Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji
Transkrypt
Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji
Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Dla Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Metryka dokumentu, spis treści 2 / 48 Metryka dokumentu Tytuł: Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Klient: Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Projekt: Centralne Repozytorium Informacji Publicznej Temat: Wynik prac eksperckich dotyczących określenia rekomendowanych rozwiązań technicznych dla budowy systemu informatycznego CRIP, podejścia do wdrożenia i standardów jego technicznych oraz kluczowych kryteriów oceny ofert na realizację i wdrożenie CRIP. Autor: Sebastian Konkol Wersja: 1.0 (7) Status: Gotowy dokument Liczba stron: 48 Szablon: LongTS.dot Nazwa pliku: MAiC_CRIP_Ekspertyza_1.00.docx Historia zmian Wersja Data Kto Opis 0.1 2012-12-10 Sebastian Konkol Stworzenie dokumentu, określenie struktury, określenie kontekstu przedsięwzięcia. 0.2 2012-12-22 Sebastian Konkol Uzupełnienie dokumentu o opis architektury. Przekazanie takiej wersji dokumentu do weryfikacji Klienta. 0.3 2013-01-03 Sebastian Konkol Uzupełnienie dokumentu o opis formuły realizacji prac, standardów technicznych oraz infrastruktury teleinformatycznej. Przekazanie takiej wersji dokumentu do weryfikacji Klienta. 0.4 2013-01-10 Sebastian Konkol Usunięcie części społecznościowej serwisu z koncepcji rozwiązania. Uzupełnienie o specyfikację wymagań, strukturę serwisu WWW, infrastrukturę sprzętową i słownik pojęć. Przekazanie takiej wersji dokumentu do weryfikacji Klienta. 0.5 2013-01-14 Sebastian Konkol Uzupełnienie o kluczowe czynniki sukcesu, kryteria oceny ofert i wnioski końcowe. Przekazanie takiej wersji dokumentu do akceptacji Klienta. 1.0 2013-01-19 Sebastian Konkol Uzupełnienie o uwagi recenzentów. Zmiana statusu dokumentu. Przekazane do odbioru formalnego. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Metryka dokumentu, spis treści 3 / 48 Spis treści 1. WPROWADZENIE ................................................................... 4 2. ROZWIĄZANIE INFORMATYCZNE ......................................... 6 2.1. 2.2. 2.3. 3. 3.1. 3.2. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 5. 5.1. 5.2. 5.3. 6. KONTEKST PRZEDSIĘWZIĘCIA .............................................................................. 6 ARCHITEKTURA SYSTEMU CRIP ........................................................................... 7 SPECYFIKACJA KLUCZOWYCH WYMAGAŃ................................................................ 22 SPOSÓB URUCHAMIANIA I STANDARDY TECHNICZNE ...... 28 FORMUŁA REALIZACJI PRAC ............................................................................... 28 PROPOZYCJE STANDARDÓW .............................................................................. 31 INFRASTRUKTURA TELEINFORMATYCZNA ......................... 35 ISTOTNE ZAŁOŻENIA ....................................................................................... 35 TOPOLOGIA I ELEMENTY INFRASTRUKTURY TELEINFORMATYCZNEJ ............................... 36 INFRASTRUKTURA SPRZĘTOWA........................................................................... 37 KLUCZOWE KRYTERIA OCENY OFERT ................................. 38 WYMAGANIA WYNIKAJĄCE Z KLUCZOWYCH CZYNNIKÓW SUKCESU CRIP ........................ 38 WYMAGANIA WYNIKAJĄCE Z PODEJŚCIA DO REALIZACJI I WDROŻENIA ........................... 41 KRYTERIA OCENY OFERT .................................................................................. 43 WNIOSKI KOŃCOWE ........................................................... 47 Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Wprowadzenie 4 / 48 1. Wprowadzenie Niniejsze opracowanie powstało jako wynik prac doradczych prowadzonych dla Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji przez TwisterSolve Sebastian Konkol, których zakres został wyznaczony przez umowę z dnia 21 grudnia 2012 roku. Cel i zawartość dokumentu Dokument ten podsumowuje wyniki prac eksperckich, analitycznych i warsztatowych, jakie zostały przeprowadzone w związku z realizacją wyżej wskazanej umowy. Na zakres wyników składają się: rekomendowane rozwiązania techniczne w zakresie budowy rozwiązania informatycznego CRIP – określone w rozdziale 2. Rozwiązanie informatyczne; rekomendowane rozwiązania techniczne w zakresie podejścia do wdrożenia CRIP i jego standardów technicznych – opisane w rozdziale 3. Sposób uruchamiania i standardy techniczne; rekomendowane elementy i topologia infrastruktury teleinformatycznej dla systemu CRIP – wykazane w rozdziale 4. Infrastruktura teleinformatyczna; najważniejsze kryteria wyboru potencjalnego wykonawcy CRIP – wymienione w rozdziale 5. Kluczowe kryteria oceny ofert. Niniejsze opracowanie ma posłużyć jako materiał merytoryczny dla przygotowania specyfikacji istotnych warunków zamówienia na realizację i wdrożenie Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych, a także rozporządzenia ministra właściwego ds. informatyzacji w zakresie wymaganym przez Ustawę z dnia 16 września 2011 roku o zmianie ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz niektórych innych ustaw (Ustawa). Zawartość tego dokumentu została przygotowana przez jego autora, a następnie poddana weryfikacji i uzupełnieniom w wyniku serii spotkań i warsztatów przeprowadzonych wspólnie z zespołem przedstawicieli MAiC zajmującym się przygotowaniem i przeprowadzeniem postępowania przetargowego na realizację i wdrożenie CRIP. Otwartość i informacje a platforma technologiczna Podstawowym celem konstrukcji rozwiązań informatycznych prezentowanych w tym opracowaniu jest sprostanie wymaganiom określonym przez rolę centralnego repozytorium w kontekście udostępnienia informacji publicznych i ponownego ich wykorzystania. Na czas tworzenia tego opracowania prowadzone są jednak inne przedsięwzięcia, przede wszystkim Otwarte Zasoby 1, których charakter wskazuje na możliwość wykorzystania tego samego rozwiązania informatycznego także w ich przypadkach. Koncepcje platformy technologicznej opisanej w tym dokumencie wykraczają więc w kilku aspektach poza bezpośrednie zadania centralnego repozytorium w odniesieniu do informacji publicznych. Intencją autora niniejszego opracowania było uzupełnienie 1 Projekt Otwarte Zasoby zainicjowany i prowadzony przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, http://mac.gov.pl/otwarte-zasoby/ Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Wprowadzenie 5 / 48 koncepcji systemu informatycznego o takie rozwiązania (szczególnie w obszarze licencjonowania dostępu do informacji otwartej, a co za tym idzie, prowadzenia rozliczeń), które ułatwią w przyszłości wykorzystanie platformy w innych przedsięwzięciach o podobnym charakterze. Słownik używanych pojęć Termin Wyjaśnienie Źródło informacji Podmiot zobowiązany zapisami ustawy o dostępie do informacji publicznej do udostępnienia w CRIP wskazanych w rozporządzeniu zasobów informacji publicznej. Zasób informacji Dobrze określony podzbiór informacji publicznych, powiązanych znaczeniowo (np. przedmiotowo) pochodzących z określonego źródła informacji; także: zasób informacyjny. Kwant informacji Jednostkowa informacja publiczna, której charakter techniczny nakazuje traktować ją jako niepodzielną pod względem semantycznym (np. dokument PDF lub tabela bazy danych). System CRIP System informatyczny pełniący rolę centralnego repozytorium, zgodnie z zapisami ustawy o dostępie do informacji publicznej. Źródło zewnętrzne Źródło informacji, którego zasoby informacyjne są fizycznie składowane w repozytoriach zlokalizowanych poza Systemem CRIP i udostępniające kwanty informacji z tych zasobów na żądanie użytkowników. Źródło wewnętrzne Źródło informacji, którego zasoby informacyjne są fizycznie składowane w repozytoriach zlokalizowanych wewnątrz Systemu CRIP. Dane niestrukturalne Kwanty informacji, których struktura wewnętrzna nie jest związana z danymi przenoszonymi przez ten kwant w sposób zapewniający możliwość sformalizowanego wyszukiwania tych danych, np. PDF, arkusz kalkulacyjny, obraz, multimedia. Dane strukturalne Kwanty informacji, których struktura wewnętrzna zapewnia możliwość przeszukiwania ich zawartości przy wykorzystaniu sformalizowanego, strukturalnego języka zapytań, np. tabela relacyjnej bazy danych. Metadane Wyrażony w dobrze określonych kategoriach (np. autor, data powstania, słowa kluczowe, identyfikator, odnośnik) informacyjnych opis kwantu informacji, zasobu informacyjnego lub źródła informacji. Aplikacja zewnętrzna Każda aplikacja stworzona w celu przeszukiwania i ponownego wykorzystania informacji publicznych, jaka będzie tworzona i utrzymywana przez zewnętrzne podmioty oraz która będzie przeszukiwała zasoby informacyjne udostępniane przez System CRIP dla realizacji swoich zadań. API Zbiór technicznych funkcji udostępnianych przez system informatyczny w celu umożliwienia komunikacji aplikacji z tym systemem i wywoływania funkcji dostarczanych przez ten system (ang. Application Programming Interface). Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 6 / 48 2. Rozwiązanie informatyczne Niniejszy rozdział przedstawia rekomendacje dotyczące rozwiązań technicznych w zakresie budowy rozwiązania informatycznego (Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych, CRIP) opartego na modelu odesłań do repozytoriów oraz magazynu do przechowywania przekazywanych zasobów informacyjnych wraz z opisem architektury, zawierającej: schemat systemu, opis użytkowy systemu, główne funkcje systemu, opis proponowanych technologii, zarys zasad zapewnienia bezpieczeństwa systemu, zasady integracji z systemami zewnętrznymi, propozycje rozwiązań infrastrukturalnych, opis procesów, jakie system ma realizować, minimalny zestaw elementów struktury graficznej CRIP. Wszystkie te elementy opisane zostały w podrozdziałach 2.2. Architektura oraz 2.3. Specyfikacja kluczowych wymagań, które – dla zapewnienia zrozumienia otoczenia legislacyjnego i organizacyjnego przedsięwzięcia – poprzedzone zostały odpowiednimi opisami zamieszczonymi w podrozdziale 2.1. Kontekst przedsięwzięcia. Do SIWZ powinny zostać włączone wszystkie podrozdziały tego rozdziału. 2.1. Kontekst przedsięwzięcia Na mocy Ustawy z dnia 16 września 2011 roku Minister właściwy ds. informatyzacji (Minister Administracji i Cyfryzacji) został zobowiązany do wdrożenia i utrzymywania centralnego repozytorium informacji publicznej (CRIP). Podstawowe zadania CRIP mają obejmować: ewidencjonowanie istniejących zasobów informacyjnych, dostępnych z innych źródeł w formie umożliwiającej maszynowy ich odczyt; gromadzenie zasobów informacyjnych nie dostępnych wcześniej w trybie maszynowego odczytu; koordynację zasobów informacyjnych obu rodzajów ułatwiające ich przeszukiwanie, kontrolę, długotrwałe przechowywanie i zarządzanie; udostępnienie możliwości jak najszerszego ponownego wykorzystania tych zasobów informacyjnych; zapewnienie możliwość prowadzenia rozliczeń między posiadaczami informacji a ponownie je przetwarzającymi. Dla realizacji tak postawionego celu powołane zostało przedsięwzięcie o charakterze informatyczno-organizacyjnym (Projekt CRIP), którego celem jest zrealizowanie i wdrożenie systemu informatycznego pełniącego rolę CRIP (System CRIP), a następnie utrzymywanie tego systemu i udostępnianych przez niego zasobów informacyjnych. Zakres Projektu CRIP obejmuje: opracowanie, realizację i wdrożenie Systemu CRIP spełniającego stawiane przed nim wymagania; zainicjowanie procesu ewidencjonowania i gromadzenia zasobów informacyjnych; Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 7 / 48 przeprowadzenie zadań ewidencjonowania i gromadzenia dla wybranych zasobów informacyjnych; opracowanie i wdrożenie rozporządzeń regulujących zarówno tryb jak i wymagania techniczne dla włączania zasobów informacyjnych do Systemu CRIP oraz ponownego wykorzystania tych informacji; powołanie do życia struktur organizacyjnych podległych Ministrowi właściwemu ds. informatyzacji odpowiedzialnych za sprawowanie kontroli nad działaniem CRIP i utrzymanie udostępnianych przez System CRIP zasobów. Realizacja trzech pierwszych zadań z zakresu Projektu CRIP, zadań o charakterze informatycznym, zostanie powierzona wykonawcy wyłonionemu w ramach przetargu publicznego. Pozostałe zadania Projektu CRIP realizowane będą w innym trybie. 2.2. Architektura Systemu CRIP Misja postawiona przed Systemem CRIP polega na gromadzeniu, zestawianiu, zapewnianiu wiarygodności i udostępnianiu informacji publicznej – z zachowaniem reguł obowiązującego prawa – do ponownego wykorzystania, zarówno w trybie niekomercyjnym, jak i komercyjnym. Architektura Systemu CRIP określa więc obraz tego systemu w sposób pozwalający na realizację tak postawionej misji. 2.2.1. Wizja architektury CRIP Podstawowa misja Systemu CRIP powinna być realizowana poprzez zapewnienie mechanizmów, jakie pozwolą na: dostęp do zewnętrznych repozytoriów informacji (danych strukturalnych i nie posiadających struktury) oraz gromadzenie ich w ramach własnego repozytorium (repozytoriów), implementując zasady i standardy definiujące te informacje oraz ich gromadzenie; zapewnienie ciągłego pomiaru jakości gromadzonych informacji wraz z inicjowaniem procesów poprawy ich jakości; udostępnianie spójnych i wiarygodnych informacji w sposób zapewniający możliwie najłatwiejsze ich ponowne wykorzystanie, zarówno dzięki ich bezpośredniemu przeszukiwaniu jak i udostępnianiu technicznych możliwości wiązania zewnętrznych aplikacji z mechanizmami wyszukiwania. Ilustracja poniżej (Rysunek 1. Wizja architektury Systemu CRIP) przedstawia metaforę Systemu CRIP w odniesieniu do realizacji podstawowej misji przed nim stawianej. Podstawowe miary oceny skuteczności Systemu CRIP w realizacji postawionej przed nim misji będą: zasięg gromadzonych informacji – mierzony liczbą repozytoriów wykorzystywanych (przeszukiwanych) zgodnie z założeniami Systemu CRIP [im większy zasięg, tym lepiej]; jakość gromadzonych informacji – mierzona poprzez spójność, adekwatność i wiarygodność tychże, ale także jednorodność trybów dostępu do informacji [im mniejsza różnorodność, tym lepiej]; wartość ponownego wykorzystania informacji – mierzona intensywnością przeszukiwania zasobów informacyjnych oraz liczbą zewnętrznych aplikacji aktywnie wykorzystujących techniczne możliwości przeszukiwania danych [im większa wartość, tym lepiej]. Zapewnienie możliwości efektywnej realizacji postawionej misji, szczególnie w zakresie ponownego wykorzystania informacji publicznych, wymagać będzie uzupełnienia architektury Systemu CRIP o komponenty wspomagające twórców aplikacji realizujących Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 8 / 48 ponowne wykorzystanie danych w postaci serwisu WWW realizującego następujące zadania: redakcja i publikacja informacji o zasadach działania Systemu CRIP i regulacjach określających tryb i sposób ponownego wykorzystania dostępnych za jego pośrednictwem informacji; redakcja i publikacja listy źródeł informacji oraz opisów udostępnianych danych wraz ze statusem ich dostępności i warunkami dostępu do nich; redakcja i publikacja katalogu aplikacji udostępniających ponownie informacje publiczne, określającego dla każdej aplikacji jej charakter, listę twórców oraz zasady i