Theoretical Photometry of Diffuse Reflection;
12. 1919 – Wojenna reforma rachuby czasu;
13. 1903 – Zjazd Towarzystwa Astronomicznego w Getyndze 1-7 VIII 1902;
` Prof. Lucjan Grabowski (1871-1941)...
85
Rys. 3. Strona tytułowa Programu c.k. Szkoły Politechnicznej we Lwowie na rok naukowy 1909/10
Rys. 4. Strona tytułowa Programu Politechniki
Lwowskiej na rok akademicki 1938/39
Fig. 3. Title page Programme of the c.c. Lvov Polytechnic, for years 1909 to 1910
Fig. 4. Title page The Lvov Politechnic programme
for the academic year 1938/39
14. 1904 – Zjazd Towarzystwa Astronomicznego w Lund (Szwecja), 5-7 XII 1904;
15. 1937 – Beobachtungen von Sternbedeckungen durch den Mond in den Jahren 19311935, angestellt auf dem Obserwatorium der Technischen Hochschule in Lwów.
Prof. Grabowski był m. in. stałym doradcą Wojskowego Instytutu Geograficznego i dzięki niemu przyjęto elipsoidę Bessela z 1841 r. jako powierzchnię odniesienia dla przeprowadzenia pomiaru kraju. Prof. Grabowski uzyskał wiele wyróżnień w postaci powołania w skład towarzystw i instytucji naukowych, krajowych
i zagranicznych. Senat Politechniki Warszawskiej nadal w 1939 r. prof. L. Grabowskiemu godność doktora honoris causa. Wybuch II wojny światowej uniemożliwił przeprowadzenie uroczystej promocji.
Brak środków leczniczych oraz trudności żywnościowe w 1941 r. (okres okupacji niemieckiej Lwowa) przyczyniły się do pogorszenia zdrowia prof. L. Grabowskiego. Zmarł 24 X tegoż roku i został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim
we Lwowie. Wcześniej przeżył tragiczne chwile związane z niesłychanym morderstwem, jakiego dokonali Niemcy, przy udziale nacjonalistów ukraińskich, w dniach
86
J. Kowalczuk
3/4 lipca 1941 r. na osobach profesorów Politechniki Lwowskiej, W. Stożku,
A. Łomnickim, K. Weiglu, S. Pilacie i innych kolegach prof. L. Grabowskiego.
Cz. Kamela i W. Szpunar (1952) w swym opracowaniu poświęconym 10. rocznicy
śmierci prof. L.K. Grabowskiego tak dodatkowo charakteryzują jego sylwetkę: „Jako
wybitny pedagog ze specjalną starannością i ścisłością, wykładając w ciągu przeszło
30 lat dziedziny wiedzy przez siebie reprezentowane, zachował śp. prof. Grabowski
wdzięczną pamięć u całego pokolenia inżynierów geodezji. Niewątpliwie po prof.
Rudzkim postawił on polską geodezję dynamiczną (fizyczną) na takim poziomie,
jaki jeszcze dotychczas nie był reprezentowany w żadnej uczelni na świecie.”
Wykłady jego były obszerniejsze niż jakikolwiek podręcznik z tej dziedziny.
Między innymi w wykładach tych podał szkic swojego rozwiązania wyznaczenia
geoidy z pomiarów grawimetrycznych, udoskonalając i wykazując niedociągnięcia
w wywodach Pizzettiego i Koszlakowa.
Prof. Grabowski m.in. opracował własną metodę wyrównania sieci astronomiczno-geodezyjnych, a w ostatnich latach życia przygotował podręcznik geodezji
wyższej w ujęciu matematyki klasycznej, lecz wojna i śmierć uniemożliwiły dokończenie i druk tej drogocennej pracy. Prof. Grabowski to wzór polskiego uczonego.
W Przeglądzie Geofizycznym (1988, z. 4) poświęconym Maurycemu Piusowi
Rudzkiemu autorzy: S. M a j (1988), Z. Wó j c i k (1988) i Cz. K a m e l a (1988)
kilkakrotnie wymieniają osobę prof. L Grabowskiego. I tak S. Maj pisze: „Równocześnie M.P. Rudzki wznowił i zaktywizował pomiary natężenia siły ciężkości.
Wspólnie z Lucjanem Grabowskim (1871-1941), uczniem F. Karlińskiego, zajął
się ponownym wyznaczeniem różnicy „Δ g” między Krakowem i Wiedniem, a także
przeprowadził nawiązanie grawimetryczne między Krakowem i Kijowem.”
Z. Wójcik (1988), sięgając do zasobów Archiwum Senackiego UJ, przytacza
wyjątki dokumentów rzucających światło na okoliczności pracy M.P. Rudzkiego
i współpracy z gronem pracowników naukowych, wśród których jest wymieniana
osoba L. Grabowskiego.
