Wytyczne do sporządzenia Studium Wykonalności dla Działania 5.2
Transkrypt
Wytyczne do sporządzenia Studium Wykonalności dla Działania 5.2
Wytyczne do sporządzenia Studium Wykonalności Działanie 5.2 „Rozwój infrastruktury edukacyjnej w tym kształcenia ustawicznego” oraz Działanie 5.4 „Wzmocnienie pozostałej infrastruktury społecznej” Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 Poznań, maj 2008 r. Spis treści: I. Wnioski ze Studium Wykonalności II. Charakterystyka projektu III. Opis bieżącej sytuacji Beneficjenta oraz analiza otoczenia projektu IV. Logika interwencji V. Analiza instytucjonalna i prawna inwestycji VI. Analiza techniczna / technologiczna VII. Analiza specyficzna dla sektora VIII. Analiza finansowa i ekonomiczna IX. Analiza oddziaływania na środowisko X. Zgodność z politykami i prawem wspólnotowym XI. Promocja i informacja XII. Załączniki do Studium Wykonalności XIII. Oświadczenie Wnioskodawcy 2 Dla każdego projektu inwestycyjnego Wnioskodawca ubiegający się o dofinansowanie z funduszy Unii Europejskiej powinien przedstawić Studium Wykonalności, umożliwiające dokonanie oceny projektu. Niniejsze wytyczne są skierowane do wszystkich podmiotów ubiegających się o wsparcie w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007- 2013 w ramach Działania 5.2 „Rozwój infrastruktury edukacyjnej w tym kształcenia ustawicznego” oraz Działania 5.4 „Wzmocnienie pozostałej infrastruktury społecznej”. Przygotowując Studium Wykonalności należy mieć na uwadze następujące zasady: 1. Dane przedstawione w Studium Wykonalności muszą być zgodne z danymi zawartymi we wniosku o dofinansowanie. 2. Studium musi być aktualne na dzień składania wniosku. 3. Studium Wykonalności musi być zgodne z: • Wielkopolskim Regionalnym Programem Operacyjnym na lata 2007-2013, • Szczegółowym opisem priorytetów Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013; • Wytycznymi Instytucji Zarządzającej Wielkopolskim Regionalnym Programem Operacyjnym na lata 2007-2013 w sprawie kwalifikowalności kosztów w ramach Priorytetu I – działanie 1.7 oraz Priorytetów II-VI, • Przewodnikiem – Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych (Fundusz Strukturalny EFRR, Fundusz Spójności i ISPA), Komisja Europejska, • Wytycznymi dotyczącymi metodologii przeprowadzania analizy kosztów i korzyści. Nowy okres programowania 2007-2013. Dokument roboczy nr 4, Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, 08/2006, • Wytycznymi w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód, opracowanymi przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. 4. Analizę należy przeprowadzać w odniesieniu do istniejącego stanu, a nie stanu „0”, czyli metodą przyrostu. Przedstawić należy wariant bezinwestycyjny, wariant uwzględniający realizację wnioskowanego projektu w połączeniu ze stanem obecnym oraz projekt jako ujęcie różnicowe (wnioskowany projekt = wariant inwestycyjny – wariant bezinwestycyjny). W przypadku gdy stan istniejący jest tożsamy ze stanem zerowym lub istnieje możliwość jednoznacznego oddzielenia przepływów finansowych z inwestycji od ogólnych przepływów Beneficjenta, analiza może być prowadzona z punktu widzenia projektu (szczegóły w dalszej części) 5. Należy wskazać wszystkie źródła pozyskania danych (zarówno liczbowych, jak i nieliczbowych) oraz okres, którego dotyczą. Dane muszą być wiarygodne i realne. Dane statystyczne powinny być nie starsze niż 2 lata, natomiast źródła danych finansowych (np. kosztorysy) nie mogą być starsze niż 1 rok. Jeśli w momencie składania Wniosku o dofinansowanie projekt jest w trakcie realizacji (zakończony) – zostały zlecone działania planowane do ujęcia w kosztach projektu – do analizy muszą zostać przyjęte wartości rzeczywiste wynikające z zaakceptowanych warunków/podpisanych umów. Wszyscy beneficjenci zobowiązani są do sporządzenia studiów wykonalności w formie tabelarycznej, zgodnie z przedstawionym schematem. Sporządzając Studium Wykonalności należy stosować czcionkę Arial, rozmiar 10, z pojedynczymi odstępami pomiędzy wierszami. 