tryb dostępu do aplikacji; wsparcie dla twórców i użytkowników Systemu CRIP i aplikacji (repozytorium instrukcji i przykładów korzystania z Systemu CRIP). WARTOŚĆ PONOWNEGO WYKORZYSTANIA (im więcej, tym lepiej) JAKOŚĆ GROMADZONYCH INFORMACJI System CRIP (im mniej, tym lepiej) ZASIĘG GROMADZONYCH INFORMACJI (im więcej, tym lepiej) Rysunek 1. Wizja architektury Systemu CRIP Tak określony System CRIP powinien zapewniać jak najpełniejsze wsparcie dla procesów biznesowych, mających zapewnić sprawne funkcjonowanie całości rozwiązania techniczno-organizacyjnego CRIP. 2.2.2. Architektura biznesowa Rola Systemu CRIP powinna się ujawniać w obsłudze procesów biznesowych poprzez funkcje realizujące procesy w całości lub wybrane ich kroki. Zarządzanie użytkownikami System CRIP będzie dostępny dla trzech klas użytkowników: opiekunów merytorycznych – użytkownicy wewnętrzni, których uprawnienia będą pozwalać na uczestnictwo w procesach redakcyjnych (np. publikacja informacji o CRIP) i administracyjnych (modyfikacje ontologii zasobów informacyjnych) Systemu CRIP; twórców aplikacji – zewnętrzni użytkownicy Systemu CRIP, którzy na bazie udostępnianych danych budują i udostępniają aplikacje pozwalające na ponowne wykorzystanie informacji; Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 9 / 48 przeszukujących informacje – zewnętrzni użytkownicy Systemu CRIP, którzy (bezpośrednio lub za pośrednictwem aplikacji) będą przeszukiwać zasoby repozytorium CRIP. Procesy rejestracji, blokowania i odblokowania konta opiekunów merytorycznych oraz nadawania i odbierania im poszczególnych uprawnień powinny być realizowane przez mechanizmy administracyjne Systemu CRIP. W tym zakresie System CRIP powinien umożliwiać dokonywanie zmian ustawień wynikających z procesu realizowanego poza Systemem CRIP (np. procesy HR MAiC). Choć podstawowym trybem pracy z Systemem CRIP – zarówno poszukujących informacji i twórców aplikacji – powinien być dostęp anonimowy, jeśli realizacja części funkcji (np. udogodnień funkcjonalnych) wymagać będzie rejestracji, to procesy rejestracji poszukujących informacji i twórców aplikacji powinny być w całości automatyczne i realizowane w całości przez System CRIP w sposób typowy dla współczesnych serwisów WWW. Zarządzanie klasyfikacją informacji i pozostałymi danymi słownikowymi Szczególna rola Systemu CRIP polegać będzie na zapewnieniu spójności znaczeniowej gromadzonych informacji. W tym celu realizowane będą procesy związane z utrzymywaniem klasyfikacji informacji, utrzymywaniem ontologii informacji oraz utrzymywaniem pozostałych danych o charakterze słownikowym w Systemie CRIP. W tym zakresie System CRIP powinien umożliwiać dokonywanie zmian ustawień wynikających z procesu realizowanego poza Systemem CRIP (np. prowadzonych w ramach uzgodnień międzyresortowych). Zarządzanie zasobami informacyjnymi Podstawą dla realizacji misji Systemu CRIP będzie dostęp do informacji publicznych. System CRIP będzie operował dwoma klasami informacji: informacjami dostępnymi bez ograniczeń licencyjnych (np. bezpłatnie, bez warunków ich wykorzystania); informacjami z ograniczonym dostępem do nich (np. odpłatnych lub których wykorzystanie ograniczone jest warunkami licencyjnymi). W celu umożliwienia dostępu do najszerszego zbioru informacji, przy zapewnieniu respektowania warunków licencyjnych korzystania z nich, realizowany będzie proces dołączania źródeł takich informacji. W tym zakresie System CRIP powinien umożliwiać dokonywanie rejestracji i opisu (metryka, struktura, zawartość, ograniczenia ponownego wykorzystania) źródeł informacji wynikających z procesu realizowanego poza Systemem CRIP (np. prowadzonych na podstawie rozporządzeń) oraz w pełni automatycznego, cyklicznie bądź na żądnie inicjowanego procesu odświeżenia informacji – indeksowania (w odniesieniu do informacji niestrukturalnych) bądź aktualizacji (dla danych strukturalnych) zawartości poszczególnych źródeł. Zarządzanie aplikacjami Celem realizacji Systemu CRIP jest umożliwienie ponownego wykorzystania dostępnych informacji publicznych. Takie możliwości powinny dawać aplikacje budowane poza zasobami Systemu CRIP, które korzystać będą z zawartości zgromadzonych informacji. Każda aplikacja, jaka będzie korzystała z informacji publicznych, powinna podlegać procesowi rejestracji, w ramach którego ustalone będą dane twórcy, określone i nadane uprawnienia do określonych zasobów informacji publicznej oraz uzgodnione warunki formalne wymagane dla działania aplikacji (np. w przypadku korzystania z informacji, do których dostęp ograniczony będzie warunkami licencyjnymi). W tym zakresie System Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 10 / 48 CRIP powinien automatyzować całość tego procesu (rejestracja twórcy, określenie warunków i ograniczeń dostępu do informacji), za wyjątkiem kroków wymagających uzgodnień formalnych (np. podpisania umowy). Analogiczny proces powinien funkcjonować w przypadku wyłączania aplikacji z użycia. Raportowanie Istotną rolą Systemu CRIP będzie zdolność do prowadzenia analiz sposobu przeszukiwania danych, czy danych najczęściej wykorzystywanych ponownie, a także generowanie standardowych raportów. W ramach tych procesów zadaniem Systemu CRIP będzie bieżące prowadzenie rejestrów działań użytkowników i zapewnienie dostępu do nich w celach prowadzenia analiz. Rozliczenia Proces rozliczeń nie będzie dotyczyć dostępu do informacji publicznych i ponownego ich wykorzystania, jednak platforma technologiczna Systemu CRIP powinna być przygotowana do rozbudowy o procesy rozliczeniowe. Temu celowi powinien służyć proces, jaki będzie wiązał opisy licencji umożliwiających dostęp do informacji (dla informacji publicznych jest to licencja nieograniczona) z możliwością wykorzystania informacji objętych daną licencją (mechanizmy ograniczające dostęp do zasobów informacji objętych innymi licencjami) oraz rejestracji zdarzeń dostępu do takich informacji w celu umożliwienia prowadzenia rozliczeń za ich wykorzystanie. Proces rozliczeń mógłby także dotyczyć sytuacji, w których zapewnienie wygodnego dostępu do informacji publicznych wymagałoby od gestorów tych informacji ponoszenia istotnych nakładów na utrzymanie infrastruktury zapewniającej takie możliwości. Procesy rozliczeń mogą wiązać kilka stron rozliczeń: kluczowe podmioty (np. gestora informacji i twórcę aplikacji), a także instytucje uprawnione (np. ZAiKS). Ocena jakości informacji Wartość dodana tworzona przez System CRIP będzie tym większa, im wyższa będzie jakość ponownie wykorzystywanych informacji. W związku z tym realizowane będą procesy oceny jakości informacji gromadzonych przez System CRIP, a ocena ta przybierać będzie dwie, niezależnie realizowane formy: formalny proces weryfikacji jakości zasobów informacyjnych gromadzonych w Systemu CRIP udostępnianych przez źródła zewnętrzne, oparty o ocenę stosowania przyjętych standardów opisu informacji, zgodności z ontologią oraz kompletności opisu dla każdego elementu informacji; społecznościowa ocena jakości danych informacji, oparta o przekazywane zgłoszenia o problemach, brakach czy niespójnościach w gromadzonych informacjach. W tym zakresie rolą Systemu CRIP będzie automatyzowanie formalnego procesu weryfikacji i udostępnianie okresowych zestawień opisujących jakość poszczególnych zasobów informacyjnych oraz zapewnienie jak najdalej zautomatyzowanych mechanizmów umożliwiających użytkownikom Systemu CRIP zgłaszanie zidentyfikowanych problemów. W obu przypadkach podejmowane będą (już poza Systemem CRIP) działania zmierzające do wyeliminowania zidentyfikowanych problemów, a przez to do poprawy jakości gromadzonych informacji. Redakcja publikowanych treści Realizacja celu ponownego wykorzystania informacji publicznej wymaga ze strony operatora Systemu CRIP zapewnienia wsparcia użytkowników i twórców aplikacji. W Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 11 / 48 związku z tym realizowane będą procesy tworzenia, redagowania i publikowania treści dotyczących ponownego wykorzystywania informacji publicznych i współpracy ze społeczeństwem dla poprawy jakości i dostępności tych informacji, w formach: udostępniania treści opisujących dostępne informacje publiczne i ich źródła; publikowania zasad korzystania z Systemu CRIP i ponownego wykorzystania informacji publicznych; tworzenia i publikowania pomocy technicznych dla tworzenia aplikacji zewnętrznych realizujących ponowne wykorzystanie informacji publicznych. W tym zakresie System CRIP powinien zapewniać możliwie największe wsparcie i automatyzacje procesów redakcyjnych. 2.2.3. Architektura danych Dane i informacje Informacje publiczne gromadzone przez System CRIP do ponownego wykorzystania pochodzić będą z różnych źródeł i będą mieć zróżnicowaną postać. W tym znaczeniu: „informacje” mogą być zarówno danymi strukturalnymi (źródła o dobrze określonej, utrzymywanej strukturze danych, np. relacyjne lub hierarchiczne bazy danych) jak i danymi nieposiadającymi struktury (źródła nie gwarantujące struktury danych, np. arkusze kalkulacyjne, lub nie posiadające takiej struktury, np. dokumenty MS Word, PDF); każdy identyfikowalny element zasobu informacyjnego (np. dokument PDF, obiekt bazy danych) stanowi kwant informacji podlegający gromadzeniu; „gromadzenie” oznacza zarówno przechowywanie informacji we własnych zasobach technicznych i składowanych fizycznie w zewnętrznych źródłach jak i składowanie (we własnych zasobach) metadanych i metryk opisujących poszczególne kwanty informacji. Z punktu widzenia użytkowania zgromadzonych informacji, całość udostępnianych za pośrednictwem Systemu CRIP informacji powinna zachować spójność dostępu do nich i niezależność metod i trybu dostępu od fizycznej lokalizacji informacji ( Data Cloud). Dołączanie kolejnych źródeł informacji czy modyfikacja struktury lub zawartości już udostępnionych nie powinny wymuszać zmiany trybu i metod dostępu do gromadzonych informacji. Spójność koncepcyjna i terminologiczna udostępnianych informacji powinna zostać narzucona przez określenie metadanych, opisujących zarówno zasoby informacyjne udostępniane przez poszczególne źródła informacji (wewnętrzne i zewnętrzne), jak i poszczególne kwanty informacji dostępne z tych źródeł. Opis zamieszczany w metadanych powinien pozwalać na budowanie i utrzymywanie: opisu każdego zasobu informacyjnego udostępnianego przez źródło informacji (zewnętrzne lub wewnętrzne), przy czym pojedyncze źródło informacji może udostępniać wiele zasobów informacyjnych; opisu każdego kwantu informacji dostępnego w określonym zasobie informacyjnym, przy czym pojedynczy zasób informacyjny może udostępniać wiele kwantów informacji; indeksów, taksonomii i ontologii gromadzonych danych w oparciu o konfigurowalne schematy, przy czym każdy kwant informacji może być opisywany przez wiele indeksów, taksonomii, czy ontologii; jednoznacznych skojarzeń metadanych opisujących kwant informacji z opisywanym przez niego kwantem. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 12 / 48 Kojarzenie i udostępnianie informacji użytkownikom (zarówno bezpośrednio jak i za pośrednictwem aplikacji zewnętrznych) powinno być realizowane zawsze przy pomocy metadanych. Zarówno sposób opisu kwantów informacji jak i budowania ich opisu powinny opierać się na zasadach uznawanych za standardy (lub będące nimi) w tej dziedzinie wiedzy o tworzeniu systemów teleinformatycznych. przedstawia Udostępnianie informacji Źródła wewnętrzne „Kojarzenie” informacji Źródła zewnętrzne ŹRÓDŁA INFORMACJI „GROMADZENIE” Ilustracja poniżej (Rysunek 2. Architektura danych Systemu CRIP) schematycznie obiekty informacji, jakimi operować powinien System CRIP. Dane strukturalne Dane niestrukturalne „INFORMACJE” Rysunek 2. Architektura danych Systemu CRIP Poza podstawowymi obiektami informacji przetwarzanymi przez System CRIP powinien on także operować obiektami kluczowymi z punktu widzenia użytkowania tego systemu, np.: móc rejestrować w formie strukturalnej i raportować wszystkie zdarzenia zachodzące w Systemie CRIP w czasie realizacji podstawowych procesów przez niego obsługiwanych (np. dostęp do informacji publicznej); uzupełniać każdą aktywność w Systemie CRIP o kontekst identyfikacji użytkownika Systemu CRIP, którego zlecenie jest realizowane przez ten system (dla informacji publicznych możliwy dostęp anonimowy); umieć zestawiać opis warunków wykorzystania zasobów informacyjnych (licencji innych, niż publiczne) z uprawnieniami użytkowników Systemu CRIP dla zapewnienia respektowania zapisów licencji. Przepływy danych Aplikacje korzystające z informacji publicznych udostępnianych przez System CRIP realizować będą swoje funkcje dzięki realizacji dostępu do dwóch klas przepływów: metadanych – strukturalnego, dobrze określonego opisu elementów informacji publicznych udostępnianych przez System CRIP; danych strukturalnych i niestrukturalnych – informacji publicznych opisywanych przez metadane do nich przypisane. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 13 / 48 O ile wolumen metadanych nie będzie wymagał dodatkowych zabiegów optymalizacyjnych, o tyle wolumen informacji publicznych (zarówno o charakterze danych niestrukturalnych jak i danych strukturalnych) będzie znaczny. W związku z tym, System CRIP powinien umożliwiać przepływ metadanych realizowany wyłącznie za pośrednictwem Systemu CRIP oraz przepływ kwantów informacji publicznych z pominięciem Systemu CRIP. Ilustracja poniżej (Rysunek 3. Przepływy danych w kontekście Systemu CRIP) przedstawia schematycznie dwie klasy przepływów danych, jakie powinny być realizowane w kontekście Systemu CRIP. System CRIP Źródło zewnętrzne Źródło wewnętrzne przepływ metadanych przepływ danych (strukturalnych i niestrukturalnych) Rysunek 3. Przepływy danych w kontekście Systemu CRIP Metadane przekazywane przez źródła informacji do Systemu CRIP będą podlegać procesom weryfikacji i unifikacji semantycznej, a cykle ich zmienności mogą być inne, niż cykle zmienności danych strukturalnych czy niestrukturalnych. Z tych powodów jedynym źródłem obowiązujących zbiorów metadanych Systemu CRIP powinien być ten właśnie system, a pośród atrybutów składających się na opis metadanych kwantu informacji powinien się także znajdować odnośnik (adres URI) do kwantu informacji opisywanego tymi metadanymi. Dane, zarówno strukturalne jak i niestrukturalne, udostępniane przez źródła informacji w kontekście Systemu CRIP będą podlegać przeszukiwaniu i nie zawsze będą pobierane przez aplikację użytkownika końcowego (podstawową lub zewnętrzną). Dane takie powinny być przekazywane bezpośrednio do użytkownika końcowego, aby nie tworzyć wąskich gardeł architektury, które mogą skutkować ograniczeniem możliwości przeszukiwania i ponownego wykorzystania informacji publicznych. 