Skuteczna komunikacja rodzica z nastoletnim dzieckiem

Skuteczna komunikacja
rodzica
z nastoletnim dzieckiem
na podstawie poradnika Kevina Steede pt. “10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców”
Pułapki porozumiewania się
Dobra komunikacja ze swoim dzieckiem to niezwykle ważna
dla rodziców umiejętność, dzięki której obie strony mogą
efektywnie współpracować, rozwiązywać problemy i łatwiej
wspólnie przetrwać burzliwy okres dorastania.
W tym okresie rodzice przestają bezpośrednio wpływać na
postępowanie swoich dzieci i kontrolować je. Wówczas
szczera i uczciwa rozmowa staje się jedyną skuteczną
metodą wychowawczą.
Pułapki porozumiewania się
Jeśli nastolatek może i potrafi rozmawiać z rodzicami na
trudne tematy (np. o uczuciach, emocjach, problemach,
seksie,
niebezpiecznych
uzależnieniach),
pomyślnie
przetrwa ten niełatwy dla obu stron, burzliwy okres
adolescencji.
Rodzice, którzy nie są gotowi i zdolni do dobrej komunikacji,
muszą liczyć się z utratą dobrych relacji z dzieckiem oraz
próbą sił prowadzącą do wielu konfliktów i wzajemnego
oddalenia się od siebie.
Pułapki porozumiewania się
Aby komunikacja z dzieckiem była otwarta i skuteczna musi
ono czuć, że rodzic naprawdę wysłuchuje go z pełną uwagą
i szczerością. Takie nastawienie rodzice powinni okazywać
swym dzieciom już w pierwszych latach ich życia.
Dziecko zrezygnuje z prób nawiązania rozmowy, jeśli obawia
się potoku krytycznych uwag i oskarżeń ze strony rodzica
zamiast konstruktywnego dialogu obu stron.
Pułapki porozumiewania się
Rodzice często nieumyślnie zamykają dwukierunkową
komunikację z dzieckiem. Wpływają na to nieraz silne
emocje towarzyszące trudnym rozmowom.
Jeśli rodzic nie opanuje gniewu, złości, zdenerwowania,
zacznie “nauczać”, udzielać rad, krytykować, komunikacja
zostanie nieodwracalnie zamknięta, a problem pozostawiony
bez rozwiązania.
Komunikacja zamknięta
Rodzice podczas rozmowy z dzieckiem muszą unikać
przyjęcia takiego stylu komunikacji, który skutecznie
i nieodwracalnie zamyka możliwość porozumienia.
Są to kolejno role rodzica:
-
autorytarnego,
pouczającego,
obwiniającego,
bagatelizującego.
Komunikacja zamknięta
Rodzic autorytarny wyznaje zasadę, że jest “starszy,
mądrzejszy i ważniejszy”.
Rozkazuje, żąda, czasem grozi, nie przyjmuje tego, co
dziecko mu przekazuje. Jest niecierpliwy. Lekceważy
potrzeby dziecka, sprawia wrażenie, że nie interesuje go, co
dziecko ma do powiedzenia. Argumenty i uczucia dziecka
mają dla niego niewielkie znaczenie.
Komunikacja zamknięta
Rodzic autorytarny stosuje miedzy innymi takie komunikaty:
“Przestań beczeć! nie ma powodu do płaczu”.
“Nie obchodzi mnie twoje tłumaczenie się”.
“Ani słowa więcej!”
Autorytarni dorośli
i lekceważą je.
często
przerywają
swoim
dzieciom
Komunikacja zamknięta
Rodzic pouczający to ten, który mówi dziecku, co powinno
czuć i co powinno robić.
Wygłasza “kazania”, którym często towarzyszy kamienna
mina dziecka, milczenie i nieobecne spojrzenie albo
westchnienia i wywracanie oczami. Taka postawa dziecka
świadczy o tym, że właśnie założyło “pancerz ochronny”.
Komunikacja zamknięta
Rodzic pouczający używa typowych dla siebie
komunikatów:
“Nie powinieneś się tym przejmować”.
“Trzeba było słuchać, co ci mówiłem, a nie byłoby problemu”.
“Jarek nie jest dla ciebie odpowiednim towarzystwem.
Powinieneś zaprzyjaźnić się z Karolem”.
Wielokrotne “powinieneś” zamyka możliwość porozumienia.
Komunikacja zamknięta
Rodzic obwiniający wciąż daje znać, że jest ważniejszy od
dziecka i zawsze to on ma rację.
By zwrócić uwagę na swoją wyższą pozycję, stosuje:
sarkazmy, obelgi, krytykę, zawstydzanie i poniżanie.
Dziecko nie będzie starało się z nim dyskutować, gdyż wie,
że cokolwiek powie albo zrobi i tak nie zostanie to
zaakceptowane. Argumenty dziecka są tu bez znaczenia.
Komunikacja zamknięta
Rodzic obwiniający mówi do dziecka:
“Jesteś głupszy niż myślałem”.
“Do niczego się nie nadajesz”.
“A nie mówiłem?! Wiedziałem, że tak będzie”.
“Takiemu idiocie jak ty to się zapewne nigdy nie uda”.
