Społeczne, polityczne i cywilizacyjne konsekwencje kryzysu

Bierutów, 14 IV 2016 r.
Społeczne, polityczne i cywilizacyjne konsekwencje kryzysu migracyjnego
dla Unii Europejskiej.
1. Wstęp. Kryzys migracyjny w Europie.
Współcześnie,
kryzys
migracyjny
w
Europie
stanowi
najprawdopodobniej
najpoważniejszy z kryzysów, z którymi zmagały się państwa Unii Europejskiej. Zaburzenia
bezpieczeństwa na obszarze państw Bliskiego Wschodu spowodowały masowe migracje osób
dotkniętych negatywnymi skutkami działań wojennych oraz osób wykorzystujących
tą sytuację. Na rok 2013, dane statystyczne Eurostatu wskazują na imigrację na poziomie
1,7 miliona osób nie będących mieszkańcami Unii Europejskiej. Warto podkreślić, że dane
statystyczne z 2015 roku wskazują na liczbę 624 000 osób ubiegających się o azyl polityczny
w roku 2014 roku oraz liczbę około 109 000 000 osób, kwalifikowanych podczas odprawy
jako turyści lub goście.1 Niekontrolowane migracje spowodowały wtargnięcie na obszar Unii
Europejskiej nieokreślonej dotąd liczby osób. O dynamice rozwoju kryzysu świadczą dane,
wskazujące na wzrost liczby nielegalnych imigrantów w styczniu i lutym 2015 roku o 200%
względem 2014 roku.2 Postępujący kryzys migracyjny jest źródłem wielu negatywnych
konsekwencji w aspekcie społecznym, politycznym i cywilizacyjnym dla Unii Europejskiej.
Delimitacja zjawisk społecznych i politycznych jest umownym modelem, powszechnie
stosowanym w naukach społecznych; w niniejszej pracy, w rozdziale drugim zostaną
omówione wybrane istotne zjawiska społeczne za wyłączeniem działalności decydentów
politycznych. W rozdziale trzecim wskazane zostaną konsekwencje polityczne, zarówno
przez pryzmat decydentów politycznych, jak i stosunków międzynarodowych wśród państw
Unii Europejskiej. Rozdział czwarty opisuje w zarysie konsekwencje kryzysu migracyjnego
w wymiarze cywilizacyjnym. W rozdziale piątym zawarte zostały wnioski, podsumowujące
wskazane konsekwencje kryzysu migracyjnego dla Unii Europejskiej. W każdym
z rozdziałów przedstawione zostały wybrane konsekwencje, mogące w perspektywie
długofalowej stać się źródłem poważnych zaburzeń funkcjonowania państw we wspólnocie
Unii Europejskiej.
1
E. Guild, C. Costello, M. Garlick V. Morano-Lax, The 2015 Refugee Crisis in the European Union, CEPS
Policy Brief, nr 332, wrzesień 2015 r., s. 4. Źródło:
https://www.ceps.eu/system/files/CEPS%20PB332%20Refugee%20Crisis%20in%20EU_0.pdf, dostęp 14 IV
2016 r.
2
J.D. Giuliani, The Challenge of Illegal Immigration in the Mediterranean, European Issues, nr 352, Fondation
Robert Schuman, 2015 r., s.1. Źródło: http://www.robert-schuman.eu/en/doc/questions-d-europe/qe-352-en.pdf,
dostęp 14 IV 2016 r.
2. Społeczne konsekwencje kryzysu cywilizacyjnego.
Obecnie, Unia Europejska podjęła się przeniesienia migrantów z Włoch i Grecji
do pozostałych państw Unii.3 Relokacja migrantów wzbudza powszechne kontrowersje;
w szczególności, wątpliwości opinii publicznej budzą rozmowy względem kwot
migracyjnych. Raport badań opinii publicznej, przygotowany przez Scott`a Blinder`a
z Uniwersytetu w Oxfordzie4, wskazuje nie tylko na ponad 50% udział odpowiedzi
respondentów wskazujących na konieczność silnego zredukowania poziomu imigracji,5
ale także na silne zaniepokojenie społeczeństw wielu państw Unii Europejskiej zjawiskiem
nielegalnej imigracji, wzrost nastrojów opozycyjnych względem migrantów oraz wyraźnie
wyższy
poziom
zaniepokojenia
obecnością
imigrantów
spoza
Unii
Europejskiej
niż obecnością migrantów wewnętrznych.6 Obecność migrantów wzbudza powszechne
zaniepokojenie, jednakże należy podkreślić, że pośród społeczeństw państw Unii Europejskiej
obserwuje się zarówno działalność osób pozytywnie a nawet optymistycznie nastawionych
do migrantów, jak i osób przejawiających wręcz skrajnie wrogie postawy.
