Monitoring dostępności infrastruktury publicznej do potrzeb osób z

Monitoring dostępności
infrastruktury publicznej
do potrzeb osób z niepełnosprawnością
w gminie Domaniów
Monitoring dostępności infrastruktury publicznej do potrzeb osób z niepełnosprawnością został
przeprowadzony dzięki wsparciu finansowemu Fundacji Stefana Batorego
Raport opracowali
Łukasz Wołodzko
Wiktor Pietrzak
Zespół projektowy
Małgorzata Płonczkier
Małgorzata Skibińska
Katarzyna Sikora
Łukasz Wołodzko
Wiktor Pietrzak
Redakcja
Wiktor Pietrzak
FUNDACJA GREJPRUT
Wrocław 2013
ISBN 978-83-934767-7-0
www.fundacjagrejpfrut.cba.pl
[email protected]
www.facebook.com/fundacjagrejpfrut
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP [4]
2. INFORMACJE O BADANIU [6]
3. OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ W GMINIE WIEJSKIEJ DOMANIÓW [7]
4. ANALIZA LOKALNYCH DOKUMENTÓW [8]
5. ANALIZA STRONY INTERNETOWEJ ORAZ BIULETYNU INFORMACJI PUBLICZNEJ [10]
6. INFRASTRUKTURA PUBLICZNA I OFERTA DLA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ [12]
7. PAŃSTWOWY FUNDUSZ REHABILITACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH [16]
8. PODSUMOWANIE [19]
9. REKOMENDACJE DLA URZĘDU GMINY WIEJSKIEJ DOMANIÓW [20]
10. INFORMACJE DODATKOWE PRZEKAZANE PRZEZ URZĄD GIMNY WIEJSKIEJ DOMANIÓW [22]
11. MONITORING OBYWATELSKI DOSTEPNOŚCI PRZESTRZENI PUBLICZNEJ DLA WSZYSTKICH. PODSTAWY
PRAWNE MONITORINGU [24]
WSTĘP
Znoszenie barier, umożliwienie uczestnictwa wszystkim osobom zamieszkującym
powiat oławski w ofercie kulturalnej, edukacyjnej czy sportowej, to tylko jedne z licznych celów
obranych przez samorządy. Jednak stan realizacji działań na rzecz osób z niepełnosprawnością jest
złożony. Monitoring instytucji publicznych w powiecie oławskim pod kątem potrzeb osób
niepełnosprawnych został przeprowadzony przez zespół Fundacji Grejpfrut. Obywatele i obywatelki
sprawdzili dostępność instytucji publicznych dla osób niepełnosprawnych, zanalizowali realizację
wybranych elementów polityki społecznej (dotyczącą działań na rzecz osób z niepełnosprawnością)
na poziomie lokalnym. Osoby monitorujące zapytały także o inicjatywy, których urzędy nie muszą, a
mogą realizować w celu dodatkowego wsparcia osób niepełnosprawnych.
Projekt rozpoczął się badaniem pilotażowym wspartym przez Fundację im. S.
Batorego. Po dokonaniu oceny uzyskanych informacji oraz określeniu kierunków przeprowadzenia
szerszego monitoringu, instytucja grantodawcza wsparła również kontynuację obywatelskiej
kontroli. Ze względu na szeroki zakres badanego zagadnienia zdecydowano się na zebranie
informacji dotyczących wybranych elementów życia publicznego, aby sprawdzić stan ich realizacji.
Należy zaznaczyć, że przeprowadzone badanie nie oddaje pełnego obrazu sytuacji osób z
niepełnosprawnością z terenu badanych jednostek, niemniej pozwala zidentyfikować wybrane
aspekty życia publicznego.
Pomysł na działanie wziął się z incydentu, który miał miejsce podczas realizacji przez
Fundację
Grejpfrut
zadania
publicznego
„Akademia
aktywnych
liderów
i
liderek”
(więcej: http://gazeta-olawa.pl/artykul-3728-winda-na-pokaz.html ). Brak dostępności nowej windy
dla osób niepełnosprawnych był jednym z powodów, dla których organizacja zdecydowała się na
sprawdzenie dostępności infrastruktury powiatu dla osób niepełnosprawnych. Motywacją do
działania była również chęć poznania stanu realizacji wybranych obszarów wsparcia osób
niepełnosprawnych, i odniesienie go (stanu realizacji) do określonych priorytetów przyjętych w
dokumentach lokalnych (strategiach, programach współpracy itp.) czy krajowych (m.in. ustawa o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, prawo
budowlane). Ponadto osoby monitorujące pytały jednostki samorządowe o dodatkowe działania,
które nie są wymagane prawem od samorządów, jednak te mogą je realizować.
Badaniu zostały poddane następujące jednostki: Urząd Miasta Oława, Urząd Gminy
Oława, Urząd Gminy Domaniów, Urząd Miasta i Gminy Jelcz-Laskowice oraz Starostwo Powiatowe
w Oławie. Pozyskane informacje zostały opracowane w formie raportu. Zawarto w nim również
rekomendacje (końcowa część raportu), czyli propozycje wprowadzenia rozwiązań, dzięki którym
urzędy bardziej skutecznie będą mogły odpowiedzieć na potrzeby osób z niepełnosprawnością i
umożliwić im branie udziału w życiu gminy i powiatu, a także będą mogły (urzędy) lepiej oceniać
skuteczność własnej polityki skierowanej na polepszenie sytuacji osób z niepełnosprawnością.
Otrzymane informacje zostały weryfikowane i odniesione do wybranych przez osoby
badające zapisów przyjętych przez dane JST w dokumentach lokalnych (np. zapisy w uchwalonych
strategiach dotyczące działań na rzecz osób z niepełnosprawnością), a także do prawa krajowego
(np. ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych –
wypłacone gminom rekompensaty z tytułu zastosowania ustawowych zwolnień, o których mowa w
art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy, zwolnienie z wpłat do PFRON; prawo budowlane – art. 5 ust. 1 p. 4
dotyczący zapewnienia warunków do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i
mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne) w celu analizy
stanu realizacji interesujących, w ocenie osób badających, fragmentów polityki społecznej na
poziomie lokalnym. Zbadano również strony internetowe JST z powiatu oławskiego pod kątem ich
dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych (podstawą analizy były standardy zatwierdzone
przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej), oraz przeprowadzono wizje lokalne, wybranych
obiektów wskazanych przez JST jako dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Ponadto
w badaniu zwrócono uwagę na elementy dodatkowe, których urzędy nie muszą, ale mogą
wprowadzić w życie, tj. opracowanie mapy barier architektonicznych, wprowadzenie kryterium
zasady równości szans przy ocenie wniosków o dofinansowanie NGO, czy obecność osoby na
stanowisku społecznego pełnomocnika ds. osób niepełnosprawnych, która w ramach wolontariatu
wspiera realizację zadań samorządu na rzecz osób z niepełnosprawnością.
Efekty wyżej wymienionych działań zostały opracowane w formie raportów, ten z kolei
przekazano przedstawicielom/przedstawicielkom JST. W końcowej części raportu znajdziesz
informacje otrzymane od urzędu na temat raportu. Następny krok, to wspólne działanie na rzecz
zmiany. Analizowane dokumenty i odpowiedzi otrzymane z badanych urzędów znajdziesz na
stronie Fundacji: www.fundacjagrejpfrut.cba.pl .
INFORMACJE O BADANIU
Monitoring dostępności infrastruktury publicznej do potrzeb osób z niepełnosprawnością
był prowadzony w czterech urzędach gmin i jednym starostwie powiatowym, które razem wchodzą
w skład powiatu oławskiego.
Badanie trwało od początku grudnia 2011 do kwietnia 2013 roku, obejmowało zarówno
okres pilotażowy przeprowadzony w mieście Oława (grudzień 2011 – styczeń 2012), jak i okres
właściwy badania. Zbieranie i analizowanie danych trwało od stycznia do grudnia 2012 roku,
natomiast stworzenie raportu, jego uzupełnienie oraz konsultacja z monitorowanymi urzędami
trwały od stycznia do kwietnia 2013 roku.
Realizacja monitoringu odbywała się według określonej metodologii, która opierała się o
wynotowanie obszarów działalności samorządów na rzecz osób z niepełnosprawnością (zawartych
w uchwalonych strategiach, programach współpracy itp.) i pozyskanie niezbędnych informacji
dotyczących stanu ich realizacji (wyszukiwaniu w Biuletynie Informacji Publicznej pożądanych
dokumentów lub wnioskowaniu o udostępnienie informacji publicznej). W badaniu uwzględniono
również pytania dotyczące działań dodatkowych, które samorządy mogą podejmować z własnej
inicjatywy w celu skuteczniejszego wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Monitoring dotyczył
informacji za lata 2009-2011. Ze względu na złożoność danych zdecydowano, że opisaniu i
zestawieniu będą podlegać wybrane obszary działalności samorządów.
Ponadto
zespół
monitorujący
przeprowadził
wywiady
z
przedstawicielami
i
przedstawicielkami lokalnych urzędów lub jednostek im podległych, a także z przedstawicielami i
przedstawicielkami organizacji pozarządowych z terenu powiatu. Wprowadzono także formularz
obserwacji dotyczący infrastruktury publicznej badanych urzędów i przeprowadzono wizyty
monitorujące.
Następnym etapem, po przeprowadzonym monitoringu, było skonsultowanie otrzymanych
wyników z przedstawicielami i przedstawicielkami badanych samorządów, zorganizowano również
spotkania z osobami odpowiedzialnymi za działania na rzecz osób z niepełnosprawnością na
terenie powiatu oławskiego.
OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ W GMINIE WIEJSKIEJ DOMANIÓW
Gmina wiejska Domaniów wchodzi w skład powiatu oławskiego. Siedziba urzędu położona
jest centralnie w Domaniowie. W gminie żyje 5372 osób (stan na 2011 r.). Wśród ogólnej liczby
ludności gminy Domaniów, wg danych pozyskanych z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002r.,
można wyróżnić 670 osób z niepełnosprawnością 12,7 % ogólnej liczby mieszkańców gminy (337
kobiet i 333 mężczyzn). Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (dalej jako skrót: GOPS) nie posiada
liczbowych dotyczących osób z niepełnosprawnością żyjących w latach 2009, 2010 i 2011 r. na
terenie
Gminy
Domaniów.
Nie
posiada
również
informacji,
jakiego
rodzaju
są
to
niepełnosprawności. Problem wynika z tego, że orzeczenia o niepełnosprawności wydają PZON,
KRUS oraz ZUS1, zatem poznanie liczy osób w gminie z niepełnosprawnością możliwe jest zazwyczaj
na podstawie wyników spisu powszechnego ludności.
Natomiast podano dane dotyczące udzielenia pomocy w latach: 2009 – 36 osobom, 2010 –
36 osobom, 2011 - 35 osobom niepełnosprawnym. Pomoc miała charakter finansowy, była
przeznaczona na zakup leków, żywności, węgla, dojazdy do placówek służby zdrowia, dopłata do
zakupu sprzętu rehabilitacyjnego. Pomoc była udzielana na wniosek osoby niepełnosprawnej. Jej
wysokość z kolei uzależniona była od celu przeznaczenia wnioskowanej pomocy i możliwości
finansowych GOPS.
Z informacji udzielonych przez UGD oraz GOPS wynika, że w latach 2009-2011 nie były
podejmowane inicjatywy z zakresu przeciwdziałania powstawaniu marginalizacji społecznej osób z
niepełnosprawnością, ani też w celu integracji środowiska osób niepełnosprawnych ze
społecznością lokalną. Podano również do wiadomości, że UGD współpracował z organizacjami
pozarządowymi, opiniując sytuację rodzinną i finansową rodzin, zwracających się o wsparcie
finansowe. Ponadto w celu realizacji zadań na rzecz osób niepełnosprawnych z GOPS
współpracował z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie i Powiatowym Urzędem Pracy w Oławie.
