Energia z Porąbki

^ a b w k t t e c h n ik i
I lu 11«ra
► Z a p o ra
wodna
w P o rą b c e
Energia z Porąbki
Edw ard W IEC ZO REK
szono się z pomysłem jej uregulowania,
sunku do lokalizacji pierwotnej, dwiema
sztolniami obiegowymi w lewym przy­
¡1 grudniu 2006 r. minęta sie­
a przy okazji - wykorzystania potencja­
łu energetycznego. Pierwszym, który
demdziesiąta rocznica od­
zaproponował to publicznie na począt­
po 6 m. W trzech sekcjach zapory prze­
dania do użytku zapory
ku XX w. i opracował wstępny projekt
widziano też powiązanie z elektrownią
wodnej na Sole w Porąbce - pierwszej
zapory, był ojciec polskiej hydroenerge-
wodną o mocy 10,8 MW. W latach
zapory wodnej w Polsce. Jest ona na­
tyki, inż. Karol Pomianowski.
czółku i przelewem o ośmiu światłach
1921-1933 wykonano część prac bu­
dal czynna i petni funkcje, dla jakich ją
Karol Pomianowski (1874-1948)
zbudowano, choć ze względu na pro­
ukończył inżynierię wodno-lądową na
zapory, nowy odcinek drogi Zywiec-Kę-
jektantów i pionierską rolę w dziejach
Politechnice Lwowskiej, byt także pro­
ty, regulacje potoków wpadających do
polskiej inżynierii wodnej winna być wpi­
fesorem politechnik we Lwowie, War­
zbiornika. Dopiero jednak w 1933 r„ po
sana do rejestru zabytków.
szawie i Gdańsku. W latach 1898-1900
przejęciu kierownictwa budowy przez
dowlanych, m. in. sztolnie, przyczółki
Historia wytwarzania i zastosowania
kierował budową kolei Nowy Targ - Za­
inż. Jerzego Skrzyńskiego i poparciu in­
energii elektrycznej liczy sobie niewiele
kopane, Przeworsk - Bachórz, Horo-
westycji przez Ministerstwo Komunika­
cji, tem po budowy znacznie wzrosło.
ponad 100 lat. Także doświadczenia
denka - Zaleszczyki i innych. Przygoto­
z wykorzystaniem sit wody do produk­
wał także projekty wstępne zapór wod­
Równocześnie wprowadzono zmiany
cji energii elektrycznej sięgają końca XIX
nych w Porąbce na Sole, Rożnowie
w projekcie, zwiększając moc elektrow­
w. Pierwsza elektrownia wodna powsta­
i Czorsztynie na Dunajcu, Solinie
ni do 20 MW.
ła bowiem w 1881 r. w Godalming
i Myczkowcach na Sanie, Koronowie na
Po pamiętnej powodzi w Małopolsce
w Anglii, a kolejne - w 1882 r. w Apple-
Brdzie, Uniżu na Dniestrze. Projektował
w 1934 r. do budowy zaangażowano
ton w Stanach Zjednoczonych i w 1891
r. w Lauffen w Niemczech. Ta ostatnia
również urządzenia wodociągowo-ka­
nalizacyjne dla wielu polskich miast.
Polsko-Francuskie Towarzystwo Robót
Publicznych. Zbudowano także w rekor­
jako pierwsza produkowała prąd prze­
W swoim monumentalnym opracowa­
dowym terminie 7 miesięcy 75-metro-
mienny, a znaczący wkład w jej budo­
wy łukowy most żelbetowy w Tresnej
wę wnióst Polak, Michał Doliwo-Dobro-
niu „Sity wodne w Galicji" Pomianowski
wskazał na lokalizację zapory ze zbior­
wolski. Wkrótce powstały kolejne elek­
nikiem poj. 30 min m3 i elektrownią
Uroczyste otwarcie zapory nastąpiło 13
trownie, m. in. w 1895 r. na wodospa­
w Porąbce.
nad Solą, zniszczony w czasie wojny.
dzie Niagara, a przez wiele lat wzorem
Szczegółowy projekt zapory we­
grudnia 1936 r. W następnym roku za­
m ontowano zamknięcia przelewów
do naśladowania była elektrownia w Ku­
dług sugestii Pomianowskiego opraco­
i rozpoczęto napełnianie Zbiornika
bel koto Sankt Gallen w Szwajcarii, zbu­
wali: inż. Tadeusz Baecker i inż. Kazi­
Międzybrodzkiego, który miał służyć ce­
dowana w latach 1898-1900 przez inż.
mierz Maćkowski, a wstępne prace ru­
lom przeciwpowodziowym i energetycz­
Gabriela Narutowicza. Najstarsze elek­
szyły już na początku 1914 r. Niestety
nym. Budowę elektrowni odłożono na
trownie na Śląsku i Pomorzu powstały
wybuch wojny odwlókł inwestycję o kil­
lata późniejsze.
już w latach 1894-1896 w Nowogrodzie
Bobrzańskim i Soszycy.
ka lat.
Zaporę w Porąbce zbudowano na
W 1919 r. wrócono do pomysłu za­
34,6 km biegu Soły. Poza Sołą zbiornik
zasilają potoki: Roztoka, Isepnica, Po-
Wybór Soły do budowy pierwszej
pory w Porąbce, a do prac projekto­
w Polsce zapory wodnej nie byt przy­
wych włączył się prof. Gabriel Naruto­
nikiewka oraz Zarnówka Wielka i Mata.
padkowy, bowiem ta płynąca przez Ko­
wicz (1865-1922), wybitny hydrotechnik
Zapora w Porąbce jest ciężką zaporą
tlinę Żywiecką i Beskid Mały rzeka jest
tworzący w Szwajcarii i na zachodzie
betonową, składającą się z osiemnastu
niezwykle kapryśna. Wahania jej prze­
Europy, profesor politechniki w Zurychu,
sekcji. Wysokość maksymalna zapory
pływu mieszczą się w granicach od
późniejszy pierwszy prezydent Rzeczy­
wynosi 37,3 m, długość w koronie
1
do
pospolitej. Korzystając z jego rad, inż.