2.1 Wzrost skrajnych nastrojów jako konsekwencja kryzysu migracyjnego.
Szczególnie istotną społeczną konsekwencją kryzysu migracyjnego jest wzrost
skrajnych nastrojów społecznych. Pomimo faktu, iż radykalizacja poglądów jest zjawiskiem
w sposób szczególny związanym z sytuacjami kryzysowymi, należy stwierdzić, że pośród
wielu społeczeństw państw Unii Europejskiej coraz częściej dochodzi do manifestacji
skrajnych poglądów, wymierzonych w imigrantów. W szczególności, postępująca
radykalizacja
nastrojów
społecznych
obserwowalna
jest
w
państwach
Grupy
Wyszehradzkiej.7 Niewątpliwie, szczególnie negatywnym rezultatem radykalizacji poglądów
jest odrodzenie się wielu ruchów ekstremistycznych, których działalność w XX wieku
przyczyniła się do wybuchu katastroficznych w skutkach wojen światowych. W Republice
3
Raport Komisji Europejskiej z 12 IV 2016 r., Relocation and resettlement – State of Play, źródło:
http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/policies/european-agenda-migration/backgroundinformation/docs/20160412/factsheet_relocation_resettlement_en.pdf, dostęp 14 IV 2016 r.
4
S. Blinder, UK Public Opinion toward Immigration: Overall Attitudes and Level of Concern, Univeristy of
Oxford 2015, źródło: http://www.migrationobservatory.ox.ac.uk/sites/files/migobs/Public%20OpinionOverall%20Attitudes%20and%20Level%20of%20Concern.pdf, dostęp 14 IV 2016 r.
5
S. Blinder, UK Public Opinion toward Immigration: Overall Attitudes and Level of Concern, s. 4.
6
Tamże, s. 5, 7, 8.
7
Red. J. Ćwiek-Karpowicz, Kryzys migracyjny jednoczy Wyszehrad, Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw
Międzynarodowych, nr 79 (1316), PISM 2015. Źródło: https://www.pism.pl/files/?id_plik=20391, dostęp 14 IV
2016 r.
Federalnej Niemiec odradza się ruch neonazistowski.8 Warto stwierdzić, ze również
w Rzeczypospolitej poprzez istnienie obawy w aspekcie domniemanych, negatywnych
rezultatów obecności imigrantów, wzrasta popularność oraz zdolność oddziaływania
na opinię publiczną skrajnych ugrupowań, w szczególności NOP czy ONR.9 Obok ruchów
w wymiarze narodowym, występują zorganizowane ruchy międzynarodowe, wymierzone
przeciwko imigrantom w pryzmacie antyislamskim. Ruch „Patriotyczni Europejczycy
Przeciwko Islamizacji Zachodu” (ang. PEGIDA) demonstrował nie tylko w Dreźnie, ale także
w Calais, Amsterdamie czy Birmingham.10 W Pradze, sympatycy PEGIDA obrzucili
koktajlami mołotowa siedzibę organizacji prowadzącej zbiórkę na rzecz imigrantów. 11 Należy
stwierdzić, że kryzys migracyjny szczególnie negatywnie rzutuje na bezpieczeństwo
na obszarze Unii Europejskiej. W aspekcie łagodzenia wielu negatywnych konsekwencji
kryzysu migracyjnego, konieczność nadzorowania manifestacji czy reagowania na przypadki
łamania prawa przez osoby o zradykalizowanych poglądach osłabia potencjał sił i służb
odpowiedzialnych za bezpieczeństwo, co zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia
kolejnych negatywnych rezultatów kryzysu migracyjnego.
2.2 Polaryzacja poglądów jako konsekwencja kryzysu migracyjnego.
Obecność imigrantów na obszarze Unii Europejskiej spotkała się ze zróżnicowaną
reakcją opinii publicznej. W przeciwieństwie do radykalnych nastrojów wymierzonych
przeciwko imigrantom, w niektórych państwach Unii Europejskiej zauważyć można było
pozytywne, a nawet entuzjastyczne przyjęcie imigrantów, związane w szczególności
ze zorganizowaniem akcji społecznych, kreujących pozytywny wizerunek imigrantów.12
Należy stwierdzić, że na terenie Unii Europejskiej, postępuje polaryzacja poglądów
względem kryzysu migracyjnego. W szczególności, na dynamikę polaryzacji nastrojów
społecznych wpływają media, niejednokrotnie kreujące wizerunek imigrantów w sposób
stronniczy. W szczególności we Francji, widoczne są różnice pomiędzy narracją
8
Doniesienia Daily Telegraph o dręczeniu imigrantów przez neonazistów w centrach dla imigrantów, źródło:
http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/germany/11943717/Neo-Nazis-infiltrate-German-refugeeshelters-amid-far-Right-resurgence.html, dostęp 14 IV 2016 r. (Wbrew treści artykułu, nazizm nie może być
sklasyfikowany jako ruch skrajnie prawicowy; narodowy socjalizm jest ruchem skrajnie lewicowym.)
9
Przykład manifestacji organizacji NOP, źródło: http://warszawa.naszemiasto.pl/artykul/manifestacja-nopprzeciwko-imigrantom,2868386,art,t,id,tm.html, dostęp 14 IV 2016 r.
10
Informacje zawarte na portalu Agencji Reutera, źródło: http://www.reuters.com/article/us-europe-migrantsprotests-germany-idUSKCN0VF0P4, dostęp 14 IV 2016 r.
11
Tamże.
12
Informacje na witrynie tygodnika Der Spiegel, źródło: http://www.spiegel.de/panorama/gesellschaft/was-diesilvester-uebergriffe-fuer-junge-migranten-bedeuten-a-1073402.html, dostęp 14 IV 2016 r.
centroprawicowego dziennika La Croix13 i centrolewicowego Liberation14 w odniesieniu
do tematyki kryzysu imigranckiego. Należy podkreślić, że nie można utożsamiać polaryzacji
z radykalizmem, natomiast należy stwierdzić, że polaryzacja sprzyja dynamice rozwoju
radykalnych poglądów poprzez stronniczość w opisywaniu rzeczywistości.
2.3 Marginalizacja i gettoizacja imigrantów jako konsekwencja kryzysu migracyjnego.
Do negatywnych konsekwencji kryzysu migracyjnego w wymiarze społecznym należy
zaliczyć zjawisko wykluczenia społecznego imigrantów. Począwszy od początków
nowoczesnej fali migracji, związanych z upadkiem kolonializmu i utrzymywaniem stosunków
gospodarczych z byłymi koloniami, na obszar Francji przybywali sezonowi pracownicy
z byłych kolonii. Wraz ze stopniowym osiedlaniem się na terytorium francuskim, rządowe
projekty
budownictwa
socjalnego
doprowadziły do
powstania
osiedli
blokowisk,
zaspokajających potrzeby mieszkaniowe osób osiągających niskie dochody. Banlieues –
francuskie blokowiska, zamieszkałe w szczególności przez migrantów i ich potomków –
stanowią symbol deprywacji materialnej, wykluczenia społecznego,15 obszar rozwoju
młodocianej i zorganizowanej przestępczości czy rozwoju patologii. Rozwój blokowisk
doprowadził
do
gettoizacji
migrantów
w
dzielnicach
powszechnie
uważanych
za niebezpieczne. W niektórych przypadkach, marginalizacja osób zamieszkujących zwarty
obszar doprowadza do powstania tzw. no-go zones, w szczególności na obszarze suburbiów
największych francuskich miast.16 Warto podkreślić, że przełamanie monopolu państwa
na użycie siły na danym obszarze stanowi szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa
narodowego. W aspekcie negatywnych konsekwencji społecznych kryzysu migracyjnego,
przejmowanie kontroli nad określonym obszarem przez migrantów stanowi szczególne
wyzwanie dla państw Unii Europejskiej. Brak możliwości sprawowania jurysdykcji
nad fragmentem własnego terytorium jest zjawiskiem uwypuklającym nieefektywność
państwa w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa – podstawowego celu istnienia państwa.
13
Artykuł poświęcony zwiększeniu liczby uchodźców w Calais, źródło: http://www.lacroix.com/Archives/2015-10-19/IMMIGRATION-Dans-la-jungle-de-Calais-le-nombre-de-migrants-a-doubleen-trois-semaines-2015-10-19-1370449, dostęp 14 IV 2016 r.