2.2.4. Architektura aplikacji Komponenty tworzące System CRIP pełnią zróżnicowane role. Zostały one rozmieszczone w trzech warstwach: warstwa danych – komponenty udostępniające informacje przechowywane w źródłach informacji (wewnętrznych i zewnętrznych) oraz przechowujące dane wymagane dla działania Systemu CRIP; Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 14 / 48 warstwa logiki działania – komponenty realizujące funkcje Systemu CRIP, związane zarówno z realizacją podstawowej misji tego systemu, jak i wynikające z konieczności zapewnienia warunków organizacyjnych realizacji tej misji; warstwa prezentacji – komponenty zapewniające użytkownikom Systemu CRIP dostęp do funkcji tego systemu. Wymagającą podkreślenia cechą, jaka ma charakteryzować System CRIP, jest konieczność funkcjonowania tego systemu jako platforma zapewniająca integrację w dwóch aspektach: integracji informacji publicznych (danych niestrukturalnych i strukturalnych) pochodzących z wielu, zróżnicowanych źródeł (wewnętrznych i zewnętrznych) pozostających pod kontrolą potencjalnie wielu jednostek administracji publicznej; zapewnienia dostępności zintegrowanych informacji (danych niestrukturalnych i strukturalnych) dla potencjalnie wielu aplikacji zewnętrznych realizujących ponowne wykorzystanie tych informacji. PREZENTACJA Ilustracja poniżej (Rysunek 4. Architektura aplikacji Systemu CRIP) przedstawia schemat Systemu CRIP. Kolejne podrozdziały opisują rolę i zadania komponentów architektury ujętych na poniższej ilustracji. Serwis WWW Aplikacja zewnętrzna Aplikacja administracyjna … DANE … … … … Rozliczenia Dostęp do danych niestrukturalnych Analizy i raportowanie Dostęp do danych strukturalnych Menedżer metadanych Dostęp do informacji i zarządzanie nimi CMS LOGIKA DZIAŁANIA … Rysunek 4. Architektura aplikacji Systemu CRIP Serwis WWW Serwis WWW powinien być zbudowany jako typowy serwis informacyjny i użytkowy dostępny w sieci Internet. Zadaniem Serwisu WWW jest: udostępnianie funkcji Systemu CRIP użytkownikom zewnętrznym – udostępniane funkcje powinny obejmować podstawowy dostęp do gromadzonych informacji (podstawowa aplikacja Systemu CRIP); zapewnienie twórcom aplikacji zewnętrznych dostępu do pomocy w tworzeniu takich aplikacji. Serwis WWW powinien być także miejscem udostępniania wszelkich, publikowanych przez operatora Systemu CRIP informacji związanych z działaniem tego systemu (funkcje Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 15 / 48 CMS), a także zapewniać możliwość rejestracji użytkowników i zarządzania przez nich danymi swojego profilu. Użytkownicy zarejestrowani w Serwisie WWW powinni być jednoznacznie identyfikowani na tej podstawie we wszystkich komponentach Systemu CRIP, w jakich taka identyfikacja okaże się konieczna. Aplikacja podstawowa powinna uzyskiwać dostęp do gromadzonych informacji w taki sam sposób (techniczne API, zapewnienie bezpieczeństwa), w jaki uzyskiwać go będą aplikacje zewnętrzne. Aplikacja zewnętrzna Aplikacje zewnętrzne będą komponentami budowanymi i utrzymywanymi poza zasobami Systemu CRIP, przez zewnętrznych – w stosunku do operatora Systemu CRIP – twórców. Aplikacje zewnętrzne realizować będą algorytmy przetwarzania i prezentacji gromadzonych informacji w celu ponownego wykorzystania tych informacji. Aplikacje zewnętrzne powinny uzyskiwać dostęp do gromadzonych informacji na podstawie ustalonych zasad bezpieczeństwa i za pomocą ustalonego zbioru funkcji (techniczne API). Aplikacja administracyjna Aplikacja administracyjna powinna zapewniać dostęp do wszelkich funkcji administracyjnych Systemu CRIP dla administratorów systemu. W szczególności powinna ona pozwalać na: zarządzanie użytkownikami Systemu CRIP i uprawnieniami tych użytkowników do poszczególnych komponentów i funkcji tego systemu; zarządzanie klasyfikacją, taksonomią i ontologią informacji oraz pozostałymi danymi słownikowymi; zarządzanie zasobami informacyjnymi, sterowanie ich dołączaniem i zmianami parametrów działania; zarządzanie aplikacjami, sterowanie ich dołączaniem i zmianami parametrów działania; przegląd raportów technicznych z działania Systemu CRIP; prowadzenie rozliczeń ponownego wykorzystania informacji publicznych wynikających z przyjętych założeń w tym obszarze; przegląd raportów oceny jakości informacji gromadzonych w Systemie CRIP. Aplikacja administracyjna powinna także umożliwiać egzekwowanie reguł bezpieczeństwa dla Systemu CRIP oraz nadzór wszelkich aspektów bezpieczeństwa tego systemu. Aplikacja administracyjna powinna komunikować się z komponentami Systemu CRIP w najefektywniejszy, bezpośredni sposób. CMS Komponent ten powinien mieć charakter typowego rozwiązania stosowanego dla realizacji zadań zarządzania publikacją treści w internetowych serwisach informacyjnych. Zamierzony sposób wykorzystania tych komponentów jest następujący: zapewnienie mechanizmów redakcji i publikacji treści informujących o działaniu Systemu CRIP oraz innych stron informacyjnych; obsługa procesu tworzenia, redakcji i publikacji pomocy dla twórców aplikacji zewnętrznych. Komponent ten powinien składować swoje dane w bazie danych oddzielonej od pozostałych zasobów danych Systemu CRIP. Sposób prezentacji zawartości generowanej przez CMS powinien być zgodny ze standardami przyjętymi dla Serwisu WWW w zakresie mechanizmów prezentacji oraz identyfikacji i uwierzytelnienia użytkowników. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 16 / 48 Analizy i raportowanie Komponent Analizy i raportowanie powinien gromadzić wszelkie dane szczegółowe dotyczące działania Systemu CRIP, jakich gromadzenie będzie wymagane w związku z potrzebami analitycznymi i raportowymi. Powinien on udostępniać: zbiór predefiniowanych raportów, mechanizmy podstawowej analizy ad-hoc zgromadzonych danych, możliwość eksportu danych w standardowych formatach (CSV). Komponent ten powinien składować swoje dane w bazie danych oddzielonej od pozostałych zasobów danych Systemu CRIP, współdzielonej z komponentem Rozliczenia. Sposób prezentacji zawartości generowanej przez ten komponent powinien być zgodny ze standardami przyjętymi dla Aplikacji administracyjnej w zakresie mechanizmów prezentacji oraz identyfikacji i uwierzytelnienia użytkowników. Rozliczenia Komponent Rozliczenia powinien egzekwować reguły dostępu do informacji zgodnie z warunkami licencyjnymi przypisanymi do danego źródła informacji, zasobu informacyjnego lub kwantu informacji. Powinien on zapewniać: identyfikację stron związanych licencyjnie z dostępem do źródła informacji, zasobu informacyjnego lub kwantu informacji; kontrolę dostępu do zasobów informacyjnych zapewniającą respektowanie licencji przypisanych do poszczególnych z nich; rejestrowanie określonych zdarzeń zachodzących w procesach dostępu do informacji w sposób umożliwiający ich zliczenie w celu przeprowadzenia działań rozliczeniowych. Komponent ten powinien składować swoje dane w bazie danych oddzielonej od pozostałych zasobów danych Systemu CRIP, współdzielonej z komponentem Analizy i raportowanie. Sposób prezentacji zawartości generowanej przez ten komponent powinien być zgodny ze standardami przyjętymi dla Aplikacji administracyjnej w zakresie mechanizmów prezentacji oraz identyfikacji i uwierzytelnienia użytkowników. Dostęp do informacji i zarządzanie nimi Komponent ten stanowić powinien jedyny punkt dostępu do gromadzonych informacji, a dostęp ten powinien być określony przez dobrze zdefiniowany zbiór funkcji (API). Ten zbiór funkcji powinien być wykorzystywany zarówno przez Aplikację podstawową udostępnianą w ramach Serwisu WWW, jak i wszystkie Aplikacje zewnętrzne. W ramach realizacji tych funkcji, komponent ten powinien koordynować współpracę wszystkich komponentów tworzących „serce” Systemu CRIP (dostęp do danych strukturalnych i niestrukturalnych, stosowanie metadanych). W szczególności, w zakresie zadań koordynacji znajdują się procesy przekazywania kryteriów wyszukiwania do poszczególnych źródeł informacji, zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych w standardowej formie i funkcjonalnie zgodnej z możliwościami oferowanymi przez dane źródło. Komponent ten powinien także udostępniać możliwości zarządzania dostępem do gromadzonych informacji (Aplikacje zewnętrzne) i metadanymi Systemu CRIP (klasyfikacja, taksonomia, ontologia). Dla realizacji powyższych zadań komponent ten powinien korzystać z bazy danych współdzielonej z komponentem Menedżer metadanych. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 17 / 48 Menedżer metadanych Komponent ten ma wypełniać zadania zarządzania wszystkimi metadanymi Systemu CRIP oraz zapewniać identyfikację kwantów informacji zasobów informacyjnych gromadzonych w tym systemie w kontekście metadanych. Powinien on realizować wszelkie funkcje związane z metadanymi, jakie będą wymagane przez procesy zarządzania nimi, w szczególności: automatyczne tworzenie metadanych Systemu CRIP na podstawie metadanych otrzymywanych ze źródeł informacji (np. okresowo aktualizowanych przez źródła informacji w Systemie CRIP przy wykorzystaniu dobrze określonych struktur danych zawierających komplet metadanych dla każdego kwantu informacji udostępnianego przez dane źródło); nadpisywanie i reklasyfikację (z zachowaniem trwałości tych zmian i śledzenia ich w stosunku do metadanych przekazywanych ze źródeł informacji) kwantów informacji wynikające z działań administracyjnych (Aplikacja administracyjna); uzupełnianie opisu każdego kwantu informacji udostępnianego użytkownikom przez Systemie CRIP o metadane składowane w tym systemie. Komponent ten powinien współpracować z pozostałymi komponentami tworzącymi „serce” Systemu CRIP zgodnie z konwencjami dla nich przyjętymi. Uczestniczy on w procesach przeszukiwania zasobów informacyjnych, w ramach działań koordynowanych przez komponent Dostęp do informacji i zarządzanie nimi. Dla realizacji powyższych zadań komponent ten powinien korzystać z bazy danych współdzielonej z komponentem Dostęp do informacji i zarządzanie nimi. Dostęp do danych niestrukturalnych Komponent ma zapewniać przeszukiwanie wszystkich zasobów informacyjnych o charakterze danych niestrukturalnych dla wszystkich źródeł informacji zgodnie z kryteriami zadanego przeszukiwania, przy czym: dla każdego źródła informacji przeszukiwanie powinno obejmować wszystkie metadane związane z tym źródłem – wynikiem wyszukiwania powinna być lista kwantów informacji o charakterze danych niestrukturalnych, których metadane są zgodne z kryteriami przeszukiwania; w przypadku źródła umożliwiającego przeszukiwanie zawartości kwantu informacji (np. przeszukiwanie pełnotekstowe), przeszukiwaniu powinny podlegać także zawartości kwantów informacji – wynikiem wyszukiwania powinna być lista kwantów informacji o charakterze danych niestrukturalnych, których zawartość odpowiada kryteriom przeszukiwania. Ostateczny wynik przeszukiwania wszystkich źródeł informacji o charakterze danych niestrukturalnych powinien zawierać sumę logiczną wyników cząstkowych przeszukiwania wszystkich tych źródeł. Komponent ten powinien także realizować funkcje konwersji formy prezentacji danych niestrukturalnych z postaci udostępnianej przez źródło informacji do postaci przetwarzanej przez System CRIP. Komponent ten powinien współpracować z pozostałymi komponentami tworzącymi „serce” Systemu CRIP zgodnie z konwencjami dla nich przyjętymi. Uczestniczy on w procesach przeszukiwania zasobów informacyjnych, w ramach działań koordynowanych przez komponent Dostęp do informacji i zarządzanie nimi. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 18 / 48 Dostęp do danych strukturalnych Komponent ma zapewniać przeszukiwanie wszystkich zasobów informacyjnych o charakterze danych strukturalnych dla wszystkich źródeł informacji zgodnie z kryteriami zadanego przeszukiwania, przy czym powinien on realizować dwa tryby przeszukiwania: dla każdego źródła informacji przeszukiwanie powinno obejmować wszystkie metadane związane z tym źródłem – wynikiem wyszukiwania powinna być lista zasobów informacji o charakterze danych strukturalnych, których metadane są zgodne z kryteriami przeszukiwania; w przypadku źródła umożliwiającego przeszukiwanie zawartości danych strukturalnych takie operacje powinny być realizowane za pomocą strukturalnego i sformalizowanego języka zapytań, takiego samego dla przeszukiwania danych udostępnianych przez wszystkie takie źródła informacji. Komponent ten powinien także realizować funkcje konwersji formy struktury danych strukturalnych z postaci udostępnianej przez źródło informacji do postaci przetwarzanej przez System CRIP. Komponent ten powinien współpracować z pozostałymi komponentami tworzącymi „serce” Systemu CRIP zgodnie z konwencjami dla nich przyjętymi. Uczestniczy on w procesach przeszukiwania zasobów informacyjnych, w ramach działań koordynowanych przez komponent Dostęp do informacji i zarządzanie nimi. 2.2.5. Architektura techniczna Ilustracja poniżej (Rysunek 5. Architektura techniczna Systemu CRIP) przedstawia zarys technicznej konstrukcji Systemu CRIP, ze wskazaniem fizycznego podziału komponentów tego systemu pomiędzy elementy realizujące określone funkcje architektury danych i aplikacji. Koordynacja wyszukiwania Zarządzanie dostępem do informacji Aplikacja administracyjna Serwis WWW Dostęp dla aplikacji zewnętrznych Strefa Internet HTTP HTTP HTTP Integracja CMS API dla aplikacji Metadane Strefa Intranet Administracja Systemem CRIP Strefa Systemu CRIP Wyszukiwanie Zasoby informacyjne Strefa Źródła Informacji Integracja Rysunek 5. Architektura techniczna Systemu CRIP Kolejne podrozdziały przedstawiają opis poszczególnych komponentów architektury technicznej Systemu CRIP. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 19 / 48 System CRIP powinien realizować postawione przed nim zadania w architekturze rozproszonej, przy czym: moduły wyniesione Systemu CRIP powinny działać w lokalizacjach przechowywania informacji publicznych (Strefa Źródła Informacji); moduły centralne Systemu CRIP powinny działać w głównej lokalizacji tego systemu (Strefa Systemu CRIP, Strefa Intranet i Strefa Internet). Strefa Źródła Informacji Strefa Źródła Informacji powinna być zlokalizowana wraz z fizycznym źródłem informacji publicznej – w każdej lokalizacji, w jakiej fizycznie składowane są dane strukturalne lub niestrukturalne tworzące informacje publiczne. Liczba Stref Źródła Informacji będzie zależna od granulacji sposobu przechowywania informacji publicznej, ale założyć należy, że będzie ich co najmniej tyle, ilu posiadaczy informacji publicznej zostało zobowiązanych Ustawą do ich przekazania do Systemu CRIP. Każda Strefa Źródła Informacji powinna obejmować zasoby informacyjne o charakterze informacji publicznej (komponenty architektury danych: Dane strukturalne i Dane niestrukturalne), a System CRIP wprowadzać tam będzie mechanizmy Wyszukiwania (komponenty architektury aplikacji: Dostęp do danych strukturalnych i Dostęp do danych niestrukturalnych) – moduł wyniesiony tego systemu. Komunikacja pomiędzy mechanizmami Wyszukiwania a Strefą Systemu CRIP – zarówno w zakresie zarządzania metadanymi jak i przekazywania zapytań i odbierania wyników wyszukiwania – powinna opierać się w warstwie aplikacyjnej o dobrze określone protokoły komunikacyjne, realizowane przez warstwę integracji w oparciu o standardy HTML/HTTP oraz RDF+XML/HTTP. W warstwie transportowej, komunikacja ta powinna być realizowana przez zabezpieczone (dwustronne uwierzytelnienie stron komunikacji) łącza o odpowiedniej przepustowości z gwarancją minimalnego dostępnego pasma transmisji. Strefa Systemu CRIP Strefa Systemu CRIP powinna być zlokalizowana w centrum przetwarzania danych operatora Systemu CRIP. Strefa Systemu CRIP powinna obejmować podstawową logikę działania Systemu CRIP (komponenty architektury aplikacji: Dostęp do informacji i zarządzanie nimi i Menedżer metadanych oraz komponenty architektury danych: baza danych współdzielona przez komponenty tworzące „serce” Systemu CRIP). Strefa Systemu CRIP wchodzi w skład moduły centralnego tego systemu. Komunikacja pomiędzy Strefą Systemu CRIP a mechanizmami Wyszukiwania – zarówno w zakresie zarządzania metadanymi jak i przekazywania zapytań i odbierania wyników wyszukiwania – powinna opierać się w warstwie aplikacyjnej o dobrze określone protokoły komunikacyjne, realizowane przez warstwę integracji w oparciu o standardy HTML/HTTP oraz RDF+XML/HTTP. W warstwie transportowej, komunikacja ta powinna być realizowana przez zabezpieczone (dwustronne uwierzytelnienie stron komunikacji) łącza o odpowiedniej przepustowości z gwarancją minimalnego dostępnego pasma transmisji. Komunikacja pomiędzy Strefą Systemu CRIP a pozostałymi strefami tego systemu (Strefa Intranet i Strefa Internet) powinna opierać się w warstwie aplikacyjnej o zoptymalizowane dla tego celu protokoły komunikacyjne, realizowane przez warstwę integracji. W warstwie transportowej, komunikacja ta powinna być realizowana przez zabezpieczone (dwustronne uwierzytelnienie stron komunikacji) łącza o odpowiedniej przepustowości. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 20 / 48 Strefa Intranet Strefa Intranet powinna być zlokalizowana w centrum przetwarzania danych operatora Systemu CRIP. Strefa Intranet powinna obejmować mechanizmy administracyjne Systemu CRIP, mechanizmy analityczno-raportowe i funkcje rozliczeniowe (komponenty architektury aplikacji: Aplikacja administracyjna, Analizy i raportowanie, Rozliczenia oraz komponenty architektury danych: baza danych współdzielona przez komponenty tworzące „serce” Systemu CRIP i baza danych współdzielona przez Analizy i raportowanie oraz Rozliczenia). Strefa Intranet wchodzi w skład moduły centralnego tego Systemu CRIP. Aplikacja administracyjna, zapewniająca możliwość zarządzania całością Systemu CRIP, raportowanie i rozliczenia, powinna być udostępniana jedynie w sieci wewnętrznej operatora Systemu CRIP. Aplikacja ta powinna być osadzona w ramach typowego serwisu intranet, współpracujący z Systemem CRIP za pośrednictwem protokołu HTTP. Komunikacja pomiędzy Strefą Intranet a pozostałymi strefami tego systemu (Strefa Systemu CRIP i Strefa Internet) powinna opierać się w warstwie aplikacyjnej o zoptymalizowane dla tego celu protokoły komunikacyjne, realizowane przez warstwę integracji. W warstwie transportowej, komunikacja ta powinna być realizowana przez zabezpieczone (dwustronne uwierzytelnienie stron komunikacji) łącza o odpowiedniej przepustowości. Strefa Internet Strefa Internet powinna być zlokalizowana w centrum przetwarzania danych operatora Systemu CRIP. Strefa Internet powinna obejmować mechanizmy zapewniające dostęp do gromadzonych informacji aplikacjom (komponenty architektury aplikacji: Dostęp do informacji i zarządzanie nimi). Strefa Internet wchodzi w skład moduły centralnego tego Systemu CRIP. Serwis WWW, agregujący możliwość korzystania z podstawowej aplikacji przeszukiwania gromadzonych informacji, powinien być udostępniany w sieci Internet. Poszczególne aplikacje udostępniane przez Serwis WWW (aplikacja podstawowa, CMS) powinien być zrealizowany jako typowe rozwiązanie dla serwisu Internet, współpracujące z Systemem CRIP za pośrednictwem protokołu HTTP. Mechanizmy dostępu dla aplikacji zewnętrznych, umożliwiający tym aplikacjom przeszukiwanie gromadzonych informacji, powinien być udostępniany w sieci Internet. Poszczególne aplikacje zewnętrzne powinny korzystać z ustalonego API (Application Programming Interface), za pośrednictwem protokołu REST/HTTP. Komunikacja pomiędzy Strefą Internet a pozostałymi strefami tego systemu (Strefa Systemu CRIP i Strefa Intranet) powinna opierać się w warstwie aplikacyjnej o zoptymalizowane dla tego celu protokoły komunikacyjne, realizowane przez warstwę integracji. W warstwie transportowej, komunikacja ta powinna być realizowana przez zabezpieczone (dwustronne uwierzytelnienie stron komunikacji) łącza o odpowiedniej przepustowości. 2.2.6. Struktura serwisu WWW Serwis WWW Systemu CRIP ma zapewnić dostęp do wszystkich elementów, jakie mają być udostępniane użytkownikom końcowym tego systemu. Struktura serwisu powinna być zorganizowana modułowo, przy czym: strona główna serwisu WWW powinna gromadzić odnośniki do wszystkich modułów tworzących serwis WWW; każdy moduł powinien „wkomponowywać się” w strukturę i szatę graficzną serwisu; Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 21 / 48 wszystkie składowe serwisu powinny podlegać regułom określonym przez wspólne mechanizmy serwisu (nawigacja, rejestracja i logowanie użytkowników, wyszukiwanie zawartości serwisu, prezentacja struktury serwisu). Na moduły tworzące serwis WWW Systemu CRIP powinny się składać przede wszystkim następujące elementy: dostęp do informacji o charakterze serwisu i zasadach posługiwania się nim – tworzone i publikowane w ramach procesów redakcyjnych serwisu; dostęp do poradników, instrukcji i przykładów wykorzystania aplikacji podstawowej dostępu do informacji publicznej oraz tworzenia aplikacji zewnętrznych – tworzone i publikowane w ramach procesów redakcyjnych serwisu; udostępnienie możliwości przeszukiwania informacji publicznych – realizowane za pośrednictwem aplikacji podstawowej będącej modułem osadzonym w serwisie WWW zintegrowanym z modułem centralnym Systemu CRIP; prezentacja informacji o rozwoju Systemu CRIP (aktualności integracji źródeł informacji, dołączania aplikacji zewnętrznych, wydarzeń związanych z dostępem do informacji publicznej) – tworzone i publikowane w ramach procesów redakcyjnych serwisu; nawigacja w serwisie – wspólny moduł organizujący współpracę użytkowników z serwisem WWW (menu główne, aktualna lokalizacja w strukturze serwisu, struktura serwisu i stopka „redakcyjna”); reguły formalno-prawne na temat korzystania z serwisu (regulamin, zasady użytkowania) i kontakt z operatorem serwisu WWW (formularz zgłoszeń, adres email). Dla zachowania spójnego wyglądu serwisu WWW, każda strona tego serwisu powinna zostać zbudowana według tych samych szablonów prezentacji. Ilustracje poniżej przedstawiają zarys dwóch szablonów (wireframe): strony głównej i typowej strony serwisu. Rejestracja i logowanie / Nick i profil Logo Misja, Slogan Wyszukiwanie w serwisie Grafika będąca odnośnikiem do modułu Grafika będąca odnośnikiem do modułu Aktywność serwisu Grafika będąca odnośnikiem do modułu Grafika będąca odnośnikiem do modułu Struktura serwisu i stopka Rysunek 6. Szablon strony głównej serwisu Systemu CRIP Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 22 / 48 Zadaniem strony głównej serwisu WWW jest zwykle zwięzłe przedstawienie zawartości serwisu oraz „objawów” aktywności działań odzwierciedlanych w serwisie WWW. Forma strony głównej odbiega zwykle, zarówno pod względem struktury jak i formy, od pozostałych stron serwisu. Rejestracja i logowanie / Nick i profil Logo Misja, Slogan Wyszukiwanie w serwisie Menu Aktualne miejsce w strukturze serwisu Treść strony Struktura serwisu i stopka Rysunek 7. Szablon strony moduły serwisu Systemu CRIP Zarówno liczba stron poszczególnych modułów serwisu jak i zawartość każdej z nich zależeć będą od charakteru i funkcjonalności samego modułu. Dla zachowania spójności wizualizacji serwisu i ergonomii korzystania z niego należy jednak zadbać o to, aby zawartość każdej strony każdego z modułów zapewniała zachowanie spójnego wyglądu, a całość funkcjonalności modułu udostępniana była w zawartości treści strony. 2.3. Specyfikacja kluczowych wymagań Kluczowe wymagania stawiane przed Systemem CRIP dzielą się na dwie kluczowe grupy wymagań: adresowanych do samego Systemu CRIP i aplikacji podstawowej oraz adresowanych do źródeł informacji, jakie miałyby być integrowane do tego systemu. 2.3.1. Wymagania stawiane przed Systemem CRIP Wymagania funkcjonalne 1. System CRIP powinien w pełni obsługiwać następujące procesy biznesowe opisane w rozdziale 2.2.2. Architektura biznesowa: 1.1. Zarządzanie użytkownikami 1.2. Zarządzanie klasyfikacją informacji i pozostałymi danymi słownikowymi 1.3. Zarządzanie zasobami informacyjnymi 1.4. Zarządzanie aplikacjami 1.5. Redakcja publikowanych treści Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 2. 23 / 48 System CRIP powinien wspomagać obsługę następujących procesów biznesowych opisanych w rozdziale 2.2.2. Architektura biznesowa: 2.1. Raportowanie – w zakresie gromadzenia i prezentacji szczegółowych danych na temat dostępu do informacji publicznych (m.in. intensywność, statystyki według kategorii, aplikacji, czasu, źródła) 2.2. Rozliczenia – w zakresie gromadzenia i składowania danych opisujących zdarzenia zachodzące w Systemie CRIP, jakie mogą być przydatne dla kontroli dostępu do zasobów objętych innymi licencjami 2.3. Ocena jakości informacji – w zakresie pełnej automatyzacji algorytmów wyliczających jakość informacji oraz w zakresie gromadzenia zgłoszeń użytkowników o problemach jakości informacji 3. System CRIP powinien, zgodnie z zapisami standardów przedstawionymi w rozdziale 3.2.1. Standardy techniczne, przetwarzać następujące dane, określone w rozdziale 2.2.3. Architektura danych: 3.1. Metadane informacji publicznych 3.2. Dane niestrukturalne Interoperacyjności 3.3. Dane strukturalne – formaty określone przez standardy W3C w obszarze RDF 4. – formaty określone przez Krajowe Ramy System CRIP powinien, zgodnie z zapisami standardów przedstawionymi w rozdziale 3.2.1. Standardy techniczne, realizować funkcje określone w rozdziale 2.2.4. Architektura aplikacji: 4.1. Gromadzenia, przechowywania i umożliwiania ponownego wykorzystania informacji publicznych – udostępnianych zarówno przez źródła wewnętrzne jak i zewnętrzne 4.2. Odpowiedniego rozdzielania zapytań kierowanych do poszczególnych źródeł informacji i zasobów, koordynacji przekazywania takich zapytań cząstkowych do właściwych źródeł informacji i poprawnego łączenia wyników cząstkowych otrzymywanych z poszczególnych źródeł. 4.3. Zarządzania wszelkimi aspektami działania systemu (m.in. metadane, dostęp, użytkownicy, publikacja), za pośrednictwem aplikacji administracyjnej 4.4. Tworzenia środowiska współpracy z aplikacjami ponownie wykorzystującymi informacje publiczne (aplikacja podstawowa i aplikacje zewnętrzne) 4.5. Gromadzenia danych szczegółowych o działaniu systemu oraz prowadzenia ich analiz i raportowania na ich podstawie 4.6. Gromadzenia danych szczegółowych o działaniu systemu dla celów kontroli dostępu do informacji objętych licencjami innymi, niż publiczna 4.7. Integracji źródeł informacji publicznej – zewnętrznych i wewnętrznych 4.8. Zapewnienia użytkownikom końcowym dostępu do serwisu WWW systemu, integrującego funkcje informacyjne (CMS) i dostępu do informacji publicznych (aplikacja podstawowa) 5. System CRIP powinien, zgodnie z zapisami standardów przedstawionymi w rozdziale 3.2.1. Standardy techniczne, współpracować w modelu rozproszonym ze źródłami informacji, zgodnie z określeniem z rozdziału 2.2.5. Architektura techniczna: Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 24 / 48 5.1. Zapewnić mechanizmy technicznej integracji ze źródłami informacji (zewnętrznymi i wewnętrznymi) zgodnie z określeniem modułu wyniesionego systemu 5.2. Integrować wszystkie centralny systemu 5.3. 6. elementy systemu realizowane przez moduł Udostępniać interfejs programistyczny dla twórców aplikacji zewnętrznych System CRIP powinien, zgodnie z zapisami standardów przedstawionymi w rozdziale 3.2.2. Standardy metodyczne, wspomagać w jak najszerszym zakresie działania organizacyjne: 6.1. Realizacji procesów redakcyjnych 6.2. Zapewnienia współużytkowania słowników RDF 6.3. Automatyzacji procesów API dla aplikacji 7. Interfejs programistyczny udostępniany przez System CRIP powinien obejmować: 7.1. Identyfikację i uwierzytelnienie każdej aplikacji zewnętrznych) komunikującej się z systemem 7.2. Zlecanie żądań przeszukiwania wszelkich zasobów informacji publicznej dostępnych za pośrednictwem systemu 7.3. Przekazywanie, w odpowiedzi i kontekście przesłanego żądania, wyników przeszukiwania informacji publicznych 7.4. Egzekwowania ograniczeń dostępu do informacji, zgodnie z licencjami określonymi dla poszczególnych z nich 8. (podstawowej i Przeszukiwanie informacji publicznych dostępnych za pośrednictwem Systemu CRIP powinno umożliwiać wyszukiwanie według następujących mechanizmów: 8.1. Lista informacji publicznych taksonomii lub ontologii 8.2. Lista informacji publicznych pochodzących ze wskazanego źródła informacji 8.3. Lista informacji publicznych o charakterze danych niestrukturalnych zawierających w swojej treści wskazane frazy (przeszukiwanie pełnotekstowe) 8.4. Lista informacji publicznych o charakterze danych strukturalnych spełniające kryteria wyszukiwania opisane w sformalizowanym języku zapytań (SPARQL) 9. odpowiadających wskazanej kategorii, Wszystkie operacje API, zgodnie z zapisami standardów przedstawionymi w rozdziale 3.2.1. Standardy techniczne, powinny być realizowane przy wykorzystaniu protokołu HTTP jako medium transmisji i RDF/XML jako opis informacji Wymagania niefunkcjonalne 10. System CRIP powinien zapewniać bezpieczeństwo całości procesów i danych przetwarzanych w systemie, w następujących aspektach: 10.1. Identyfikacja i uwierzytelnienie użytkowników wewnętrznych systemu, autoryzacja i kontrola ich uprawnień do działań w systemie 10.2. Kontrola uprawnień procesów redakcyjnych Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 25 / 48 10.3. Komunikacja między modułem centralnym i modułami wyniesionymi systemu 10.4. Rejestr aktywności administratorów systemu umożliwiający identyfikację użytkowników dokonujących zmian w systemie 10.5. Ochrona przed atakami DoS i DDoS 10.6. Prowadzenie backup’ów umożliwiających odtworzenie stany systemu z dowolnego momentu jego działania 11. System CRIP powinien poprawnie realizować swoje zadania przy założeniu następujących danych wolumetrycznych: 11.1. Liczba użytkowników wewnętrznych merytorycznych) – 5 osób (administratorów, opiekunów 11.2. Liczba użytkowników podstawowych (korzystających podstawowej) – ok. 1000 użytkowników w ciągu doby z aplikacji 11.3. Liczba użytkowników zewnętrznych (korzystających zewnętrznych) – ok. 2500 użytkowników w ciągu doby z aplikacji 11.4. Liczba aplikacji zewnętrznych – 5 11.5. Liczba źródeł informacji (systemów zewnętrznych zintegrowanych) – 3-4 11.6. Wolumen zewnętrznych danych niestrukturalnych – 200 tys. 11.7. Wolumen wewnętrznych danych niestrukturalnych – 10 tys. 11.8. Wielkość kwantu danych niestrukturalnych (średnia) – 500 kB 11.9. Wolumen zewnętrznych danych strukturalnych – rzędu setek TB 11.10. Wolumen wewnętrznych danych strukturalnych – rzędu GB 11.11. Intensywność użytkowania (maksymalna liczba użytkowników jednocześnie korzystająca z systemu) – 200 równoczesnych sesji 11.12. Intensywność aktualizacji (maksymalna liczba aktualizacji metadanych) – do 15% rocznie 12. Infrastruktura sprzętowa Systemu CRIP powinna być zgodna ze standardem usługi hostingowych określonym przez MAiC 13. Przesyłanie kwantów informacji będących pochodną przeszukiwania w Systemie CRIP udostępnianych zasobów (np. plik dla danych niestrukturalnych lub dane będące wynikiem zapytania dla danych strukturalnych), powinny być przekazywane bezpośrednio ze źródła informacji do aplikacji przeszukującej (podstawowej lub zewnętrznych). 