docOrganizacja badań i edukacja akademicka w Niemczech
download 
Reklamacja Transkrypt
Organizacja badań i edukacja akademicka w Niemczech
XIII SEMINARIUM Polskiego Towarzystwa Materiałoznawczego Szczecin – Helsingborg, 17 – 19 czerwca 2008 Organizacja badań i edukacja akademicka w Niemczech 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Trochę historii Szkoła – Gimnazjum – Matura/Egzamin dojrzałości? Uniwersytety i Szkoły Inżynierskie; Uniwersytety Elitarne Studia dyplomowe a Bachelor/Master Habilitacja czy Junior-Profesor? Profesor Finansowanie i organizacja badań - Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) - Instytucje Badawcze: Max-Planck-Gesellschaft Fraunhofer Gesellschaft Helmholzgesellschaft - Fundacje: Arbeitsgemeinschaft industrielle Forschungsvereinigung (AiF) Deutsche Bundesstiftung Umwelt Fachagentur Nachwachsende Rohstoffe - Alexander von Humboldt Stiftung - Stiftungsprofessuren - Fundacje Uczelniane Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Zarys historii szkolnictwa w Niemczech (1) Struktura szkolnictwa niemieckiego w zasadzie wywodzi się z reform, które zapoczątkowano w Królestwie Pruskim •1736 (Friedrich Wilhelm I – 1688-1740, „Soldatenkönig“) Principia regulativa – państwo przejmuje nadzór nad szkolnictwem (odebrano ten przywilej strukturom kościelnym) – ustalono zasady finansowania szkół i uposażenie nauczycieli • 1763 (Friedrich der Große) – Generallandschulreglement tzn. uporządkowano szkolnictwo elementarne • 1794 Allgemeiner Landrecht § 1. Schulen und Universitäten sind Veranstaltungen der Staates, welche den Unterricht der Jugend in nützlichen Kenntnissen und Wissenschaften zur Absicht haben § 2. Dergleichen Anstalten sollen nur mit Vorwissen und Genehmigung des Staates errichtet werden… § 43. Jeder Einwohner……, ist schuldig, dieselben nach zurückgelegtem fünften Jahr zur Schule zu schicken Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Zarys historii szkolnictwa w Niemczech (2) • do r. 1920 dzieci mogły być zwolnione z obowiązku uczęszczania do szkoły, jeśli nauka odbywała się prywatnie w domu • XVIII w.: Ritterakademien (Akademie Rycerskie) – dla szlachetnie urodzonych (po uprzedniej prywatnej nauce w domu) Wilhelm von Humboldt (1767 - 1835) – reformator szkolnictwa, „twórca” gimnazjum humanistycznego (podobnie jak Gothe podjął studia uniwersyteckie, a nigdy nie uczęszczał do szkoły!) • XIX w.: Abitur – egzamin maturalny kryterium przyjęcia na studia – są zakładane różne Kolegia, Instytuty, Pensjonaty itd. prywatne i kościelne (Drezno, 1836: 25 prywatne „Mädchenbildungsinstitute“, 1150 uczennic tylko 100 uczennic w „Mädchenabteilung der Allgemeinen Bürgerschule“) – pod koniec XIVw. postępujące ograniczenia tej różnorodności szkolnej przez nadzór państwowy Mai 2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Zadania Uniwersytetów/Politechnik • • • • • Prowadzenie badań Dydaktyka Kształcenie młodej kadry Transfer wiedzy/innowacji Dokształcanie „Universitäten sind keine Entwicklungsabteilungen von Konzernen. Wir produzieren Erkenntnis – wer das nicht begreift, hat das Prinzip der Bildung nicht begriffen“ Prof. Bode, LMV München (2006) Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Uniwersytety (1) • Liczba profesorów 23.400 (od 1995 ubyło 1500 etatów) liczba studentów 1,4 mln ca. 1 profesor / 60 studentów Cel: 32 000 profesorów tzn. ca. 1 profesor / 40 studentów • Prawa doktoryzowania wyłącznie na uniwersytetach - od lat zabiegają o te prawa Fachhochschulen - pierwszy „wyłom“: Graduate Center GmbH