14
Artykuł poświęcony kapitanowi łodzi ratunkowej, źródło: http://www.liberation.fr/planete/2015/09/23/c-estpas-la-mer-qui-prend-l-homme_1388983, dostęp 14 IV 2016 r.
15
S. Tissot, „French Suburbs”: A New Problem or a New Approach to Social Exclusion?, Center for European
Studies Working Paper, nr 160, 2008, raport poświęcony wykluczeniu społecznemu w banlieues. Źródło:
http://www.people.fas.harvard.edu/~ces/publications/docs/pdfs/CES_160.pdf, dostęp 16 IV 2016 r.
16
Informacje dostępne na witrynie Instytutu Gatestone, źródło: http://www.gatestoneinstitute.org/5128/franceno-go-zones, dostęp 14 IV 2016 r.
3. Polityczne konsekwencje kryzysu migracyjnego.
Kryzys migracyjny w Europie jest źródłem jednego z najpoważniejszych kryzysów
politycznych, z jakim wzmagały się państwa Unii Europejskiej. Współcześnie, obserwuje się
nie tylko zaburzenie dotychczasowej pozycji najsilniejszych państw Unii, ale także wyraźne
sygnały o chęci wystąpienia z Unii Europejskiej niektórych państw. W szczególności,
w
aspekcie
konieczności
utrzymywania
stałej,
silnej
pozycji
negocjacyjnej
z Federacją Rosyjską czy w perspektywie negocjowania warunków umowy o wolnym handlu
pomiędzy Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi, wzrost nastrojów wzajemnie
antagonizujących państwa Unii jest szczególnie niekorzystny. Również charakter oraz
wymiar zagrożeń, generowanych przez kryzys migracyjny wymagają podjęcia ścisłej
współpracy.
Wzajemne
antagonizowanie się
państw
Unii
nadwątla współpracę
wewnątrzunijną.
3.1 Osłabienie pozycji najsilniejszych państw w Europie.
W wymiarze politycznym, konsekwencją kryzysu migracyjnego jest osłabienie pozycji
w szczególności dwóch najpotężniejszych państw w Unii Europejskiej – Republiki Federalnej
Niemiec oraz Republiki Francuskiej. Warto podkreślić, że wśród migrantów wyróżnić można
zarówno osoby będące uchodźcami, jak i osoby wykorzystujące kryzys migracyjny jako
okazję do nielegalnego przekroczenia granic Unii Europejskiej w celu poprawy sytuacji
materialnej. W opinii migrantów, Republika Federalna i Niemiec Republika Francuska
są
najczęściej
wymienianymi
celami
migracji;
o
atrakcyjności
obu
państw
w aspekcie migracji świadczą także dane Eurostatu.17 Współcześnie, Republika Federalna
Niemiec przeznacza około 17 mld € na wydatki związane z realizacją postanowień polityki
społecznej w zakresie migracji.18 Poświęcając potężny zasób sił i środków na zaspokojenie
potrzeb migrantów oraz kontrolowanie procesu ich przyjęcia, państwa obniżają zdolności
inwestycyjne w pozostałych obszarach. Jednakże, obok kosztów wymiernych finansowo,
występują straty niewymierne materialnie, w szczególności dotyczące wizerunku państw.
Zarówno pozycja Republiki Federalnej Niemiec jak i Republiki Francuskiej została osłabiona
przez próbę wywarcia nacisku na niektóre państwa Unii Europejskiej, przymuszane
do przyjęcia określonej liczby uchodźców. Wielu polityków europejskich, sprzeciwiających
17
Informacje zawarte na witrynie Eurostatu, źródło: http://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/Migration_and_migrant_population_statistics, dostęp 15 IV 2016 r.
18
Informacja dostępna na witrynie Agencji Reutera, źródło: http://uk.reuters.com/article/uk-europe-migrantsgermany-costs-idUKKBN0UC02820151229, dostęp 15 IV 2016 r.
się niemieckiej i francuskiej polityce migracyjnej, zaczęło w sposób otwarty krytykować
Kanclerz Merkel oraz Prezydenta Hollande.19 Warto podkreślić, że osłabienie polityczne
Francji i Niemiec nie wynika wyłącznie ze zantagonizowania występującego pomiędzy
państwami sprzyjającymi i przeciwnymi migracji; przypadki poważnych przestępstw,
dokonanych przez migrantów dla opinii publicznej stanowią wyraźny sygnał o braku kontroli
nad migrantami. W szczególności, przypadek gwałtów w Kolonii, w połączeniu
z kilkudniowym milczeniem mediów20 czy przypadek gwałtów, dokonanych na dzieciach
w obozie dla uchodźców w Calais21 stanowią wymiar nieskuteczności państwa w zapewnianiu
bezpieczeństwa na własnym terytorium, co bezpośrednio wiązać należy z postępującym
kryzysem państwa.