3 I. Wnioski ze Studium Wykonalności Krótkie wprowadzenie do projektu, które jest jednocześnie streszczeniem całego opracowania i przedstawieniem wniosków z przeprowadzanych w całym studium analiz. Wstęp jest więc elementem wynikowym, którego sporządzanie należy rozpocząć po przygotowaniu całego Studium Wykonalności. Obligatoryjne jest wypełnienie poniższej tabeli: Wyszczególnienie 1. 8. Nazwa Programu Operacyjnego Numer i nazwa Priorytetu w ramach Programu Operacyjnego Numer i nazwa Działania w ramach Priorytetu Programu Operacyjnego Numer Schematu w ramach Działania (jeśli dotyczy) Nazwa Wnioskodawcy Tytuł projektu Daty rozpoczęcia i zakończenia (finansowego i rzeczowego) realizacji projektu Krótki opis przedmiotu projektu oraz jego odbiorców. 9. Cele projektu 2. 3. 4. 5. 6. 7. 10. Skwantyfikowane wskaźniki rezultatu i produktu 11. Całkowity koszt projektu z podziałem na koszty kwalifikowalne i niekwalifikowalne Okres odniesienia (referencyjny) stosowany w analizie finansowej (w latach) Finansowa stopa dyskontowa (w %) Łączny koszt inwestycji (PLN) Wartość rezydualna – liczona metodą księgową (PLN) Luka w finansowaniu (w %) Rzeczywisty poziom dofinansowania (w %) Kwota rzeczywistego poziomu dofinansowania (PLN) Wnioski z analizy finansowej i ekonomicznej (łącznie z podaniem podstawowych wskaźników) 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 4 II. Charakterystyka projektu Pełna nazwa Wnioskodawcy (lidera projektu) Adres Wnioskodawcy Numer telefonu Numer faksu Adres e-mail Adres do korespondencji Numer NIP Numer REGON Status prawny Dane osoby wyznaczonej do kontaktu Krótka charakterystyka działalności Wnioskodawcy (w przypadku partnerstwa projektowego wszystkich zaangażowanych podmiotów) Doświadczenie Beneficjenta we wdrażaniu projektów współfinansowanych ze środków europejskich Należy podać w skrócie m.in.: program w ramach którego realizowane było/jest zadanie, tytuł projektu, wartość, podmioty zaangażowane, stan realizacji inwestycji (czy projekt jest przed podpisaniem umowy finansowej, w trakcie realizacji, zakończony. W przypadku, gdy projekt zakończono, to czy osiągnięto zakładane cele, rozliczono dotację). Dane osób do kontaktu (należy wskazać osobę/osoby, które będą mogły wyjaśnić wątpliwości powstałe w wyniku oceny Studium Wykonalności) Osoba 1 Osoba 2 1. Imię i nazwisko 2. Adres 3. Nazwa pracodawcy 4. Zajmowane stanowisko 5. Numer telefonu / faksu 6. Adres e-mail Dane autora sporządzającego Studium Wykonalności (jeśli niniejszy dokument został przygotowany samodzielnie, to tabelę należy pozostawić nie wypełnioną. Jeśli natomiast korzystano z pomocy innej osoby (innych osób) lub firmy, należy podać jej (ich) dane): 1. Nazwisko i imię autora 2. Nazwa firmy 3. Adres 4. Numer telefonu kontaktowego, faksu Adres e-mail Tytuł projektu Główny obszar priorytetowy Działanie, w które wpisuje się projekt Tytuł powinien być zwięzły, praktyczny, oddawać charakter projektu oraz określać lokalizację projektu Należy podać numer Priorytetu WRPO, w ramach którego składany jest projekt Należy podać numer działania WRPO, w ramach którego składany jest projekt 5 Opis projektu Geneza projektu i opis przedmiotu projektu Określenie rodzaju projektu infrastrukturalnego Specyfikacja kupowanego sprzętu oraz program jego wykorzystania (dla projektów obejmujących zakupu sprzętu) Uzasadnienie zgodności projektu z celami Działania Uzasadnienie potrzeby realizacji projektu (odpowiedź na pytanie, dlaczego powinien być realizowany właśnie ten projekt) Podanie grup docelowych, do których kierowany jest projekt Lokalizacja przedsięwzięcia Zgodność ze strategiami Komplementarność III. Co będzie realizowane w ramach projektu (ogólnie, szczegółowy opis przedstawiony powinien być w rozdz. VI) Czy będzie to budowa, rozbudowa, modernizacja, itd. Rodzaj sprzętu, nazwa, ilość, sposób