Historia budowy zapory w Porąbce.

Historia budowy zapory w Porąbce.
Wiele już pisano o budowie Zapory w Porąbce, ale jest jeszcze wiele niedomówień o
jej lokalizacji. Na mapach z 1845 można zobaczyć, że granica Porąbki i Międzybrodzia
Kobiernickiego jest w najwyższym punkcie schodzących gór Zasolnicy i Żaru, tam właśnie
wybudowano zaporę. Z Międzybrodzia Kobiernickiego (obecnie jest tam Jezioro
Międzybrodzkie), ludność przesiedlono do Czańca, Kęt, Kóz i Hałcnowa, natomiast tereny na
obrzeżach Międzybrodzia Kobiernickiego połączono w 1923 z Międzybrodziem Lipnickim i z
tego połączenia powstało Międzybrodzie Bialskie. Porąbka i Międzybrodzie stanowiły odrębne
gminy. Dopiero w 23 marca 1933 roku w miejsce gmin jednostkowych na podstawie ustawy
samorządu terytorialnego, w oparciu o austriacką ustawę z dnia 12 sierpnia 1866 r., utworzono
gromady i powołano Gminę Zbiorową Porąbka. W skład gminy weszły gromady: Bujaków,
Czaniec, Kobiernice, Międzybrodzie Bialskie i Porąbka z siedzibą gminy i z przynależnością do
powiatu Biała Krakowska. Budowę zapory planowano już w roku 1914, kiedy to kierownictwo
proponowanej budowy zapory zwróciło się do Rady Gminy Porabka o wydzierżawienie gruntu
gminnego pod Snozą pod budowę baraków i magazynów oraz wydzierżawienie kamieniołomu
w Snozie. W dniu 31 lipca 1914 r. Rada Gminna uchwaliła: „Wydzierżawić grunt na rzecz
budowy zapory taką ilość sążni, jaka im będzie potrzebna”.
Zapora wodna w Porąbce jest jedną z najstarszych zapór w Polsce, została
zaprojektowana w roku 1910 przez inż. Tadeusza Baeckera i inż. Kazimierza Maćkowskiego
a skorygowana przez byłego Prezydenta II Rzeczpospolitej Gabryjela Narutowicza. Projekt
został wykonany wg. projektu Narutowicza zapory na rzece Aar w Muhleberg w Szwajcarii.
Wygląd zapory jak na ówczesne czasy był imponujący, to też stanowiła ona chlubę
miejscowości, a jednocześnie powód sporów między mieszkańcami Porąbki i Międzybrodzia znane są słowa wypowiadane gwarowo przez mieszkańców Międzybrodzia „Zapora wasa a
woda nasa”.
W związku z wybuchem I wojny światowej budowę zaczęto dopiero w 1920 roku, ale
w 1923 przerwano z powodu braku funduszy. Ponownie przystąpiono do prac w roku 1930 i
zakończono w grudniu 1936 roku. Budowę zapory prowadziła firma Frankopol, kierowana przez
inż. Skrzyńskiego. Siedziba kierownictwa mieściła się w budynkach do tego celu
wybudowanych o nazwie „Na Kolonie”. Kierownictwo budowy stanowili: inż. Tadeusz Baecker,
inż. Maksymilian Bitter, inż. Józef Pietruszewicz, inż. Wacław Leski, Łukasz Obtułowicz i Henryk
Grzybowski. Pomocnicze firmy mieściły się w baraku na Małej Puszczy. Dla potrzeb budowy
zapory w lasku u ujścia rzeki Wielka Puszcza została wybudowana mała elektrownia opalana
węglem, obsługiwał ją pan Jan Janosz a prąd wytwarzały dwa generatory.
W okresie tym panowało ogromne bezrobocie, by otrzymać zasiłek dla bezrobotnych
1/2
Historia budowy zapory w Porąbce.
trzeba było przepracować sześć tygodni, dlatego też była duża rotacja wśród robotników. Byli
też pracownicy, którzy pracowali cały okres budowy, między innymi Jan Wawrzyczek i Henryk
Grzybowisk. Warunki życiowe były trudne, duże bezrobocie, niskie płace, rotacja pracowników
nie sprzyjała atmosferze pracy. W 1935 na budowie zapory wybuchł strajk a władze ówczesne
zmuszone były sprowadzić policje. Nie odbyło się też bez śmiertelnych wypadków. W
październiku 1928 przy załadunku konstrukcji żelaznej zginął Bartłomiej Słowiak,19 stycznia
1935 przysypany ziemią został Rudolf Zontek, 8 listopada 1935 w wykopie zginął Karol
Zemczak a 3 października 1936 spadł z rusztowania Józef Wawak.
Najpierw przystąpiono do budowy dwóch tuneli (upustów) gdzie skierowano wody
rzeki Soły. Żwir dowożono specjalnie zbudowaną kolejką szynową z koryta rzeki Soły tam gdzie
obecnie jest Jezioro Międzybrodzkie. Dostawę pozostałych artykułów budowlanych takich jak
cement, żelazo itp. prowadziła firma wozaków konnych pana Karola Kaczmarczyka. Cement
sprowadzano z Goleszowa pociągiem do Kęt i wozami do Porąbki
Do przejazdu przez Sołę wybudowano most drewniany pod placem budowy, gdzie jeszcze
można zobaczyć ślady drewnianych pali. Praca była bardzo ciężka, bo wiele prac wykonywano
ręcznie, ciekawostką było zalewanie betonem szalunków, a wyglądało to tak: Na rozciągniętej
linie zawieszony był czerpak z otwieranym dnem napełniony betonem podjeżdżał i zalewał do
komory wyznaczonego szalunku.
Wybudowana zapora betonowa jest typu ciężkiego o długości 260 m i wysokości 38
m. posiada 4 komory spustowe i została wykonana przez 2500 robotników i 6 drużyn junaków
(około 500). Koszt budowy to 25 000 000 zł. ówczesnych i pochłonęło to 25 milionów
roboczogodzin. Wzdłuż zapory prowadzi droga z Żywca do Krakowa. W 1954 r. na podstawie
projektu Warszawskiego Biura Siłowni Wodnych wybudowano elektrownie wykorzystującą
spadek wody do produkcji energii elektrycznej. Siłownia posiada 3 turbozespoły o łącznej mocy
12,6 MW. Energia jest transformowana na napięcie 30 KW i przesłana do systemu
energetycznego kraju.
Edmund Harężlak
{youtube}juLbKU0vgUw{/youtube}
2/2