Cz. Kamela tak pisze: „Obserwatorium Krakowskie dysponowało dwoma etatami pomocniczych pracowników naukowych: adiunkta i asystenta. Adiunktem
był w latach 1902-1909 Lucjan G r a b o w s k i , a asystentem od 1903 roku Władysław D z i e w u l s k i ; po nim asystentem został Józef Ry z n e r, który zajmował
to stanowisko do końca 1917 r., przenosząc się następnie do Lwowa – jako adiunkt
w Obserwatorium Astronomicznym c.k. Szkoły Politechnicznej (u prof. L. Grabowskiego). M.P. Rudzki przyczynił się do tego, te obaj jego wybitni współpracownicy – Lucjan Grabowski i Władysław Dziewulski – przez dłuższy czas przebywali za granicą w wybitnych ośrodkach naukowych (...) Obaj zasłużyli się potem
jako organizatorzy badań naukowych: Grabowski we Lwowie. Dziewulski – początkowo w Wilnie, a po drugiej wojnie światowej – w Toruniu.”
Rok akademicki 1909/10 był pierwszym rokiem pracy naukowo-dydaktycznej
L. Grabowskiego na ówczesnej c.k. Szkole Politechnicznej we Lwowie (późniejszej
Prof. Lucjan Grabowski (1871-1941)...
87
Rys. 5. Pismo odręczne M.P. Rudzkiego do dyrektora Obserwatorium Meteorologicznego w Agram,
Chorwacja, z dnia 12 X 1909 r.
Fig. 5. Handwritten letter from Prof. M.P. Rudzki to the director of the Meteorological Observatory,
Agram, Croatia, from October 12, 1909
88
J. Kowalczuk
Rys. 6. Pismo odręczne L.K. Grabowskiego z dnia 16 X 1909 r.
Fig. 6. Professor L.K. Grabowski’s handwritten letter from October 16th, 1909;
Prof. Lucjan Grabowski (1871-1941)...
89
Politechnice Lwowskiej). W Programie c.k. Szkoły Politechnicznej we Lwowie na rok
naukowy 1909/10 nazwisko L. Grabowskiego jest wymienione w gronie profesorów
(w grupie nauk inżynierskich i budowniczych) jako wykładowcy: miernictwa (kurs
I), wybranych działów z nauki miernictwa i geodezji wyższej na Wydziale Inżynierii Dróg i Mostów i Wydziale Budownictwa Wodnego, a także na Kursie Geometrów i Kursie Przygotowawczym dla kandydatów zawodu górniczego. Pełnił
wtedy funkcję kierownika Obserwatorium c.k. Szkoły Politechnicznej i Stacji Meteorologicznej. Był też członkiem Komisji Egzaminacyjnej dla egzaminu Państwowego na kursie geometrów (mierniczych).
W Programie Politechniki Lwowskiej na rok akademicki 1938/39 osoba Lucjana
Grabowskiego jest scharakteryzowana następująco: „doktor filozofii, profesor zwyczajny astronomii sferycznej i geodezji wyższej, członek czynny i wice prezes
Wydziału Nauk Matematyczno-Fizycznych Akademii Nauk Technicznych w Warszawie, członek czynny Polskiego Towarzystwa Nauk we Lwowie, członek Państwowej Rady Mierniczej, członek Polskiego Komitetu Astronomicznego Międzynarodowej Rady Naukowych, członek zwyczajny Towarzystwa Naukowego
Warszawskiego, członek Komitetu Naukowego Astronomicznego Rady Nauk Ścisłych i Stosowanych, korespondent Państwowego Instytutu Meteorologicznego
w Warszawie, współpracownik Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, Komandor Orderu Odrodzenia Polski (mieszka: ul. Ossolińskich l. 6).”
W tym Programie prof. L. Grabowski jest wymieniony jako członek Rady
Wydziału Inżynierii Lądowej i Wodnej, członek Komisji Egzaminów Dyplomowych
na tym Wydziale, kierownik Obserwatorium Astronomicznego i Meteorologicznego ze Stacją Sejsmograficzną (Lwów, ul. L. Sapiehy l. 12, II p.) oraz jako kierownik Katedry Astronomii Sferycznej i Geodezji Wyższej. W tym roku akademickim prowadzi na Wydziale Inżynierii Lądowej i Wodnej Politechniki Lwowskiej
wykład Astronomia sferyczna i geodezja wyższa (III rok studiów na Oddziale
Lądowym i Oddziale Mierniczym).
Ścisłe związki, jakie łączyły profesorów M.P. Rudzkiego i L.K. Grabowskiego,
omówione wyżej na podstawie przytoczonej literatury, świadczą o silnym powiązaniu pierwszej polskiej Katedry Geofizyki UJ, założonej przez M.P. Rudzkiego,
z ośrodkiem naukowym reprezentowanym przez L.K. Grabowskiego na Politechnice Lwowskiej.
