D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Szczecinie

Sygn. akt III AUz 27/16
POSTANOWIENIE
Dnia25 kwietnia 2016 r.
Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Anna Polak
Sędziowie:
SA Urszula Iwanowska
SO (del.) Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk (spr.)
po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2016 r. na posiedzeniu niejawnym
sprawy z wniosku R. L.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy
na skutek zażalenia organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.
na postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 grudnia 2015
r., sygn. akt VI U 414/13
postanawia:
oddalić zażalenie
SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSO (del.) Gabriela HorodnickaStelmaszczuk
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 13 lutego 2013 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił R. L. prawa do
renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS
z dnia 6 lutego 2013 r. ubezpieczony nie został uznany za osobę niezdolną do pracy, wobec czego brak było podstaw
prawnych do przyznania świadczenia.
W odwołaniu od decyzji R. L. wniósł o jej zmianę i przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Ubezpieczony wskazał, iż cierpi na przewlekły zespół bólowy kręgosłupa L-S, przewlekły zespół stawów barkowych,
nadciśnienie tętnicze, bóle zwyrodnieniowe stawów kolanowych i łokci, zmiany dermatologiczne (dłonie, kolana,
łokcie - łuszczyca) co uzasadnia jego niezdolność do pracy. Zdaniem skarżącego stan jego zdrowia uniemożliwia mu
wykonywanie ciężkich prac jakie wiążą się z pracą w budownictwie, a powrót do pracy umysłowej po 25 latach przerwy
nie jest realny.
W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, z argumentacją jak w
zaskarżonej decyzji.
Postanowieniem z dnia 11 grudnia 2015 r., Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
uchylił zaskarżoną decyzję ZUS z dnia 13 lutego 2013 r. odmawiającą przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy, przekazał sprawę do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. i umorzył postępowanie
w sprawie.
Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i
rozważaniach prawnych:
R. L. urodzony w dniu (...) z zawodu technik mechanik samochodowy, w trakcie aktywności zawodowej pracował jako
monter samochodowy, inspektor zajezdni, inspektor d/s wojskowych i kontroli wewnętrznej, kierownik stacji obsługi,
starszy inspektor nauki jazdy, specjalista d/s technicznych, kierownik działu technicznego i zaplecza, kierownik działu
taboru i kontroli technicznej, kierownik działu eksploatacji transportu, kierownik bazy w P. oraz osoba prowadząca
działalność gospodarczą w zakresie usług budowlanych.
W okresie od 8 stycznia 1999 r. do 31 stycznia 2013 r. R. L. posiadał prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności
do pracy.
W dniu 27 grudnia 2012 r. ubezpieczony złożył w ZUS wniosek o ponowne ustalenie prawa do świadczenia.
Lekarz Orzecznik ZUS - rozpoznając u R. L.: zespół bólowy kręgosłupa L-S w przebiegu zmian zwyrodnieniowodyskopatycznych L5-S1 bez objawów ubytkowych rozciągowych, nadciśnienie tętnicze uregulowane - orzeczeniem z
dnia 17 stycznia 2013 r. uznał, iż ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do pracy.
Orzeczeniem z dnia 6 lutego 2013 r. Komisja Lekarska ZUS rozpoznając u ubezpieczonego: zespół bólowy kręgosłupa
szyjnego i lędźwiowo – krzyżowego w przebiegu zmian dyskopatyczno-zwyrodnieniowych, zespół bólowy obu stawów
barkowych, nadciśnienie tętnicze uregulowane, zmiany zwyrodnieniowe lewego stawu kolanowego - nie stwierdziła
długotrwałej niezdolności do pracy.
Decyzją z dnia 13 lutego 2013 r. (...) Oddział w S. odmówił R. L. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
W toku postępowania toczącego się z odwołania ubezpieczonego od decyzji ZUS z dnia 13 lutego 2012 r. Sąd dopuścił
dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu: ortopedii, neurochirurgii, chorób wewnętrznych,
psychiatrii i chirurgii naczyniowej (postanowienie z dnia 22 marca 2013 r.) oraz dermatologii i medycyny pracy
(postanowienie z 30 czerwca 2014 r.) w celu ustalenia czy stan zdrowia czyni ubezpieczonego całkowicie lub częściowo
niezdolnym do pracy nadal po dniu 31 stycznia 2013 r.