Dane kontaktowe do Urzędu: www.gminadomaniow.pl, [email protected].
1 PZON – Powiatowy Zespół Orzekania o Niepełnosprawności, KRUS – Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, ZUS
– Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
ANALIZA LOKALNYCH DOKUMENTÓW
Strategia rozwoju lokalnego gminy Domaniów na lata 2008-2015
Dokument zawiera informacje na temat dostępności lub jej braku gminnych budynków do
potrzeb osób z niepełnosprawnością. Wyszczególniono brak możliwości korzystania przez osoby z
niepełnosprawnością z usług gminnej biblioteki. Podkreślono również, że placówki ochrony zdrowia
w Domaniowie i Goszczynie zlokalizowane są w starych budynkach o złym stanie technicznym,
także są niedostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz osób starszych. Zwrócono
uwagę na Niepubliczny Ośrodek Zdrowia w Wierzbnie, który jest nowym budynkiem,
dostosowanym do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Zawarto także informacje na temat
przyznawania pomocy przez GOPS (przyznano pomoc społecznom 25 osobom niepełnosprawnym).
Autorzy strategii zaznaczyli, że "lokalna społeczność gminy staje się społeczeństwem
starzejącym oraz, z uwagi na rosnące zapotrzebowanie na usługi medyczne zgłaszane przez
mieszkańców i mieszkanki, niezwykle ważne jest zwrócenie szczególnej uwagi przez władze gminy i
podległe jej instytucje publiczne na problematykę osób starszych, np. na rozwój infrastruktury
publicznej, rozwój i rozszerzenie zakresu usług opiekuńczych i zdrowotnych świadczonych
mieszkańcom na terenie ich miejsca zamieszkania. Ważnym pozostaje również aspekt, by
infrastruktura ta była dostosowana do potrzeb niepełnosprawnych i starszych mieszkańców gminy,
tak by mieli oni zapewnioną swobodną dostępność do usług medycznych"2.
Plan rozwoju lokalnego gminy Domaniów na lata 2005-2012
W dokumencie zaznaczono, że opieka socjalna i pomoc społeczna prowadzona jest przez
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Domaniowie, który działa od 1 września 1990 r. Jest on
samodzielną, prawnie wyodrębnioną jednostką organizacyjną, utworzoną do realizacji zadań
pomocy społecznej. Jest on organizatorem i wykonawcą zadań własnych a także zleconych gminie
w zakresie pomocy społecznej. Wykonuje je poprzez udzielanie świadczeń pieniężnych i
niepieniężnych przewidzianych ustawą o pomocy społecznej, przyjmuje wnioski, czy kieruje
zainteresowanych na pobyt w Domach Pomocy Społecznej. Ośrodek współpracuje z organizacjami
społecznymi. Od 1 maja 2004 r. Ośrodek prowadzi wypłatę świadczeń rodzinnych. W dokumencie
2 Strategia rozwoju lokalnego gminy Domaniów na lata 2008-2015, s. 86.
została podkreślona troska o grupy społeczne wymagające wsparcia (osoby niepełnosprawne,
rodziny dotknięte biedą i patologiami społecznymi)3.
Program współpracy Gminy Domaniów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami
prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2011
(przyjęty uchwałą Rady Gminy V/22/11)
W Programie zaznaczono, że jego celem jest kontynuacja zadań i celów wcześniej
wytyczonych. W § 3 ust. 6 wymieniono: poprawę jakości życia poprzez pełniejsze zaspokojenie
potrzeb i oczekiwań mieszkańców, jednak w dokumencie nie wymieniono żadnych priorytetowych
obszarów współpracy, ani celów szczegółowych odnoszących się do osób z niepełnosprawnością.
Uwzględnienie perspektywy równości w działaniach samorządów, to nic innego jak dbałość
o zapewnienie działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb osób zamieszkujących gminę.
Samorządy mają obowiązek uwzględniać potrzeby osób z niepełnosprawnością i grup
mniejszościowych narażonych na dyskryminację i marginalizację społeczną. Organizacje
pozarządowe, a zwłaszcze NGO zrzeszajace i działające na rzecz osób z niepełnosprawnością,
powinny włączyć się w sposób szeroki w proces konsultacji społecznych Gminnego Programu
Współpracy – takie działanie zwróci uwagę samorządu na potrzebę inicjatyw w różnych obszarach
życia społecznego z uwzględnieniem różnych możliwości uczestnictwa w nich.
3 Plan rozwoju lokalnego gminy Domaniów na lata 2005-2012, s. 41.
ANALIZA STRONY INTERNETOWEJ ORAZ BIULETYNU INFORMACJI PUBLICZNEJ
Analizę strony internetowej Urzędu Gminy w Domaniowie http://gminadomaniow.pl/
przeprowadzono na podstawie "Wytycznych dotyczących standardów stron internetowych
urzędów pracy" wydanych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w 2012 roku, ponieważ,
naszym zdaniem, można odnieść je do każdego innego urzędu.
Autorzy publikacji wymieniają wymagania WCAG 2.0. 4 dla systemów teleinformatycznych w
zakresie ich dostępności dla osób z niepełnosprawnością. Projekt rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 21 lipca 2011 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności w § 19 nakłada na systemy
teleinformatyczne podmiotu realizującego zadanie publiczne, służące prezentacji zasobów
informacji, spełnienie przez te systemy wymagań Web Content Accessibility Guidelines (WCAG
2.0).
Wymagania
zostały
opisane
w
publikacji
dostępnej
na
stronie:
http://www.psz.praca.gov.pl/_files_/standardy_psz/120606_wytyczne_dot_stron_internetow.pdf
Po przeprowadzonym badaniu wyżej wymienionej strony Urzędu Gminy Domaniów
zidentyfikowano kilka niezgodności ze standardami WCAG 2.0., badana strona nie posiada między
innymi:

wymaganej alternatywny w postaci tekstu dla każdej informacji nietekstowej,

funkcji zmiany kontrastu treści prezentowanych na stronie,

funkcji zmiany wielkości tekstu,

elementu nawigacji, pozwalającego użytkownikowi strony określić, gdzie aktualnie się
znajduje,

wyszukiwarki treści,

tzw. mapy serwisu,

zakładki z informacjami dla osób z niepełnosprawnością.
4 Wytyczne zostały opracowane na potrzeby ujednolicenia zawartości informacyjnej i wyglądu graficznego stron
internetowych powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy w skali kraju oraz przystosowania ich dla potrzeb osób
niepełnosprawnych. Zdecydowano się na skorzystanie z wytycznych z powodu ich uniwersalnego charakteru.
Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Gminy w Domaniowie
Graficzne
znaki
informujące
o
funkcjach
dostępności
serwisu
dla
osób
z
niepełnosprawnością są małego rozmiaru. Funkcja zmiany kontrastu działa prawidłowo, zapewnia
jednak tylko jedną zmianę kontrastu (na czarno-żółtą). Funkcja zmiany rozmiaru czcionki jest
aktywna. Zamieszczone informacje publiczne w serwisie BIP często są dostępne tylko w formie
graficznej (brak wersji tekstowej). Menu podmiotowe strony jest dostępne z poziomu klawiatury.
Konstytucja RP zaznacza, że każdej osobie przysługuje prawo do informacji. Ich dostępność
w sieci dla mieszkańców i mieszkanek z niepełnosprawnością powinna być taka sama, jak dla osób
sprawnych.
Strona internetowa samorządu jest ważnym medium przekazującym i gromadzącym
wiadomości dla osób zamieszkujących gminę. Wiedza o tym, co działo się, dzieje i będzie działo w
gminie pozwala na aktywne zaangażowanie się osób w niej żyjących poprzez wyrażenie zdania,
przedstawienie propozycji własnych inicjatyw, czy zgłoszenia obszarów interwencji dla polityki
społecznej na poziomie lokalnym.
Sumując, szeroka dostępność danych na stronie i w Biuletynie Informacji Publicznej to nic
innego jak uwzględnienie różnych potrzeb mieszkańców i mieszkanek gminy.
INFRASTRUKTURA PUBLICZNA I OFERTA DLA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ
Dostępność przestrzeni publicznej dla wszystkich jest zagwarantowana prawem. Kwestią
niezwykle ważną jest dostosowanie obiektów użyteczności publicznej do potrzeb osób z
niepełnosprawnością, w taki sposób, aby mogły one swobodnie korzystać
zarówno z oferty
publicznej, jaki i praw obywatelskich czy mieszkańca/mieszkanki gminy. W związku z powyższym,
prowadząc obywatelski monitoring samorządów z powiatu oławskiego, zwróciliśmy szczególną
uwagę na dostosowanie obiektów, którymi zarządza badany samorząd, inicjatywy kulturalne,
edukacyjne, sportowe realizowane na rzecz osób z niepełnosprawnością, wspieranie organizacji
pozarządowych, a także wybrane dodatkowe inicjatywy (np. społeczny pełnomocnik ds. osób z
niepełnosprawnością, organizowanie staży, mapy barier architektonicznych itp.).
PRZESTRZEŃ PUBLICZNA
Poniżej prezentujemy wybrane przepisy krajowe odnoszących się do dostępności
infrastruktury publicznej dla osób z niepełnosprawnością. W ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo
budowlane w art. 5., ust. 1., p. 4. zapisano: Obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim
urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania,
projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz
zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając: niezbędne warunki do korzystania z obiektów
użyteczności
publicznej
i
mieszkaniowego
budownictwa
wielorodzinnego
przez
osoby
niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich. W art. 9., ust. 1.
zaznaczono, że: w przypadkach szczególnie uzasadnionych dopuszcza się odstępstwo od przepisów
techniczno-budowlanych, o których mowa w art. 7. Odstępstwo nie może powodować zagrożenia
życia ludzi lub bezpieczeństwa mienia, a w stosunku do obiektów, o których mowa w art. 5 ust. 1
pkt 4 – ograniczenia dostępności dla osób niepełnosprawnych oraz nie powinno powodować
pogorszenia warunków zdrowotno-sanitarnych i użytkowych, a także stanu środowiska, po
spełnieniu określonych warunków zamiennych. Ponadto w ustawie zawarto również regulację, że:
pozwolenia na budowę nie wymaga budowa pochylni przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych
(art. 29., ust. 1., p.1.). Z kolei w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w
sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
zaznaczono:
§ 86. 1. W budynku, na kondygnacjach dostępnych dla osób niepełnosprawnych, co najmniej jedno
z ogólnodostępnych pomieszczeń higienicznosanitarnych powinno być przystosowane dla tych
osób przez: 1) zapewnienie przestrzeni manewrowej o wymiarach co najmniej 1,5x1,5 m, 2)
stosowanie w tych pomieszczeniach i na trasie dojazdu do nich drzwi bez progów, 3) zainstalowanie
odpowiednio przystosowanej, co najmniej jednej miski ustępowej i umywalki, a także jednego
natrysku, jeśeli ze względu na przeznaczenie przewiduje się w budynku takie urządzenia, 4)
zainstalowanie uchwytów ułatwiających korzystanie z urządzeń higienicznosanitarnych.
§ 87. 1. Ustępy publiczne należy sytuować na terenach wyposażonych w sie wodociągową i
kanalizacyjną. 6. W ustępie publicznym co najmniej jedna kabina powinna być przystosowana do
potrzeb osób niepełnosprawnych, zgodnie z § 86.
§ 105 ust. 4. Stanowiska postojowe dla samochodów, z których korzystają osoby niepełnosprawne,
należy sytuować na poziomie terenu lub na kondygnacjach dostępnych dla tych osób z pochylni,
odpowiadającej warunkom określonym w § 70, lub przy zastosowaniu mechanicznych urządzeń
podnośnych.
Siedziba urzędu nie jest dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnością, w związku z
czym w budynku brak jest toalety dostosowanej do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Ponadto
na
terenie
gminy
brakuje
szaletu
publicznego
dostosowanego
do
potrzeb
osób
z
niepełnosprawnością. Urząd nie posiada danych na temat ilości miejsc postojowych dla osób
