VI ACa 306/14

Sygn. akt VI ACa 306/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 grudnia 2014 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący - Sędzia SA
– Maciej Kowalski
Sędzia SA
– Jacek Sadomski (spr.)
Sędzia SA
– Krzysztof Tucharz
Protokolant:
– Lidia Ronkiewicz
po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2014 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa J. S. i M. S.
przeciwko Przedsiębiorstwo (…) w W.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanego
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z dnia 8 listopada 2013 r.
sygn. akt IV C 1181/09
uchyla zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięć zawartych w
punktach:
2
pierwszym i czwartym, i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając
temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.
Sygn. akt VI ACa 306/14
Uzasadnienie
Powodowie J. S. i M. S. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Przedsiębiorstwa
(…) kwoty 200 000,00 zł tytułem pokrycia kosztów rewitalizacji akustycznej
budynku stanowiącego własność powodów, znajdującego się w obszarze
ograniczonego użytkowania dla (…) im. (…) w W. na mocy rozporządzenia
Wojewody (…) nr (…) z dnia 7 sierpnia 2007 roku w sprawie utworzenia obszaru
ograniczonego użytkowania dla (…) im. (…) w W..
Pozwany nie uznał powództwa i wnosił o jego oddalenie.
Wyrokiem z dnia 8 listopada 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od
pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 75 504,23 zł wraz z ustawowymi
odsetkami od dnia 28 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie
powództwo oddalił.
Podstawą wydanego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i rozważania
prawne sądu pierwszej instancji.
Powodowie są właścicielami nieruchomości, położonej w W. przy ul. (…) o
powierzchni 9 a 88 m2, oznaczona jako działka nr (…) obręb (…) dla której Sąd
Rejonowy dla W. (…) prowadzi księgę wieczystą nr (…) . Nieruchomość ta
zabudowana jest wolnostojącym, parterowym domem mieszkalnym z wysokim
poddaszem użytkowym oraz częściowym podpiwniczeniem o powierzchni
użytkowej 285,5m2.
3
Rozporządzeniem Wojewody (…) z dnia 7 sierpnia 2007 r. utworzono obszar
ograniczonego użytkowania dla (…) im. (…) . Rozporządzenie to wydane zostało
w oparciu o treść art. 135 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony
środowiska. W wyniku zmiany treści art.. 135 ust. 2 ustawy, obecnie obszar
ograniczonego użytkowania tworzy sejmik województwa, w drodze uchwały
(przedtem obszar ten tworzony był przez wojewodę w drodze rozporządzenia).
Sejmik Województwa (…) w dniu 20 czerwca 2011 r. podjął Uchwałę nr (…) w
sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla (…) im. (…) w W..
Nieruchomość powodów znajduje się w całości w strefie (…) hałasu. W związku
z występowaniem w tej strefie poziomu hałasu powyżej przyjętych norm
dopuszczalnych,
budynki
mieszkalne
powinny
posiadać
zabezpieczenia
akustyczne zgodnie z obowiązującą normą PN-B02151-3, która określa
wymaganą izolacyjność akustyczną przegród wewnętrznych i zewnętrznych. Dla
poziomu hałasu dźwięku z powietrza najistotniejsza jest wymagana izolacyjność
ścian zewnętrznych
z oknami i stropu/dachu. Budynek stanowiący własność
powodów nie posiada zabezpieczeń zapewniających właściwy klimat akustyczny.
Jak wskazał sąd okręgowy, w celu uzyskania właściwego klimatu akustycznego
w tym budynku należy:
1.
Dostosować strop/dach do normatywnej izolacji akustycznej dla strefy (…)
poprzez
zastosowanie
wełny
mineralnej
grubości
150mm
w
systemie
dwuwarstwowym wentylowanym 100 + 50 mm;
2.
Wymienić okna na okna dźwiękochłonne o powierzchni powyżej 2 m 2;
3.
Zainstalować
klimatyzację
budynku
na
parterze
i
na
poddaszu
mieszkalnym.
Łączna wartość prac jakie należy wykonać (robocizna plus materiał) wyniesie
75.504,23 zł. Tak więc w niniejszej sprawie, jak wskazał sąd okręgowy, w celu
uzyskania właściwego klimatu akustycznego w budynku stanowiącym własność
powodów należy dokonać prac remontowych o wartości 75 504,23 zł. Mając to na
uwadze, sąd okręgowy kwotę tę zasądził na rzecz powodów.
Apelację od wydanego w tej sprawie wyroku wniosła strona pozwana,
zaskarżając wyrok sądu okręgowego w części uwzględniającej żądanie pozwu
4
(pkt I) oraz w zakresie postanowienia o kosztach procesu (pkt IV). Skarżący
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa co do kwoty 75
504, 23 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 28 stycznia 2010 roku do dnia
zapłaty, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania ze względu na nierozpoznanie przez sąd I
instancji istoty sprawy oraz konieczność przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości.
W apelacji pozwanego zawarte zostały następujące zarzuty:
1) w zakresie naruszenia przepisów prawa materialnego:
a) naruszenie art. 129 ust. 2 i art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r.
Prawo ochrony środowiska w związku z § 6 pkt. 2 uchwały nr (…) Sejmiku
Województwa (…) z dnia 20 czerwca 2011 r. w sprawie utworzenia obszaru
ograniczonego
użytkowania
dla
(…)
im.
(…)
W.
poprzez
zasądzenie
odszkodowania z tytułu nakładów koniecznych na poczet zapewnienia klimatu
akustycznego
w
pomieszczeniach
budynku
powodów,
bez
uprzedniego
wykazania przez powodów braku klimatu akustycznego w pomieszczeniach ww.
budynku,
b) art. 481 k.c. w związku z art. 363 § 1 i 2 k.c. poprzez zasądzenie odsetek od
dnia 28 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, a nie od dnia wyrokowania, co prowadzi
do bezpodstawnego przysporzenia po stronie powodów, sprzecznego z zasadą,
zgodnie z którą naprawienie szkody ma nastąpić przez zapłatę odpowiedniej
sumy pieniężnej ustalonej według cen z daty ustalenia odszkodowania,
c) art. 481 k.c. w związku z art. 129 ust. 2 i art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27
kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, poprzez zasądzenie odsetek od dnia
28 stycznia 2010 r., a nie od dnia wyrokowania, skutkiem czego, wartość
zasądzonego
odszkodowania
wykracza
poza
ramy
zobowiązania
odszkodowawczego pozwanego wynikającego z ww. przepisów i jest sprzeczne z
funkcją jaką pełnią odsetki,
d) art. 7 Prawa budowlanego i §§ 323, 325, 326 i 327 rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z 12.04.2012 w sprawie warunków technicznych jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie poprzez ustalenie, że dla zasadności
roszczenia powodów, nie ma znaczenia jaki jest realny klimat akustyczny i czy
5
są przekraczane poziomy hałasu w środowisku, związane jest z brakiem
wykazania
faktycznej
rzeczywistej
izolacyjności
akustycznej
przegród
zewnętrznych w budynku powodów i brakiem określenia czy jest ona
wystarczająca dla zapewnienia właściwego klimatu akustycznego.
2) w zakresie naruszenia przepisów postępowania:
a)
naruszenie art. 227 k.p.c. poprzez nieustalenie w ramach postępowania
dowodowego faktu mającego istotne znaczenie dla rozpatrzenia sprawy, a
mianowicie nie ustalenie braku klimatu akustycznego w pomieszczeniach
budynku powodów, o którym mowa w i 6 pkt. 2 uchwały nr (…) Sejmiku
Województwa (…) z dnia 20 czerwca 2011 r. w sprawie utworzenia obszaru
ograniczonego użytkowania dla (…) im, (…) w W., zgodnie z przywołanymi w
powyższym przepisie przepisami prawa budowlanego i przywołanymi w nich
Polskim Normami, jak równiej nie ustalenia jaki faktycznie jest klimat akustyczny
w budynku powodów.
b)
art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny opinii biegłego sądowego ds.
budownictwa; i kosztorysowania robót A. K. w sposób sprzeczny z logiką i
zasadami wyrażonymi w przepisach prawa budowlanego oraz przywołanych w
nich Polskich i Normach, skutkującej przyjęciem założenia, co do braku
izolacyjności przegród budowlanych w budynku powodów na podstawie
gołosłownej oceny ww. biegłego bez przeprowadzenia wymaganych pomiarów
izolacyjności i właściwego udokumentowania powyższej okoliczności,
c)
art. 217 § 1, art. 227 i art. 232 k.p.c. przez oddalenie wniosku
dowodowego pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego
akustyka na okoliczności mające istotne znaczenie dla rozpatrzenia sprawy tj.
określenia klimatu akustycznego celem wykazania czy budynek powodów
wymagał zastosowania dodatkowych zabezpieczeń akustycznych, a tym samym
czy istnieje podstawa do wypłaty odszkodowania w wysokości wskazanej
wyrokiem,
d)
art. 379 pkt 5 kpc poprzez oddalenie wniosku pozwanego o powołanie
biegłego akustyka, a tym samym pozbawienie pozwanego możliwości obrony
swych praw wskutek wadliwości czynności procesowych Sądu, co bezpośrednio
6
narusza zasadę równego traktowania stron w procesie wynikająca z art. 32 ust 1
Konstytucji RP.