Na dzień wydania zaskarżonej decyzji biegli rozpoznali u ubezpieczonego: ciasny kanał kręgowy szyjny z dyskopatią
C4/C5 diagnozowane w 2004 r., kręgozmyk L4/L5 diagnozowany jako I° w 2002 r. bez patologii funkcji ustroju w
zakresie stanu neurochirurgiczno-spondyliatrycznego, żylaki kończyny dolnej lewej, dystymię oraz łuszczycę.
W toku procesu wnioskodawca zaczął odczuwać dolegliwości gastrologiczne. W dniu 5 stycznia 2015 r. wnioskodawca
otrzymał skierowanie do poradni specjalistycznej gastrologicznej z podejrzeniem przepukliny rozworu przełykowego.
W czerwcu 2015 r. u wnioskodawcy zdiagnozowano nowotwór jelita grubego. Na styczeń 2016r. wyznaczono
wnioskodawcy termin operacji przepukliny brzusznej.
W toku niniejszego postępowania wnioskodawca nie składał kolejnego wniosku o rentę.
Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje
ubezpieczonemu, który łącznie spełnił następujące warunki:
1) jest niezdolny do pracy,
2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy – tj. 5 lat pracy w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem
wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy,
3) niezdolność do pracy powstała w czasie ubezpieczenia, lub w okresie równorzędnym z okresem ubezpieczenia albo
nie później niż w ciągu 18 miesięcy od daty ustania tych okresów - warunku tego nie stosuje się do ubezpieczonego,
który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny
oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.
Definicję niezdolności do pracy zawiera art. 12 tej ustawy. Stanowi on, iż niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy
jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności
organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest
osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która
w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Sąd pierwszej instancji wskazał, że w niniejszym postępowaniu pod ocenę poddana została prawidłowość decyzji ZUS,
którą organ rentowy odmówił R. L. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Sąd meriti podniósł, że postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter
odwoławczy i kontrolny, ograniczający się do sprawdzenia zgodności z prawem decyzji wydanej przez organ rentowy.
Badanie takie jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydania
decyzji, a więc w chwili ustalania prawa do świadczenia przez organ rentowy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10
marca 1998 r., II UKN 555/97, OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 181, z dnia 3 grudnia 1998 r., II UKN 341/98, OSNAPiUS
2000 nr 2, poz. 72, z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005 nr 3, poz. 43, z dnia 12 stycznia 2005 r., I
UK 93/04, OSNP 2005 nr 16, poz. 254 oraz z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 152/04, dotychczas niepublikowany).
Mówiąc inaczej – o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące
w chwili ustalania do niego prawa. Postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym,
weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Biegli sądowi nie zastępują lekarza orzecznika ZUS, lecz
zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną poddają ocenie merytorycznej trafność wydanego przez niego orzeczenia
o zdolności danej osoby do pracy lub jej braku. Dlatego też późniejsza zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego nie
może stanowić podstawy do uznania przez sąd decyzji za wadliwą i jej zmiany. Z tych przyczyn zgodnie z treścią
art. 47714 § 4 k.p.c. w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od
stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji
stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskich Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd
nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy
lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W takim
przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.
W wyroku z dnia 20 maja 2013 r. (I UK 616/12) Sąd Najwyższy wskazał, iż regulacja art. 47714 § 4 zdanie ostatnie k.p.c.