niepełnosprawnych, znajdujących się na terenie gminy.
UGD wyminił następujące obiekty użyteczności publicznej w gminie Domaniów
dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością:
1. Zespół Szkół w Domaniowie (toalety, odpowiednie wymiary przejść i otworów drzwiowych),
2. Zespół Szkół w Wierzbnie (winda i podjazd, odpowiednie wymiary przejść i otworów
drzwiowych),
3. Zespół Szkolno-Przedszkolny w Danielowicach (likwidacja barier architektonicznych, zakup
schodołazu, toalety),
4. Ośrodek Zdrowia w Domaniowie – w kwietniu 2012 roku zostanie podpisana umowa z
wykonawcą robót budowlanych na przebudowę sanitariatów w budynku wiejskiego
Ośrodka Zdrowia w Domaniowie w celu dostosowania go do potrzeb osób z
niepełnosprawnością),
5. Ośrodek
Zdrowia
w
Wierzbnie
(brak
barier
architektonicznych,
podjazd
dla
niepełnosprawnych).
6. Świetlica w Kończycach (toaleta, brak barier architektonicznych).
Warto zaznaczyć, że z czterech szkół podstawowych, które znajdują się na terenie gminy,
trzy z nich są dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością, a w ofercie edukacji
obowiązkowej uwzględniono uczniów niepełnosprawnych. W gminie znajdują się również dwa
przedszkola i dwa gimnazja. W 2009 roku przebudowano obiekt szkolny na potrzeby Przedszkola w
Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Danielowicach wraz z wyposażeniem nowo powstałej placówki
przedszkolnej. W ramach tego projektu, współfinansowanego ze środków europejskich,
dostosowano do potrzeb niepełnosprawnych toaletę oraz zakupiono schodołaz.
UGD poinformował, że w Urzędzie była zatrudniona osoba, która ma w zakresie swoich
obowiązków pozyskiwanie środków zewnętrznych (np. z funduszy europejskich), lecz nie
próbowano pozyskiwać środków na dostosowanie obiektów/infrastruktury dla potrzeb osób
niepełnosprawnych. Jednocześnie zaznaczając, że w latach 2009-2011 UGD pozyskał środki
zewnętrzne na działania na rzecz osób niepełnosprawnych. W 2008 roku dostarczono fabrycznie
nowy samochód typu mikrobus dziewięciomiejscowy (8 osób + kierowca), który był przystosowany
do przewozu osób niepełnosprawnych, w tym z jednym miejscem dla osoby poruszającej się na
wózku inwalidzkim (zakup współfinansowany z PFRON).
UGD nie opracował mapy barier architektonicznych na terenie gminy 5, jednak w roku 2012
rozpoczął prace polegające na zbieraniu danych dotyczących istniejących barier 6. W
obowiązujących
miejscowych
planach
zagospodarowania
przestrzennego
gminy
nie
wyszczególniono ustaleń odnoszących się wprost do zniesienia barier architektonicznych. W
projektach i przy budowaniu dróg oraz chodników nie uwzględniono likwidacji barier
architektonicznych dla osób niepełnosprawnych. Jednak zapisy planów zawierają wytyczne, które
pośrednio pozwolą na stopniowe znoszenie barier dla osób niepełnosprawnych w trakcie realizacji
inwestycji. Dla przykładu można wymienić, że podczas modernizacji dwóch obiektów gminnych
(Zespół Szkolno–Przedszkolny w Danielowicach oraz świetlica wiejska w Kończycach ) zostały
uwzględnione zasady planowania uniwersalnego, osoby niepełnosprawne mogą na równych
prawach z innymi korzystać z obiektów (np. świetlice) i usług (np. edukacyjnych). Przedmiotowe
dokumenty dostępne są w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Gminy w Domaniowie.
Obiekty sportowe dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnością: to sala sportowa
przy Zespole Szkół im. Jana Pawła II (oddana do użytku w 2002 roku) oraz Boisko Orlik
(udostępnione w 2010 roku). UGD zaznacza, że miejsca rekreacji w gminie Domaniów są dostępne
dla osób niepełnosprawnych.
Ponadto do potrzeb osób z niepełnosprawnością dostosowano świetlice wiejskie w
Skrzypniku, Jankowie, Swojkowie, Kończycach (przebudowano, rozbudowano i dostosowano obiekt
do potrzeb osób niepełnosprawnych (współfinansowane z PROW oś. LEADER) w 2010 roku) i
5 Dane do 10.04.2012 r.
6 Dane do 30.08.2012 r.
Piskorzowie. Natomiast modernizacji zostaną poddane: świetlice w Polwicy, Piskorzówku,
Grodzieszowicach, oraz budynek Gminnego Centrum Kultury i Kultury Fizycznej.
W gminie Domaniów znajduje się jedna placówka medyczna bez barier architektonicznych:
Ośrodek Zdrowia w Wierzbnie. Z kolei usługi medyczne dla osób z niepełnosprawnością
świadczone są przez niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej w ramach kontraktów NFZ (praktyka
lekarza rodzinnego).
UGD nie organizuje przetargów na funkcjonowanie komunikacji gminnej, w ramach których
wymagałaby od oferenta zagwarantowania pojazdów dostosowanych do potrzeb osób z
niepełnosprawnością. Natomiast uczniom z niepełnosprawnością zapewnia organizację i
dowożenie dzieci do szkół dostępnymi środkami transportu dostosowanymi do potrzeb osób z
niepełnosprawnością (w 2008 roku zakupiono mikrobus z jednym miejscem dla osoby poruszającej
się na wózku) - zgodnie z ustawą z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.
OFERTA DLA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ
W myśl Strategii obszar „Rynek pracy” ma na celu zwiększenie atrakcyjności lokalnego rynku pracy.
W dokumencie wymieniono cele operacyjne, m.in.: stworzenie miejsc pracy, wrozst wykształcenia i
aktywności w poszukiwaniu pracy, jako przykładowe działania podano: organizację kursów z
zakresu aktywizacji zawodowej, wolontariatu dla młodzieży w celu zdobycia doświadczenia
zawodowego czy rozwój zatrudnienia socjalnego. W odpowiedzi na wniosek o informację
publiczną, UGD poinformował, że nie organizował staży dla osób z niepełnosprawnością. Nie szkolił
pracowników i pracowniczek Urzędu z języka migowego (nie jest to obowiązkiem gminy w myśl
ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się).
Ponadto należy nadmienić, że UGD nie uczestniczył w latach 2009-2011 w ogólnopolskich
kampaniach skierowanych do osób z niepełnosprawnością, nie powołał społecznego pełnomocnika