260 m, szerokość w podstawie 18,3 m,
1382 m3/s w czasie powodzi (przy
m 3/s
w
czasie
suszy
Baecker opracował projekt ciężkiej, pro­
w koronie 8,9 m, a objętość betonów
średniorocznym przepływie 18,8 m3/s).
stoliniowej zapory betonowej z osią
ok. 100 tys. m3. Pięć sekcji przelewo­
Nic więc dziwnego, że od dawna no­
przesuniętą o 300 m w górę rzeki w sto­
wych jest zamykanych zasuwami pła-
Magazyn Przemysłowy
4 ( 75 ) 2007
67
ZABYTKI TECHNIKI
skimi o wymiarach 11,2 x 4,0 m. Poza
w zbiorniku utrzymywano znaczną - 1 0 -
turystyki wodnej akwenu, zasila także
przelewami, urządzeniami upustowymi
23 min m3 - rezerwę powodziową. Do­
dwie elektrownie wodne: Porąbkę i Żar.
zapory są dwie sztolnie spustowe w le­
póki nie uzupełniono Zbiornika Między-
Na początku lat 50. do zapory
wym przyczółku zapory o łącznej po­
brodzkiego o pozostałe zbiorniki tworzą­
w Porąbce dobudow ano w g projektu
wierzchni przekroju 21,6 m2. Całkowita
ce „kaskadę Soły" (Zbiornik Żywiecki
m gr inż. Leonarda Zarem by elek­
przepustowość urządzeń upustowych
i Zbiornik Czaniecki), zbiornik w Porąb­
trow nię
wynosi 1690 m3/s.
ce nie był w stanie wychwycić fal powo­
12,6 MW. Elektrownia została urucho­
w o dn ą
o
łącznej
m ocy
Pojemność zbiornika Porąbka, nazy­
dziowych na Sole, zwłaszcza tych naj­
wanego również Jeziorem Międzybrodz-
większych z lat 1940, 1958 i 1960. Po­
m iona w 1954 r. jako pierwsza elek­
trownia przepływowa w powojennej
kim, wynosiła początkowo 32,2 min m3,
wódź 1958 r. spowodowała nawet czę­
Polsce. Jest wyposażona w trzy turbi­
jednak w ciągu ok. 70 lat eksploatacji
ściowe zalanie elektrowni.
ny: dwie Kapłana po 6,1 MW i jedną
zmniejszyła się na skutek znacznego za­
Porąbka odegrała strategiczną rolę
Francisa 0,4 MW firmy Voith z genera­
mulenia i obecnie wynosi 26,6 min m3.
we wrześniu 1939 r. Wypuszczono
torami firmy Siemens-Schuckert. Po
Powierzchnia zbiornika liczy 367 ha, dłu­
wówczas falę ze zbiornika, która pod­
uruchomieniu kaskady średnia pro­
gość 6,6 km, a długość linii brzegowej
niosła poziom wody w Wiśle i umożliwi­
dukcja energii wzrosła do 23 GWh
to ponad 15 km. Do czasu dobudowa­
ła wywiezienie dóbr kultury z Krakowa.
rocznie. W latach 1995-1996 przepro­
nia elektrowni oraz w okresach najwięk­
Utworzone przez zaporę Jezioro
wadzono kompleksową modernizację
szego
zagrożenia
powodziowego
Międzybrodzkle pełni rolę ważnego dla
elektrowni.
MM
w listopadzie 2007
specjalna edycj a
Przewodnik po targach
i kongresie BLECHbusiness
oraz ofertach firm
z branży obróbki blach
MM
Kongres i Targi
Technologii Obróbki Blach
27-29 listopada 2007 Warszawa, Polska
Jesfeś wystawcą BLECHbusiness w Warszawie
I dotrzyj d o sw oich p o te n c ja ln y c h k lie n tó w przed ta rg a m i
z a p o zn a j ich ze sw o ją o fe rtą ta rg o w ą
d a j im szansę z a p la n o w a n ia w izyty ró w n ie ż na T w o im stoisku
M M O b ró b k a Blach zosta n ie ro ze sła n y d o czyte ln ikó w na dw a
www.m agazynprzemyslowy.com
ty g o d n ie przed rozp o czę cie m kon g re su i ta rg ó w
Nie planujesz uczestnictwa w targach
] za p re ze n tu j sw oje p ro d u k ty i usługi zw iedzającym
za p o śre d n ictw e m sp e cja ln e j edycji M M
! zainteresuj ich o fe rtą sw ojej firm y
M M będzie d y s try b u o w a n y w śró d o d w ie d za ją cych
przez c a ły czas trw a n ia ta rg ó w
W YDANIE/
pTARGOW E:
¡L j~ -
BLECH business
K o n g r e s I laP§» T e c h n o l o g ii O b r ó b k i B la c h
2 7 2 9 .X I.2 0 O T , W a r s z a w a
DO DATKO W E IN FO R M A C JE:
dział reklamy MM Magazynu Przemysłowego
A g n ie s z k a Tyc, tel. 0 3 2 /3 5 4 10 05, e-maii: [email protected]
M a rz e n a D e ja , tel. 608 600 120, e-mail: [email protected]