Te wybitne osobowości dobrze przysłużyły się nauce polskiej. Niech te kilka
zdań o Profesorach M.P. Rudzkim i L.K. Grabowskim będą przyczynkiem do historii nauki polskiej.
Roli Uniwersytetu Jagiellońskiego w tej historii nie można przecenić, a o roli
Politechniki Lwowskiej – nie można zapomnieć.
Powyższe opracowanie mogę uzupełnić dzięki uprzejmości Pana prof. dra hab.
Marka G r a d a (UW i PAN, Warszawa) o ważną korespondencję, jaką A. M o h o -
90
J. Kowalczuk
r o v i č i ć (1857-1936) prowadził w roku 1909 z profesorami M.P. Rudzkim i L.
Grabowskim. Korespondencję tę prof. M. Grad uzyskał od prof. Marijana H e r a k a
z Instytutu Geofizyki, Wydziału Nauki Uniwersytetu w Zagrzebiu (Chorwacja),
który przed kilku laty opublikował obszerne opracowanie z okazji 150. rocznicy
urodzin wybitnego geofizyka A. Mohorovičicia. Obu Panom składam serdeczne
podziękowanie za wyrażenie zgody na opublikowanie historycznych rękopisów,
które zamieszczam w tym opracowaniu, wzbogacając nasze wiadomości o sejsmologii w Polsce z początku lat dwudziestego wieku.
Materiały wpłynęły do redakcji 8 II 2013.
Literatura
Kamela Cz., 1984, Lwowska Szkoła Geodezyjna w latach 1818-1939. Zesz. Nauk. AGH, nr 780, Geodezja,
nr 63.
Kamela Cz., 1988, Twórczość Maurycego Piusa Rudzkiego w zakresie geodezji, astronomii i grawimetrii. Prz.
Geof., 43, 4, 406-409.
Kamela Cz., Szpunar W., 1952, W dziesięcioletnią rocznice śmierci prof. dr. Lucjana Kazimierza Grabowskiego.
Prz. Geod., nr 1.
Kowalczuk J. 2001. 100-lecie geofizyki polskiej 1895-1995, Kalendarium. Wyd. ARBOR, Kraków.
Kowalczuk J., 2009, Organizacja życia naukowego w dwudziestoleciu międzywojennym we Lwowie. Prz. Geof.
64, 1-2.
Maj S., 1988, Życie i działalność naukowa Maurycego Piusa Rudzkiego 1862-1916). Prz. Geof., 43, 4,
390-399.
Politechnika Lwowska 1844-1945, 1993, Wyd. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
Popławski Z., 1992, Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844-1945. Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
Wrocław-Warszawa-Kraków.
Popławski Z., 1994, Wykaz pracowników naukowych Politechniki Lwowskiej w latach 1844-1945. Monografie
nr 175. Wyd. Politechnika Krakowska. Kraków.
Program ces.król. Szkoły Politechnicznej we Lwowie na rok naukowy 1909/10 [XXXVIII]. Nakładem Szkoły
Politechnicznej, Lwów, 1909.
Program Politechniki Lwowskiej na rok akademicki 1938/39 [LXVIII]. Nakładem Politechniki Lwowskiej,
Lwów, 1938.
Wójcik Z., 1988, O Maurycym Piusie Tomaszu Rudzkim. Prz. Geof., 43, 4, 399-404.
Streszczenie
Sto pięćdziesiąta rocznica urodzin prof. M.P. Rudzkiego skłoniła autora do omówienia związków,
jakie łączyły dwie uczelnie: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie i Politechnikę Lwowską we Lwowie
w dziedzinie nauk o Ziemi. Na tym tle na przypomnienie zasługuje postać prof. L.K. Grabowskiego
– wybitnego badacza z dziedziny astronomii, geodezji i geofizyki. Był on uczniem i kontynuatorem
dzieła Prof. M.P. Rudzkiego.
Prof. Lucjan Grabowski (1871-1941)...
91
S ł o w a k l u c z o w e : Uniwersytet Jagielloński, Kraków; Politechnika Lwowska, Lwów; A. Mohorovičić; M.P. Rudzki; L.K. Grabowski
Summary
The celebration of one hundred-and-fiftieth birth anniversary of prof. M.P. Rudzki becomes
a suitable occasion to remember the cooperation and joined effort that the two universities (Jagiellonian University and Lvov Technical University) put into the development of Earth ralated studies.
The figure who deserves special credit in that respect is Professor L.K. Grabowski, the imminent
scholar in the field of astronomy, geodesy and geophisics. Grabowski was a student of Prof. M.P.
Rudzki and carried out his work.
K e y w o r d s : Jagiellonian University, Cracow; Polytechnic Lvov; AGH-University of Science and
Technology, Cracow
Jerzy Kowalczuk
[email protected]
Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie