Społeczne warsztaty parlamentarne

1
2
Projekt Społecznych Warsztatów Parlamentarnych „Młodzi w Demokracji” podlegał ciągłej
ewolucji. Zaczynaliśmy jako grupa osób mających pewien pomysł – pomysł wycieczek uczniów
szkół średnich do Sejmu RP. Wiedzieliśmy, że coś takiego jak wycieczki już funkcjonuje, jednak
mieliśmy również świadomość, że tego typu zajęcia są dla większości rówieśników tylko i wyłącznie sposobem na uniknięcie nudnych lekcji. Zaczęliśmy zastanawiać się nad możliwością
ulepszenia sposobu poznawania mechanizmów funkcjonowania parlamentu.
Najpierw postawiliśmy na aspekt praktyczny i zaproponowaliśmy warsztat symulujący pracę
parlamentarną, będący w założeniu łączeniem edukacji teoretycznej i praktycznego działania. W
wypełnionych pod koniec warsztatu ankietach uczestnicy docenili pomysł, jednak w ich ocenie
warsztaty winny być uzupełnione większą partią materiału merytorycznego podanego przez
praktyków, np. parlamentarzystów.
Dodaliśmy do symulacji dwa wykłady, co okazało się strzałem w dziesiątkę. Możliwość zadawania pytań w bezpośredniej dyskusji to było to, czego oczekiwali uczestnicy. Dlatego jako
formułę warsztatu przyjęliśmy dyskusję na jeden temat widziany z kilku perspektyw. W trakcie
realizacji projektu jako „Młodzi w Demokracji” szybko zyskiwaliśmy na popularności, a nasze
warsztaty cieszyły się coraz liczniejszą frekwencją wśród osób, których nie znaliśmy wcześniej
(początkowo mobilizowaliśmy głównie znajomych).
Na początku nasz pomysł spotykał się ze sceptycyzmem ze strony szkolnych znajomych
i nauczycieli. Nie wierzyli, że damy radę zorganizować coś tak złożonego i poważnego, nie mając
praktyki i niemal żadnego zaplecza logistycznego, w oparciu o które moglibyśmy realizować całe
przedsięwzięcie. Dziś wiemy, że nie docenili dwóch istotnych kwestii – naszego zaangażowania
i realnego zapotrzebowania społecznego. A dzięki opracowaniu nowatorskiego pomysłu i wielu
godzinom intensywnej pracy szybko okazało się, że nie ma większych problemów z zapraszaniem
osób z czołówki życia społeczno-politycznego, a uczestnicy chętnie zadają im pytania.
Naszą stronę internetową na chwilę obecną (październik 2010) odwiedziło blisko 20 000
osób, a na profilu w portalu społecznościowym Facebook mamy ponad 600. znajomych. W warszatach wzięło udział około 700 osób z całej Polski, a swoje wykłady przeprowadziło 23. prelegentów (między innymi wicepremier Waldemar Pawlak, profesor Jadwiga Staniszkis czy redaktorzy
Janina Paradowska i Jacek Żakowski). Kto by pomyślał, że z pomysłu wycieczek do Sejmu
może powstać tak ciekawa inicjatywa? Ano my, czyli zespół koordynatorów projektu „Młodzi
w Demokracji”.
Gdybyśmy w to nie wierzyli od początku, gdybyśmy posłuchali osób, które wątpiły - nie zrealizowalibyśmy naszego projektu i nigdy nie doszli do obecnej formuły. Dlatego właśnie należy
ruszyć cztery litery i zabrać się do pracy. Nie za tydzień, miesiąc czy rok, ale w tej chwili. Bo
z pozornie prostego pomysłu, który zacznie się realizować może powstać cenna inicjatywa, której
temat poruszany będzie na posiedzeniu Sejmu, o której mówić będą media, która spowoduje,
że Wasi nauczyciele będą zachwyceni (czego serdecznie życzę).
