Stanowisko OSAS dot. DL-VI-4601-36.15

OPINIA OGÓLNOPOLSKIEGO STOWARZYSZENIA ASYSTENTÓW SĘDZIÓW
CO DO PROJEKTU ROZPORZĄDZENIA MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI W
SPRAWIE ZAKRESU DANYCH ZAWARTYCH W KARCIE ZGŁOSZENIA NA
WOLNE STANOWISKO ASESORSKIE (PISMO DL-VI-4601-36/15).
W
ocenie
Ogólnopolskiego
Stowarzyszenia
Asystentów
Sędziów,
zasadniczych wątpliwości nie budzi redakcja trzech pierwszych paragrafów
opiniowanego projektu. Niemniej jednak, zastrzeżenia takie mogą wystąpić przy
interpretacji paragrafu czwartego.
Zgodnie bowiem z § 4 pkt 2 projektu rozporządzenia, osoba ubiegającą się o
wolne stanowisko asesorskie zobowiązana jest do złożenia oświadczenia, "czy
prawomocnym orzeczeniem zostało stwierdzone popełnienie przez kandydata
przestępstwa lub przestępstwa skarbowego". Przede wszystkim, nie wiadomo, czy
chodzi tu tylko o decyzję organu sądowego, czy też pozasądowego. "Stwierdzenie
popełnienia przestępstwa" może wynikać np. z uzasadnienia wydanego w toku
postępowania przygotowawczego postanowienia o umorzeniu dochodzenia lub
śledztwa z uwagi na przedawnienie karalności czynu. Nie jest pewne, czy fakt
wydania takiej decyzji w sprawie kandydata jest on obowiązany ujawnić w karcie
zgłoszenia,
skoro
postanowienie
prokuratora,
Policji
albo
innych
organów
postępowania przygotowawczego nie może obalać domniemania dobrego imienia i
niewinności. Powstaje także pytanie, czy kandydat jest zobowiązany ujawnić to, że
stwierdzono popełnienie przez niego przestępstwa, ale tylko na marginesie
orzeczenia sądu cywilnego (np. poprzez przyjęcie dłuższego okresu przedawnienia
roszczeń z czynów niedozwolonych). Zgodnie z art. 11 k.p.c., sądy cywilne
zachowują przecież co do zasady samodzielność jurysdykcyjną. Ponadto, wedle
treści art. 106 k.k., "z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe". Wprawdzie,
procedura rekrutacji sędziów i asesorów sądowych ma wyjątkowy charakter, a od
kandydatów wymaga się szczególnych kwalifikacji, co nie zmienia jednak faktu, że
nikogo nie można zmusić do ujawnienia skazania, gdy uległo ono już zatarciu.
Redakcja § 4 pkt 2 projektu nie pozwala natomiast rozstrzygnąć, czy skazanie, które
ustawa wprost nakazuje traktować jako "niebyłe", nadal można utożsamiać z
orzeczeniem, które "stwierdziło popełnienie przestępstwa". Całkowicie przecież
słusznie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1985 r. (I KR 293/85, OSNPG
1986, nr 10, poz. 126) zauważano, że „skazania z przeszłości, choćby faktycznie
miały miejsce, jeżeli uległy zatarciu nie ulegają ujawnieniu. Przepis art. 110 (ob. – art.
106) k.k. ma doniosłe społeczne znaczenie i żadna władza, a tym bardziej sąd nie są
uprawnione powoływać się na to co jest ustawowo uznane «za niebyłe»” (por. B. J.
Stefańska, Skutki zatarcia skazania, Prokuratura i Prawo 10, 2007).
Dlatego też, zdaniem opiniującego Stowarzyszenia, przepis § 4 pkt 2 powinien
zostać usunięty z projektu, jeśli ma się na uwadze, że z mocy art. 57 § 7 w zw. z art.
106n § 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych
(tekst jednolity: Dz.U. 2015 nr 0 poz. 133 ze zm.), kandydat zobowiązany jest do
złożenia informacji z Krajowego Rejestru Karnego, a nadto w trybie art. 106n § 4
zdanie pierwsze ustawy: „Prezes sądu zasięga od właściwego ze względu na
siedzibę sądu komendanta wojewódzkiego Policji albo Komendanta Stołecznego
Policji informacji o każdym z kandydatów”. Ewentualnie przepis ten powinien
brzmieć: „W karcie zgłoszenia kandydata na wolne stanowisko asesorskie
zamieszcza się ponadto oświadczenia: […] 2) że kandydat nie był karany
prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe”.
Jeśli natomiast chodzi o projektowany przepis § 4 pkt 7 rozporządzenia, to w
sposób oczywisty wykracza on poza delegację ustawową i jest sprzeczny z treścią
przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Trzeba zauważyć, że kandydatów na urząd asesorski zobowiązano do oświadczenia,
czy nie toczy się wobec nich inne postępowanie w sprawie powołania do pełnienia
urzędu na stanowisku sędziowskim lub asesorskim. Zgodnie zaś z nowym
brzmieniem art. 57 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych: "Każdy, kto
spełnia warunki do objęcia stanowiska sędziego sądu powszechnego, o którym
mowa w art. 55 § 2, może zgłosić swoją kandydaturę na jedno stanowisko
sędziowskie w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia, o którym mowa w art.
2
20a § 4”. Ponadto, po myśli art. 106n § 1 tej ustawy: "Każdy, kto spełnia warunki do
objęcia stanowiska asesora sądowego, może zgłosić swoją kandydaturę na jedno
stanowisko asesorskie w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia, o którym
mowa w art. 20a § 4". W literaturze prawniczej słusznie natomiast podkreśla się, że
gwarantowane przez art. 60 Konstytucji RP prawo dostępu do służby publicznej
dotyczy również stanowisk sędziowskich (por. J. Sułkowski, Uprawnienia Prezydenta
RP do powoływania sędziów, Prz.Sejm. 2008/4/47-66, LEX nr 91205). Tym samym,
prokonstytucyjna wykładnia przepisów art. 57 § 1 i art. 106n § 1 ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych nakazuje przyjąć, że brak jest ustawowego zakazu
kandydowania w tym samym czasie na jedno stanowisko sędziowskie i jedno
asesorskie. Przepis § 4 pkt 7 rozporządzenia mógłby zatem wymagać od kandydata
tylko takiego oświadczenia, czy nie bierze on udziału w procedurze konkursowej na
inne stanowisko asesorskie. Gdy bowiem kandydat ujawni, że ubiega się o
stanowisko sędziego, to brak jest ustawowych przeszkód do dalszego kandydowania
w postępowaniu na stanowisko asesora sądowego.
Mając na uwadze powyższe, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Asystentów
Sędziów negatywnie opiniuje projekt, w zakresie proponowanej treści § 4 pkt 2 i 7
rozporządzenia i w tej części ocenia go jako zasadniczo sprzeczny z aktami
prawnymi wyższego rzędu.
3