do spraw osób z niepełnosprawnością, który reprezentowałby interesy osób w gminie (nie jest to
obowiązek prawny dla gminy). Ponadto w Strategi... zapisano w obszarach "Udział w życiu
społeczenym", że w organizowanych imprezach integrujących mieszkańców będą mogły
uczestniczyć osoby starsze i niepełnosprawne. W odpowiedzi na wniosek o informację publiczną,
UGD przekazał, że z imprez oraz zajęć rekreacyjnych realizowanych przez UGD, czy jednostki mu
podległe, mogą korzystać także osoby z niepełnosprawnością, w imprezach kulturalnych i
sportowych uczestnictwo zapewnione zostało na takich samych zasadach jak osobom
pełnosprawnym.
PAŃSTWOWY FUNDUSZ REHABILITACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
W ramach prowadzonego monitoringu obywatelskiego zwrócono się do Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej jako skrót: PFRON) z prośbą o informację na
temat środków przekazanych UGD przez PFRON na mocy ustawy o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, jak i wpłat, których dokonał UGD w
przypadku nie utrzymania odpowiedniego wskaźnika osób z niepełnosprawnością za lata 20092011. Poniżej przedstawiono dane, które otrzymano od PFRON.
1. REKOMPENSATY
Wysokość środków pozyskanych przez samorząd z Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych w ramach rekompensat wypłaconych gminom, z tytułu zastosowania
ustawowych zwolnień, o których mowa w art. 31 ust. 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych na podstawie art. 47 ust. 2 ustawy:
Gmina
2009
2010
2011
Domaniów
0,00 zł
0,00 zł
0,00 zł
Podstawy prawne
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych:
Art. 31. ust. 1. Prowadzący zakład pracy chronionej spełniający warunek, o którym mowa w art. 28
ust. 1 pkt 1 lit. b, lub zakład aktywności zawodowej w stosunku do tego zakładu jest zwolniony z:
1. podatków, z zastrzeżeniem ust. 2, z tym że:
a) z podatków od nieruchomości, rolnych i leśnych – na zasadach określonych w przepisach
odrębnych,
b) z podatku od czynności cywilnoprawnych – jeżeli czynność przez niego dokonana pozostaje w
bezpośrednim związku z prowadzeniem zakładu;
2. opłat, z wyjątkiem opłaty skarbowej i opłat o charakterze sankcyjnym.
Art. 47. ust. 2. Środki Funduszu przeznacza się również na zrekompensowanie gminom dochodów
utraconych na skutek zastosowania ustawowych zwolnień, o których mowa w art. 31 ust. 1 pkt 1, w
wysokości utraconych dochodów.
2. UCZEŃ NA WSI
UGD występował o środki do PFRON w ramach programu „Uczeń na Wsi” tylko w roku
2009. Poniżej przedstawiono kwoty wnioskowaną przez UGD i przyznaną przez PFRON.
Gmina
Kwota wnioskowana (2009 r.)
Kwota przyznana (2009 r.)
Domaniów
34 747,50 zł
28 401,69 zł
Informacje o programie „Uczeń na Wsi”: celem programu realizowanego przez Państwowy
Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jest pomoc w zdobyciu wykształcenia przez osoby
niepełnosprawne, które mieszkają w gminach wiejskich lub miejsko-wiejskich. Warunkiem uzyskania dofinansowania jest posiadanie aktualnego orzeczenia o niepełnosprawności. Dofinansowanie
uzyskać można na pokrycie kosztów:
 zakupu przedmiotów ułatwiających lub umożliwiających naukę,
 dostępu do internetu (instalacja i abonament), ale bez kosztów zakupu komputera,
 wyjazdów organizowanych w ramach zajęć szkolnych,
 kursów doszkalających w zakresie programu nauczania oraz kursów językowych,
 uczestnictwa w zajęciach mających na celu podniesienie sprawności fizycznej i psychicznej.
Wysokość dofinansowania w jednym roku ze środków PFRON uzależniona jest od tego, w jakiej szkole uczy się niepełnosprawne dziecko. Jeśli uczęszcza ono do szkoły podstawowej lub gimnazjum, dofinansowanie nie może przekroczyć 2 000 zł rocznie. Jeśli uczęszcza natomiast do szkoły
ponadgimnazjalnej to dofinansowanie może być przyznane do kwoty 3 000 zł. Jeśli szkoła ta jest
płatna, środki przekazane z PFRON mogą wynieść 4 000 zł.
Warto dodać, że z nowego programu PFRON będą mogły skorzystać także te gminy, na których terenie mieszkają niepełnosprawni uczniowie. Środki mogą być przeznaczone w tym przypadku na zakup pojazdów służących do przewozu uczniów, czyli mikrobusów i autobusów. Wysokość
środków PFRON przeznaczonych na ten cel może wynieść maksymalnie 90 % wydatków na zakup
pojazdu, jednak nie więcej niż 100 000 zł na zakup mikrobusu i 200 000 zł na zakup autobusu.
Źródło: http://www.pcpr.info/uczen_na_wsi_nowy_program_pfronu
3. WPŁATY GMINY DO PFRON
UGD w 2009 roku był zwolniony z wpłat do PFRON, ponieważ jednostka zatrudniała poniżej
25 osób na etat. Z kolei w latach 2010 i 2011 zatrudnienie wzrosło, w związku z czym wystąpił
obowiązek zatrudnienia osób z niepełnosprawnością. Zestawienie danych zaprezentowano na
poniżej:
Gmina
Domaniów
2009
Zwolnienie z wpłat do
PFRON
2010
2011
18 925,00 zł
9 549,00 zł
Zgodnie z ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych, pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników są zobowiązani do
wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, jeśli udział procentowy
zatrudnionych osób niepełnosprawnych jest mniejszy niż 6%. Kwota wpłacana na PFRON wyliczana
jest na podstawie różnicy między rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych, a
zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika 6%.
PODSUMOWANIE
Urząd Gminy Domaniów stopniowo modernizuje obiekty publiczne do potrzeb osób
niepełnosprawnych. Mimo że w planach zagospodarowania przestrzennego nie uwzględniono
zasady projektowania uniwersalnego lub znoszenia barier architektonicznych w sposób
szczegółowy, wykazuje inicjatywę na rzecz udostępnienia przestrzeni publicznej wszystkim osobom
zamieszkującym gminę.
Monitorujący 2 października 2012 roku zawnioskowali do UGD o informacje dotyczące
zmian w przestrzeni publicznej na rzecz osób z niepełnosprawnością, zamieszkujących gminę.
Urząd odpowiedział, że prace nad budżetem na 2013 rok trwają. Planuje się ująć zadania na rzecz
osób z niepełnosprawnością:

sporządzenie dokumentacji projektowej na podjazd dla niepełnosprawnych do budynku
Ośrodka Zdrowia w Domaniowie,

sporządzenie dokumentacji projektowej na podjazd dla niepełnosprawnych do budynku
Urzędu Gminy Domaniów (remont schodów wejściowych i wykonanie podjazdu).
UGD planuje złożyć wniosek i uzyskać dofinansowanie na realizację wyżej wymienionych inwestycji
z PFRON.
Ponadto uwagę należy zwrócić na brak szaletu publicznego dostosowanego do potrzeb osób
z niepełnosprawnością, brak informacji o liczbie miejscach postojowych na terenie gminy
przeznaczonych dla osób posiadających karty parkingowe.
W badanych latach Urząd pozyskał z PFRON 28 401,69 zł na realizację działań w ramach
programu „Uczeń na Wsi”. Z kolei wpłaty do PFRON wyniosły łącznie 28 474,00 zł z tytułu
nieutrzymania ustawowego procentu zatrudnienia osoby niepełnosprawnej w przypadku kadry
powyżej 25 osób.
Ponadto UGD w kwietniu poinformował osoby monitorujące, że nie opracował mapy barier
architektonicznych. Jednak, kiedy pytanie ponowiono w sierpniu, przesłano wiadomość, z której
wynikało, że Urząd rozpoczął prace nad gromadzeniem danych na temat barier architektonicznych
w gminie.
Ponadto należy odnotować, że Urząd udzielił wyczerpujących i opisowych odpowiedzi na
zadane pytania we wnioskach o informację publiczną.
REKOMENDACJE DLA URZĘDU GMINY WIEJSKIEJ DOMANIÓW
Po przeanalizowaniu dostępnego materiału proponujemy wprowadzenie następujących
rozwiązań,
dzięki
którym
urząd
bardziej
skutecznie
odpowie
na
potrzeby
osób
z
niepełnosprawnością i umożliwi im branie udziału w życiu gminy, a także będzie mógł lepiej oceniać
skuteczność własnej polityki skierowanej na polepszenie sytuacji osób z niepełnosprawnością:
1. Przede wszystkim rekomendujemy rozpoczęcie działań od diagnozy sytuacji - opracowania mapy
barier
architektonicznych
oraz
diagnozy
sytuacji
społeczno-ekonomicznej
osób
z
niepełnosprawnością zamieszkujących gminę. W tym celu należy włączyć w realizację wyżej
wymienionych zadań osoby z niepełnosprawnością.
2. W konsultacjach Programu Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi należy uwzględnić
politykę równością, w tym celu warto doinformować organizacje pozarządowe z gminy, o zaletach
dla społeczności lokalnych, płynących z udziału NGO w konsultacjach społecznych Programu.
3. Należy zapewnić szeroki dostęp do treści w internecie – dostosowanie strony internetowej
Urzędu oraz Biuletynu Informacji Publicznej do potrzeb osób z niepełnosprawnością.
4. Uwzględnienie w dokumentach strategicznych działań na rzecz osób z niepełnosprawnością
(takie działanie należy oprzeć o dokładną diagnozę sytuacji, potrzeb i możliwości finansowych
gminy).
5.
Należy
zastanowić
się
nad
powołaniem
społecznego
pełnomocnika
ds.
osób
z
niepełnosprawnością żyjących w gminie. Takie działanie mogłaby zwiększyć skuteczność polityki
społecznej, monitorować jej stan i nie generowałoby dodatkowych kosztów (funkcja społeczna).
6. Zaleca się podjęcie inicjatyw z zakresu informowania i edukowania społeczności lokalnej w
zakresie praw i potrzeb osób z niepełnosprawnością, profilaktyki zdrowotnej.
7. Wskazane jest podjęcie inicjatyw z zakresu integracji osób z niepełnosprawnością z
mieszkańcami i mieszkankami gminy. Takie działanie pozwoli zrozumieć społeczności potrzeby osób
z niepełnosprawnością, wzmocni integrację społeczności lokalnej i poczucie przynależności do
„małej ojczyzny”.
8. Urząd powinien włączyć gminę w ogólnopolskie kampanie społeczne dotyczące osób z
niepełnosprawnością. Udział w takich inicjatywach zazwyczaj jest bezpłatny.
9. Należy umożliwić osobom z niepełnosprawnością możliwość odbycia stażu w Urzędzie – po
wcześniejszym dostosowaniu dostępu do budynku lub w oparciu o już dostosowaną infrastrukturę.
Ponadto należy położyć nacisk na działania z zakresu podnoszenia kwalifikacji i kompetencji
zawodowych osób z niepełnosprawnością. Osoby z niepełnosprawnością są w szczególnej sytuacji
na rynku pracy. W powiecie oławskim na 2010 rok liczba osób z niepełnosprawnością, które miały
zatrudnienie wyniosła 214, jednocześnie odnotowano 1011 osób z niepełnosprawnością
pozostających bez zatrudnienia (bezrobotnych)7.
10. Stopniowo – ze względu na konieczne do poniesienia koszty - należałoby też planować w czasie
zwiększenie dostępności do istniejącej już, a niedostosowanej dla osób z niepełnosprawnością,
infrastruktury publicznej. Podobnie tutaj wybór priorytetów i sposób realizacji powinien
uwzględniać uczestnictwo osób z niepełnosprawnością, aby poniesione inwestycje odpowiadały na
ich potrzeby.
7 Sprawozdanie z działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Oławie w 2010 roku, s. 11.
INFORMACJE DODATKOWE PRZEKAZANE PRZEZ URZĄD GIMNY WIEJSKIEJ DOMANIÓW
W odpowiedzi na wyniki przedstawione w raporcie Pani Wójt gminy Domaniów
poinformowała osoby badające, że raport zwrócił szczególną uwagę na sytuację osób z
niepełnosprawnością w gminie.
Ponadto podkreśliła, że w gminie podjęto działania, zmieniające stan opisany w raporcie:

w rocznym Program współpracy gminy Domaniów z organizacjami pozarządowymi i innymi
podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2013 za priorytetowe
zadania publiczne uznano m. in.: 1) pomoc społeczną, w tym rodzinom i osobom w trudnej
sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób:
a) świadczenie usług
opiekuńczych w miejscach zamieszkania – osobom starszym, samotnym, chorym,
niepełnosprawnym, b) rehabilitację
leczniczą i społeczną, c) usprawnianie
do
funkcjonowania w społeczeństwie poprzez udostępnianie sprzętu rehabilitacyjnego i
służącego do pielęgnacji, d) wspieranie integracji społecznej osób bezdomnych i
zagrożonych wykluczeniem społecznym i zapewnienie kontaktów z otoczeniem; 6) działania
na
rzecz
osób
niepełnosprawnych
poprzez
wspieranie
imprez
integracyjnych
organizowanych dla osób niepełnosprawnych z terenu gminy Domaniów.

planowane w 2012 r. zadania na rzecz osób niepełnosprawnych zostały ujęte w budżecie na
2013 r.:

sporządzenie dokumentacji projektowej na podjazd dla niepełnosprawnych do
budynku Ośrodka Zdrowia w Domaniowie,

sporządzenie dokumentacji projektowej na podjazd dla niepełnosprawnych do
budynku Urzędu Gminy Domaniów (remont schodów wejściowych i wykonanie
podjazdu),

dostosowanie toalety do potrzeb osób z niepełnosprawnością (remont sali
gimnastycznej).

Sekretarz gminy rozpoczął zbieranie informacji na temat barier architektonicznych w
gminie.
Wójcina
również
uzupełniła
informacje
z
raportu
w
zakresu
obsługi
osób
niepełnosprawnych w urzędzie. Osoby z niepełnosprawnością uzyskują osobistą pomoc nie tylko w
wypełnieniu formularzy, ale również w ich dostarczeniu do urzędu (osoby z urzędu odbierają
dokumenty od unieruchomionych lub poruszających się na wózku mieszkańców/mieszkanek
gminy).
Wyrażono również zainteresowanie:

dostosowaniem Biuletynu Informacji Publicznej oraz strony internetowej urzędu do potrzeb
osób z niepełnosprawnością wzroku,

montażem dzwonka przed wejściem do Urzędu, za pośrednictwem którego osoby z
niepełnosprawnością ruchową będą mogły zasygnalizować swoją obecność przed
budynkiem urzędu,

projektowaniem uniwersalnym,

rozwiązaniem problemu braku szaletu publicznego dostosowanego do potrzeb osób z
niepełnosprawnością,

uczestnictwem gminy w kampaniach informacyjnych i edukacyjnych w zakresie praw osób
niepełnosprawnych (tu: pracownicy fundacji zobowiązali się dostarczyć wiadomości o
możliwości włączenia się w akcje ogólnopolskie).
Ponadto zostaną zweryfikowane informacje dotyczące gminy Domaniów podane przez PFRON.
Pani Wójt gminy Domaniów podkreśliła, że w pierwszej kolejności zostaną wprowadzone
zmiany, niewymagające nakładów finansowych lub odznaczające się niskim kosztem, ze względu na
ograniczone możliwości finansowe gminy. Jednak nie zmienia to faktu, że prawa i potrzeby osób z
niepełnosprawnościami z gminy są dla Niej ważne. Warto zaznaczyć, że zmiany niefinansowe są
równie istotne jak te, które pociągają za sobą pewne wydatki. Po pierwsze nie generują
dodatkowych kosztów, ale zmieniają sytuację, po drugie potencjalnie można je szybciej wprowadzić
w życie.
MONITORING OBYWATELSKI DOSTEPNOŚCI PRZESTRZENI PUBLICZNEJ DLA WSZYSTKICH.
PODSTAWY PRAWNE MONITORINGU
Bariery architektoniczne ograniczają i nie zapewniają równego dostępu do przestrzeni
publicznej osobom z niepełnosprawnością, osobom starszym, a także osobom opiekującym się
dziećmi. Działania strażnicze prowadzone przez zespół Fundacji Grejpfrut mają za zadanie m. in.
zidentyfikowanie problemów w dostępności infrastruktury, ich przyczyn i skutków. Poniżej
zamieszczono skróconą instrukcję prowadzenia kontroli obywatelskiej oraz wypis obowiązujących
aktów prawnych, dzięki którym dowiesz się, jak samodzielnie możesz przeprowadzić monitoring
działalności swojego samorządu. Aby właściwie rozpoznać sytuację osób z niepełnosprawnością z
Twojego powiatu należy wykonać 3 kroki.
Po pierwsze, zapoznaj się z krajowymi aktami prawnymi, które nakładają na jednostki samorządu
terytorialnego (gminy miejskie, gminy wiejskie, gminy miejsko-wiejskie, starostwa powiatowe)
działania na rzecz osób z niepełnosprawnością.
Po drugie, zbierz interesujące Cię dane – przeszukaj w tym celu Biuletyn Informacji Publicznej
badanych urzędów. O brakujące dane wnioskuj na mocy ustawy o dostępie do informacji publicznej
(http://informacjapubliczna.org.pl/) (najlepiej drogą mejlową lub skorzystaj z ePUAP). Możesz
również przeprowadzić rozmowy – wywiady – z osobami odpowiedzialnymi za politykę społeczną
na poziomie lokalnym.
Po trzecie, otrzymane odpowiedzi porządkuj, selekcjonuj. Następnie weryfikuj dane (sprawdź: jak
powinno być i odnieś je do tego: jak jest), analizuj i wyciągaj wnioski. Badanie powinno zostać
zakończone napisaniem raportu.
Uwaga: prowadząc badania, wnioskuj o informacje za poprzedni rok/minione lata, ponieważ
urzędy dysponują informacjami za zamknięty rok, z kolei dane za bieżący rok mogą być trudne do
uzyskania.
Wyniki przeprowadzonego monitoringu pozwolą określić Ci dalsze działania.
W przypadku właściwego i sprawnego realizowania prawa, a także dodatkowych działań
(korzystnych dla integracji społecznej, dialogu społecznego), które zostały zainicjowane przez
samorządy, poinformuj opinię publiczną.
W przypadku niewłaściwej realizacji prawa:
postaraj się opracować rekomendacje zmian (powołaj się na zapisy w obowiązującym
prawie, skorzystaj z darmowych porad prawnych, skonsultuj się z Pełnomocnikiem Rządu
ds. Osób Niepełnosprawnych, Rzecznikiem Praw Obywatelskich),
poinformuj opinię publiczną – np. zorganizuje konferencję, debatę lub spotkanie
mieszkańców z władzami samorządowymi, zaangażuj media lokalne w nagłośnienie
problemu,
zgłoś naruszenie prawa organom odpowiedzialnym za sprawowanie kontroli nad
działalnością samorządu (Regionalna Izba Obrachunkowa, Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik
Praw Obywatelskich, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, Pełnomocniczka
Rządu ds. Równego Traktowania, wojewoda właściwy dla danego województwa).
W przypadku niejasności, zbyt skąpych i ogólnych danych, zawnioskuj o dodatkowe informacje
publiczne do urzędów. Zadbaj, aby badanie opierało się na wyczerpujących informacjach.
W prowadzonym monitoringu samorządów lokalnych zespół ds. działań strażniczych
Fundacji korzysta z prawa krajowego, lokalnego oraz dobrych praktyk z innych miejscowości, które
gwarantują równy dostęp do infrastruktury publicznej, jak i równe uczestniczenie w życiu
społecznym wszystkim obywatelom i obywatelkom. Ze względu na szeroki zakres badanego
zagadnienia zespół zdecydował się na zbadanie wybranych elementów. Poniżej zamieszczono listę
krajowych aktów normatywnych z aktywnymi linkami. To na ich podstawie możesz przeprowadzić
monitoring swojego samorządu. Wyboru dokonał Rzecznik Praw Obywatelskich w Biuletynie RPO
nr 5 z 2011 r. Kliknij i zapoznaj się z obowiązującym prawem. Po przeczytaniu, zastanów się, jakie
pytania zadać samorządom?
1. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 (Dz. U. Z 1997 r. Nr 78, poz.
483 ze zm.) [POBIERZ]
2. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu
osób niepełnosprawnych (Dz. U. Z 2010 r. Nr 214, poz. 1407 ze zm.) [POBIERZ]
3. Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. Z 2010 r. Nr 243 poz. 1623 ze zm.)
4. [POBIERZ]
5. Ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (Dz. U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze
zm.) [POBIERZ]
6. Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94 ze
zm.) [POBIERZ]
7. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 maja 2011 r. w sprawie zwolnienia ze
stosowania niektórych przepisów rozporządzenia (WE) nr 1371/2007 Parlamentu
Europejskiego i Rady dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (Dz.
U. z 2011 r. Nr 117, poz. 683) [POBIERZ]
8. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. Nr
75, poz. 690 ze zm.) [POBIERZ]
9. Uchwała Sejmu RP z dnia 1 sierpnia 1997 r. – Karta Praw Osób Niepełnosprawnych (M.P. z
1997 r. Nr 50, poz. 475) [POBIERZ]
Ponadto zastanów się, czy chcesz swoje badanie poszerzyć o informacje na temat działań i
rozwiązań, które nie są obowiązkowe (nałożone mocą prawa na samorząd), ale funkcjonują lub są
sprawdzane (w formie pilotażu) w innych miejscowościach, między innymi powołanie społecznego
pełnomocnika osób niepełnosprawnych, czy opracowanie mapy barier architektonicznych.
Przeprowadzone badanie wykazało, że skonsultowanie efektów pracy z osobami
odpowiedzialnymi za politykę społeczną na poziomie lokalnym lub zachęcenie badanych jednostek
do odniesienia się do otrzymanych wyników pozwoli Ci uzupełnić badanie o ważne informacje,
wyjaśnić problemy związane z realizacją zadań samorządu itp. Zaleca się poinformować badane
samorządy o charakterze prowadzonej pracy, dzięki temu można uzyskać więcej wyczerpujące
informacje. Zachęcamy do zapoznania się z wynikami pracy obywatelskiej w formie raportów i
poradników na stronie www.fundacjagrejpfrut.cba.pl.
FUNDACJA GREJPRUT
Wrocław 2013
ISBN 978-83-934767-7-0
www.fundacjagrejpfrut.cba.pl
[email protected]
www.facebook.com/fundacjagrejpfrut