jego wykorzystania, itd. Proszę wskazać konkretne zapisy, cele. Uzasadnienie powinno udzielić odpowiedzi na zasadność realizacji wszystkich elementów projektu (elementy projektu niezgodne z celami priorytetu traktowane, będą jako koszty niekwalifikowalne) Należy podać: • nazwę województwa, powiatu, gminy i miejscowości, w której będzie realizowany projekt, • opis i krótką charakterystyka lokalizacji, • dodatkowe dane niezbędne do uzasadnienia interwencji EFRR w przedmiot Uwaga: Dane dotyczące obszaru, na którym zlokalizowany jest projekt należy pokazać w taki sposób, aby można było łatwo zauważyć i zrozumieć problemy, które realizacja projektu ma rozwiązać. Należy zwrócić szczególną uwagę, aby opis ten odpowiadał tematyce projektu. Nie należy przepisywać danych statystycznych, które nie są bezpośrednio związane z projektem (podrozdział ten nie może być prezentacją wszystkich danych – powinien odnosić się wyłącznie do najważniejszych z nich). Zawsze, kiedy jest to możliwe, należy powoływać się na wiarygodne źródła informacji, takie jak lokalne statystyki, statystyki krajowe, inne opracowania strategiczne – np. strategia rozwoju gminy, województwa, Ponadto bardzo istotną częścią podrozdziału jest określenie wraz z uzasadnieniem obszaru oddziaływania projektu (ogólnopolski, regionalny/lokalny). Projekt powinien być zgodny z takimi dokumentami jak np. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020. Punkt ten przedstawia makroekonomiczny kontekst projektu. Nawiązuje do dokumentów źródłowych/strategicznych związanych z planowanym projektem. Wszystkie dokumenty źródłowe powinny być dokładnie zidentyfikowane. Proszę się odnieść do konkretnych celów danych strategii i przedstawić ich powiązanie z realizowanym projektem. Komplementarność oznacza powiązanie projektu z innymi przedsięwzięciami. Komplementarność dotyczy powiązań z projektami, które w jakikolwiek sposób są powiązane z proponowanym do realizacji zadaniem lub mogą mieć jakikolwiek wpływ na jego realizację. Dodatkowo oznacza to także sytuację, gdy potencjalny projekt zgłaszany do realizacji stanowi element szerszego przedsięwzięcia. Opis bieżącej sytuacji Beneficjenta oraz analiza otoczenia projektu Opis dotychczasowej działalności Beneficjenta Struktura zatrudnienia w danej jednostce (nauczyciele, wychowawcy, opiekunowie, (liczba etatów / liczba pracowników - w podziale na merytorycznych, technicznych, nauczycieli, opiekunów itd. (w zależności od charakteru 6 pozostali pracownicy, itd) placówki). Charakterystyka obiektu W punkcie tym powinno znaleźć się określenie aktualnego stanu budynków, budowli i innych przedmiotów obiektów budowlanych projektu. Należy podać cechy fizyczne terenu i obiektów, w tym między innymi: powierzchnię terenu zabudowanego, liczbę i powierzchnię budynków związanych z realizacją projektu: kubaturę budynków, pojemność obiektów, powierzchnię terenów niezabudowanych, działki. Należy również podać architektoniczne i konstrukcyjne parametry techniczne obiektu realizowanego w ramach projektu oraz przeprowadzić ocenę zdolności realizacji celów przez placówkę w kontekście zwiększenia liczby osób korzystających z infrastruktury. Należy podać techniczne cechy i układ budynków: parametry techniczne projektowanych sal; funkcjonalność dostosowania budynku do planowanego przeznaczenia, logika dostosowania budynku / sal do poszczególnych celów. Opis funkcjonalności rozwiązań technicznych, wyposażenia; przedstawienie sposobu zasilania budynku w media, wewnętrzne sieci, rodzaj paliw; wewnętrzne i zewnętrzne systemy komunikacyjne (parkingi, korytarze) rozwiązania komunikacji poziomej i pionowej, dostęp do miejsc parkingowych; znaczące techniczne elementy, takie jak skomplikowane i złożone rozwiązania konstrukcyjne i architektoniczne, specjalistyczne wyposażenie itd. Należy opisać komu i na jakich warunkach (odpłatnie lub nie) udostępnia się dany obiekt / pomieszczenie. Sposób wykorzystania