przy Uniwersytecie w Moguncji razem z Max - Planck - Gesellschaft • Uniwersytety Elitarne - Karlsruhe Institute of Technology (22.02.2008): Technische Hochschule Karlsruhe + Forschnugszentrum Karlsruhe (8000 pracowników, budżet 600 mln €) Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Uniwersytety (2) • Internationalisierungsstrategie (20.02.2008) - nauka istotnym elementem polityki zagranicznej - Kompetenzzentren: mają „przyciągać“ studentów, naukowców, firmy • Alexander von Humboldt – Professur 5 lat do 5 mln € do 180 000 €/rok uposażenie (renomowani naukowcy ze świata, 3 rundy w roku, propozycje rektorów uniwersytetów i dyrektorów centrów badawczych) • Max - Planck - Forschungspreis 2008 – 1,5 mln € Newsletter Hochschulverband 17.03.2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Uniwersytety Elitarne (1) USA formalna przynależność do szkolnictwa wyższego • uniwersytety „badawcze“ (podobne jak w Niemczech) • szkoły inżynierskie (Fachhochschulen) • „nie mają nic wspólnego z uniwersytetami“ 4200 ca. 150 250 3500 • do najlepszych uniwersytetów nie trafiają najlepsi absolwenci ze szkół: mimo różnych stypendiów decyduje przynależność społeczna − 80% studiujących wywodzi się z 20% -owej najbogatszej warstwy − tylko ca. 2% studiujących wywodzi się z dolnych grup społecznych • przy naborze bardzo dużą wagę przywiązuje się do „character and leadership“ – cechy „przywódcze“ dla stanowisk kierowniczych • prosta reprodukcja struktury socjalnej – wielu bardzo dobrych absolwentów ze szkół średnich nie startuje do „pierwszej setki“, gdyż nie należy do tej „kasty“ • w amerykańskiej konstytucji nie ma słowa „edukacja” Mai 2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Uniwersytety Elitarne (2) Francja • trzy najważniejsze uczelnie elitarne (ENA, Ecole polytechnique, HEC) kształcą kadry kierownicze – poziom ściśle naukowy jest drugorzędny • Grand Ecole są bardzo dobrze wyposażone, natomiast uczelnie państwowe często bardzo źle Niemcy • niemieckie uczelnie nie należą do światowej czołówki uniwersyteckiej: nie ma w zasadzie złych uczelni, lecz za mało jest bardzo dobrych uczelni • niemiecki system należy do trzech najlepszych w świecie (wg. oceny ekspertów) • perspektywa 10 – 20 lat: kilka uczelni trochę zbliży się do amerykańskiej czołówki, ale wiele uczelni będzie znacznie gorszych niż obecnie Jakie szanse mają autsiderzy z orginalnymi pomysłami w nowych warunkach? • istotna jest konkurencja między naukowcami a nie strukturami uniwersyteckimi (przykład Peter Grünberg, noblista z fizyki, był w latach 80-tych „wyśmiewany“ przez wielu kolegów) VDI Nachrichten 18.01.2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Obcokrajowcy na uczelniach niemieckich Ogólna liczba 1997 – 100.000 główne grupy: Chińczycy 2006 – 190.000 Bułgarzy (trzecie miejsce po USA i Angli) Polacy Rosjanie Problemy: finansowanie pobytu, ograniczony kontakt ze studentami niemieckimi, niejasny system „Bachelor - Master” Studenci niemieccy na uczelniach zagranicznych 1997 – 52.200 2006 – 75.800 16% studentów spędziło/odbyło 1 semestr. Praktykę lub kurs językowy poza Niemcami Uniwersytet Kassel (2007) 120 narodowości, 1742 studentów Europa: Turcja 213 Azja: Chiny były ZSRR 98 Iran Polska 96 Korea Ukraina 60 Tailandia Bułgaria 47 Włochy 40 223 42 33 26 Ameryka: Kolumbia USA Brazylia Meksyk 16 16 14 14 Mai 2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik DYDAKTYKA (1) REFORMA Bolońska (19.06.1999) – „Blitz - Akademiker“ („błyskawiczni absolwenci“) 1. jednolita struktura uczelni europejskich do 2010 (29 państw, obecnie 42 m.in. Armenia, Gruzja, Mołdawia, Ukraina) 2. stan zaawansowania: Europa – 82% Niemcy – 70% 3. „znika“ m.in. tytuł „Dipl. - Ing.