Epidemia cholery w Szyszkowie w połowie XIX wieku W połowie

Piotr Maliński
Epidemia cholery w Szyszkowie w połowie XIX wieku
(Fragment książki „Szyszków. Szkice i materiały z dziejów Szyszkowa nad Prosną”)
W połowie drogi z Szyszkowa do centrum Praszki, po jej lewej stronie stoi
mała przydrożna kapliczka z obrazem Matki Boskiej Licheńskiej. Przypomina
ona, że w połowie XIX w. było to miejsce pochówku zmarłych podczas
1
epidemii cholery, która nawiedziła Praszkę i okolice w połowie XIX wieku .
Kapliczka w połowie drogi z Szyszkowa do Praszki. Fot. Szymon Binek.
Z ksiąg metrykalnych parafii Praszka
2
wynika, że największe rozmiary
przybrały tutaj dwie fale epidemii: w roku 1847 i w roku 1852. W latach 1840 –
1959 średnia liczba zgonów rocznie w parafii wynosiła 149. W roku 1847
ogólna liczba zgonów osiągnęła wartość 2,76 razy większą od wartości średniej
i wynosiła 411 zgonów. W roku 1852 liczba z gonów wynosiła 333, czyli była
2,23 razy większa od wartości średniej. W Szyszkowie w latach 1840-1859
średnia liczba zgonów rocznie wynosiła 6,4. W roku 1847 ogólna liczba zgonów
wynosiła 17. W tej liczbie prawdopodobnie większość stanowiły zgony
spowodowane epidemią.
Dramat rodzin i atmosferę grozy, jaka musiała panować wśród mieszkańców,
obrazuje poniższy wykaz zgonów młodych osób w Szyszkowie w roku 1847
w poszczególnych rodzinach.
Rodzina Fonfarów:
- 28 lutego - Wawrzyniec lat 4,
- 10 sierpnia - Marianna lat 1.
Rodzina Hadrysiaków:
- 8 kwietnia - Łukasz lat 20,
- 15 czerwca – Marianna lat 1
Rodzina Pilawków:
- 5 sierpnia - Jadwiga lat 1,
- 14 października - Marianna lat 16.
Rodzina Wajgertów:
- 7 marca Frydrych lat 4,
- 11 marca – Ernestyna lat 4
Rodzina Wieczorków:
- 13 czerwca - Józef 4 miesiące,
- 2 lipca - Antoni lat 37,
- 11 sierpnia - Marianna lat 2.
W roku 1852 ogólna liczba zgonów wynosiła 12. W tej liczbie
prawdopodobnie również były zgony spowodowane epidemią. W sierpniu 1852
zmarły w Szyszkowie trzy osoby w rodzinie Janyszków:
- sołtys Jan Janyszek lat 35,
- jego żona Katarzyna lat 30,
- ich córka Julianna lat 7.
Pamięć o tragedii mieszkańców nie przetrwałaby zapewne do dzisiaj, gdyby
nie ta przydrożna kapliczka i krzyże postawiona w Szyszkowie i w jego
okolicach.
Krzyże przydrożne w Szyszkowie. Od lewej: krzyż pod kasztanami na łuku drogi do Praszki, krzyż
przy drodze wylotowej do Praszki, krzyż w pobliżu Domu Ludowego, krzyż przy drodze do wsi
Rosochy. Fot. Szymon Binek
Osoby zmarłe, podejrzewane o zachorowanie na cholerę, nie były chowane na
cmentarzu parafialnym w Praszce, a jedynie na wydzielonym miejscu w połowie
drogi pomiędzy Szyszkowem i Praszką. Możliwe, że rodziny zmarłych na
cholerę inicjowały postawienie krzyży, bo w miejscu ich pochówku było to
niemożliwe. Tam nie było mogił i obowiązywał zakaz wstępu, aby zapobiegać
rozprzestrzenianiu się epidemii.
Szczegółowe informacje na temat epidemii cholery można znaleźć w publikacji:
Marek Paweł Czapliński, Epidemie cholery w rejencji opolskiej w latach 1831-1894. Rybnik
2012.
1
Nad górną Prosną. Monografia Praszki, opracowanie zbiorowe pod redakcją T. Krzemińskiego,
Łódź 1999.
2
Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej im. ks. Walentego Patykiewicza w Częstochowie,
Akta zmarłych 1846-1852 sygn. KM 2740, digital 376-9.