obiektu będącego przedmiotem projektu Opis programu/oferty zajęć i imprez sportowych oraz rekreacyjnych, dostępnej na danym obszarze – zakres, ceny, ilość (np. liczba sekcji, liczba masowych imprez sportowych) i jakość, zasięg (międzynarodowy, krajowy, regionalny, powiatowy, gminny) Należy opisać zajęcia/sekcje oraz imprezy sportowe związane z obecną infrastrukturą (wraz z określeniem organizatora, zasięgu imprezy oraz opłat za uczestnictwo w imprezie). Obecna liczba użytkowników obiektu (Nie dotyczy nowych inwestycji) Charakterystyka otoczenia projektu Otoczenie społeczne Infrastruktura techniczna Otoczenie gospodarcze Potencjał obszaru Podstawowe dane demograficzne (struktura demograficzna) dotyczące obszaru wraz z prognozami (przede wszystkim należy zidentyfikować ewentualne problemy lub przewagi w aspekcie społecznym obszaru na tle regionu). Jest to bardzo ważny punkt i analiza powinna być przedstawiona rzetelnie wraz z podaniem źródła informacji. Przedstawione dane powinny pokazywać celowość realizacji projektu (np. liczba dzieci na danym obszarze, prognoza urodzeń ,itd.). Opis podstawowej infrastruktury technicznej w obszarze realizacji projektu. Opis charakteru, struktury i skali działalności gospodarczej w regionie/obszarze, identyfikacja ewentualnych szans i zagrożeń. Należy podać cechy obszaru, które świadczą o jego potencjale, specyfice, i które mogą być wykorzystane 7 Zidentyfikowane problemy IV. lub wzmocnione poprzez realizację inwestycji. Należy zawrzeć opis i analizę problemów, które dotykają Beneficjenta. Jak realizacja projektu wpłynie na ich rozwiązanie. Logika interwencji Zasady przedstawiania wskaźników muszą być zgodne z zasadami ujmowania wskaźników we wniosku o dofinansowanie. Cel/cele projektu Określanie celów projektu powinno polegać na przedstawieniu od jednego do kilku realnych i Cel/cele konkretnych celów. Cele projektu powinny zostać określone w oparciu o analizę potrzeb projektu danego środowiska gospodarczo – społecznego, z uwzględnieniem zjawisk najbardziej adekwatnych do skali oddziaływania projektu. Cele projektu powinny: - jasno wskazywać, jakie korzyści społeczno – ekonomiczne można osiągnąć dzięki wdrożeniu projektu, - być logicznie powiązane ze sobą, - uwzględniać skutki społeczno – ekonomiczne przedsięwzięcia, - być logicznie powiązane z celami Działania 5.2/5.4. Planowane efekty rzeczowe (produkty) uzyskane w wyniku realizacji projektu Źródło Jedn. Lp. Wskaźnik produktu Rok 0 r. r. danych miary Wskaźniki kluczowe 1. 2. 3. Wskaźniki uzupełniające 1. 2. 3. Planowane rezultaty realizacji projektu – bezpośredni wpływ na otoczenie Jedn. Lp. Wskaźnik rezultatu Źródło danych Rok 0 r. miary Wskaźniki kluczowe 1. 2. 3. Wskaźniki uzupełniające 1. 2. 3. r. suma r. r. Jednym z rezultatów wspólnych niemalże dla wszystkich inwestycji są powstające w ich efekcie (w sposób bezpośredni lub pośredni) miejsca pracy. W ramach niniejszego punktu Wnioskodawca powinien odnieść się do bezpośrednich miejsc pracy. Opis powinien zawierać liczbę i rodzaj (zakres stanowiska) powstających (stałych) miejsc pracy. To, czy dane miejsce pracy kwalifikowalne jest jako bezpośrednie czy pośrednie zależne jest od tego, kto ponosi koszty zatrudnienia. Jeśli jest to podmiot zarządzający produktem inwestycji, wówczas będzie to bezpośrednie miejsce pracy, w pozostałych przypadkach mówić można o pośrednich miejscach pracy. Ewentualny przyrost miejsc pracy, jako efekt pośredni realizacji inwestycji powinien być uwzględniony w ramach analizy ekonomicznej projektu. V. Analiza instytucjonalna i prawna inwestycji Analiza instytucjonalna ma na celu opis bezpośrednich i pośrednich Beneficjentów projektu oraz problemów ich dotykających, instytucji/osób zaangażowanych w realizację projektu, podział zadań i odpowiedzialności, opis innych organizacji zaangażowanych w realizację projektu lub na które realizacja 8 projektu będzie miała oddziaływanie, ewentualne powiązanie