3.2 Oziębienie stosunków pomiędzy niektórymi państwami Unii Europejskiej.
Spośród polityków protestujących przeciwko przyjmowaniu migrantów do państw
Unii Europejskiej, szczególną rolę odegrał Victor Orbàn. Węgierski polityk podjął się
bezprecedensowej
realizacji
polityki
separacji
Węgier
względem
fali
migrantów,
w szczególności poprzez budowę bariery granicznej,22 uniemożliwiającej migrantom
swobodne wkraczanie na terytorium węgierskie. Prezydent Węgier spotkał się początkowo
ze szczególną krytyką ze strony niemieckiej czy francuskiej; jednakże, już we wrześniu 2015
roku nastąpił zwrot w polityce niemieckiej, w szczególności skutkujący tymczasowym
zamknięciem granicy z Austrią, zrealizowaną obietnicą nawiązania współpracy z Turcją
czy udziałem niemieckiej floty w niszczeniu statków, przejętych od osób trudniących się
przemytem ludzi przez Morze Śródziemne.23 Należy stwierdzić, że oziębienie stosunków
nastąpiło w szczególności pomiędzy państwami obawiającymi się niekontrolowanego
przybycia migrantów z zamiarem pobytu stałego (takimi jak RFN czy Francja)
oraz państwami opozycyjnie nastawionymi do polityki przyjmowania migrantów.
19
Przykładem ostrej krytyki obu polityków jest wystąpienie Marine Le Pen, źródło:
https://www.youtube.com/watch?v=8K-W-Uga6io, dostęp 15 IV 2016 r.
20
Artykuł z 5 I 2016 r, dostępny na witrynie BBC, źródło: http://www.bbc.com/news/world-europe-35231046,
dostęp 15 IV 2016 r.
21
Artykuł z 5 III 2016 r., źródło: http://www.independent.co.uk/news/world/europe/calais-jungle-refugeechildren-being-raped-in-camp-aid-workers-claim-a6912711.html, dostęp 15 IV 2016 r.
22
Nota informacyjna Węgierskiego Komitetu Helsińskiego „No country for refugees” z 18 IX 2015 r., źródło:
http://helsinki.hu/wp-content/uploads/HHC_Hungary_Info_Note_Sept_2015_No_country_for_refugees.pdf,
dostęp 15 IV 2016 r.
23
Analiza organizacji Stratfor, dotycząca zmiany kierunku polityki migracyjnej RFN, źródło:
https://www.stratfor.com/analysis/germany-rethinks-its-response-refugee-crisis, dostęp 15 IV 2016 r.
3.3 Dążenia niektórych państw do wystąpienia ze struktur Unii Europejskiej.
Należy stwierdzić, że postępujący kryzys migracyjny nie jest jedynym kryzysem
Unii Europejskiej, podczas którego niektóre państwa deklarowały potencjalną możliwość
wystąpienia ze struktur unijnych. Jednakże, przewlekłość kryzysu migracyjnego, gwałtowna
dynamika jego rozwoju oraz liczne przykłady nieskuteczności stosowanym rozwiązań nawet
przez najpotężniejsze państwa europejskie, ukazują wspólnotę europejską jako nieskuteczną,
co bezpośrednio wzmacnia tendencję utożsamiania członkostwa w Unii Europejskiej
jako zjawiska niekorzystnego względem interesu określonych państw. W 2016 roku,
obok Wielkiej Brytanii, w szczególności Holandia oraz Czechy wyrażały potencjalną chęć
opuszczenia struktur Unii Europejskiej. Należy stwierdzić, że w szczególności w odniesieniu
do deklarowanej przez Wielką Brytanię konieczności przeprowadzenia referendum w sprawie
opuszczenia struktur unijnych, decyzja jest najprawdopodobniej wynikiem presji społecznej
wywieranej na decydentów. Choć potencjalna możliwość wystąpienia Wielkiej Brytanii
ze struktur Unii Europejskiej stanowi poważne zagrożenie dla jedności Unii, należy
stwierdzić, że brytyjska gospodarka jest wyjątkowo silnie zależna od rynków państw
unijnych.24 Członkostwo w Unii Europejskiej wiąże się także z korzystnymi stosunkami
gospodarczymi zrzeszonych państw. Określając prawdopodobny warunek konieczny
opuszczenia struktur unijnych przez państwo, jako wystąpienie strat przewyższających