Komunikacja zamknięta
Rodzic bagatelizujący jest przekonany, że szybkie podanie
dziecku własnej zwięzłej recepty na problem jest
najlepszym rozwiązaniem.
Nie angażuje się uczuciowo w sprawy dziecka, bo jest zbyt
zajęty czymś innym. Powoduje u dziecka odczucie, że rodzic
nie słucha go, nie rozumie i nie przejmuje się jego kłopotami.
Komunikacja zamknięta
Rodzic bagatelizujący mówi dziecku:
“To minie, nie przejmuj się”.
“Daj spokój, jutro będzie lepiej”.
“To nic wielkiego, zobaczysz, że za parę dni nie będziesz już
o tym pamiętać”.
Komunikacja zamknięta
Wielu rodziców nieraz nie jest w stanie uniknąć rozmowy
prowadzonej w wyżej opisanych, destrukcyjnych rolach.
Trzeba jednak być świadomym, że przyjmując którąś z nich,
nie osiągniemy efektu porozumienia. Należy ich się
wystrzegać, jeśli to tylko możliwe.
Dziecko musi czuć, że warto zwracać się do rodzica, a także
być pewnym, że zostanie wysłuchane i otrzyma oczekiwane
wsparcie.
Sztuka słuchania
Rodzic stwarzający atmosferę sprzyjającą poczuciu
bezpieczeństwa, okazujący zaufanie, gotowy na rozmowę
i potrafiący uważnie słuchać dziecka zapewnia otwartą,
efektywną komunikację.
Uważne słuchanie jest zachętą dla dziecka do inicjowania
rozmów z rodzicami. Zaś porozumienie przebiega na dwóch
poziomach: treściowym i emocjonalnym.
Sztuka słuchania
Poziom treściowy to temat omawianej sprawy.
Poziom emocjonalny to uczucia związane z treścią.
Jeśli rodzic wysłucha tylko samej treści komunikatu,
a zignoruje uczucia związane z przekazaną informacją, nie
zachęci dziecka do kontynuowania rozmowy. Uznając
emocjonalną treść informacji daje dziecku sygnał, że go
słucha i rozumie. Zachęca swą postawą dziecko do rozmowy
i dodaje mu odwagi.
Sztuka słuchania
Rodzice powinni zwrócić szczególną uwagę na dziecko, kiedy
okazuje ono złość.
Często pod nią kryją się inne emocje: strach, smutek,
uczucie odrzucenia, osamotnienia, bezradność.
Złość stanowi “parasol” dla innych uczuć, gdyż jest
najprostsza i najpowszechniejsza. Jeśli rodzic spojrzy głębiej
w początkowy wybuch złości, dostrzeże, co naprawdę czuje
dziecko i co chce, choć nie bardzo potrafi, przekazać.
Sztuka słuchania
Działając na obu poziomach: treściowym i emocjonalnym
rodzic sygnalizuje, że naprawdę słucha i czuje, co dziecko
do niego mówi.
W takiej rozmowie pozna zarówno wszystkie fakty, jak
i uczucia dziecka, a wyrażając swoje sugestie, właściwie
pokieruje tokiem rozmowy, aż do pełnego wyjaśnienia
problemu.
Komunikacja niewerbalna
Istotnym elementem rozmowy są też sygnały niewerbalne.
Wysyłane przez dzieci wiele mówią o ich nastroju, uczuciach
i aktualnym stanie psychiki.
Dzieci są bardzo wyczulone na negatywne sygnały
niewerbalne wysyłane przez rodziców podczas rozmowy:
marszczenie czoła, gniewny wzrok, odwracanie spojrzenia
lub całego ciała w inną stronę (np. bokiem do dziecka),
zakładanie rąk, utrzymywanie dużej odległości od dziecka itp.
Komunikacja niewerbalna
Właściwe sygnały niewerbalne to: utrzymywanie kontaktu
wzrokowego z dzieckiem, potakiwanie, lekkie pochylenie się
w stronę dziecka, nieprzerywanie jego wypowiedzi, a także
dotyk i uśmiech w odpowiednim momencie. Istotne jest też,
by przerwać wykonywane zajęcie i całą uwagę skupić na
dziecku.
Właściwe sygnały niewerbalne ze strony rodzica
sygnalizują, że rozmowa z dzieckiem nie jest obciążeniem ani
przykrą koniecznością, i że warto ją kontynuować.
Komunikacja otwarta - podsumowanie
●
●
●
●
●
●
●
Komunikacja otwarta jest najskuteczniejszą metodą wychowawczą w okresie
dorastania dziecka.
Łagodzi konflikty pokoleniowe, buduje trwałe, dobre relacje rodziców
z dzieckiem, wzajemne zaufanie, poczucie bezpieczeństwa i przynależności.
Podczas rozmowy z dzieckiem skup na nim całą swoją uwagę.
Unikaj ról wychowawczych prowadzących do zamknięcia komunikacji (rodzic
autorytarny, pouczający, obwiniający, bagatelizujący).
Słuchaj aktywnie, wysyłaj dziecku pozytywne sygnały niewerbalne.
Wsłuchuj się nie tylko w treść wypowiedzi dziecka, lecz także
w towarzyszące jej uczucia.
Rozmawiaj z dzieckiem jak najczęściej. Mów i okazuj mu, że go kochasz!