nie tylko zakazuje wyrokowania co do istoty sprawy w razie ujawnienia nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia
niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej
decyzji, tj. tych, które jeszcze nie istniały przed zaskarżeniem negatywnej decyzji rentowej, ale w celu ich weryfikacji
w postępowaniu rentowym zobowiązuje sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania
organowi rentowemu i umorzenia dotychczasowego postępowania odwoławczego z mocy art. 47714 § 4 zdanie ostatnie
k.p.c. Sąd Najwyższy zaznaczył, że obowiązek takiego orzekania należy do sądu pierwszej instancji, zważywszy że
wedle dotychczasowej wykładni art. 47714 § 4 k.p.c. dokonanej przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 kwietnia 2007
r., I UK 316/06 (OSNP 2008 nr 13-14, poz. 199), przepis ten nie ma zastosowania w postępowaniu apelacyjnym,
jeżeli nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji
powstały po wyroku sądu pierwszej instancji. Mające walor nowości okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności
do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od negatywnej
decyzji rentowej i nadal utrzymują się w okresie wymaganym do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do
pracy (art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej), nie mogą być samodzielnie ocenione przez sąd z zastosowaniem dyspozycji
art. 316 k.p.c. przede wszystkim ze względu na kodeksowy zakaz orzekania co do istoty sprawy zawarty w art. 47714
§ 4 k.p.c., który w takich przypadkach bezwzględnie zobowiązuje sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania
sprawy ze względu na ujawnione nowości do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia postępowania sądowego.
Istotą powyższej regulacji jest uniemożliwienie rozstrzygnięcia sprawy o rentę czy dodatek pielęgnacyjny w oparciu
o nowe okoliczności dotyczące stanu zdrowia wnioskodawcy, które nie były znane lekarzowi orzecznikowi, komisji
lekarskiej ZUS, ani organowi rentowemu w chwili wydawania decyzji. Także w postanowieniu z dnia 20 maja 2013
r. Sąd Najwyższy wskazał, iż mające walor nowości okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub
niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od negatywnej decyzji rentowej
i nadal utrzymują się w okresie wymaganym do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1
ustawy emerytalnej), nie mogą być samodzielnie ocenione przez sąd z zastosowaniem dyspozycji art. 316 k.p.c. przede
wszystkim ze względu na kodeksowy zakaz orzekania co do istoty sprawy zawarty w art. 47714 § 4 k.p.c., który w
takich przypadkach bezwzględnie zobowiązuje sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy ze względu
na ujawnione nowości do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia postępowania sądowego.
Sąd Okręgowy podkreślił, iż przepis art. 47714 § 4 k.p.c. nie zawęża pojęcia nowych okoliczności dotyczących
stwierdzenia niezdolności do pracy do okoliczności odnoszących się do stanu zdrowia istniejącego w dacie wydania
zaskarżonej decyzji. Zakaz orzekania co do nowych okoliczności zbędnym czyni badanie tego, czy są to okoliczności
dotyczące schorzeń istniejących w dniu wydania zaskarżonej decyzji, czy też nowych. W wielu przypadkach powzięcie
przez lekarzy orzeczników informacji o nowo ujawnionym schorzeniu może mieć bowiem wpływ na ocenę poprzednio
stwierdzonego stanu zdrowia. Jak wskazano wyżej Sąd uprawniony jest do sprawdzenia zgodności z prawem decyzji
wydanej przez organ rentowy jedynie przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili
wydania decyzji. Z tego właśnie powodu w przypadku pojawienia się nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia
niezdolności do pracy ustawodawca wprowadził przepis art. 47714 § 4 k.p.c. umożliwiający organowi rentowemu
zweryfikowanie wydanej uprzednio decyzji i na przykład przyznanie prawa do renty od dnia powstania niezdolności
do pracy (a nie od dnia złożenia kolejnego wniosku), na skutek pogorszenia się stanu zdrowia w toku procesu.
Celem omawianej regulacji jest też zapewnienie ubezpieczonemu rozpoznania jego wniosku o prawo do renty bez
potrzeby ponawiania żądania. Trudno bowiem wymagać, by ubezpieczony przekonany o swojej niezdolności do pracy
prowadząc proces o prawo do renty orientował się, że musi złożyć nowy wniosek o rentę w przypadku pogorszenia się
jego stanu zdrowia. Obowiązku składania ponownego wniosku o rentę w trakcie postępowania o rentę nie przewiduje
żaden przepis, a ponadto właśnie takich sytuacji dotyczących m.in. pogorszenia się stanu zdrowia dotyczy przepis
art. 47714 § 4 k.p.c. umożliwiający organowi rentowemu przyznanie prawa do renty od rzeczywistej daty powstania
niezdolności do pracy.