z innymi podmiotami, ewentualne rozwiązania dotyczące udostępniania wybudowanej infrastruktury podmiotom trzecim. Określenie, kto będzie pełnił funkcję zamawiającego oraz kto stanie się właścicielem inwestycji finansowanej ze środków EFRR po jej zakończeniu. Określenie sposobu wyboru inżyniera / menadżera projektu. Analiza prawna przedstawia kwestie prawne związane z realizacją projektu, tj. dotyczące własności gruntu/obiektów - gdzie będzie realizowany projekt, dostępność gruntów, a także mediów pod inwestycję. Określenie Beneficjentów końcowych projektu Instytucje zaangażowane w realizację projektu Oddziaływanie projektu Zdolność organizacyjna Prawna wykonalność inwestycji Należy zidentyfikować odbiorców projektu (Beneficjentów końcowych projektu). Ważne jest także określenie potrzeb odbiorców projektu. Należy przedstawić realne prognozy (gdy istnieją – potwierdzone wykonaniem konkretnych badań, dostępnymi danymi statystycznymi, itp.) określające przyszłe zainteresowanie produktami/usługami oferowanymi przez zrealizowany projekt, obejmujące zmiany jakościowe w zakresie realizowanej inwestycji. Szczegółowe prognozy zostaną przedstawione w analizie finansowej i ekonomicznej W przypadku partnerstwa w stosunku do Wnioskodawcy/, podmiotu eksploatującego i innych zaangażowanych w realizację projektu podmiotów, należy podać ich rolę, podział zadań i obowiązków, które będą realizować w ramach projektu, a także określić zakres ich odpowiedzialności (w tym organizacyjnej i finansowej). Dodatkowo w przypadku partnerstwa projektowego należy podać podstawę jego zawarcia i cel utworzenia. - ogólnopolski, - ponadregionalny, - regionalny, - lokalny. Wraz z uzasadnieniem skali oddziaływania Należy udowodnić zdolność organizacyjną (prawną, instytucjonalną) i finansową do wdrożenia projektu. Punkt ten powinien przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie: Czy Beneficjent posiada zdolność organizacyjną i finansową do wdrożenia projektu? Czy Wnioskodawca posiada stosowne struktury organizacyjne i zespół ludzki o kwalifikacjach zapewniających funkcjonowanie projektu w fazie zarówno realizacji, jak i w fazie operacyjnej projektu (również zakładany rozwój kadr). W przypadku fazy realizacji projektu należy wykazać czy Beneficjent planuje skorzystać z usługi inwestora zastępczego lub inżyniera kontraktu, czy też planuje realizację zadania inwestycyjnego za pomocą własnych kadr. W przypadku realizacji zadania za pomocą własnych struktur kadrowych należy opisać kompetencje osób, które będą czuwać nad prawidłową realizacją projektu. W przypadku braku w/w struktur należy uwzględnić informację dot. planów Beneficjenta w zakresie stworzenia odpowiedniego zespołu – skąd zostaną pozyskane osoby, jakie będą ich kwalifikacje i doświadczenie zawodowe w w/w zakresie, zakres obowiązków oraz planowana perspektywa czasowa utworzenia takiego zespołu. W przypadku planów przekazania zarządu produktami projektu na rzecz innej jednostki, analogicznie jak w przypadku Beneficjenta należy wykazać, iż jednostka ta posiada doświadczenie oraz odpowiedni zespół ludzki dla celów zarządzania projektem w fazie eksploatacji. Należy również wskazać, czy Beneficjent dysponuje programem wykorzystania obiektu/urządzenia, czy zaplanował sposób i zakres eksploatacji produktów projektu oraz użytkowników obiektu. W przypadku projektów inwestycyjnych Beneficjentem projektu jest instytucja, która będzie stroną kontraktu podpisanego z wykonawcą. W punkcie tym należy określić, kto będzie pełnił funkcję Pracodawcy, tj. Zamawiającego. Można również określić w jaki sposób wybrany będzie inżynier/menadżer projektu, tj. niezależny pośrednik pomiędzy pracodawcą, a kontraktorem – wykonawcą projektu. Inżynier projektu jest wybierany w drodze przetargu, więc na etapie przygotowania projektu, nie można określić kto będzie pełnił tę funkcję. Dodatkowo w Studium Wykonalności należy wskazać, kto stanie się właścicielem