Wp³yw kampanii antynikotynowej na problem palenia wśród

Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3)
107
Wp³yw kampanii antynikotynowej na problem palenia wœród
mieszkañców Tarnowa i regionu tarnowskiego.
The Impact of An Anti-nicotine Campaign on the Smoking Problem in the Population of Tarnów
and Tarnów Region
ANETA GROCHOWSKA 1/, A NNA FLOREK-P£ ACZEK 2/, MARIA MIKA 3/
1/
State Higher Technical School in Tarnów, Ma³opolska Centre for Public Health in Cracow, Branch in Tarnów
Ma³opolska Centre for Public Health in Cracow, Branch in Tarnów
3/
State Higher Technical School in Tarnów, Health Service Team in D¹browa Tarnowska
2/
Wstêp. Ogólnopolskie obchody Œwiatowego Dnia bez Tytoniu
obchodzonego corocznie 31 maja (inicjatywa prof. dra hab. Witolda
Zatoñskiego) koordynowane s¹ przez Centrum Onkologii w Warszawie.
W województwie ma³opolskim, inicjatorem i wykonawc¹ dzia³añ
antynikotynowych jest Ma³opolskie Centrum Zdrowia Publicznego.
Introduction. National observance of the World No Tobacco Day, taking
place annually on May 31 (initiative of Professor Witold Zatoñski, PhD),
is coordinated by Oncology Centre in Warsaw. The initiator and executor
of anti-nicotine actions in the Ma³opolska Province is Ma³opolska Centre
of Public Heath.
Cel pracy. Zbadanie wp³ywu kampanii na problem nikotynizmu
w Tarnowie.
Goal. The study of the campaign impact on the problem of nicotinism
in Tarnów.
Materia³, metodyka. W trakcie trwania kampanii antynikotynowej,
w maju i czerwcu 2007 roku, przeprowadzono badanie ankietowe wœród
256 osób (138 kobiet i 120 mê¿czyzn), losowo dobranej populacji miasta
Tarnowa. Badania przeprowadzili s³uchacze Zespo³u Szkó³ Medycznych
w Tarnowie oraz personel placówek medycznych zaanga¿owanych w jej
przebieg.
Material and methods. In the course of the anti-nicotinism campaign,
in May and June 2007, a survey research was conducted on 256
respondents (138 men and 120 women) selected at random from among
the population of Tarnów. The research was carried out by students of
Medical Schools Complex in Tarnów as well as staff of medical
institutions involved in its completion.
Wyniki. Wyniki anonimowej ankiety, wskazuj¹, ¿e w rezultacie
prowadzonych dzia³añ 21% osób porzuci³o palenie w porównaniu do
ankiety przeprowadzonej w listopadzie 2006 r (*). 43% (¯ 8%*)
badanych uwa¿a³o, ¿e przekazywane informacje o nastêpstwach palenia
mog¹ ich dotyczyæ, 27% (­ 3%) nie by³a o tym przekonana, a 30%
(­ 5%) nie mia³o zdania na ten temat. Zdaniem ankietowanych najmniej
nara¿one na dym tytoniowy s¹ kobiety ciê¿arne - w ich obecnoœci nie
pali³o 60% (¯ 18%) ankietowanych. W obecnoœci dzieci nie pali³o
51% (¯ 8%), w obecnoœci osób niepal¹cych nie pali³o 28% (¯ 13%).
87% (­ 5%) respondentów uwa¿a³o, ¿e kampanie antytytoniowe powinny
byæ organizowane w przysz³oœci, a tylko 3% (¯ 6%) by³o przeciwnego
zdania. Wed³ug 20% (¯ 19%) ankietowanych, pod wp³ywem kampanii
antynikotynowych wielu ludzi ma szansê porzuciæ palenie.
Results. The results of the anonymous survey indicate that as the outcome
of the undertaken action 21 per cent quit smoking, as compared to the
survey conducted in November, 2006 (*). Forty-three per cent (¯ 8 per
cent*) of the studied individuals acknowledged that the conveyed
information on consequences of smoking may be pertinent to them, 27
per cent (­ 3 per cent) were not certain about it, and 30 per cent (­ 5 per
cent) had no opinion on the subject. According to the studied group,
pregnant women are the least exposed to tobacco smoke - 60 per cent
(¯ 18 per cent) of the interviewed people did not smoke in their presence.
Fifty-one per cent (¯ 8 per cent) did not smoke in the presence of children,
28 per cent (¯ 13 per cent) did not smoke in the presence of nonsmokers. Eighty-seven per cent (? 5 per cent) of the respondents thought
that anti-nicotine campaigns ought to be organized in the future, and
only 3 per cent (¯ 6 per cent) held the opposite view. According to 20 per
cent (¯ 19 per cent) of the interviewed individuals, many people had an
opportunity to give up smoking under effect of the anti-nicotine campaign.