Ważny wniosek, który płynie dla nas z tego doświadczenia to uświadomienie sobie, że
nie można ograniczać swojego życia do myślenia o szkole i ocenach, ciągłego narzekania na
wszystko i oczekiwania, że ktoś zrobi coś za nas. A niestety wciąź przeważa takie myślenie. To
nisza, którą powinniśmy zagospodarować i która daje niesamowite pole do działania.
Stanisław Korzeniewski
Koordynator
3
Proponowane przez nas warsztaty „Młodzi w Demokracji” mają charakter porównawczy.
Chodzi o twórcze spotkanie trzech punktów widzenia tego samego zagadnienia, które w efekcie
ma zainspirować uczestników warsztatów do stawiania pytań i wyprowadzenia samodzielnych
wniosków. Te trzy punkty widzenia reprezentują trzy różne grupy interesów społecznych, które
jakkolwiek w praktyce życiowej pozostają w pewnej zależności od siebie, to często narażają ich
przedstawicieli na konflikt interesów. Pierwszą grupę biorącą udział w warsztatach stanowią
parlamentarzyści – politycy, którzy z natury rzeczy nie są zainteresowani autokrytyką i raczej
będą skłonni chwalić swoje działania niż ganić. Drugą grupę reprezentują dziennikarze, ludzie
mediów, których specyfika zawodowa często rzuca między młot a kowadło – z jednej strony
chcąc pełnić misję publiczną winni informować o faktach, a więc również o błędnych decyzjach
polityków, z drugiej strony dziennikarze nie mogą „podpaść” politykom, aby nie stracić z nimi
swoich dobrych relacji warunkujących dalszą działalność zawodową. Trzecią grupę tworzą ludzie
nauki, którzy ze swej istoty winni zwracać się ku poznaniu obiektywnemu i odkrywać prawdę.
Jarosław Marek Spychała
coach
4
Historia akcji „Młodzi w Demokracji”
Idea zorganizowania akcji zrodziła się podczas audycji filozoficznej LEGO-LOGOS w Radiu
TOK FM 5 września 2009 r. Tomasz Karczewski, Wojciech Kucharski i Mateusz Windys,
warszawscy licealiści, dyskutując z redaktorem Jarosławem Markiem Spychałą na temat
polskiej szkoły, doszli do przekonania, że jednym z powodów niskiej frekwencji podczas
wyborów, jak i w ogóle słabnącego zainteresowania młodych ludzi udziałem w życiu społecznym kraju jest brak zrozumienia idei demokracji parlamentarnej i przekonanie o braku
realnego wpływu obywateli na kształt państwa. Sytuację tę pogłębia oddalenie wielu ośrodków od stolicy i fakt, że wielu uczniów nigdy nie było w ogóle w Warszawie.
W konsekwencji młodzież przy współpracy Radia TOK FM 24 września 2009 roku zorganizowała akcję zbierania podpisów pod apelem do Marszałka Sejmu RP o zorganizowanie
specjalnych wycieczek poglądowych do Sejmu RP. Zebrano ponad pół tysiąca podpisów.
Wtedy do zespołu dołączyli Stanisław Korzeniewski i Franciszek Wołk-Lewanowicz.
W wyniku tej inicjatywy i dzięki uprzejmości parlamentarzystów zorganizowano pilotażowe
warsztaty dla uczniów zainteresowanych projektem, których celem było przygotowanie
wstępnych scenariuszy i modeli warsztatowych oraz rekrutacja osób zainteresowanych
działaniem w ramach akcji. Na warsztaty pilotażowe składały się wykłady i symulacja pracy
sejmu.
Po przeprowadzeniu warsztatów pilotażowych uczniowie we współpracy z redaktorem
Jarosławem Markiem Spychałą przygotowali już dojrzałą wersję projektu i wystąpili
z wnioskiem o unijne dofinansowanie. W dalszej kolejności do projektu dołączyli: Karolina
Kałużyńska, Paweł Kurkowski i Piotr Koperski.