“ 4. koniec klasycznych struktur uniwersyteckich „współjedność badań i dydaktyki“ wg. Wilhelma von Humboldta 5. dotychczas 34 599 absolwentów „Bachelor“, w następnych latach będą setki tysięcy (Niemcy) 6. widoczne mankamenty • przeładowanie programów • „Scheuklappen – Studium“: nauka z klapami na oczach • zamiast „kształcenia“ jest „szkolenie“: każdy semestr jest „zorganizowany“ tzn. SZKOŁA zamiast UNIWERSYTETU • Dziekanie: jeśli chcesz „unieszkodliwić“ dobrego naukowca, włącz go do Reformy Bolońskiej Mai 2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik DYDAKTYKA (2) • zamiast uczelni „Die Studenten - Fabrik“ – „studenci stają się klientami“MaxPlanck-Gesellschaft • nie ma czasu na „semestr zagraniczny“ • nadal brak jednolitych struktur tzn. Bachelor zajmuje 3 - 4 lata • wbrew oczekiwaniom nie zmalała liczba studentów którzy przerywają / nie kończą studiów (20%), Bachelor (25%) na FH nawet 40% • mnogość kierunków studiów tzn. 8781 programów Bachelor np. zagospodarowanie odpadów, przyszłościowe źródła energii • dżungla terminologii: „Molekulare Medizin“ Uni Tübinger, Bachelor „Medizin, molekulare“ Uni Freiburg, Diplom „Molecular Life Science“ Uni Lübeck, Bachelor • kto / ilu może studiować „Master“? – dobrzy studenci uczą się dalej, a słabi szukają zatrudnienia w przemyśle i administracji? Mai 2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik DYDAKTYKA (3) • stanowisko uczelni technicznych: „tylko Master gwarantuje odpowiednie kwalfikacje zawodowe“, albo „Bachelor - nieudaczniak z dyplomem“ • opinia firm: „trafiają do nas 22 - letni absolwenci, którzy jeszcze niczego poza salą wykładową nie widzieli“ Odpowiedź uczelni: „przecież chcieliście młodych absolwentów !“ • brak angielskiego wariantu: „najpierw studium literatury (B)“, następnie praca w przemyśle, potem powrót na uczelnię (M) (angielski absolwent „Master“ jest o rok starszy od niemieckiego) Podsumowanie • reforma jest już w zasadzie nieodwracalna • brak zorganizowanych protestów studenckich • tylko starsi profesorowie z nostalgią wspominają strukturę studiów wg. Humboldta tzn. faktycznie uniwersyteckich Mai 2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik DYDAKTYKA (4) 1. „Nationale Qualifizierungsoffensive“ (9.01.2008) 500 mln € na permanentne dokształcanie „Kariera przez naukę“ Cel: 40% rocznika powinno studiować, w roku 2015 ma stanowić 50% • biura pośrednictwa • fakultatywny rok zajęć technicznych • werbunek kobiet na kierunki matematyczno – fizyczne i techniczne Forschung & Lehre 2/08 2. Hochschulallianz (2008) (konglomerat różnych organizacji uniwersyteckich / profesorów, „Młodych Pracowników Naukowych“ oraz studenckich) Cel: przegrupowanie środków budżetowych Co jest ważniejsze: zbrojenia, subwencje wydobycia węgla itd, czy kształcenie i nauka? 3. Hochschulrdtorenkonferenz (HRK)/Konferencja Rektorów Uniwersyteckich (22.04.08) żąda m.in. 12,7 mld € na dobrą dydaktykę tzn. „studierendenzentrierte Lehre“ tzn. transformacja klasycznego systemu wykładowo - seminaryjnego na „procesy nauki indywidualnej“ Mai 2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Badania finansowane przez przemysł (Niemcy) 1. Wzrost nakładów jako następstow dobrej konjunktury 2005 2006 2007 2008 48,5 Mrd. € 52,0 Mrd. € (+ 7,4%) 54,2 Mrd. € (+ 4,2%) 55,4 Mrd. € (+ 2,2%) cała EU(27państw) 210 Mrd. € Stifterverband für die Deutsche Wissenschaft 