(*) wyniki ankiety przeprowadzonej w listopadzie 2006 r
Wnioski. 1. Zamierzone zadania, wynikaj¹ce z celów programu, zosta³y
trafnie dobrane. 2. Grupa odbiorców, któr¹ stanowi³o spo³eczeñstwo
regionu tarnowskiego oraz m³odzie¿ placówek oœwiatowych nale¿¹cych
do Ma³opolskiej Sieci Szkó³ Promuj¹cych Zdrowie pozytywnie oceni³a
ca³e przedsiêwziêcie.
S³owa kluczowe: kampania antynikotynowa, palenie tytoniu, promocja
zdrowia
(*) results of the survey carried out in November, 2006
Conclusion. 1. The intended tasks, reflecting aims of the programme,
were appropriately selected. 2. The group of beneficiaries, consisting of
community in the Tarnów region and the youth of education institutions,
members of Ma³opolska Network of Health Promoting Schools, positively
evaluated the entire undertaking.
Key words: anti-nicotine campaign, tobacco smoking, promotion of
health
© Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (supl.3)
www.phie.pl
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Aneta Grochowska
Ma³opolskie Centrum Zdrowia Publicznego w Krakowie Oœrodek w Tarnowie
ul. Boya-¯eleñskiego 4a, 33-100 Tarnów
tel. 014 612 013 e-mail: [email protected]
108
Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3)
Wstêp
Materia³ i metodyka
Œwiatowy Dzieñ bez Tytoniu obchodzony ka¿dego roku 31 maja to czêœæ programu Europy wolnej
od dymu tytoniowego przyjêtego na Konferencji Œwiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) w Madrycie
w 1988 roku [1]. W tym dniu WHO stara siê zwróciæ uwagê opinii publicznej na kwestiê zdrowotnych,
spo³ecznych i ekonomicznych skutków palenia tytoniu, koncentruj¹c siê za ka¿dym razem na wybranym
aspekcie tego z³o¿onego problemu.
W roku 2007 w Polsce Dzieñ ten obchodzony
by³ pod has³em „¯yjmy w œwiecie wolnym od dymu
tytoniowego”. Zwraca³ on uwagê na fakt, ¿e palenie
papierosów, czynne i bierne prowadzi do uszkodzenia zdrowia.
Badania nie pozostawiaj¹ ¿adnych w¹tpliwoœci,
¿e wymuszone bierne palenie (inhalacja dymu tytoniowego) zagra¿a zdrowiu i ¿yciu wywo³uj¹c nowotwory, choroby uk³adu oddechowego i uk³adu kr¹¿enia zarówno u dzieci jak i doros³ych. Nie istnieje bezpieczny poziom wdychania dymu tytoniowego [2].
Jedynym skutecznym rozwi¹zaniem jest przebywanie w otoczeniu ca³kowicie wolnym od dymu tytoniowego. Ani wentylacja ani filtrowanie pomieszczeñ,
ani obie te metody stosowane razem nie redukuj¹ zanieczyszczenia dymem tytoniowym do poziomu uwa¿anego za dopuszczalny.
Okazj¹ do podjêcia spo³ecznej akcji edukacyjnej
informuj¹cej o nastêpstwach u¿ywania tytoniu i zachêcaj¹cej do wyboru zdrowego wolnego od dymu
tytoniowego stylu ¿ycia by³ w³aœnie 31 maja.
Zaprzestanie palenia nie jest rzecz¹ ³atw¹. Mimo
to, ponad 70% palaczy w Polsce deklaruje chêæ zerwania ze swoim na³ogiem, a 76% spo³eczeñstwa
(w tym tak¿e osoby pal¹ce) opowiada siê za ograniczeniem palenia w miejscach publicznych [3]. Wiedza na temat skutków palenia papierosów jest coraz
g³êbsza i bardziej powszechna, roœnie te¿ liczba osób
i organizacji przygotowanych do pomocy w rzucaniu
palenia. Prowadzone w skali populacji edukacyjne
akcje promuj¹ce zdrowie, znakomicie u³atwiaj¹ im
pracê.
Ma³opolskie Centrum Zdrowia Publicznego nieprzerwanie od 1999 r. prowadzi kampanie zdrowotne. Ostatnia kampania mia³a miejsce w dniach
29 maja - 12 czerwca 2007 r., na terenie miasta Tarnowa i oœciennych powiatów, i odbywa³a siê pod has³em: „Zamieñ palenie na aktywnoœæ fizyczn¹ i zdrowe ¿ywienie – VII edycja”.
W trakcie trwania kampanii antynikotynowej,
w maju i czerwcu 2007 roku, przeprowadzono badanie ankietowe wœród 256 osób (138 kobiet i 120 mê¿czyzn), losowo dobranej populacji miasta Tarnowa.