Projekt Społecznych Warsztatów Parlamentarnych „Młodzi w Demokracji” został sfinansowany ze środków unijnych z programu „Młodzież w Działaniu”, (Akcja 1.2 Inicjatywy
Młodzieżowe nr Projektu PL-12-281 -2009-R5), przy wsparciu finansowym i merytorycznym
Centrum ŁOWICKA Domu Kultury w Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy, a zrealizowany
przez grupę młodzieży, we współpracy z Kancelarią Sejmu RP.
Uczestnicy warsztatów „Młodzi w Demokracji”
Akcja Społecznych Warsztatów Parlamentarnych „Młodzi w Demokracji” (1 marca –
30 czerwca 2010) była adresowana do wszystkich uczniów szkół średnich i studentów
(w wieku 17 – 35 lat). Organizatorzy zadbali także, aby w akcji mogły brać udział osoby
z całej Polski, część uczestników dojeżdżających z poza Warszawy otrzymała refundację
kosztów podróży.
5
Koordynatorzy akcji „Młodzi w Demokracji”
Warsztaty planowali i prowadzili koordynatorzy akcji Społecznych Warsztatów
Parlamentarnych pt. „Młodzi w Demokracji”, czyli młodzież szkół średnich, która podjęła
się zadania organizacji warsztatów dla swoich rówieśników z Warszawy i innych rejonów
Polski. Przed przystąpieniem do pracy koordynatorzy przeszli cykl szkoleń, których celem
było zapoznanie się z zagadnieniami z zakresu poruszanej w warsztatach problematyki
i wyposażenie koordynatorów w kompetencje ułatwiające organizację i przeprowadzenie
warsztatów. Odbyło się 5 następujących szkoleń:
Wstęp do prawoznawstwa (mecenas Grzegorz Kucharski), Rola konstytucji w demokracji (dr Ryszard Piotrowski, UW), Komunikacja interpersonalna (dr Marzena Mazur),
Rola public relations w demokracji (Marek Staniszewski), Media (Ewa Podolska, dziennikarka Radia TOK FM).
Warsztaty sejmowe „Młodzi w Demokracji”
Edycja 1. odbyła się w pomiędzy 1 marca, a 30 czerwca 2010. Objęła szkolenia i warsztaty
dla uczniów szkół średnich i studentów z terenu całego kraju. Wszystkie warsztaty odbywały
się w salach Sejmu RP.
6
Warsztat nr 1
26 kwietnia (poniedziałek) 2010 r.
Temat: „Rola mediów w procesie kształtowania demokracji”
1. Prelekcja - Jerzy Wenderlich (poseł RP, KP Lewica, Z-ca Przewodniczącego Komisji
Kultury i Środków Przekazu)
2. Prelekcja - Kamil Dąbrowa (dziennikarz, Radio TOK, TVN)
3. Prelekcja - Janina Paradowska (dziennikarz, Polityka, Radio TOK FM, TV
Superstacja)
4. Prelekcja - prof. Kazimierz Kik (wiceprzewodniczący Komitetu Nauk Politycznych
PAN)
Warsztat nr 2
12 maja (środa) 2010 r.
Temat: „Polska polityka zagraniczna - z kim trzymać?”
1. Prelekcja - Marek Borowski (poseł RP, Koło Poselskie SDPL, członek Komisji Spraw
Zagranicznych)
2. Prelekcja - Roman Imielski (dziennikarz, wiceszef działu zagranicznego „Gazety
Wyborczej”)
3. Wycieczka po sejmie
4. Prelekcja - prof. Roman Kuźniar (Instytut Stosunków Międzynarodowych Wydziału
Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW)
Warsztat nr 3
13 maja (czwartek) 2010 r.
Temat: „Czasy mdłych ideologii - czym różnią się programy współczesnych partii?”
1. Prelekcja - Bartosz Arłukowicz (poseł RP, KP Lewica)
2. Prelekcja - Michał Szczerba (poseł RP, KP PO, członek sejmowej Komisji Skarbu
Państwa)
3. Wycieczka po sejmie
4. Prelekcja - prof. Jadwiga Staniszkis (politolog, Instytut Socjologii Uniwersytetu
Warszawskiego, członek PAN)
7
Warsztat nr 4
18 maja (wtorek) 2010 r.