Rozpoznając sprawę w granicach zaskarżenia sąd apelacyjny zważył, co
następuje.
Apelacja skarżącego jest zasadna w zakresie, w jakim zarzuca nierozpoznanie
istoty sprawy i wnosi o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie
sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Z treści uzasadnienia wydanego w tej sprawie wyroku wynika, że sąd okręgowy
nie rozpoznał w istocie żądań pozwu, ani też nie ustosunkował się do zarzutów
obronnych podnoszonych przez stronę pozwaną. Poza przytoczeniem treści
dwóch przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
oraz przywołania wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 10 kwietnia 2008 r., I
ACa 2/08, wywód sądu okręgowego składa się w istocie z dwóch zdań. W
pierwszym zdaniu sąd okręgowy stwierdził, że w celu uzyskania właściwego
klimatu akustycznego w budynku stanowiącym własność powodów należy
dokonać prac remontowych o wartości 75.504,23 zł. W zdaniu drugim sąd
okręgowy wskazał, że uznał roszczenie powodów za zasadne do powyższej
kwoty.
Jak wynika z treści pozwu, powodowie domagali się odszkodowania w kwocie
200.000 zł z tytułu kosztów rewitalizacji akustycznej budynku stanowiącego ich
własność i położonego w obszarze ograniczonego użytkowania dla (…) im. (…) w
W.. Jak wynika z twierdzeń powodów, powodowie wykonali we własnym zakresie
część niezbędnych prac zmierzających do rewitalizacji akustycznej ich domu –
dokonali wymiany okien i drzwi zewnętrznych oraz przebudowy stropodachu pod
kątem poprawy jego izolacyjności akustycznej. Tym samym zgłoszone w tej
sprawie roszczenie odszkodowawcze obejmowało dwa elementy: zwrot wartości
prac już wykonanych przez powodów oraz zwrot wartości dalszych prac
koniecznych
do
uzyskania
należytego
klimatu
akustycznego
budynku.
Zagadnienie to całkowicie uszło uwadze sądu pierwszej instancji, który bez
dokonania jakiejkolwiek oceny opinii biegłego – brak takiej oceny w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku – przyjął, że w celu uzyskania właściwego klimatu
7
akustycznego budynku konieczna jest wymiana okien na okna dźwiękochłonne
oraz dostosowania strop/dachu do normatywnej izolacji akustycznej dla strefy
(…)
poprzez zastosowanie wełny mineralnej grubości 150 mm w systemie
dwuwarstowym wentylowanym 100 + 50mm. Sąd okręgowy w ogóle więc
pominął zagadnienie, czy jakiekolwiek prace celem poprawy izolacyjności
akustycznej budynku zostały już wykonane i jaki w związku z tym konieczny jest
zakres dalszych prac. Zasadnie przy tym skarżący wskazuje, że opinia biegłego,
stanowiąca w tym zakresie podstawę wyrokowania, zawiera wewnętrzne
sprzeczności. Otóż jak wynika z treści tej opinii, biegły wpierw uznał, że wymiana
okien w budynku nie jest konieczna – okna, zgodnie zresztą z twierdzeniami
powodów, zostały już w budynku wymienione i wedle biegłego w zupełności
chronią przed występującym hałasem lotniczym, zaś następnie w konkluzji opinii,
wskazując na zakres prac niezbędnych w celu uzyskania należytego klimatu
akustycznego budynku, biegły stwierdził, że niezbędna jest wymiana okien.