Badania przeprowadzili s³uchacze Zespo³u Szkó³
Medycznych w Tarnowie oraz personel placówek
medycznych zaanga¿owanych w jej przebieg. Takie
same badania przeprowadzone zosta³y w listopadzie
2006 r., podczas trwania kampanii Rzuæ Palenie Razem z Nami. Badania przeprowadzone by³y za pomoc¹ kwestionariusza ankiety udostêpnionego
z Centrum Onkologii w Warszawie, zmodyfikowanego do potrzeb kampanii prowadzonej przez Ma³opolskie Centrum Zdrowia Publicznego. Ankieta sk³ada³a siê z 27 pytañ zamkniêtych.
Cel pracy
Wyniki anonimowej ankiety, wskazuj¹, ¿e w rezultacie prowadzonych dzia³añ 21% osób porzuci³o
palenie w porównaniu do ankiety przeprowadzonej
w listopadzie 2006 r (*) (ryc. 3).
Zbadanie wp³ywu kampanii na problem nikotynizmu w Tarnowie.
Wyniki
W trakcie trwania kampanii antynikotynowej odbywaj¹cej siê w maju i czerwcu 2007 roku przeprowadzono badanie ankietowe na grupie 256 osób.
W gronie tym by³o 138 kobiet i 120 mê¿czyzn.
Wiek respondentów by³ zró¿nicowany, co prezentuje rycina 1.
%
(
!
!"
"#
!
Ryc. 1. Wiek ankietowanych/Age of the respondents
Wœród ankietowanych najliczniejsz¹ grupê stanowi³y osoby z wykszta³ceniem œrednim (23%). Osoby
z wykszta³ceniem niepe³nym œrednim stanowi³y 18%,
z wykszta³ceniem podstawowym 16%, z wykszta³ceniem niepe³nym wy¿szym stanowi³y 15%, a z wy¿szym
11%, z wykszta³ceniem zasadniczym zawodowym stanowi³y 10%, z pomaturalnym 7% (ryc. 2).
!
\[P_`Mc[cQ
"
fM_MPZU OfQfMc[P[cQ
ZU Q\Q ZQ ^QPZUQ
^QPZUQ
\[YM`a^MX ZQ
#
$
ZU Q\Q ZQce _fQ
ce _fQ
Ryc. 2. Wykszta³cenie ankietowanych/Education of respondents
Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3)
109
!
"
\[^faOU \MXQZUQ
ZUQ\[^faOU
\MXQZUM
ZUQ\MXU c`eY
OfM_UQ
Ryc. 3. Wp³yw kampanii na porzucenie lub ograniczenie palenia w ci¹gu
ostatnich trzech miesiêcy w roku 2007/Effect of the campaign on
quitting smoking or reduction of smoking in the last three months of
2007
Znaczna wiêkszoœæ ankietowanych – 83% (¯
12%) s³ysza³a lub czyta³a o organizowanych kampaniach zdrowotnych. Dla 60% (¯ 8%) ankietowanych
wiedza na temat kampanii zdrowotnych pochodzi³a
g³ównie z mediów. ród³ami informacji dla respondentów by³a regionalna telewizja, radio, prasa oraz
internet.
43% (¯ 8%*) badanych uwa¿a³o, ¿e przekazywane informacje o nastêpstwach palenia mog¹ ich
dotyczyæ, 27% (­ 3%) nie by³a o tym przekonana,
a 30% (­ 5%) nie mia³o zdania na ten temat (ryc. 4).
!
!
!
!
!
$
#
"
!
#
%
! "
`MW
ZUQ
c[NQOZ[ OUZUQ\MXÏOeOT
c[NQOZ[ OUPfUQOU
c[NQOZ[ OUW[NUQ`cOUÏ
#
e
Ryc. 5. Palenie w obecnoœci osób niepal¹cych, dzieci, kobiet w ci¹¿y
/Smoking in presence of non-smoking individuals, children, pregnant
women
"
!
!
"
fPQOeP[cMZUQ
`MW
$
^MOfQVZUQ
`^aPZ[
\[cUQPfUQÑ
Ryc. 6. Opinia na temat s³usznoœci organizowania kampanii antynikotynowych w przysz³oœci/Opinion on the sense of organizing anti-smoking
campaigns in the future
"
P[`eOfÏYZUQ
ZUQP[`eOfÏYZUQ
`^aPZ[\[cUQPfUQÑ
Ryc. 4. Opinia na temat skutków palenia tytoniu pokazanych w spotach/
Opinion on effects of smoking, demonstrated in illustrations
!
!!