korzyści wynikające z członkostwa należy stwierdzić, że BREXIT powinien nastąpić
wyłącznie w przypadku bezprecedensowego zaburzenia funkcjonowania państw unijnych,
w szczególności w przypadku wystąpienia załamania europejskiej gospodarki, wybuchu
konfliktu zbrojnego czy wystąpienia zamachu terrorystycznego o szczególnie dolegliwych
skutkach.25 Pomimo faktu, iż zjawisko terroryzmu inspirowanego ekstremizmem islamskim
nie jest tożsame z obecnością migrantów na obszarze Unii Europejskiej, istnieje możliwość
nasycenia fali migrantów członkami organizacji terrorystycznych. Ponadto, w obliczu
narastającego zagrożenia terrorystycznego, poświęcanie sił i środków na zapewnienie
bezpieczeństwa migrantom oraz konieczność reagowania w przypadku naruszenia
bezpieczeństwa, zmniejsza potencjał sił i środków możliwych do wykorzystania w zakresie
rozpoznawania i zwalczania zagrożeń o charakterze terrorystycznym.
24
G. Irwin, BREXIT: the impact on the UK and the EU, Global Counsel 2015, źródło: http://www.globalcounsel.co.uk/system/files/publications/Global_Counsel_Impact_of_Brexit_June_2015.pdf, dostęp 15 IV 2016 r.
25
Informacje o ewakuacji dwóch elektrowni jądrowych w Brukseli, źródło:
http://www.dailymail.co.uk/news/article-3504935/Belgium-evacuates-two-nuclear-power-stations-amid-fearsISIS-attempt-follow-Brussels-attack-dirty-bomb.html, dostęp 15 IV 2016 r.
4. Cywilizacyjne konsekwencje kryzysu migracyjnego.
W celu określenia cywilizacyjnych konsekwencji kryzysu migracyjnego, konieczne
jest zdefiniowanie fenomenu cywilizacji. Według Feliksa Konecznego – twórcy oryginalnej
koncepcji cywilizacji – „Cywilizacja to suma wszystkiego, co pewnemu odłamowi ludzkości
jest wspólnego; a zarazem suma tego wszystkiego, czym się taki odłam różni od innych”26.
Cywilizacja rozumiana jest przez Konecznego jako metoda ustroju życia zbiorowego. Warto
podkreślić, że cywilizacyjny wymiar Europy ma trzy filary spajające państwa europejskie
we wspólnocie kulturowej: filozofię grecką, rzymskie prawo cywilne oraz etykę
chrześcijańską. W odniesieniu do migrantów wyznania islamskiego, cywilizacja Islamu
charakteryzuje się oparciem filarów ustroju życia zbiorowego o Koran, stanowiący fundament
kulturowy przeważającej większości państw Bliskiego Wschodu. Migranci wyznający
chrześcijaństwo mają większe możliwości asymilacji w państwach Unii Europejskiej z uwagi
na koherencję ich kultury z kulturą państw europejskich. Jednakże, w odniesieniu
do obecności coraz większej liczby osób reprezentujących cywilizację Islamu oraz zjawiska
gettoizacji migrantów, w długofalowej perspektywie może dojść do pojawienia się zjawiska
państw rozszczepionych27 – sytuacji, w której pojawiają się granicę międzycywilizacyjne
wewnątrz państw, oddzielające obszary zamieszkiwane przez osoby reprezentujące odmienną
cywilizację. Warto podkreślić, że konflikty cywilizacyjne występujące w państwach
rozszczepionych mogą doprowadzić nawet do konfliktów zbrojnych i rozpadu państwa (czego
przykładem był rozpad Jugosławii oraz wojna w Bośni i Hercegowinie). W aspekcie
cywilizacyjnym konsekwencją kryzysu migracyjnego jest przeświadczenie o schyłku
cywilizacji zachodniej. Należy stwierdzić, że najefektywniejsze metody zażegnania kryzysu
migracyjnego godziłyby w wartości cywilizacyjnie konstytuujące kulturę większości państw
Unii Europejskiej. Państwa członkowskie Unii stoją przed wyzwaniem, dotyczącym
tragicznego wyboru pomiędzy skutecznym rozwiązaniem kryzysu migracyjnego a działaniem
sprzecznym
z
wartościami
cywilizacji
Zachodu.