Temat: „Marketing polityczny – kulisy kampanii politycznych”
1. Prelekcja - dr Wojciech Jabłoński (politolog, Uniwersytet Warszawski)
2. Prelekcja - Kamil Dąbrowa (dziennikarz, radio TOK FM, TVN)
3. Wycieczka po sejmie
4. Prelekcja - Paweł Poncyliusz (poseł RP, KP PiS, rzecznik prasowy kampanii
prezydenckiej Jarosława Kaczyńskiego)
Warsztat nr 5
25 maja (wtorek) 2010 r.
Temat: „Rola mediów w kształtowaniu demokracji w Polsce”
1. Prelekcja - Jacek Żakowski (dziennikarz, tygodnik POLITYKA)
2. Prelekcja - prof. Tadeusz Iwiński (poseł RP, KP Lewica)
3. Wycieczka po sejmie
4. Prelekcja - dr hab. Ewa Pietrzyk-Zieniewicz (politolog, Instytut Nauk Politycznych
Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW)
Warsztat nr 6
26 maja (środa) 2010 r.
Temat: „Państwo socjalne czy liberalne - płacisz czy dostajesz?”
1. Prelekcja - Julia Pitera (poseł RP, KP PO)
2. Prelekcja - dr Dariusz Kaczanowski (ekonomista, poseł RP, KP PiS)
3. Wycieczka po sejmie
4. Prelekcja - Karol Manys (dziennikarz, „Rzeczpospolita”)
Warsztat nr 7
2 czerwca (środa) 2010 r.
Temat: „Prezydent i jego kompetencje w demokracji”
1. Prelekcja - Janusz Piechociński (poseł RP, KP PSL)
2. Prelekcja - Waldemar Pawlak (Wicepremier RP, Minister Gospodarki, poseł RP,
KP PSL, kandydat na Urząd Prezydenta RP)
3. Wycieczka po sejmie
4. Prelekcja - dr Norbert Maliszewski (specjalista ds. marketingu społecznego
i politycznego, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego)
8
Warsztat nr 8
16 czerwca (środa) 2010 r.
Temat: „Jakiej Polski chcemy?”
1. Wykład inauguracyjny - Marek Borowski (poseł RP, Koło Poselskie SDPL, członek
Komisji Spraw Zagranicznych)
2. Debata parlamentarna z udziałem kandydatów na urząd Prezydenta RP
Janusz Korwin-Mikke (kandydat na Prezydenta RP)
Kornel Morawiecki (kandydat na Prezydenta RP)
anusz Piechociński (pełnomocnik KW Kandydata na Prezydenta RP Waldemara
J
Pawlaka, poseł RP, KP PSL)
ogdan Socha (pełnomocnik KW Kandydata na Prezydenta RP Andrzeja Leppera,
B
Samoobrona)
Robert Kuraszkiewicz (szef sztabu KW Kandydata na Prezydenta RP Marka Jurka)
omasz Kalita (pełnomocnik KW Kandydata na Prezydenta RP Grzegorza
T
Napieralskiego, KP Lewica)
rzegorz Raniewicz (pełnomocnik KW Kandydata na Prezydenta RP Bronisława
G
Komorowskiego, KP PO)
3. Wycieczka po sejmie
9
Propozycja dla uczniów i nauczycieli
Słowo „demokracja” nabrało w Polsce po roku ‘89 szczególnego znaczenia, wręcz
cudotwórczego i magicznego. Demokrację zaczęto pojmować nie tylko jako wolnościową
opozycję poprzedniego okresu ograniczonych swobód obywatelskich, ale przede wszystkim zaczęto ją utożsamiać ze wszystkim tym, co dobre, z dobrobytem, którego nadejścia
w niedalekiej przyszłości spodziewa(ło) się polskie społeczeństwo. Demokracja stała się
słowem kluczem, odpowiedzią na wszelkie możliwe problemy. Mimo jednak tego, iż słowo
„demokracja” wypowiadane jest coraz częściej, to jakby spada wiara w jego magiczną
moc.