Zdaniem ankietowanych najmniej nara¿one na
dym tytoniowy s¹ kobiety ciê¿arne – w ich obecnoœci
nie pali³o 60% (¯ 18%) ankietowanych. W obecnoœci dzieci nie pali³o 51% (¯ 8%), w obecnoœci osób
niepal¹cych nie pali³o 28% (¯ 13%) (ryc. 5).
52% (¯ 4%) ankietowanych jest nara¿onych na
dym tytoniowy w swoim domu.
87% (­ 5%) respondentów uwa¿a³o, ¿e kampanie antytytoniowe powinny byæ organizowane w przysz³oœci, a tylko 3% (¯ 6%) by³o przeciwnego zdania
(ryc. 6).
Wed³ug 20% (¯ 19%) ankietowanych, pod wp³ywem kampanii antynikotynowych wielu ludzi ma
szansê porzuciæ palenie (ryc. 7).
!
`MWcUQXQ[_½N `MWMXQ
ZUQc\ eZUQ`[ N^MWfPMZUM
^faOU\MXQZUQ ZUQcUQXQ[_½N ZM^faOQZUQ
^faOU\MXQZUQ
\MXQZUM
Ryc.7. Wp³yw kampanii na zerwanie z na³ogiem palenia /Effect of the
campaign on quitting smoking
(*) wyniki ankiety przeprowadzonej w listopadzie 2006 r/Results of
questionnaire studies in November, 2006
110
Dyskusja
Od 20 lat prof. Witold Zatoñski prowadzi edukacjê zdrowotn¹ Polaków. Przekonuje, ¿e droga do zdrowia prowadzi przez odrzucenie palenia tytoniu. Jest
najbardziej znanym przeciwnikiem palenia tytoniu
w Polsce. W wyniku prowadzonych kampanii antynikotynowych w latach 1992-2006 ponad 2,5 mln
Polaków rzuci³o palenie tytoniu i stworzy³o sobie
szansê na przed³u¿enie zdrowego ¿ycia o wiele dodatkowych lat[4]. Prowadzone badania dotycz¹ce
wp³ywu kampanii zdrowotnych na postawy wobec
palenia tytoniu w Polsce dowodz¹, i¿ prowadzone na
szerok¹ skalê dzia³ania antynikotynowe przynosz¹
wymierne skutki, spotykaj¹ siê z pozytywnym odbiorem spo³ecznym – s³ysza³a o nich znaczna czeœæ spo³eczeñstwa Polski. Pod wp³ywem prowadzonych dzia³añ osoby pal¹ce próbowa³y ograniczyæ a tak¿e porzuciæ palenie [5 ]. Skutecznoœæ tej formy prowadzonych dzia³añ potwierdzaj¹ tak¿e badania przeprowadzone w Tarnowie i regionie tarnowskim. 21% ankietowanych porzuci³o palenie, a 20% z³o¿y³o deklaracjê o zerwaniu z na³ogiem w najbli¿szej przysz³o-
Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3)
œci. Dane te utwierdzaj¹ organizatorów kampanii
w przekonaniu o s³usznoœci kontynuowania programu w przysz³oœci, bior¹c pod uwagê jego ewaluacjê.
Wnioski
1. Kampania ukierunkowana na systematyczne
ograniczanie konsumpcji tytoniu i podobnie jak
poprzednie edycje dzia³añ cieszy³y siê du¿ym zainteresowaniem spo³eczeñstwa
5. Zamierzone zadania, wynikaj¹ce z celów programu, zosta³y trafnie dobrane.
6. Grupa odbiorców, któr¹ stanowi³o spo³eczeñstwo Tarnowa i regionu tarnowskiego oraz m³odzie¿ placówek oœwiatowych nale¿¹cych do Ma³opolskiej Sieci Szkó³ Promuj¹cych Zdrowie pozytywnie oceni³a ca³e przedsiêwziêcie.
7. W edukacji spo³eczeñstwa du¿¹ rolê pe³ni¹ lokalne media (prasa, radio, telewizja, portale internetowe), dziêki którym znaczna czeœæ spo³eczeñstwa mo¿e siê dowiedzieæ o skutkach palenia papierosów.
Piœmiennictwo / References
1. Zatoñski W. Rzuæ palenie razem z nami. Centrum Onkologii-Instutyt, Warszawa 2003.
2. Florek E. Analiza naukowych dowodów wp³ywu wymuszonego „biernego palenia” na zdrowie. Centrum Onkologii-Instutyt, Warszawa 2000.
3. Tytoñ a ubóstwo - materia³y pokonferencyjne, Centrum
Onkologii - Instytut, Warszawa, 2004.
4. Zatoñski W. Jak rzuciæ palenie. Centrum Onkologii-Instutyt, Warszawa 2001.
5. Zatoñski W. Droga do zdrowia. Fundacja „Promocja zdrowia”, Warszawa 2003.