14. Konstrukcja platformy sprzętowej dla Systemu CRIP powinna zapewniać skalowalność każdego z głównych jej elementów: mocy obliczeniowej, przestrzeni dyskowej i zasobów transmisji danych. 15. Dobór klas rozwiązań infrastrukturalnych powinien być zgodny z opisami zamieszczonymi w rozdziałach 4.2. Topologia i elementy infrastruktury teleinformatycznej oraz 4.3. Infrastruktura sprzętowa, zapewniać ekonomicznie optymalny ich dobór nie tylko w kontekście docelowej wizji Systemu CRIP, ale także poszczególnych krokach wdrożeń (minimalny koszt skalowania infrastruktury sprzętowej). Dostawy 16. Zamawiany system informatyczny powinien zostać dostarczony w etapach, zgodnie z ustaleniami podejścia do realizacji projektu, opisanymi w rozdziale 3.1. Formuła realizacji prac. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 26 / 48 17. Zamawiany sprzęt powinien być dostarczony w takich krokach, aby: 17.1. dla pierwszego wdrożenia Systemu CRIP zapewnić spełnienie wymagań wydajnościowych określonych dla pierwszego wdrożenia; 17.2. dla każdego kolejnego wdrożenia uzupełniać platformę sprzętową o elementy wystarczające dla wypełnienia wymagań wydajnościowych określonych dla tego wdrożenia; 17.3. minimalizować przez to nakłady inwestycyjne i utrzymaniowe ponoszone w czasie rozwoju Systemu CRIP. 18. Zamawiana integracja źródeł informacji powinna zostać zorganizowana tak, aby wypełniała ona oczekiwania stawiane przez podmioty odpowiedzialne za udostępnienie poszczególnych źródeł informacji publicznej, dotyczące harmonogramu i zakresu integracji tych źródeł. Serwis WWW 19. Serwis WWW Systemu CRIP powinien być realizowany zgodnie przesłankami opisanymi w rozdziale 2.2.6. Struktura serwisu WWW. z 20. Informacje pochodzące z Systemu CRIP (wynik procesów redakcyjnych) powinny być dostępne w serwisie niezwłocznie po ich udostępnieniu przez procesy redakcyjne Systemu CRIP. 21. Aplikacja podstawowa Systemu CRIP powinna być modułem osadzonym w serwisie WWW. Aplikacja podstawowa 22. Aplikacja podstawowa powinna realizować wszystkie funkcje przeszukiwania dostępne przy wykorzystaniu API Systemu CRIP – stanowić interfejs użytkownika do funkcji API 23. Aplikacja podstawowa powinna udostępniać możliwości wizualizacji wyników przeszukiwania w postaci adekwatnej do zakresu przeszukiwanych informacji, przy czym: 23.1. Jeśli wynikiem zapytania jest lista kwantów informacji o charakterze danych niestrukturalnych, aplikacja podstawowa powinna umożliwiać ich prezentację w postaci listy sortowanej 23.2. Jeśli wynikiem zapytania jest lista kwantów informacji o charakterze danych strukturalnych, aplikacja podstawowa powinna umożliwiać ich prezentację w postaci tabelarycznej i wykresów 23.3. Jeśli wynikiem zapytania jest lista kwantów informacji opisanych informacją geolokalizacyjną, aplikacja podstawowa powinna umożliwiać ich prezentację w postaci obiektów umieszczonych na mapie 24. Aplikacja podstawowa powinna uwierzytelnienia użytkownika działać poprawnie bez konieczności 25. Aplikacja podstawowa powinna być integralną częścią serwisu WWW Systemu CRIP 2.3.2. Wymagania stawiane przed źródłami informacji 26. Każde źródło informacji powinno realizować zadania moduły wyniesionego Systemu CRIP, zgodnie z opisem w rozdziałach 2.2.4. Architektura aplikacji, 2.2.5. Architektura techniczna, 3.2.1. Standardy techniczne oraz 4.2. Topologia i elementy infrastruktury teleinformatycznej Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Rozwiązanie informatyczne 27 / 48 27. Każdy zasób informacyjny o charakterze danych niestrukturalnych udostępniany przez źródło powinien być prezentowany jako: 27.1. Metadane zasobu informacyjnego, zgodnego z opisem z rozdziału 3.2.1. Standardy techniczne 27.2. Lista metadanych dla wszystkich udostępnianych kwantów informacji, zgodnego z opisem z rozdziału 3.2.1. Standardy techniczne uzupełnionej dla każdego kwantu informacji o odnośnik HTTP do jego danych niestrukturalnych (np. plik) 27.3. Informacje publiczne (np. pliki) dostępne pod adresem wskazanym przez metadane poszczególnych kwantów informacji publicznej 28. Każdy zasób informacyjny o charakterze danych strukturalnych udostępniany przez źródło powinien być prezentowany jako: 28.1. Metadane zasobu informacyjnego, zgodnego z opisem z rozdziału 3.2.1. Standardy techniczne 28.2. Lista metadanych dla wszystkich udostępnianych kwantów informacji, zgodnego z opisem z rozdziału 3.2.1. Standardy techniczne uzupełnionej dla każdego kwantu informacji o odnośnik HTTP do jego danych strukturalnych (zgodna z opisem SPARQL) 28.3. Informacje publiczne (dane zgodne z opisem SPARQL) dostępne pod adresem wskazanym przez metadane poszczególnych kwantów informacji publicznej 29. Każde źródło informacji powinno współpracować z Systemem CRIP dla udostępniania informacji publicznych w taki sposób, aby: 29.1. metadane opisujące źródło informacji, zasoby informacji i kwanty informacji były przekazywane do aplikacji przeszukującej zasoby udostępniane przez System CRIP wyłącznie przez System CRIP; 29.2. udostępniane przez nie kwanty informacji (np. plik dla danych niestrukturalnych lub dane będące wynikiem zapytania dla danych strukturalnych) mogły być przekazywane bezpośrednio do aplikacji, bez konieczności przekazywania ich najpierw do Systemu CRIP. 30. Każde źródło informacji powinno odpowiadać za utrzymywanie w stanie spójności metadanych i kwantów informacji publicznych przez nie opisywanych 31. Każde źródło informacji powinno odpowiadać za aktualność opisu metadanych udostępnianych przez nie zasobów informacyjnych – niezwłocznie po dokonaniu zmiany w danym zasobie źródło powinno wywołać procedurę aktualizacji metadanych w Systemie CRIP o dokonaną zmianę Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Sposób uruchamiania i standardy techniczne 28 / 48 3. Sposób uruchamiania i standardy techniczne Niniejszy rozdział przedstawia rekomendacje dotyczące rozwiązań technicznych w zakresie sposobu uruchomienia i technicznych standardów (warunków, parametrów) prowadzenia CRIP, uwzględniające: konieczność zapewnienia przeszukiwalności, zdolność zapewnienia dostępności informacji jak najszerszej grupie użytkowników, możliwości zastosowania automatyzacji procesów, potrzebę zapewnienia użyteczności i efektywności informacji, koordynację informacji stanowiących zasób informacji publicznych oraz związanych z nimi metadanych opisujących ten dokument, ułatwiających jego wyszukiwanie, kontrolę, długotrwałe przechowywanie i zarządzanie oraz mościwość jak najszerszego ponownego wykorzystywania informacji publicznych i ich maszynowego odczytu. Wszystkie te elementy opisane zostały w podrozdziałach 3.1. Formuła realizacji prac i 3.2. Propozycje standardów. Do SIWZ powinny zostać włączone wszystkie podrozdziały tego rozdziału. 3.1. Formuła realizacji prac Podstawowym założeniem dla realizacji prac projektowych jest etapowość wdrażania zakresu projektu. W kolejnych etapach projektu powinny być udostępniane do użytku wdrożenia systemu wzbogacające poprzednio wdrożone jego wersje. W ten sposób powinien być zachowany ewolucyjny charakter rozwoju Systemu CRIP. Każdy etap powinien obejmować zadania, jakie są konieczne i wystarczające do przeprowadzenia wdrożenia zgodnego z oczekiwanym efektem ewolucji Systemu CRIP na danym etapie, przy czym oczekiwane etapy ewolucji to: inicjalny – obejmujący gromadzenie, przetwarzanie i przeszukiwanie ograniczone do metadanych opisujących zasoby dostępne w zewnętrznych repozytoriach, bez uruchamiania lokalnej składnicy informacji publicznych; podstawowy – rozszerzający etap inicjalny o przeszukiwanie pełnotekstowe informacji publicznych o charakterze danych niestrukturalnych przez moduły wyniesione, a także uruchomienie lokalnej składnicy informacji publicznych o charakterze danych niestrukturalnych wraz z zainicjowaniem procesów wypełniania jej dostępnymi informacjami; rozwojowy – rozszerzający etap podstawowy o przeszukiwanie informacji publicznych o charakterze danych strukturalnych w trybie zgodnym z językiem zapytań realizowane przez moduły wyniesione, a także rozszerzający lokalną składnicę informacji publicznych o dane o charakterze danych strukturalnych wraz z zainicjowaniem procesów wypełniania jej dostępnymi informacjami. Na każdym z powyżej opisanych etapów ewolucji użytkowej Systemu CRIP konieczne jest wykonanie prac, których efektem będzie dostarczenie szeregu produktów projektu, o określonym przeznaczeniu i wykorzystaniu. Produkty te będą zarówno dotyczyły Systemu Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Sposób uruchamiania i standardy techniczne 29 / 48 CRIP jak i określały relacje między tym systemem a systemami i organizacjami poszczególnych grup podmiotów współpracujących z Systemem CRIP (źródła informacji publicznej, twórcy aplikacji, użytkownicy końcowi). Produkty etapu inicjalnego powinny obejmować co najmniej: Specyfikacja standardów komunikacyjnych w relacji między Systemem CRIP a źródłami informacji, obejmująca wszystkie aspekty tej komunikacji zarządczej (metadane) i użytkowej (zapytania i odpowiedzi), zarówno w odniesieniu do danych niestrukturalnych jak i strukturalnych. Dokument ten będzie stanowić podstawę dla ustalenia współpracy międzyresortowej w zakresie centralnego repozytorium. Analiza wymagań stawianych przed Systemem CRIP obejmująca komplet wymaganych procesów, funkcjonalności oraz aspektów użyteczności i wydajnościowych. Dokument ten będzie stanowić definicję zakresu prac do realizacji w poszczególnych wdrożeniach Systemu CRIP. Projekt techniczny obejmujący doprecyzowanie architektury całości Systemu CRIP, sposób realizacji wymagań, przewidywania odnośnie wolumenu ruchu pomiędzy Systemem CRIP i źródłami danych oraz pomiędzy Systemem CRIP i użytkownikami końcowymi (zarówno za pośrednictwem aplikacji podstawowej jak i aplikacji zewnętrznych). Dokument ten będzie stanowić podstawę dla ustalania warunków technicznych funkcjonowania Systemu CRIP. Analiza źródeł informacji o charakterze danych niestrukturalnych, obejmująca opisanie ich zawartości w kategoriach adekwatnych dla celów działania i charakterystyki Systemu CRIP, a także pozwalający na określenie ich wartości w znaczeniu potencjału ich ponownego wykorzystania. Dokument ten będzie stanowić źródło odniesienia dla decyzji o optymalnej sekwencji ich integracji w etapie podstawowym, a także późniejszych działaniach integracyjnych takich źródeł informacji publicznej. Wdrożony System CRIP w zakresie funkcjonalnym objętym tym etapem i przekazany do utrzymania – podstawą dla dokonania takiego odbioru będą: raport z testów przeprowadzonych wewnętrznie przez wykonawcę, pozytywne wyniki z testów akceptacyjnych przeprowadzonych przez odbiorcę, procedury obsługi technicznej Systemu CRIP oraz przeszkolenie kadry zamawiającego w zakresie wystarczającym dla przejęcia utrzymania i administracji Systemem CRIP (zarówno w znaczeniu administracji technicznej jak i organizacyjnej). Zintegrowane źródła informacji wskazane przez zamawiającego na poziomie metadanych, zgodnie z zakresem funkcjonalnym tego etapu. Dokumentacja API dla aplikacji pozwalającego na przeszukiwanie informacji publicznych zgodnie z zakresem funkcjonalnym tego etapu, uzupełniona o przykłady stosowania API oraz przewodnik dla twórców aplikacji. Dokumentacja ta będzie udostępniana publicznie dla ułatwienia tworzenia aplikacji ponownie wykorzystujące informacje publiczne. Procedury integracji kolejnych źródeł informacji na poziomie metadanych, zgodnie z zakresem funkcjonalnym tego etapu. Dokumentacja ta będzie przewodnikiem dla zamawiającego w zakresie prowadzenia we własnym zakresie kolejnych działań integracji źródeł informacji na poziomie metadanych. Produkty etapu podstawowego powinny obejmować co najmniej: Analiza źródeł informacji o charakterze danych strukturalnych, obejmująca opisanie ich zawartości w kategoriach adekwatnych dla celów działania i charakterystyki Systemu CRIP, a także pozwalający na określenie ich wartości w znaczeniu potencjału ich ponownego wykorzystania. Dokument ten będzie stanowić źródło odniesienia dla decyzji o optymalnej sekwencji ich integracji w Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Sposób uruchamiania i standardy techniczne 30 / 48 etapie podstawowym, a także późniejszych działaniach integracyjnych takich źródeł informacji publicznej. Wdrożony System CRIP w zakresie funkcjonalnym objętym tym etapem i przekazany do utrzymania – podstawą dla dokonania takiego odbioru będą: raport z testów przeprowadzonych wewnętrznie przez wykonawcę, pozytywne wyniki z testów akceptacyjnych przeprowadzonych przez odbiorcę, procedury obsługi technicznej Systemu CRIP oraz przeszkolenie kadry zamawiającego w zakresie wystarczającym dla przejęcia utrzymania i administracji Systemem CRIP (zarówno w znaczeniu administracji technicznej jak i organizacyjnej). Zintegrowane źródła informacji wskazane przez zamawiającego na poziomie metadanych i przeszukiwania pełnotekstowego, zgodnie z zakresem funkcjonalnym tego etapu. Dokumentacja API dla aplikacji pozwalającego na przeszukiwanie informacji publicznych zgodnie z zakresem funkcjonalnym tego etapu rozszerzona o dostęp do danych niestrukturalnych, uzupełniona o przykłady stosowania API oraz przewodnik dla twórców aplikacji. Dokumentacja ta będzie udostępniana publicznie dla ułatwienia tworzenia aplikacji ponownie wykorzystujące informacje publiczne. Definicje procesów redakcyjnych dla części informacyjnej serwisu. Dokumentacja ta przewodnikiem dla zamawiającego w zakresie prowadzenia we własnym zakresie działań związanych z informacyjną częścią serwisu. Procedury integracji kolejnych źródeł informacji na poziomie metadanych i przeszukiwania danych niestrukturalnych, zgodnie z zakresem funkcjonalnym tego etapu. Dokumentacja ta będzie przewodnikiem dla zamawiającego w zakresie prowadzenia we własnym zakresie kolejnych działań integracji źródeł informacji na poziomie przeszukiwania danych niestrukturalnych. Produkty etapu rozwojowego powinny obejmować co najmniej: Wdrożony System CRIP w zakresie funkcjonalnym objętym tym etapem i przekazany do utrzymania – podstawą dla dokonania takiego odbioru będą: raport z testów przeprowadzonych wewnętrznie przez wykonawcę, pozytywne wyniki z testów akceptacyjnych przeprowadzonych przez odbiorcę, procedury obsługi technicznej Systemu CRIP oraz przeszkolenie kadry zamawiającego w zakresie wystarczającym dla przejęcia utrzymania i administracji Systemem CRIP (zarówno w znaczeniu administracji technicznej jak i organizacyjnej). Zintegrowane źródła informacji wskazane przez zamawiającego na poziomie metadanych i przeszukiwania zgodnie ze sformalizowanym językiem zapytań, zgodnie z zakresem funkcjonalnym tego etapu. Dokumentacja API dla aplikacji pozwalającego na przeszukiwanie informacji publicznych zgodnie z zakresem funkcjonalnym tego etapu rozszerzona o dostęp do danych strukturalnych, uzupełniona o przykłady stosowania API oraz przewodnik dla twórców aplikacji. Dokumentacja ta będzie udostępniana publicznie dla ułatwienia tworzenia aplikacji ponownie wykorzystujące informacje publiczne. Procedury integracji kolejnych źródeł informacji na poziomie metadanych i przeszukiwania danych strukturalnych, zgodnie z zakresem funkcjonalnym tego etapu. Dokumentacja ta będzie przewodnikiem dla zamawiającego w zakresie prowadzenia we własnym zakresie kolejnych działań integracji źródeł informacji na poziomie przeszukiwania danych strukturalnych. Poza formalnym odbiorem tych produktów projektu, po każdym z etapów możliwe jest przeprowadzenie oceny społecznej efektów wdrożenia, realizowane w trybie konsultacji Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Sposób uruchamiania i standardy techniczne 31 / 48 społecznych wdrożonego Systemu CRIP. Wyniki tych konsultacji powinny być – w miarę możliwości – brane pod uwagę w trakcie realizacji kolejnych etapów prac. 3.2. Propozycje standardów Pośród standardów, jakich wprowadzenie mogłoby poprawić sprawność działania Systemu CRIP i możliwość ponownego wykorzystania informacji publicznych wskazać należy co najmniej dwie grupy tych standardów: standardy techniczne – tworzące podstawy dla efektywnej współpracy na poziomie komunikacji systemów informatycznych, wiążące wszystkie strony uczestniczące w udostępnianiu i ponownym wykorzystaniu informacji publicznych; standardy metodyczne – organizujące działania prowadzone wokół Systemu CRIP, których rezultatem ma być poprawa jakości, skuteczności i efektywności udostępniania i ponownego wykorzystania informacji publicznych. Każda z przedstawionych propozycji standardów odnosi się do każdej z możliwych relacji współpracy podmiotów zaangażowanych w realizację zadania centralnego repozytorium. 