Sąd okręgowy nie ustosunkował się do zarzutów pozwanego zarówno
zgłaszanych co do zasadności roszczeń wysuwanych przez powodów w tej
sprawie, jak i zarzutów pod adresem opinii biegłego. Nie ustosunkował się
również do samej opinii biegłego, pomimo, że jak zostało to wskazane w apelacji,
opinia ta zawiera liczne sprzeczności i nieścisłości. Wskazać należy, że biegły w
pierwotnej wersji opinii pisemnej (k. 206-230) ustalił, że w celu uzyskania
właściwego klimatu akustycznego w budynku powodów należy wykonać roboty
budowlane dotyczące izolacji akustycznej ścian, zastosowania stolarki okiennej i
drzwiowej o wskaźniku izolacyjności akustycznej powyżej 35dB, izolacyjności
akustycznej strop/dachu – warstwy dźwiękochłonnej z wełny mineralnej oraz
zainstalowania niezbędnej klimatyzacji w pomieszczeniach mieszkalnych. Łączna
wartość robót koniecznych biegły ustalił na kwotę 137.368,10 zł. Natomiast
składając wyjaśnienia na rozprawie (k. 303-304, transkrypcja: k. 369-380) biegły
oświadczył, że zmienia swoją opinię albowiem, jak wskazał skonsultował opinię z
bliżej niesprecyzowanymi „wynikami badań naukowców z Instytutu Techniki
Budowlanej, numer (…) ”. Biegły nie przedstawił treści tych badań, nie dołączył
ich również do swojej opinii. Z kolei sąd okręgowy kwestii tej w żaden sposób nie
wyjaśnił poprzestając na treści oświadczenia złożonego w tym zakresie przez
8
biegłego. W efekcie wydana w tej sprawie opinia biegłego, z uwagi na
nieznajomość materiałów źródłowych, na których biegłych oparł swoje ustalenia,
uchyla się spod jakiejkolwiek oceny albowiem nie istnieje możliwość jej
weryfikacji. Sąd okręgowy ograniczył się w istocie do dania wiary zapewnieniom
biegłego, że jego opinia jest prawidłowa i uwzględnia wyniki najnowszych badań.
Bez dokonania jakiejkolwiek oceny tego dowodu (brak takiej oceny w
uzasadnieniu), sąd okręgowy w całości oparł wydane rozstrzygnięcie na
wnioskach końcowych biegłego. W efekcie w ramach kontroli instancyjnej – co
słusznie zarzuca skarżący – nie jest możliwa weryfikacja wydanej przez biegłego
opinii, a tym samym wydanego przez sąd okręgowy wyroku. Uzasadnia to na
podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylenie wyroku w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania. Zarazem
stwierdzone wadliwości sądu pierwszej instancji, czynią przedwczesnym
ustosunkowanie się do zawartych w apelacji dalszych zarzutów, w tym
odnoszących się do naruszenia prawa materialnego.
W rozpoznawanej sprawie konieczne jest w pierwszej kolejności ustalenie treści
żądań odszkodowawczych powodów – w jakim zakresie wnoszą oni o zwrot
poniesionych kosztów na już dokonane prace związane z rewitalizacją
akustyczną budynku, a w jakim zakresie wnoszą o zasądzenie kwot
stanowiących równowartość dalszych koniecznych prac zmierzających do
zapewnienia należytego klimatu akustycznego budynku. Tym samym konieczne
jest, na co wskazywał pozwany w toku postępowania przed sądem pierwszej
instancji, a co zostało całkowicie przez sąd okręgowy zignorowane, ustalenie, jaki
jest obecny klimat akustyczny budynku powodów z uwzględnieniem dokonanych
już w tym zakresie przez powodów robót adaptacyjnych. Dopiero to ustalenie
pozwoli na poczynienie dalszych ustaleń dotyczących przyszłych koniecznych
prac związanych z niezbędną rewitalizacją akustyczną budynku. Ustalenia
faktyczne dokonywane są przez sąd na podstawie zgromadzonego w sprawie
materiału dowodowego. Tym samym w celu dokonania ustaleń faktycznych
niezbędne jest zgromadzenie dowodów, a następnie dokonanie ich oceny,
zgodnie z dyrektywami wynikającymi z art. 233 k.p.c. Uwzględnić należy przy tym
rozkład ciężaru dowodu wynikający z art. 6 k.c. Zważywszy przy tym, że strona
9
powodowa nie jest w tej sprawie reprezentowana przez zawodowego
pełnomocnika, konieczne jest udzielenie stronie niezbędnych pouczeń co do
czynności procesowych. W końcu rozpoznając ponownie sprawę należy również
odnieść się do zarzutów podnoszonych w toku procesu przez stronę pozwaną.
Z tych wszystkich względów, uznając przy tym, że rozpoznanie sprawy od
początku przez sąd odwoławczy pozostawałoby w kolizji z konstytucyjną zasadą
dwuinstancyjności postępowania, sąd apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
orzekł, jak na wstępie.