Młody Polak zapytany o to, czym jest demokracja odpowie zapewne, że są to rządy
ludu, zapewniające wolność słowa i równouprawnienie obywateli. Trudno jest odmówić podobnym wypowiedziom racji, ale takie pojmowanie demokracji, nie wyczerpuje jej opisu, aźnawet nie sięga jej klasycznej istoty. Antyczna demokracja ateńska opierała się m.in. o trzy
zasady: wolność (eleutheria), równość prawa (isonomia), równość wypowiedzi (isagoria).
Jednak pojęcia te były szerzej rozumiane, co wynikało z tradycji przemian historycznych,
w której powstawała demokracja.
Termin eleutheria, tłumaczony na język polski słowem „wolność”, rozumiany był przez
Greków inaczej niż współczesne słowo „wolność”, a ponadto pojmowano eleutherię w ścisłym związku z pojęciem równości prawa. Z pewnością pojęcie wolności nabrało dla
Ateńczyków szczególnego znaczenia w dobie wojen z Persją i obrony greckich poleis.
Jednak swoje równie silne piętno na rozumieniu tego terminu odcisnął okres wielkiego
zadłużenia obywateli, którzy w wyniku niespłacanych długów popadali w niewolę. Wtedy
to z projektem uwolnienia obywateli od długów wystąpił Solon, dając początek demokracji,
w której szczególnej wagi nabrało pojęcie wolności. Ale nie chodziło tu tylko o wolność do
samostanowienia i wyboru. Jak wskazują wypowiedzi Atenagorasa czy Herodota, w pełni
wolny jest tylko ten, kto nie tylko dokonuje wolnego wyboru, np. wybiera, że państwo idzie
na wojnę, lecz ten, kto w równym stopniu ponosi trudy wojny, jak i czerpie z niej korzyści.
Dopiero wtedy można mówić o pełni wolności.
A więc jak od razu widać, sama isonomia, czyli równość prawa, oznaczała nie tylko, iż
wszyscy obywatele byli równi wobec prawa, tzn. równie przez nie traktowani, ale oznaczała
także równy udział wszystkich obywateli w rządzeniu – każdy mógł sprawować urzędy
państwowe. W praktyce ideał ten nie został w pełni zrealizowany, choć zauważalna jest
na przestrzeni czasu tendencja zbliżania się do niego – tak było np. z najniższą grupą
społeczną, tzw. tetami, którzy formalnie nie zostali dopuszczeni do piastowania urzędów,
choć z czasem zaczęli mieć znaczny udział w tzw. radzie pięciuset.
Isagoria, czyli równość wypowiedzi, a dokładniej równy udział w wypowiadaniu się,
oznaczał, iż każdy obywatel mógł nie tylko zabrać głos na Zgromadzeniu Ludowym, ale
także wystąpić z własnym wnioskiem. Nie oznaczało to jednak, że każdy mógł mówić
cokolwiek mu się podobało. Nie wolno było, np. żartować publicznie z bogów. Miejscem,
gdzie tego typu żartobliwe refleksje mogły się pojawić bez konsekwencji prawnych, był
teatr – swoisty wentyl bezpieczeństwa dla nastrojów społecznych.
Na pierwszy rzut oka, polska demokracja realizuje antyczne ideały. Są jednak pewne
drobne elementy, których naszej demokracji jeszcze brakuje. Po pierwsze, w myśl ideałów
ateńskiej demokracji możliwość publicznej wypowiedzi była nie tylko prawem obywateli, lecz
także ich obowiązkiem, który dopełnili poprzez głosowanie na Zgromadzeniu. Innymi słowy,
mamy nie tylko prawo do udziału w wolnych wyborach, ale przede wszystkim obowiązek
10
uczestniczenia w nich. Po drugie, cechą ateńskiej demokracji było poczucie odpowiedzialności i świadomość konsekwencji podejmowanych decyzji. Każdy, kto na Zgromadzeniu
Ludowym głosował za wypowiedzeniem innemu państwu wojny, wiedział, że także on oraz
jego synowie będą najprawdopodobniej musieli osobiście wziąć w niej udział.