3.2.1. Standardy techniczne W obszarze standardów technologicznych możliwe jest wskazanie konkretnych rozwiązań, które można wprost uznać za obowiązujące dla Systemu CRIP. Opis metadanych Każdy źródło informacji, zasób informacyjny i kwant informacji, jakie miałyby być udostępniane przez System CRIP musi być opisany przez metadane – odpowiednio źródła, zasobu i kwantu informacji. Każdy kwant informacji musi wchodzić w skład dokładnie określonego zasobu i być udostępniany przez dokładnie określone źródło. Na opis metadanych źródła informacji powinny się składać: określenie charakteru informacji publicznych udostępnianych przez źródło; wskazanie posiadacza źródła informacji, podmiotu administrującego źródłem informacji i organizującego w ramach tego źródła określone zasoby informacyjne; ewentualne ograniczenia lub uwarunkowania dostępu do źródła informacji (np. minimalny czas składowania informacji publicznych, godziny technicznej dostępności źródła, licencja na korzystanie ze źródła). Na opis metadanych zasobu informacyjnego powinny się składać: określenie charakteru informacji publicznych obejmowanych przez zasób informacyjny, jego strukturę i organizację; wskazanie odpowiedzialnego za zasób informacyjny, podmiotu administrującego zasobem i organizującego w ramach tego zasobu określone kwanty informacji; ewentualne ograniczenia lub uwarunkowania dostępu do źródła informacji (np. minimalny czas składowania informacji publicznych, godziny technicznej dostępności źródła, licencja na korzystanie ze źródła). Na opis metadanych kwantu informacji o charakterze danych niestrukturalnych powinny się składać: określenie tytułu, wskazanie autora i publikatora kwantu informacji, a także technicznego sposobu przechowywania informacji publicznej (np. format dokumentu), daty jego powstania i ostatniej modyfikacji; wskazanie elementów klasyfikacji (taksonomii, ontologii) opisujących kwant informacji; Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Sposób uruchamiania i standardy techniczne 32 / 48 ewentualne ograniczenia lub uwarunkowania dostępu do źródła informacji (np. minimalny czas składowania informacji publicznych, godziny technicznej dostępności źródła, licencja na korzystanie ze źródła). Na opis metadanych kwantu informacji o charakterze danych strukturalnych powinny się składać: określenie tytułu, wskazanie autora i publikatora kwantu informacji, a także struktury danych informacji publicznej (np. tabele, kolumny, typy danych, więzy integralności), daty jego powstania i ostatniej modyfikacji; wskazanie elementów klasyfikacji (taksonomii, ontologii) opisujących kwant informacji; ewentualne ograniczenia lub uwarunkowania dostępu do źródła informacji (np. minimalny czas składowania informacji publicznych, godziny technicznej dostępności źródła, licencja na korzystanie ze źródła). Bez względu na typ metadanych, każdy opis każdego z powyżej wymienionych elementów powinien zawierać także określenie daty ostatniej modyfikacji opisu metadanych i wskazania odpowiedzialnego za ich modyfikację. Formaty danych niestrukturalnych Kwanty informacji o charakterze danych niestrukturalnych powinny być udostępniane w jednym z formatów dokumentów (np. tekstowych, multimedialnych, graficznych) uznanych za dopuszczalne w ramach Krajowych Ram Interoperacyjności 2. Udostępnianie takich kwantów informacji powinno opierać się o przekazanie użytkownikowi kopii elektronicznej posiadanego kwantu, identycznej z oryginałem. Formaty danych strukturalnych Kwanty informacji o charakterze danych strukturalnych powinny być udostępniane w strukturach opisywanych zgodnie ze zbiorem standardów W3C określonych jako RDF3. W szczególności, udostępnianie takich kwantów informacji odbywać się w zgodzie ze standardem RDF/XML4, natomiast organizacja przeszukiwania takich kwantów informacji – zgodnie ze standardem SPARQL5. Protokół komunikacyjny Protokół komunikacyjny między źródłami informacji a Systemem CRIP, a także między Systemem CRIP a aplikacjami zewnętrznymi powinien opierać się na technicznej specyfikacji HTTP. Interfejs programistyczny dla twórców aplikacji Całość funkcjonalności przeszukiwania informacji publicznych udostępnianych przez System CRIP powinna być udostępniana w formie API ( Application Programming Interface) i wykorzystywana jako wyłączna metoda dostępu do tych funkcji, zarówno przez aplikację podstawową jak i aplikacje zewnętrzne. Konstrukcja API powinna opierać się na standardach wcześniej wymienionych. 2 3 4 5 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych, http://www.dziennikustaw.gov.pl/du/2012/526/1 W3C, Resource Description Framework, http://www.w3.org/standards/techs/rdf W3C, RDF/XML Syntax Specification, http://www.w3.org/TR/rdf-syntax-grammar/ W3C, SPARQL Query Language for RDF, http://www.w3.org/TR/rdf-sparql-query/ Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Sposób uruchamiania i standardy techniczne 33 / 48 Aplikacja użytkownika końcowego Każda aplikacja, zarówno podstawowa jak i zewnętrzne, ponownie wykorzystująca informacje publiczne udostępniane przez System CRIP powinna zapewnić możliwie najszersze jej wykorzystanie. Ich budowa nie powinna ograniczać wykorzystania przeglądarki WWW do korzystania z dostępu do informacji publicznych – dostęp ten powinien być możliwy za pomocą każdej z popularnych przeglądarek. 3.2.2. Standardy metodyczne W zakresie standardów metodycznych, jakie należałoby przyjąć dla działania Systemu CRIP nie istnieją gotowe rozwiązania – takie należy wypracować w ramach projektu realizacji Systemu CRIP. Wiązanie udostępnianych danych Dla zachowania możliwości ponownego wykorzystania udostępnianych informacji konieczne jest wprowadzenie standardu metodycznego tworzenia opisu danych i łączenia ich. Takie działania powinny opierać się o pryncypia określone przez W3C w zakresie dotyczącym Linked Data6. Współużytkowanie słowników RDF Umożliwienie łączenia zbiorów danych strukturalnych pochodzących z różnych zasobów, a nawet różnych źródeł, wymaga zapewnienia spójności struktury i semantyki obiektów informacyjnych opisywanych przez dane. Temu celowi powinny służyć modele danych opisujące współdzielone obiekty informacyjne oraz współdzielone słowniki wypełnione zgodnie z ustalonymi strukturami i semantyką. Zapewnienie możliwości tworzenia i aktualizacji takich słowników wymaga ustanowienia procesu uzgadniania zarówno struktury i semantyki, jak i zawartości słowników dotyczących poszczególnych obiektów informacyjnych, wykraczających poza ustalenia przyjęte w KRI. Automatyzacja procesów Automatyzacja procesów zarządzania Systemem CRIP powinna objąć następujące obszary funkcjonowania tego systemu: pomiar jakości informacji publicznych udostępnianych przez źródła informacji – na taką działalność powinny się składać: automatyczny pomiar stabilności metadanych kwantów informacji i zawartości tych kwantów (na podstawie daty ostatniej modyfikacji), automatyczny pomiar dostępności źródeł informacji (realizowany przez mechanizmy sieciowe sieci IP), zgodność opisu metadanych z zawartością obowiązujących słowników współdzielonych (np. liczba kwantów informacji niezgodnych z obowiązującymi słownikami); aktualizacja metadanych informacji publicznych składowanych w Systemie CRIP – udostępnianie przez System CRIP funkcji umożliwiających modyfikację opisu metadanych poszczególnych elementów informacji, zarówno w trybie pojedynczej modyfikacji on-line jak i importu wsadowego całości metadanych dotyczących pojedynczego zasobu informacyjnego, potencjalnie zawieszające proces aktualizacji w przypadku zidentyfikowania błędu opisu metadanych lub innej niezgodności; aktualizacja listy źródeł informacji, zasobów informacyjnych i kwantów informacji udostępnianych przez System CRIP na podstawie wyniku procesów redakcyjnych. 6 W3C, Linked Data http://www.w3.org/standards/semanticweb/data Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Sposób uruchamiania i standardy techniczne 34 / 48 Procesy redakcyjne Systemu CRIP Typowe działania związane z zarządzaniem zawartością serwisu WWW wchodzącego w skład Systemu CRIP powinny podlegać standaryzacji przebiegu redakcyjnego – tworzenia, korekty, doboru formy i publikacji treści, wraz z identyfikacją osób odpowiedzialnych za wykonanie poszczególnych kroków i czasu ich wykonania. Procesy redakcyjne powinny dotyczyć: publikacji listy źródeł informacji, zasobów informacyjnych i kwantów informacji udostępnianych przez System CRIP; publikacji materiałów wspomagających użytkowników końcowych i twórców aplikacji; publikacji materiałów opisujących zasady korzystania z Systemu CRIP; dołączania źródeł informacji i zasobów informacyjnych do mechanizmów Systemu CRIP, także w zakresie importu metadanych opisujących źródła, zasoby i kwanty informacji. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Infrastruktura teleinformatyczna 35 / 48 4. Infrastruktura teleinformatyczna Niniejszy rozdział przedstawia rekomendacje dotyczące wykazu infrastruktury teleinformatycznej do uruchomienia CRIP oraz ogólne wymagania dotyczące sprzętu komputerowego. Elementy te zostały opisane w podrozdziałach 4.2. Topologia i elementy infrastruktury teleinformatycznej oraz 4.3. Infrastruktura sprzętowa, a opis ten został poprzedzony określeniem głównych założeń dla tworzenia rozwiązań infrastrukturalnych, opisanych w podrozdziale 4.1. Istotne założenia. Do SIWZ powinny zostać włączone dwa ostatnie podrozdziały tego rozdziału, a podrozdział pierwszy tego rozdziału powinien służyć dla wyjaśniania i uzasadniania podejmowanych w zespole decyzji. 4.1. Istotne założenia Informacje publiczne są tworzone przez wiele podmiotów w całym kraju. Część z nich, szczególnie dane strukturalne przetwarzane przez systemy resortowe, są gromadzone w pojedynczych lokalizacjach. Duża część tych informacji jest jednak rozproszona po systemach informatycznych działających na terenie całego kraju. Sumarycznie, informacje publiczne stanowią duży wolumen danych, zarówno strukturalnych jak i niestrukturalnych. Dane strukturalne stanowią dużą część informacji publicznych, gromadzonych w ośrodkach przetwarzania danych podmiotów publicznych. Ośrodki przetwarzania danych podmiotów publicznych są zwykle przyłączone do sieci publicznej (Internet), więc dostęp do informacji publicznych (danych strukturalnych i niestrukturalnych) będących w posiadaniu tych podmiotów może się odbywać przy wykorzystaniu przepustowości technicznej tych łączy, budując na nich zabezpieczone kanały komunikacji. Zarówno struktury danych systemów informatycznych przetwarzających informacje publiczne o charakterze danych strukturalnych, jak i formy przechowywania informacji publicznych o charakterze danych niestrukturalnych, są zróżnicowane – pierwsze opisywane są strukturami danych związanymi z funkcjami systemów, drugie wynikają z praktyk i procesów biznesowych gestorów informacji publicznych. W obu przypadkach jednak powinna nastąpić unifikacja formy i semantyki informacji publicznych w jak najmniejszym stopniu wpływająca na funkcjonalność Systemu CRIP. Realizacja takiego postulatu oznacza w większości przypadków konieczność dokonywania pewnych form konwersji semantyki danych strukturalnych lub formy prezentacji danych niestrukturalnych, sama konwersja powinna odbywać się jak najbliżej źródeł informacji publicznej tak, aby funkcje przeszukiwania tych informacji realizowane przez System CRIP bazowały na informacjach publicznych po konwersji. Dostęp do zunifikowanej informacji publicznej, świadczony dla użytkowników końcowych Systemu CRIP, powinien zapewniać cechę powszechności. We współczesnym świecie oznacza to zapewnienie użytkownikom końcowym Systemu CRIP dostępu do funkcji przeszukiwania informacji publicznej przy wykorzystaniu mechanizmów komunikacyjnych publicznej sieci Internet, za pośrednictwem mechanizmów technicznych standardowo wykorzystywanych w przedsięwzięciach o takim charakterze – serwis WWW dla użytkowników oraz zbiór API dla tworzących aplikacje zewnętrzne. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Infrastruktura teleinformatyczna 36 / 48 4.2. Topologia i elementy infrastruktury teleinformatycznej W związku z rozproszeniem źródeł informacji publicznej, topologia infrastruktury Systemu CRIP wykazywać będzie złożoność wykraczającą poza charakterystykę typowego systemu centralnego. Ilustracja poniżej (Rysunek 8. Topologia infrastruktury Systemu CRIP) przedstawia topologię tego rozwiązania. Moduł wyniesiony Moduł centralny DMZ Źródło informacji Bezpieczna … Moduł wyniesiony Moduł wyniesiony … Moduł wyniesiony System zewnętrzny … DMZ Bezpieczna Aplikacja zewnętrzna Bezpieczna DMZ Bezpieczna DMZ System CRIP Źródło informacji połączenie realizowane w sieci publicznej połączenie realizowane w sieci prywatnej Rysunek 8. Topologia infrastruktury Systemu CRIP Topologię Systemu CRIP tworzą: źródła informacji – węzły fizycznie zlokalizowane w innych miejscach, niż System CRIP, podlegające zarządzaniu innych podmiotów; System CRIP – centralny węzeł podlegający zarządzaniu operatora Systemu CRIP; systemy zewnętrzne – węzły fizyczne zlokalizowane w innych miejscach, niż System CRIP, podlegające zarządzaniu twórców aplikacji zewnętrznych. Dostęp do informacji publicznych zapewniany jest dla użytkowników końcowych w jednym z dwóch trybów: za pośrednictwem aplikacji podstawowej udostępnianej użytkownikom przez System CRIP przy wykorzystaniu mechanizmów komunikacyjnych sieci Internet; za pośrednictwem aplikacji zewnętrznych udostępnianych użytkownikom przez systemy zewnętrzne najprawdopodobniej przy wykorzystaniu mechanizmów komunikacyjnych sieci Internet. Każdy węzeł źródła informacji posiadać powinien strefę bezpieczną, w której ulokowane są zarówno zasoby informacyjne (dane strukturalne i/lub niestrukturalne) jak i funkcjonalność modułu wyniesionego Systemu CRIP oraz strefę zdemilitaryzowaną, zapewniającą bezpieczeństwo funkcjonowania dostępu do informacji publicznych. Węzeł Systemu CRIP powinien posiadać strefę bezpieczną, w której ulokowane są zarówno zasoby informacyjne (dane strukturalne i/lub niestrukturalne) jak i funkcjonalność modułu wyniesionego Systemu CRIP, strefę bezpieczną, w której Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Infrastruktura teleinformatyczna 37 / 48 ulokowany jest moduł centralny Systemu CRIP oraz strefy zdemilitaryzowane, zapewniające bezpieczeństwo komunikacji ze źródłami informacji i funkcjonowania dostępu do informacji publicznych serwowanych przez moduł centralny. Komunikacja wewnątrz poszczególnych węzłów powinna przebiegać wyłącznie w sieciach prywatnych i być zabezpieczana standardowymi metodami ochrony dostępu do systemów informatycznych, zgodnie z politykami bezpieczeństwa obowiązującymi w organizacjach gestorów źródeł informacji. Komunikacja pomiędzy węzłami może być realizowana przez sieć publiczną (Internet), przy czym bezpieczeństwo tej komunikacji powinno być podniesione poprzez dwustronne uwierzytelnienie węzłów (certyfikaty maszyn) oraz ustanawianie kanałów VPN/IPsec pomiędzy tymi węzłami. 