2. Zatrudnienie (w przeliczeniu na pełne etaty) 2006 2007 312 000 (+ 2,5%) 320 000 (+ 2,2%) 3. Niemcy jako „FuE-Lokomotive“ • Nakłady na badania (centralne, landowe i przemysłu) 2006 • 2,53% PNB cała EU 1,84% FuE domeną wielkiego przemysłu: 87,3% głównie w „starych“ (zachodnich) landach: 91,9% wg VDI Nachrichten 1.02.2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Budżet struktur pozauniwersyteckich (badania + rozwój) 2006 6,1 Mrd. € prywatne 2,6 Mrd. € Helmholtz - Gesellschaft (HGF) 1,3 Mrd. € Max - Planck - Gesellschaft (MPG) 1,2 Mrd. € Fraunhofer - Gesellschaft (FhG) 0,9 Mrd. € Leibniz - Gemeinschaft 0,1 Mrd. € Akademie Nauk 2007 budżet roczny Mrd. € HGF 2,349 MPG 1,433 FhG 1,320 dotacje „państwowe” Mrd. € 1,653 1,175 0,546 Maii 2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Fraunhofer Gesellschaft (1) Jahrestagung Berlin, 23.05.2008 Manschen brauchen Zukunft – welche Themen bewegen die Menschen? Energie Gesundheit Mobilität Kommunikation Sicherheit Leitinnovationen: „Perspektiven für Zukunftsmärkte“ „Forschung bedarf Umsetzung“ „10 good ideas per day“ (in jedem Institut) „War for talent“ 56 instytutów Budżet wyd. osobowe 45% wyposażenie 31% inwestycje 24% ~ 1,3 Mrd.€ ca. 33% finansowanie centralne i landowe ca. 67% zlecenia przemysłu i publiczne [z tego 11% zagranica; 5% EU] Mai 2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Fraunhofer Gesellschaft (2) Jahrestagung Berlin, 23.05.2008 Pracownicy 13 630 [+870; plan 2008 + 1000] etaty stałe 5470 etaty czasowo ograniczone 3480 personel pomocniczy 4680 udział kobiet ~ 17% zgłoszone patenty 457 (2007) „beliebteste Arbeitsgeber bei Ingenieuren und Naturwissenschaftlern“ „Fraunhofer Attract“ – werbunek lub finansowanie wybitnych naukowców (2007-2009: 40 grup/projektów a 2,5 mln€) „Vintage Class“ – przygotowanie kandydatów na stanowiska kierownicze (pobyty zagraniczne, habilitacje, MBA) Nowe „elastyczne” modele finansowania Innovationscluster finansowanie: 1/3 Land, 1/3 przedsiąbiorstwa, 1/3 Fraunhofer Mai 2008 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Aleksander von Humboldt Stiftung (1) Statystyka skuteczności podań z Polski Ilość/Rok Podania Stypendia 2005 36 12 2006 43 13 2007 47 22+1Preisträger Skuteczność (%) w 2007r. Polska Czechy Węgry Słowacja Rosja Francja Hiszpania Ukraina Europa Cały świat 48,9 42,0 51,7 30,0 42,5 58,3 50,0 21,4 43,8 42,0 Statystyka wg dyscyplin naukowych Geisteswissenschaften Naturwissenschaften Ingenieurwissenschaften Razem Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik 2004 8 6 0 14 2005 4 13 2 19 2006 3 10 0 13 2007 11 10 1 22 Aleksander von Humboldt Stiftung (2) % skuteczność podań o stypendium Humboldta Kraj lata 2001 - 2005 Podania % Stypendia Polska 182 59 32 Rosja 396 141 36 Ukraina 100 33 33 Węgry 87 39 45 Francja 217 116 53 Wlk.Brytania 134 69 51 Włochy 156 67 43 Hiszpania 155 86 55 2286 938 41 USA 501 236 47 Chiny 983 378 38 Indie 927 206 22 Iran 30 9 30 Izrael 33 12 36 294 135 46 Cała Europa Japonia Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik Liczba i skuteczność podań Europa Rok Podania Polska Stypendia % Podania Stypendia % 2005 492 189 38,4 36 12 33,3 2004 509 196 38,5 44 13 29,5 2003 438 170 38,8 37 11 29,7 2002 464 163 35,1 34 9 26,5 2001* 383 220 57,4 31 14 45,2 2001** 417 232 55,6 34 17 50 2000 411 202 49,1 34 16 47,1 1999 519 188 36,2 31 12 38,7 1998 673 242 36 64 23 35,9 1997 565 201 35,6 41 12 29,3 * Jahresbeicht 2005 s.81 ** Jahresbeicht 2001 s.72-73 Institut für Werkstofftechnik Kunststoff- und Recyclingtechnik