Skuteczne
rozwiązanie
kryzysu
najprawdopodobniej wiązałoby się z koniecznością użycia środków pozostających
w sprzeczności z obowiązującym prawem (w tym z prawami człowieka) czy godzących
w etykę chrześcijańską. Próba rozwiązania kryzysu bez naruszania wartości cywilizacyjnie
konstytuujących Europę wiąże się z ryzykowaniem kolejnych, negatywnych konsekwencji
26
F. Koneczny, O wielości cywilizacji, Kraków 1935, s. 154.
S. Huntington, Zderzenie cywilizacji, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 2007, s. 221224.
27
wynikających z rozwijającego się kryzysu migracyjnego i zderzaniu się z coraz częstszymi
sytuacjami jawnego lekceważenia i łamania zasad konstytuujących cywilizacje Europę.
5. Wnioski.
Współczesne oblicze kryzysu migracyjnego ujawnia zespół wyjątkowo negatywnych
konsekwencji. Jeżeli państwa Unii Europejskiej nie wypracują skutecznych rozwiązań,
pozwalających na łagodzenie negatywnego wpływu zjawiska kryzysu migracyjnego, obecne
zagrożenia mogą rozwinąć się i pogłębiać negatywne rezultaty kryzysu. W szczególności,
do istotnych zagrożeń wygenerowanych przez kryzys zaliczyć należy wzrost radykalizacji
i polaryzacji poglądów, skutkujący odrodzeniem organizacji ekstremistycznych; oziębienie
stosunków między państwami utrudniających współpracę; osłabienie pozycji najsilniejszych
państw oraz Unii Europejskiej jako całości względem potężnych aktorów stosunków
międzynarodowych oraz dążenia odśrodkowe poszczególnych państw. Również wykluczenie
migrantów, mogące skutkować deprywacją i patologizacją życia społecznego, stanowi
potencjalne zagrożenie oraz element potencjalnie dynamizujący kryzys migracyjny. Kolejne
przypadki
naruszenia
bezpieczeństwa
przez
migrantów
czy
utożsamianie
ataków
terrorystycznych z obecnością migrantów stanowi szczególne wyzwanie dla poprawy
wizerunku Unii Europejskiej jako podmiotu zdolnego do zapewnienia na obszarze
zrzeszonych państw warunków bezpiecznego rozwoju. Pomimo faktu, iż część migrantów
podejmujących nisko płatne zawody może potencjalnie dynamizować wzrost gospodarczy
należy stwierdzić, że negatywnego wpływu rzeczywistych konsekwencji kryzysu nie należy
tłumaczyć możliwością uzyskania potencjalnych korzyści, nawet w obliczu poważnych
wyzwań
demograficznych
w
Europie.
Współcześnie,
kryzys
migracyjny
stanowi
najpoważniejszą przeszkodę w funkcjonowaniu Unii Europejskiej; jego pokonanie
najprawdopodobniej będzie pociągało naruszenie cywilizacyjnych podstaw wspólnoty
europejskich państw.
Bibliografia:
Blinder S., UK Public Opinion toward Immigration: Overall Attitudes and Level of Concern, Univeristy of Oxford 2015, źródło:
http://www.migrationobservatory.ox.ac.uk/sites/files/migobs/Public%20OpinionOverall%20Attitudes%20and%20Level%20of%20Concern.pdf.
Giuliani
J.D.,
The
Challenge
of
Illegal
Immigration
in
the
Mediterranean,
European
nr 352, Fondation Robert Schuman, 2015 r., s.1. Źródło: http://www.robert-schuman.eu/en/doc/questions-d-europe/qe-352-en.pdf.
Issues,
Guild
E.,
Costello
C.,
Garlick
M.,
Morano-Lax
V.,
in
the
European
Union,
CEPS
Policy
Brief,
nr
332,
https://www.ceps.eu/system/files/CEPS%20PB332%20Refugee%20Crisis%20in%20EU_0.pdf.
Crisis
źródło:
The
2015
Refugee
wrzesień
2015
r.,
Huntington S., Zderzenie cywilizacji, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 2007.