W ocenie Sądu pierwszej instancji stan powołany w dyspozycji art. 47714 § 4 k.p.c. ma miejsce w niniejszej
sprawie, której przedmiotem jest żądanie przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Odwołanie
ubezpieczonego opiera się na zarzutach dotyczących orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS, a zatem spór dotyczył oceny,
czy wnioskodawca był osobą niezdolną do pracy po dniu 31 stycznia 2013 r.
W toku procesu na posiedzeniu w dniu 11 grudnia 2015 r. ubezpieczony okazał Sądowi dokumentację medyczną,
która nie była przedmiotem analizy lekarzy orzeczników ZUS. Wyniki badań diagnostycznych wykonanych przez
wnioskodawcę w czerwcu 2015 r. ujawniły u wnioskodawcy nowotwór jelita grubego. Z dokumentacji tej wynikało,
iż dolegliwości bólowe wnioskodawca odczuwał już 8 miesięcy przed diagnozą. Ponadto w toku postępowania
sądowego biegli zdiagnozowali u R. L. dystymię oraz łuszczycę, a więc schorzenia pominięte przez lekarzy orzeczników
ZUS. Dodatkowo wnioskodawca oczekuje na operację przepukliny brzusznej. Przedstawione okoliczności świadczą o
niewątpliwym pogorszeniu stanu zdrowia wnioskodawcy już po wydaniu zaskarżonej decyzji.
Z powyższego wynika, w ocenie Sądu meriti, że w toku postępowania przed Sądem doszło do istotnej zmiany w stanie
zdrowia ubezpieczonego powodującej konieczność weryfikacji ustaleń lekarzy orzeczników ZUS, co do istnienia u
wnioskodawcy niezdolności do pracy. Jak już wskazano mające walor nowości okoliczności dotyczące stwierdzenia
niezdolności do pracy, które powstały po dniu złożenia odwołania od negatywnej decyzji nie mogą być samodzielnie
ocenione przez Sąd z zastosowaniem dyspozycji art. 316 k.p.c. przede wszystkim ze względu na kodeksowy zakaz
orzekania co do istoty sprawy zawarty w art. 47714 § 4 k.p.c., który w takich przypadkach bezwzględnie zobowiązuje
Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy ze względu na ujawnione nowości do rozpoznania organowi
rentowemu i umorzenia postępowania sądowego. Oznacza to iż sąd nie może nawet oceniać charakteru tych nowych
okoliczności, a więc także tego, czy dotyczą one schorzeń istniejących wcześniej, czy też nowych, czy mają wpływ na
ocenę istniejących wcześniej schorzeń, ani daty powstania schorzeń.
W świetle tych argumentów, zdaniem Sadu pierwszej instancji, w niniejszym postępowaniu zachodzą nowe
okoliczności w rozumieniu art. 47714 § 4 k.p.c., powodujące konieczność uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania
sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia postępowania, o czym wprost stanowi cytowany wyżej
przepis. Sąd Okręgowy podkreślił przy tym, że wydanie wyroku przez Sąd z pominięciem nowych okoliczności
pozbawiłoby wnioskodawcę ewentualnych świadczeń rentowych za okres od pogorszenia się stanu jego zdrowia, skoro
nie złożył on kolejnego wniosku o rentę.
Mając na uwadze powyższe na mocy art. 47714 § 4 k.p.c. Sąd meriti orzekł jak w sentencji.
Sąd Okręgowy wskazał, że w następstwie niniejszego orzeczenia wniosek R. L. o rentę z tytułu niezdolności do
pracy będzie więc ponownie przedmiotem postępowania przed organem rentowym, który będzie miał możliwość
zweryfikowania swego stanowiska w przedmiocie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Podstawą wydania
nowej decyzji będzie orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, który oceniając stan zdrowia wnioskodawcy zobowiązany
będzie uwzględnić nowe okoliczności dotyczące jego stanu zdrowia. Lekarze orzecznicy władni będą ocenić czy nowe
okoliczności dotyczą schorzeń istniejących wcześniej, czy też mają wpływ na ocenę istniejących wcześniej dolegliwości
a przede wszystkim ustalą datę powstania ewentualnej niezdolności do pracy.
Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się organ rentowy, zaskarżając je w całości i zarzucając mu:
- naruszenie art. 47714 § 4 k.p.c. - przez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. uchylenie zaskarżonej decyzji ZUS z dnia
13 lutego 2013 r., przekazanie sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenie postępowania, podczas gdy
w sprawie nie wystąpiły nowe okoliczności, a jedynie potencjalne nowe schorzenia, które nie są objęte dyspozycją
niniejszego przepisu;
- naruszenie art. 47714 § 1 k.p.c. - przez jego niezastosowanie, tj. orzeczenie oddalenia odwołania w całości pomimo
istnienia ku temu merytorycznych przesłanek w postaci opinii biegłych sądowych wskazujących, iż ubezpieczony nie
jest niezdolny do pracy po 31 stycznia 2013 r.
W oparciu o takie zarzuty, organ rentowy wniósł o uchylenie przedmiotowego orzeczenia i przekazanie sprawy do
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie VI Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oraz o zasądzenie na
rzecz ZUS O/S. kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym, wg norm przepisanych.
Z ostrożności procesowej skarżący wniósł o odstąpienie od obciążania Zakładu kosztami postępowania zażaleniowego.
W uzasadnieniu zażalenia pełnomocnik pozwanego podniósł, że wydane postanowienie nie odpowiada prawu.
Organ rentowy nadmienił, że w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd wskazał, iż u ubezpieczonego na dzień
wydania zaskarżonej decyzji rozpoznano ciasny kanał kręgowy szyjny z dyskopatią C4/C5 diagnozowane w 2004 r.,
kręgozmyk L4/L5 diagnozowany jako 1° w 2002 r bez patologii funkcji ustroju w zakresie stanu neurochirurgiczno
- spondyliatrycznego, żylaki kończyny dolnej lewej, dystymię oraz łuszczycę. Żaden z biegłych nie stwierdził
jednoznacznie, że powyższe schorzenia czynią ubezpieczonego częściowo lub całkowicie niezdolnym do pracy po
31.01.2013 r.
Skarżący wskazał, że w toku postępowania sądowego u wnioskodawcy został zdiagnozowany nowotwór jelita grubego.
Na tej podstawie Sąd uznał, iż nowe schorzenie ubezpieczonego ujawnione w toku procesu stanowi nową okoliczność
dotyczącą niezdolności do pracy ubezpieczonego nieznaną lekarzom orzecznikom. Na tej podstawie Sąd zastosował
przepis art, 47714 § 4 k.p.c., tj. uchylił zaskarżoną decyzję, przekazał sprawę do rozpoznania organowi rentowemu oraz
umorzył postępowanie w sprawie.
W ocenie skarżącego takie stanowisko nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawa, albowiem
w niniejszej sprawie nie może mieć zastosowania przepis art. 47714 § 4 k.p.c., z uwagi na to, iż w sprawie
nie doszło do wystąpienia „nowych okoliczności", a jedynie co najwyżej można mówić tu o istnieniu „nowych
schorzeń" nieistniejących w dacie wydania zaskarżonej decyzji i niebędących przed wydaniem tej decyzji przedmiotem
rozpoznawania przez komisję lekarską ZUS.
W ocenie pozwanego w/w przepis może mieć zastosowanie jedynie w sytuacji gdy nastąpiło pogorszenie się
stanu zdrowia ubezpieczonego w trakcie toczącego się postępowania, w obrębie tej samej jednostki chorobowej,
będącej przedmiotem badania przez lekarzy organu rentowego. Przedłożenie nowej dokumentacji wskazującej na
ujawnienie się w stanie zdrowia badanego nowych schorzeń, nie jest, zdaniem organu rentowego podstawą do
uchylania prawidłowej przecież na dzień wydania decyzji ZUS, przekazania sprawy ponownie do rozpoznania i
umorzenia postępowania. W takim przypadku właściwym byłoby oddalić odwołanie od decyzji ZUS, która została
wydana w oparciu o orzeczenie komisji lekarskiej rozpoznającej przecież konkretne schorzenia istniejące w dacie
składania wniosku o świadczenie i przekazać nową dokumentację jako ponowny wniosek o przyznanie świadczenia.