4.3. Infrastruktura sprzętowa Na infrastrukturę sprzętową Systemu CRIP powinny się składać elementy adekwatne dla profesjonalnych rozwiązań systemów informatycznych: szafa (rack) – całość infrastruktury sprzętowej Systemu CRIP powinna być zamontowana w szafie rack o typowych rozwiązaniach umożliwiających umieszczenie jej w centrum przetwarzania danych dostawcy usługi kolokacji; front-end – komponenty architektury związane z serwisem WWW i aplikacją administracyjną i API dla twórców aplikacji powinny być zrealizowane przy wykorzystaniu farmy serwerów o parametrach dostosowanych do serwerów WWW; back-end – komponenty architektury związane z pozostałymi funkcjami modułu centralnego Systemu CRIP oraz komponenty realizujące funkcje modułu wyniesionego dla źródeł wewnętrznych powinny być zrealizowane przy wykorzystaniu klastra serwerów o parametrach dostosowanych do serwerów aplikacyjnych; macierz dyskowa – komponenty architektury związane ze składowaniem danych Systemu CRIP powinny wykorzystywać macierz dyskową klasy midrange, powiązaną z serwerami back-end połączeniami światłowodowymi; przełącznik (switch) – komponenty infrastruktury sprzętowej komunikujące się przy wykorzystaniu protokołu IP powinny być łączone za pośrednictwem zarządzalnego przełącznika (switch) z portami Gigabit Ethernet; load balancer – komponenty architektury tworzące front-end Systemu CRIP powinny być połączone z siecią dostępową do systemu za pośrednictwem urządzenia rozdzielającego ruch (sprzętowy load balancer). Infrastruktura sprzętowa powinna być zabezpieczona tak, aby wystąpienie pojedynczej awarii w każdej z „warstw” sprzętu nie powodowało niedostępności Systemu CRIP, m.in.: zasilanie – każdy komponent sprzętowy (komponenty front-end, back-end, macierz dyskowa, switch, load balancer) powinien posiadać zdublowane zasilacze; sieć – doprowadzenie transmisji zapewniającej kontakt Systemu CRIP z siecią Internet powinna być realizowana przez zdublowane połączenia Ethernet; macierz – dostęp do przestrzeni dyskowej powinien być realizowany przez zdublowane kontrolery macierzy; Konstrukcja infrastruktury sprzętowej powinna zapewniać możliwość skalowania rozwiązania adekwatnie do wzrostu ruchu oferowanego całemu Systemowi CRIP i poszczególnym jego komponentom. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Kluczowe kryteria oceny ofert 38 / 48 5. Kluczowe kryteria oceny ofert Niniejszy rozdział przedstawia rekomendacje dotyczące najważniejszych kryteriów wyboru potencjalnego wykonawcy CRIP. Elementy te zostały opisane w podrozdziale 5.3. Kryteria oceny ofert, a opis ten został poprzedzony określeniem kluczowych czynników sukcesu przedsięwzięcia (podrozdział 5.1. Wymagania wynikające z kluczowych czynników sukcesu) oraz wymagań stawianych przed potencjalnym wykonawcą w związku z ustalonym podejściem do realizacji przedsięwzięcia (podrozdział 5.2. Wymagania wynikające z podejścia do realizacji i wdrożenia). Do SIWZ powinien zostać włączony ostatni podrozdział tego rozdziału, a podrozdziały go poprzedzające powinny służyć dla wyjaśniania i uzasadniania rekomendacji odnośnie kryteriów oceny ofert. Podejmując decyzje o kryteriach wyboru dostawcy Systemu CRIP należy pamiętać o tym, że charakter tego przedsięwzięcia jest fundamentalnie inny, niż typowych zamówień publicznych, przede wszystkim z powodu wagi przedmiotu działań (dostęp do informacji publicznych) oraz zainteresowania i emocji, jakie wzbudza otwartość tego dostępu (liczebność i aktywność grupy podmiotów uczestniczących w takich pracach). Należy także pamiętać, że ostateczny sukces realizacji tego projektu, w znaczeniu społecznego odbioru efektów, będzie zasadniczo wpływał na wizerunek MAiC. W obliczu takich uwarunkowań niezbędne jest odmienne rozłożenie nacisku na sposób oceny ofert: ocena oferenta powinna promować jego partnerskie nastawienie do realizacji przedsięwzięcia – nie poprzez typowy pryzmat postrzegania relacji zamawiającego i dostawcy, ale przez pryzmat gotowości do poniesienia współodpowiedzialności za efekt projektu; ocena merytoryczna oferty powinna promować rozwiązania przemyślane, poparte doświadczeniami zarówno dotyczącymi stosowanych technologii, jak i merytorycznymi doświadczeniami z przedsięwzięć o charakterze dostępu do informacji publicznych; udział aspektów finansowych oferty w całości „punktacji” oceny oferty powinien być jak najmniejszy. Takie określenie kryteriów oceny ofert może narażać zamawiającego na zwiększenie zainteresowania postępowaniem ze strony organów kontrolnych, jednak charakter przedsięwzięcia w pełni uzasadnia podjęcie takiego ryzyka – konsekwencje przyjęcia typowego podejścia (najtańsza oferta) zakończą się, bez wątpienia, jego porażką, a wielkość konsekwencje społecznego postrzegania takiej porażki wielokrotnie przewyższy ryzyko ewentualnych działań kontrolnych. 5.1. Wymagania wynikające z kluczowych czynników sukcesu CRIP System CRIP ma być systemem informatycznym o innym charakterze, niż typowe systemy tworzone w ramach zamówień publicznych – nie systemem tworzonym na potrzeby obsługi procesów wewnętrznych podmiotu administracji publicznej, lecz w celu zapewnienia bezpośredniej obsługi każdego, kto jest zainteresowany dostępem do informacji publicznej. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Kluczowe kryteria oceny ofert 39 / 48 5.1.1. Kluczowe czynniki sukcesu Zgodnie z ustalonymi poczynionymi przez MAiC, kluczowe czynniki sukcesu całego projektu CRIP dotyczą wielu wymiarów tego przedsięwzięcia i przedstawiają się następująco: Wymiar finansowy Utworzenie i utrzymanie CRIP w ramach zaplanowanego budżetu na poziomie rozwojowym projektu bez potrzeby zastosowania mechanizmów korygujących, polegających na obniżeniu kosztów obsługi serwisowej urządzeń wchodzących w skład centralnego repozytorium informacji publicznej czy też wykorzystaniu innych rozwiązań technologicznych lub techniczno-organizacyjnych w zakresie funkcjonowania centralnego repozytorium informacji publicznej. Wymiar rynkowy Wzrost atrakcyjności szeroko rozumianej informacji sektora publicznego produkowanej przez podmioty sektora publicznego lub za środki publiczne dla tworzenia usług. Budowanie wartości rynkowej na bazie informacji sektora publicznego. Usprawnienie procesów zarządzania informacją. Podniesienie jakości oferowanej informacji sektora publicznego. Oszczędność czasu i wysiłku potrzebnego na uzyskanie informacji. Wymiar społeczny Zwiększenie świadomości użytkowników w zakresie kompetencji cyfrowych Kreowanie kapitału intelektualnego Podniesienie szeroko rozumianej dostępności informacji publicznych poprzez dostęp w jednym punkcie do informacji od różnych podmiotów Zgromadzenie w jednym punkcie dużej liczby informacji z dużej ilości podmiotów sektora publicznego Większa elastyczność w wyborze informacji Oszczędność czasu i wysiłku potrzebnego na uzyskanie informacji Wymiar instytucjonalny Wzmocnienie wizerunku Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji Dotrzymanie terminów uruchomienia CRIP a następnie harmonogramu jego zapełniania Zwiększenie świadomości podmiotów publicznych w zakresie kompetencji cyfrowych, oznacza to promowanie działalności (zmniejszenie spraw załatwianych drogą tradycyjną), oszczędności dla budżetu Duże zainteresowanie w zamieszczeniu w CRIP informacji ze strony innych podmiotów 5.1.2. Zadania uzupełniające podstawowy zakres zamówienia na System CRIP Osiągnięcie efektów opisywanych kluczowymi czynnikami sukcesu może być, w pewnym zakresie, wspomagane przez działania dostawcy Systemu CRIP, choć nie wynikają one wprost z podejścia do realizacji i wdrożenia tego systemu. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Kluczowe kryteria oceny ofert 40 / 48 Poparcie podmiotów zainteresowanych informacjami publicznymi Wokół dostępu do informacji publicznych zgromadziła się grupa podmiotów obserwujących działania związane z dostępem do informacji publicznych i aktywnie uczestniczących w tych działaniach. Uzyskanie ich poparcia w sprawie dotyczącej Systemu CRIP pozwoliłoby zarówno na poprawienie relacji z tymi podmiotami, jak i wzmocnienie „pozycji negocjacyjnej” wobec podmiotów tworzących informacje publiczne lub będących ich gestorami. Taki efekt można uzyskać przez zaproszenie podmiotów obserwujących działania dotyczące informacji publicznych do włączenia się w działania projektowe poprzez: zorganizowanie na początku projektu seminarium dla tych podmiotów, przygotowanego i prowadzonego przez dostawcę Systemu CRIP, w czasie którego wyjaśnione zostaną technologiczne aspekty tworzonego systemu; organizowanie przygotowanych i prowadzonych przez dostawcę Systemu CRIP seminariów na temat udostępnianych powszechnie przez System CRIP możliwości po każdym wdrożeniu Systemu CRIP, czyli na koniec etapów inicjalnego, podstawowego i rozwojowego (podsumowanie projektu i plany na przyszłość). W czasie tych seminariów przedstawiciele MAiC mogliby przekazywać także informacje o stanie integracji źródeł informacji publicznej oraz problemach i ograniczeniach pojawiających się w realizacji tych zadań. Aktywizacja podmiotów tworzących aplikacje zewnętrzne Ponowne wykorzystanie informacji publicznych, szczególnie w wymiarze ekonomicznym, zależy od stopnia zaangażowania podmiotów zewnętrznych w pracach tworzenia aplikacji zewnętrznych zapewniających możliwości ponownego wykorzystania informacji publicznych. Aktywizacja wielu podmiotów, zajmujących się (komercyjnie lub hobbystycznie) tworzeniem aplikacji przetwarzających dane i dostępnych za pośrednictwem sieci Internet, zapewni „bezkosztowy” wzrost ponownego wykorzystania tych informacji. Taki efekt można uzyskać przez zaproszenie wielu podmiotów tworzących aplikacje dostępne w sieci Internet do działań tworzenia aplikacji zewnętrznych poprzez: patronowanie zorganizowanemu przez dostawcę Systemu CRIP konkursu na najlepszą aplikację zewnętrzną zapewniającą ponowne wykorzystanie informacji publicznych – uczestnictwo w konkursie nie mogłoby się wiązać z ponoszeniem kosztów wytworzenia aplikacji (te koszty ponosiłby uczestnik konkursu), a nagroda za najlepszą aplikację powinna być ufundowana przez dostawcę Systemu CRIP; nagłośnienie medialne (konferencja prasowa, działania PR) uruchomienia konkursu realizowane przez MAiC. Wątek PR przedsięwzięcia o tak nośnym charakterze powinien być niezależnie opracowany przez MAiC, gdyż możliwość osiągnięcia większości kluczowych czynników sukcesu opierać się będzie na właściwych działaniach PR. Konkurs realizowany przez dostawcę Systemu CRIP, któremu patronować miałoby MAiC, powinien być jedynie jednym ze składników takiej kampanii. Propagowanie wartości informacji publicznych Wzrost świadomości społecznej możliwości dostępu do informacji publicznych i ponownego ich wykorzystania wymaga przedstawienia wymiernych efektów takich działań. Każdy, kto miałby się zaangażować w sprawy informacji publicznych, musi zostać przekonany o wadze i wartości takich działań. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Kluczowe kryteria oceny ofert 41 / 48 Taki efekt można uzyskać przez zwiększenie świadomości wartości informacji, jakie tworzone są przez podmioty administracji publicznej poprzez: ustalenie przez MAiC tematyki kilku raportów, jakie mogłyby prezentować wzrost innowacyjności w Polsce, budowanych na podstawie informacji publicznych posiadanych przez podmioty administracji publicznej w Polsce; wystąpienie przez dostawcę Systemu CRIP do określonych podmiotów z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznych w formie i zakresie pozwalających na zbudowanie takich raportów; opracowanie przez dostawcę Systemu CRIP tych raportów; opublikowanie przez MAiC raportów przygotowanych przez dostawcę Systemu CRIP wraz z nagłośnieniem medialnym wyników tych działań. Podobnie jak konkurs dla twórców aplikacji zewnętrznych, publikacja wytworzonych raportów powinna być włączona do spójnej i konsekwentnie prowadzonej kampanii PR realizowanej przez MAiC w kontekście realizacji i wdrożenia Systemu CRIP. 5.2. Wymagania wynikające z podejścia do realizacji i wdrożenia Doświadczenia Analogiczne rozwiązanie nie było jeszcze tworzone w Polsce. Nie oznacza to jednak wykluczenia potencjalnych polskich dostawców z postępowania przetargowego. Koncepcja rozwiązania opiera się na komponentach o stosunkowo dobrze znanej charakterystyce, więc w zakresie merytorycznym samego rozwiązania ocenie powinny podlegać doświadczenia z realizacji i wdrożeń systemów kilku klas wdrażanych dla stosunkowo dużych firm (klasa Enterprise): systemy zarządzania dokumentami, (DMS, Document Management Systems) – systemy tej klasy służą gromadzeniu, indeksowaniu i udostępnianiu informacji niestrukturalnych tworzonych w ramach procesów biznesowych organizacji; systemy portalowe – systemy tej klasy służą tworzeniu, redagowaniu i udostępnianiu informacji oraz integracji i udostępnianiu funkcji biznesowych użytkownikom korzystającym z przeglądarek WWW, obejmują zwykle zagadnienia uwierzytelnienia użytkowników, integracji funkcji użytkowych, zapewnieniu spójności nawigacji w serwisie i jego wyglądu; systemy przetwarzania transakcji – systemy tej klasy realizują obsługę wielu równoczesnych zgłoszeń pochodzących od wielu użytkowników, obsługiwanych w dobrze określony sposób, zapewniając kompletność realizacji procesów obsługi; systemy integracji danych i hurtowni danych – systemy tej klasy służą konsolidacji danych pochodzących z różnych źródeł, organizacji ich w kategoriach semantycznych (spójność znaczenia danych); systemy rozproszone – systemy tej klasy zapewniają spójność działania systemu pomimo fizycznego rozproszenia ich komponentów; platformy aplikacyjne – systemy tej klasy udostępniają możliwości tworzenia aplikacji przy wykorzystaniu określonego zbioru technicznych możliwości (API). Potencjalny dostawca przedstawiający doświadczenia w realizacji i wdrażaniu systemów tych klas z dużym prawdopodobieństwem będzie w stanie zrealizować i wdrożyć System CRIP, przy czym nie należy wymagać bezwarunkowego przedstawienia doświadczeń ze wszystkich klas systemów, a raczej punktować każdą z kategorii niezależnie. Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Kluczowe kryteria oceny ofert 42 / 48 Wiedza merytoryczna Kluczowym dla sukcesu wdrożenia aspektem jest praktyczna znajomość zagadnień związanych z integracją informacji o charakterze publicznym i znajomość specyfiki działania administracji publicznej w Polsce. Ocenę wiarygodności pod tym kątem należy oprzeć o obecność w zespole projektowym po stronie potencjalnego dostawcy ludzi, którzy: mogą się pochwalić wprost praktycznymi doświadczeniami z realizacji takich przedsięwzięć dla administracji publicznej innych krajów; uczestniczyli już w realizacji poważnych projektów informatycznych w administracji publicznej w Polsce, na skalę całego kraju. Potencjalny dostawca gwarantujący pracę w zespole projektowym osób mogących pochwalić się takimi doświadczeniami sprosta wymaganiom merytorycznej wiedzy o materii przedsięwzięcia. Proponowane rozwiązanie Wiarygodność doświadczeń i zespołu projektowego po stronie potencjalnego dostawcy powinna być potwierdzona propozycją rozwiązania, jakie potencjalny dostawca miałby zrealizować i wdrożyć. Na opis takiego rozwiązania powinny się składać: opis architektury rozwiązania określający konkretne komponenty (np. pakiety oprogramowania), przy wykorzystaniu jakich zostaną wypełnione elementy architektury przedstawionej w niniejszym opracowaniu; opis zbioru standardów, jakie zostałyby zaimplementowane na poszczególnych stykach Systemu CRIP, wewnątrz tego systemu jak i na zewnątrz (źródła informacji, aplikacja podstawowa i aplikacje zewnętrzne). Choć ocena tej części oferty wymagać będzie wiedzy eksperckiej, spójna koncepcja klarownie opisana świadczyć będzie o poprawnym podejściu do przygotowania takiego systemu do wdrożenia. Podejście do realizacji W przedsięwzięciu o istotnym stopniu niepewności ważną sprawą jest posiadanie przemyślanego podejścia merytorycznego do realizacji zadań w projekcie. Poza samym system informatycznym, w ramach działań projektowych muszą zostać wypracowane produkty o charakterze dokumentów. Potencjalny wykonawca powinien więc przedstawić w ofercie spójną wizję realizacji projektu – etapy prac, swój oczekiwania i wyniki prac, zależności pomiędzy zadaniami, a także planowany zakres i formę zaangażowania pracowników MAiC w działania projektowe. Ocena proponowanego podejścia merytorycznego powinna dotyczyć spójności i konsekwencji w planach działań, a także zdolności potencjalnego dostawcy do adaptacji wobec zmian, jakie z dużym prawdopodobieństwem będą zachodzić w czasie realizacji projektu. Praktyka zarządzania projektem Biorąc pod uwagę skalę i wagę przedsięwzięcia, potencjalny dostawca Systemu CRIP powinien określić i ewentualnie udokumentować w swojej ofercie proponowaną metodę zarządzania projektem i potwierdzić to przez postawienie na czele zespołu projektowego doświadczonego kierownika projektu biegłego w stosowaniu proponowanej metody. Sugerowane jest jednak narzucenie wymagania oparcia się o uznaną metodę zarządzania projektami (np. powszechnie uznawana w polskiej administracji publicznej metoda Prince2). Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Kluczowe kryteria oceny ofert 43 / 48 Na dowód biegłości w praktyce zarządzania projektem potencjalny dostawca Systemu CRIP powinien przedstawić: listę doświadczeń kierownika projektu w prowadzeniu projektów o podobnej skali i złożoności; formalny certyfikat potwierdzający profesjonalizm w realizacji projektów; możliwie szczegółowy opis produktów projektu, zarówno merytorycznych jak i zarządczych, jakie powstawać będą w określonych momentach realizacji projektu; oczekiwania odnośnie sprawowania funkcji nadzoru projektu, roli i zadań komitetu sterującego. Ocena tego obszaru powinna obejmować zgodność podejścia merytorycznego do projektu z proponowaną metodą zarządzania projektem, a także adekwatność doboru metod zarządzania projektem (np. komunikacja, jakość, ryzyko) do charakterystyki projektu. Dostawy W związku z uwarunkowaniami organizacyjnymi i ekonomicznymi realizacji projektu wdrożenia Systemu CRIP, potencjalny dostawca powinien zobowiązać się do współpracy w zgodzie z intencjami zamawiającego w obszarach dostaw sprzętu oraz integracji źródeł informacji. Dowodem gotowości do takiej współpracy powinny być deklaracje: dostarczenia odpowiedniej rozbudowy platformy sprzętowej rozwiązania w trybie zamówienia uzupełniającego realizowanego na warunkach zapisanych w ofercie (np. ustalona cena za dostarczenie sprzętu i czas dokonania rozbudowy dla każdego z komponentów infrastruktury); przeprowadzenia integracji pozostałych źródeł informacji w trybie zamówienia uzupełniającego realizowanego na warunkach zapisanych w ofercie (np. przedział kosztów i czasu realizacji dla każdego źródła informacji). Ocena tego obszaru, poza wartością monetarną, powinna obejmować długość czasu obowiązywania deklaracji składanych przez potencjalnego dostawcę. 5.3. Kryteria oceny ofert Ocena oferty powinna zapewniać wykluczenie ofert, które – w sposób ewidentny – nie zapewnią sukcesu przedsięwzięcia. Takie kryteria określono w podrozdziale 5.3.1. Kryteria wykluczające. Ocena punktowa powinna być prowadzona jedynie dla ofert, które zapewniają minimum bezpieczeństwa realizacji projektu. Takie kryteria określono w podrozdziale 5.3.2. Kryteria punktowe. 5.3.1. Kryteria wykluczające Każda ze złożonych ofert powinna zostać oceniona pod względem spełniania minimum wymogów zabezpieczających powodzenie przedsięwzięcia. Pośród takich kryteriów oceny powinny znaleźć się przede wszystkim: wiedza merytoryczna potencjalnego dostawcy – obecność w zespole projektowym po stronie potencjalnego dostawcy ludzi, którzy mogą się pochwalić wprost praktycznymi doświadczeniami z realizacji takich przedsięwzięć dla administracji publicznej innych krajów; ekonomiczna stabilność potencjalnego dostawcy – potwierdzenie zdolności do sfinansowania przedsięwzięcia i jego realizacji technicznej; Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Kluczowe kryteria oceny ofert 44 / 48 spójność podejścia do realizacji – pozytywna ocena dla merytorycznego opisu sposobu realizacji przedsięwzięcia proponowana przez potencjalnego dostawcę. Niespełnienie któregokolwiek z tych kryteriów powinno wykluczać potencjalnego dostawce z dalszego postępowania. 5.3.2. Kryteria punktowe Każda ze złożonych ofert powinna być oceniona punktowo w trzech kategoriach: oceny oferenta, oceny merytorycznej oferty i oceny finansowej oferty. Ostateczna ocena powinna być sumą punktów uzyskanych w poszczególnych kryteriach oceny. Ocena oferenta Tabela poniżej przedstawia kryteria oceny oferty w kategorii oceny oferenta: nazwę kryterium, sposób wyliczania punktacji i udział punktowy tego kryterium w całości oceny oferty (maksymalna wartość oceny). Nazwa Sposób wyliczania Punktacja maksymalna Doświadczenie 2 punkty za poświadczenie doświadczenia w każdej z kategorii klas systemów (zgodnie z zapisami z podrozdziału Doświadczenia, rozdziału 5.2. Wymagania wynikające z podejścia do realizacji i wdrożenia), bez względu na liczbę poświadczeń w poszczególnych kategoriach. 12 Wiedza merytoryczna 8 punktów za poświadczenie doświadczenia w uczestnictwie w każdej z klas przedsięwzięć (zgodnie z zapisami z podrozdziału Wiedza merytoryczna, rozdziału 5.2. Wymagania wynikające z podejścia do realizacji i wdrożenia), bez względu na liczbę poświadczeń w poszczególnych kategoriach. 16 Proponowane rozwiązanie 5 punktów za poprawność wypełnienia każdej z kategorii opisu rozwiązania i deklarację stosowania otwartych rozwiązań (zgodnie z zapisami z podrozdziału Proponowane rozwiązanie, rozdziału 5.2. Wymagania wynikające z podejścia do realizacji i wdrożenia). 10 Podejście do realizacji 3 punkty za spójność proponowanego podejścia z wizją realizacji projektu i oczekiwanym stopniem zaangażowania zamawiającego w działania projektowe (zgodnie z zapisami z podrozdziału Podejście do realizacji, rozdziału 5.2. Wymagania wynikające z podejścia do realizacji i wdrożenia). 3 Praktyka zarządzania projektem 2 punktów za poprawność wypełnienia każdej z kategorii opisu biegłości zarządczej i deklarację stosowania uznanych metod zarządzania projektem (zgodnie z zapisami z podrozdziału Praktyka zarządzania projektem, rozdziału 5.2. Wymagania wynikające z podejścia do realizacji i wdrożenia). 8 Dostawy 3 punkty za deklarację gotowości współpracy dla każdego z aspektów (zgodnie z zapisami z podrozdziału Dostawy, rozdziału 5.2. Wymagania wynikające z podejścia do realizacji i wdrożenia). 6 Stabilność działalności 2 punkty za poświadczenie stabilności działalności (stabilność ekonomiczna) potencjalnego dostawcy. 2 Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Kluczowe kryteria oceny ofert 45 / 48 Ocena merytoryczna oferty Tabela poniżej przedstawia kryteria oceny oferty w kategorii oceny merytoryczna oferty: nazwę kryterium, sposób wyliczania punktacji i udział punktowy tego kryterium w całości oceny oferty (maksymalna wartość oceny). Nazwa Sposób wyliczania Punktacja maksymalna Wypełnienie postawionych wymagań 5 punktów za wypełnienie wszystkich stawianych wymagań (zgodnie z rozdziałem 2.3.1. Wymagania stawiane przed Systemem CRIP), 0 punktów za wypełnienie jedynie części postawionych wymagań, bez względu na liczbę niespełnianych wymagań. 5 Zapewnienie jakości rozwiązania 3 punkty za wprowadzenie do zakresu prac uznanej metody zapewnienia jakości w projektach wytwarzania i wdrażania systemów informatycznych, 0 punktów za brak takiej metody. 3 Dostarczenie produktów 5 punktów za dostarczenie wszystkich oczekiwanych produktów (zgodnie z rozdziałem 3.1. Formuła realizacji prac), 0 punktów za dostarczenie jedynie części oczekiwanych produktów, bez względu na liczbę niedostarczanych produktów. 5 Czas realizacji przedsięwzięcia 3 punkty za deklarację realizacji każdego z etapów projektu (zgodnie z rozdziałem 3.1. Formuła realizacji prac) w terminach założonych przez MAiC. 9 Zadania uzupełniające 2 punkty za deklarację realizacji każdego z zadań uzupełniających (zgodnie z rozdziałem 5.1.2. Zadania uzupełniające podstawowy zakres zamówienia na System CRIP). 6 Stosowanie otwartych rozwiązań technicznych 3 punkty za stosowanie w proponowanym rozwiązaniu komponentów dostarczanych na otwartych licencjach. 3 Gotowość do zmian 5 punktów za deklarację gotowości poddawania po każdym etapie projektu (zgodnie z rozdziałem 3.1. Formuła realizacji prac) całości rozwiązania ocenie społecznej i zmiany założeń projektu wynikających z wyników oceny. 5 Ocena finansowa oferty Tabela poniżej przedstawia kryteria oceny oferty w kategorii oceny merytoryczna oferty: nazwę kryterium, sposób wyliczania punktacji i udział punktowy tego kryterium w całości oceny oferty (maksymalna wartość oceny). Nazwa Sposób wyliczania Punktacja maksymalna Koszt wykonania systemu 10 punktów przydzielanych proporcjonalnie do przedziału kosztów wszystkich ofert – 10 punktów dla oferty najtańszej w tej kategorii, 0 punktów dla oferty najdroższej w tej kategorii 10 Koszt rocznego utrzymania systemu 8 punktów przydzielanych proporcjonalnie do przedziału kosztów wszystkich ofert – 8 punktów dla oferty najtańszej w tej kategorii, 0 punktów dla oferty najdroższej w tej kategorii 8 Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Kluczowe kryteria oceny ofert 46 / 48 Nazwa Sposób wyliczania Punktacja maksymalna Koszt platformy sprzętowej 10 punktów przydzielanych proporcjonalnie do przedziału kosztów wszystkich ofert – 10 punktów dla oferty najtańszej w tej kategorii, 0 punktów dla oferty najdroższej w tej kategorii 10 Koszt realizacji zadań uzupełniających 5 punktów przydzielanych proporcjonalnie do przedziału kosztów wszystkich ofert – 5 punktów dla oferty najtańszej w tej kategorii, 0 punktów dla oferty najdroższej w tej kategorii 5 Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Wnioski końcowe 47 / 48 6. Wnioski końcowe Realizacja przedsięwzięcia o charakterze tak złożonym organizacyjnie i naznaczonym tak znacznym zainteresowaniem społecznym wymaga zapewnienia współpracy kluczowych stron wpływających na sukces przedsięwzięcia: podmiotów zobowiązanych do udostępniania informacji publicznych, organizacji aktywnie uczestniczących w działaniach dostępu do informacji publicznej i dostawcy Systemu CRIP. Zwiększenie prawdopodobieństwa sukcesu końcowego wymaga zapewnienia podstaw prawnych i organizacyjnych dla realizacji tego przedsięwzięcia, a także zapewnienia transparentności jego realizacji. Podstawy prawne dla skuteczności powinno dawać rozporządzenie, o którym mowa w nowelizacji do ustawy o dostępie do informacji publicznej. Rozporządzenie to powinno określać z możliwie zamknięty (czyli z minimalną dozą interpretacji) sposób współpracy podmiotów zobowiązanych z centralnym repozytorium, a przede wszystkim: standard definicji danych (strukturalnych i niestrukturalnych) rezydujących w zewnętrznych repozytoriach (metadane, organizację i zasady dostępu do danych niestrukturalnych, sposób definiowania i zasady przeszukiwania danych strukturalnych); warunki dostępu do informacji publicznych o charakterze umowy SLA pomiędzy CRIP i zewnętrznym repozytorium (parametry jakości dostępu, sposób ich pomiaru i oczekiwane wartości, procedurę zgłaszania problemów, zapewnienie utrzymania wartości parametrów przy wzroście ruchu); ramowy opis projektu przygotowania źródła zewnętrznego do integracji z Systemem CRIP. Przyjęcie takiego rozporządzenia da wykonawcy Systemu CRIP podstawy dla technicznej realizacji systemu zgodnie z najlepszymi praktykami tworzenia i wdrażania takich systemów. Dla zachowania kontroli nad sposobem realizacji projektu, przedmiotem zamówienia publicznego powinny być: opracowanie i uzgodnienie szczegółów technicznych standardów integracji źródeł informacji (wkład merytoryczny dla wyżej wspomnianego rozporządzenia); dostarczenie systemu informatycznego zgodnego z architekturą i spełniającego postawione wymagania (sprzęt, oprogramowanie, usługi, standardy) poprzedzone analizą i projektem technicznym; przeprowadzenie analizy i integracji dwóch źródeł informacji (najlepiej jednego strukturalnego i jednego niestrukturalnego) do dostarczonego systemu zgodnie z ustalonymi standardami (będzie to stanowić „dowód” słuszności przyjętych rozwiązań); deklaracja wsparcia w trakcie ewentualnych integracji kolejnych źródeł. Skutkiem praktyk kontraktowych stosowanych w realizowanych w Polsce projektach informatycznych – szczególnie wtedy, gdy zamawiającym jest podmiot administracji publicznej – jest wygrywanie przetargów stosując ceny dumpingowe. W ocenie ofert na System CRIP należałoby przyłożyć szczególną uwagę do ofert, których cena byłaby rażąco niska (np. poniżej 25% oszacowania będącego podstawą dla wyliczeń środków na tej projekt w uzasadnieniu do ustawy) i eliminować je z postępowania publicznego na tej podstawie (rażąco zaniżona cena, dumping cenowy, konkurencyjność rynku). Ekspertyza dotycząca Centralnego Repozytorium Informacji Publicznych (CRIP) Wnioski końcowe 48 / 48 Zważywszy na przedmiot działań projektowych – implementację przesłanek Open Government Data – sposób określenia i realizacji tego przedsięwzięcia, a także prowadzenie ustaleń dotyczących integracji źródeł informacji publicznych i status integracji powinny być także informacjami udostępnianymi publicznie, budując transparentność i wiarygodność projektu.