Instytut Helsiński na Węgrzech, nota informacyjna poświęcona budowie bariery granicznej, źródło: źródło: http://helsinki.hu/wpcontent/uploads/HHC_Hungary_Info_Note_Sept_2015_No_country_for_refugees.pdf.
Irwin G., BREXIT: the impact on the UK and
the EU, Global Counsel 2015, źródło: http://www.globalcounsel.co.uk/system/files/publications/Global_Counsel_Impact_of_Brexit_June_2015.pdf.
Koneczny F., O wielości cywilizacji, Kraków 1935.
Materiał
filmowy
zaweriający
wystąpienie
https://www.youtube.com/watch?v=8K-W-Uga6io.
Marine
Le
Pen
w
Parlamencie
Europejskim,
źródło:
Raport Komisji Europejskiej z 12 IV 2016 r., Relocation and resettlement – State of Play, źródło: http://ec.europa.eu/dgs/homeaffairs/what-we-do/policies/european-agenda-migration/background-information/docs/20160412/factsheet_relocation_resettlement_en.pdf.
Red. J. Ćwiek-Karpowicz, Kryzys migracyjny jednoczy Wyszehrad, Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, nr 79
(1316), PISM 2015. Źródło: https://www.pism.pl/files/?id_plik=20391.
Portal Nasze Miasto Warszawa, artykuł opisujący manifestację NOPu, źródło:
http://warszawa.naszemiasto.pl/artykul/manifestacja-nop-przeciwko-imigrantom,2868386,art,t,id,tm.html.
Tissot S., „French Suburbs”: A New Problem or a New Approach to Social Exclusion?, Center for European Studies Working
Paper, nr 160, 2008, raport poświęcony wykluczeniu społecznemu w banlieues. Źródło:
http://www.people.fas.harvard.edu/~ces/publications/docs/pdfs/CES_160.pdf.
Witryna Agencji Reutera, artykuł opisujący protesty anty-imigranckie w Niemczech, źródło: http://www.reuters.com/article/useurope-migrants-protests-germany-idUSKCN0VF0P4.
Witryna BBC, artykuł dotyczący gwałtów popełnionych przez migrantów w Kolonii, źródło: http://www.bbc.com/news/worldeurope-35231046.
Witryna Daily Mail, artykuł poświęcony ewakuacji dwóch elektrowni jądrowych w Brukseli, źródło:
http://www.dailymail.co.uk/news/article-3504935/Belgium-evacuates-two-nuclear-power-stations-amid-fears-ISIS-attempt-follow-Brusselsattack-dirty-bomb.html.
Witryna Daily Telegraph, artykuł opisujący dręczeniu imigrantów przez neonazistów
w centrach dla imigrantów, źródło: http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/germany/11943717/Neo-Nazis-infiltrate-Germanrefugee-shelters-amid-far-Right-resurgence.html.
Witryna Eurostatu, raport statystyczny dotyczący zjawiska migracji w Europie, źródło: http://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/Migration_and_migrant_population_statistics.
Witryna Instytutu Gatestone, artykuł poświęcony problemowi tzw. no-go zones we Francji, źródło:
http://www.gatestoneinstitute.org/5128/france-no-go-zones.
Witryna organizacji Stratfor, analiza dotycząca zmiany kierunku polityki migracyjnej RFN, źródło:
https://www.stratfor.com/analysis/germany-rethinks-its-response-refugee-crisis.
Witryna The Independent, artykuł poświęcony gwałtom w obozie dla migrantów w Calaise, źródło:
http://www.independent.co.uk/news/world/europe/calais-jungle-refugee-children-being-raped-in-camp-aid-workers-claim-a6912711.html.
Witryna tygodnika Der Spiegel, artykuł poświęcony akcjom ocieplającym wizerunek migrantów w społeczeństwie niemieckim,
źródło: http://www.spiegel.de/panorama/gesellschaft/was-die-silvester-uebergriffe-fuer-junge-migranten-bedeuten-a-1073402.html.
Witryna tygodnika La Croix, artykuł poświęcony zwiększeniu liczby uchodźców w Calais, źródło: http://www.lacroix.com/Archives/2015-10-19/IMMIGRATION-Dans-la-jungle-de-Calais-le-nombre-de-migrants-a-double-en-trois-semaines-2015-10-191370449.
Witryna tygodnika Liberátion, artykuł poświęcony kapitanowi łodzi ratunkowej, źródło:
http://www.liberation.fr/planete/2015/09/23/c-est-pas-la-mer-qui-prend-l-homme_1388983.