Uzasadnieniem dla takiej oceny prawnej przywołanego powyżej przepisu prawa jest to, iż orzekając co do stanu
zdrowia w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy, sąd bierze pod uwagę stan zdrowia ubezpieczonego na
dzień wydania decyzji, badając jej zgodność z prawem pod względem formalnym i merytorycznym (wyroki SN z 20
maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005/3/43 i 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, Lex nr 272581, wyrok SA w Szczecinie
z 14 stycznia 2014 r. III AUa 382/13, niepublikowany).
Z opinii biegłych wydanych w sprawie wynika, iż na dzień wydania zaskarżonej decyzji ubezpieczony nie był niezdolny
do pracy. Skoro zatem na dzień wydawania zaskarżonej decyzji ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do pracy jego
odwołanie, w ocenie skarżącego, winno ulec oddaleniu. Powinien natomiast złożyć nowy wniosek o rentę do ZUS w
związku z nowym schorzeniem.
Wobec powyższego organ rentowy wniósł jak we wstępie.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zażalenie organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.
Dokonana przez Sąd Apelacyjny kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia doprowadziła do wniosku, że jest ono
prawidłowe.
Zdaniem Sądu I instancji, z czym w pełni zgadza się Sąd Apelacyjny, stwierdzone u wnioskodawcy po wniesieniu
odwołania nowe schorzenia dowodzą, że w toku postępowania przed Sądem Okręgowym doszło do istotnej zmiany
w stanie zdrowia ubezpieczonego powodującej, że należy poddać weryfikacji dotychczasowe ustalenia co do istnienia
u niego niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy wskazał, że mające walor nowości okoliczności dotyczące stwierdzenia
niezdolności do pracy, które powstały po dniu złożenia odwołania od negatywnej decyzji nie mogą być samodzielnie
ocenione przez sąd z zastosowaniem dyspozycji art. 316 k.p.c. przede wszystkim ze względu na kodeksowy zakaz
orzekania co do istoty sprawy zawarty w art. 47714 § 4 k.p.c., który w takich przypadkach bezwzględnie zobowiązuje
sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy ze względu na ujawnione nowości do rozpoznania organowi
rentowemu i umorzenia postępowania sądowego. Oznacza to, iż sąd nie może nawet oceniać charakteru tych nowych
okoliczności, a więc tego czy dotyczą one schorzeń istniejących wcześniej czy też nowych.
W świetle tych argumentów Sąd meriti trafnie uznał, iż nowe schorzenie stwierdzone u wnioskodawcy (rak jelita
grubego) już po wydaniu decyzji przez organ rentowy, a w toku postępowania przed Sądem I instancji, stanowią nową
okoliczność w rozumieniu art. 47714 § 4 k.p.c., powodującą konieczność uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania
sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia postępowania, o czym wprost stanowi cytowany wyżej
przepis. Wydanie wyroku przez Sąd z pominięciem nowej okoliczności pozbawiłoby wnioskodawcę ewentualnych
świadczeń rentowych za okres od pogorszenia się stanu zdrowia, skoro nie złożył on kolejnego wniosku o rentę.
Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że schorzenia te mogły mieć wpływ na stan zdrowia ubezpieczonego już w trakcie
podejmowania decyzji przez organ rentowy, lecz nie zostały wówczas ujawnione.
Mając na uwadze powyższe podkreślić należy, że zgodnie z art. 47714§4 k.p.c. w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń
społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do
samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się
wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych
okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które
powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do
rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.
Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2014 roku
wydanym w sprawie II UK 96/14, w którym to uzasadnieniu Sąd Najwyższy rozróżnia sytuacje, gdy nowe schorzenie
lub pogorszenie stanu zdrowia powstaje na różnych etapach procesu. W sytuacji gdy staje się to w toku procesu przed
Sądem pierwszej instancji to Sąd ten ma obowiązek zastosowania art. 47714 § 4 k.p.c. Gdy zaś nowe okoliczności,
dotyczące stanu zdrowia, zostaną podniesione dopiero w postępowaniu apelacyjnym, to sąd drugiej instancji nie jest
uprawniony do skorzystania z rozwiązania przewidzianego w art. 47714 § 4 k.p.c., gdyż przepis ten ma zastosowanie
wyłącznie w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.