Jak widać potoczne i historyczne rozumienie demokracji nie idą w parze ze świadomością społeczną, co z pewnością rzutuje na jakość debaty publicznej, stopień partycypacji
społecznej, jak i poczucie odpowiedzialności za wspólne dobro. Dzieje się tak m.in. dlatego,
iż zapomniano o konieczności teoretycznego i praktycznego uczenia się demokracji. Nikt
nie staje się demokratą z dnia na dzień i nic nie jest demokratyczne, dlatego, że nosi taką
nazwę. Demokracja, zrodzona w starożytnych Atenach, choć stara jak świat, to ci, którzy
się w niej rodzą są zawsze młodzi. Demokracji należy się bezustannie uczyć, gdyż jest
ona procesem, stawaniem się, a nie zastygłym obowiązkiem – w Demokracji wszyscy
jesteśmy Młodzi.
Mając w pamięci świetną reakcję uczestników na nasze warsztaty i rozmowę o demokracji proponujemy poświęcić kilkadziesiąt minut na przyjrzenie się istocie demokracji
widzianej z perspektywy starożytnych.
Sugerujemy rozważania nad trzema wybranymi tekstami, z których każdy prezentuje
inny punkt widzenia na genezę i wartość demokracji. Ich autorami są ludzie epoki, którzy rodzili się, wychowywali i żyli w demokracji. Demokracja wyniosła do władzy Peryklesa, ateńskiego polityka, który zachwala jej wartość w tzw. mowie pogrzebowej ku czci pierwszych
poległych Ateńczyków w wojnie ze Spartą, znanej nam za pośrednictwem Tukidydesa
(Wojny Peloponeskiej, II 37). Ta sama demokracja osierociła Platona, któremu zabiła
jego mistrza i nauczyciela Sokratesa. Platon (Państwo, 555a–562a) analizując różne
formy ustrojowe wkłada w usta swojego zmarłego nauczyciela słowa krytycznej oceny
ustroju demokratycznego. Autorem ostatniego tekstu jest Arystoteles (Ustrój polityczny Aten, 2, 5-6, 8-13, 16), który żył w okresie zmierzchu ateńskiej demokracji, gdy nad
helleńskim światem panują nie Grecy, lecz Filip i Aleksander Macedońscy. Arystoteles nie
zawdzięcza demokracji władzy, ani nie ma do niej żalu o śmierć bliskich, stara się na nią
patrzeć obiektywnie z dystansu. Wybór tekstów uwidacznia zarazem osobiste interesy ich
autorów, które odbijają się w sposobie widzenia i ocenie demokracji. Teksty mogą stanowić
przyczynek do szkolnej lekcji, czy akademickiej dyskusji, a także wprawkę przed udziałem
w naszych warsztatach.
Jarosław Marek Spychała
filozof, twórca
11
Instytucja wspierająca akcję „Młodzi w Demokracji”
Centrum Łowicka Dom Kultury w Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy
Dyrektor Katarzyna Hagmajer
ul. Łowicka 21,
02-502 Warszawa,
Tel./fax (22) 845-56-75
www.lowicka.pl
Opiekun merytoryczny
Jarosław Marek Spychała
Koordynatorzy
Stanisław Korzeniewski
koordynator główny
[email protected]
Karolina Kałużyńska
koordynator ds. komunikacji społecznej
Tomasz Karczewski
koordynator ds. współpracy partnerskiej
Piotr Koperski
koordynator ds. współpracy z administracją rządową i terytorialną
Wojciech Kucharski
koordynator ds. współpracy partnerskiej
Paweł Kurkowski
koordynator ds. współpracy sejmowej
Mateusz Windys
koordynator ds. współpracy z administracją rządową i terytorialną
Franciszek Wołk-Lewanowicz
koordynator ds. komunikacji społecznej
www.mlodziwdemokracji.pl
12