Sąd Apelacyjny w pełni podziela rozważania Sądu Najwyższego w tym zakresie i w związku z tym stwierdzić należy,
że okoliczności wskazywane przez organ rentowy w zażaleniu (tak jak np. konieczność złożenia nowego wniosku czy
powstanie zupełnie nowego schorzenia) byłyby zasadne dopiero na etapie postępowania po wydaniu wyroku przez
Sąd pierwszej instancji, a nie na obecnym etapie postępowania.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, biorąc pod uwagę, że sytuacja odwołującego się w obecnym stanie faktycznym uległa
całkowitej zmianie zasadnym jest zastosowanie przedmiotowej instytucji.
Zwrócić należy uwagę, że przepis art. 477 14 § 4 k.p.c. odnosi się wyłącznie do nowych okoliczności dotyczących
stwierdzenia niezdolności do pracy, której istnienie jest tylko jednym z warunków nabycia prawa do renty z tytułu
niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach). Pamiętać
należy także o tym, że art. 477 14 § 4 k.p.c. dotyczy określonej kategorii spraw, a mianowicie spraw, w których
odwołanie od decyzji, której podstawę stanowi orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, opiera
się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia. Ustawodawca wyraźnie określił, że spór dotyczyć musi
wyłącznie kwalifikacji stanu zdrowia ubezpieczonego na podstawie przesłanek niezdolności do pracy wynikających
z art. 12 i 13 ustawy emeryturach i rentach i to kwalifikacji dokonanej na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej,
skoro odwołanie ma się opierać "wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia". Przepis ten dotyczy spraw, w
których ubezpieczony nie zgadza się z oceną jego stanu zdrowia wyrażoną w tym orzeczeniu, która powoduje, że na
dzień wydania decyzji nie spełnia on - według organu rentowego - jednego z warunków koniecznych prawa do renty.
Okoliczności dotyczące stanu zdrowia z okresu po wydaniu decyzji wykraczają więc poza zarzuty dotyczące orzeczenia
komisji lekarskiej, na podstawie którego wydawana jest decyzja. Konsekwentnie zatem w art. 477 14 § 4 k.p.c. mowa
o "nowych okolicznościach", które, choć powstałe po wniesieniu odwołania, mają znaczenie dla oceny stanu zdrowia
do dnia decyzji.
Wynikającą z treści art. 477 14 § 4 k.p.c. możliwość uchylenia decyzji i przekazana sprawy do ponownego rozpoznania
organowi rentowemu, przy jednoczesnym umorzeniu postępowania warunkuje występowanie w sprawie "nowych
okoliczności" dotyczących niezdolności do pracy, względnie niezdolności do samodzielnej egzystencji powstałych
po dniu złożenia odwołania od wydanej przez organ rentowy decyzji. Przepis ten stanowi zatem wyjątek od zasady
oceny wydanej przez organ rentowy decyzji, przez Sąd według stanu rzeczy istniejącego w dniu jej wydawania.
„Nowe okoliczności" to zarówno schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego
dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania
sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. Jeśli ujawnią się one w
późniejszym czasie, w ocenie Sądu Apelacyjnego, należy dopuścić możliwość ponownego przekazania sprawy do etapu
postępowania przed organem rentowym po to zasadniczo, aby organy orzecznicze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
mogły dokonać ponownej oceny stanu zdrowia odwołującego z ich uwzględnieniem. Tym samym ocena "nowych
okoliczności" przez organy orzecznicze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może doprowadzić do zmiany pierwotnego
stanowiska organu rentowego i zakończyć zaistniały w sprawie spór.
Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji postanowienia na podstawie 397 § 2 k.p.c. w zw.
z art. 385 k.p.c.
SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSO (del.) Gabriela HorodnickaStelmaszczuk