inwestycji finansowanej ze środków EFRR po jej zakończeniu. Należy opisać kwestie prawne związane z realizacją projektu, w tym stan formalno-prawny nieruchomości, gruntów, dokumenty warunkujące wykonanie inwestycji np. pozwolenia odpowiednich organów/instytucji, pozwolenia na budowę, itp. W punkcie tym można również podać informację na temat dostępności gruntu, a także mediów pod inwestycję. Ocena długoterminowej Długotrwałość finansowo - instytucjonalna projektu oznacza, iż projekt musi 9 trwałości finansowo – instytucjonalnej projektu VI. spełniać kryteria i normy obowiązujące w Unii Europejskiej. W podpunkcie należy opisać (wraz z załączeniem odpowiednich dokumentów uwierzytelniających opisany stan rzeczy): • kto będzie zarządzał projektem (w ciągu co najmniej 5 lat od chwili jego zakończenia), • kto odpowiedzialny będzie za utrzymanie i eksploatację inwestycji, • zakładany sposób finansowania Wnioskodawcy (Wnioskodawców w przypadku partnerstwa projektowego) przez okres 5 lat po zakończeniu, • sposób zarządzania i eksploatacji majątku, który powstanie dzięki realizacji projektu. Analiza techniczna/technologiczna Na wnioskodawcy spoczywa obowiązek wykazania, że wybrany przez niego wariant realizacji projektu reprezentuje najlepsze rozwiązanie spośród wszelkich możliwych alternatywnych rozwiązań. Analiza powinna obejmować następujące elementy: • Opis aktualnych rozwiązań technicznych oraz proponowanych zmian, które mają przynieść rezultaty zmierzające do osiągnięcia celów projektu. • Analizę kilku opcji (jeżeli to możliwe) realizacji projektu. • Określenie kosztów inwestycyjnych oraz kosztów eksploatacji w poszczególnych latach przyjętego okresu realizacji i eksploatacji, dla każdej rozpatrywanej opcji. Analiza techniczna i/lub technologiczna powinna wykazać, że zaproponowane rozwiązanie jest: • wykonalne pod względem technicznym i/lub technologicznym; • zgodne z najlepszą praktyką w danej dziedzinie; • optymalne pod względem zaspokojenia popytu ze strony użytkowników; • przedstawia optymalny stosunek jakości do ceny • jest zgodne z obowiązującymi normami prawnymi Analiza opcji technicznych Niezbędnym elementem Studium Wykonalności jest prezentacja alternatywnych wariantów realizacji inwestycji. Głównym celem identyfikowania alternatywnych rozwiązań jest zapewnienie możliwości dokonania wyboru najlepszego z dostępnych wariantów realizacji inwestycji. W tym celu niezbędne jest zidentyfikowanie możliwych, rozsądnych wariantów realizacji projektu, różniących się sposobem dojścia do osiągnięcia założonego celu głównego projektu między innymi poprzez zmianę zakresu projektu, zmianę działań, możliwe warianty układu strukturalnego lub rozplanowania infrastruktury, wykorzystania możliwych alternatywnych (w tym nowoczesnych) technologii, struktury zarządzania. Należy określić również, jakie byłyby efekty zaniechania inwestycji. Należy wziąć pod uwagę: • alternatywne rozwiązania technologiczne i lokalizacyjne inwestycji, • alternatywne rozwiązania organizacyjne prowadzenia inwestycji i jej eksploatacji, • wstępne szacunki kosztów dla rozważnych alternatywnych rozwiązań, Na wstępie należy podać zakres analizy. W wyniku identyfikacji wariantów alternatywnych zdefiniować należy Wariant wariant bezinwestycyjny („nie robić nic” i/lub „zaniechać realizacji inwestycji”), wariant „minimum” (podejmujemy działania minimalne, „prowizoryczne”, odpowiadające na potrzeby chwili), warianty inwestycyjne („zrobić coś”) – co najmniej dwa. Opis wariantu wraz z szacunkowymi kosztami 1 2 Uwaga: Cel wariantu inwestycyjnego jest tożsamy z celem projektu. Wariant bezinwestycyjny i minimum stanowią warianty bazowe, definiowane w celu porównania z nimi każdego ze zidentyfikowanych wariantów inwestycji (tzw. porównania „z inwestycją” i „bez inwestycji”). 10 Dodatkowo (gdy dotyczy) należy opisać i uzasadnić wykorzystanie w projekcie technik (technologii) multimedialnych i ICT (w zależności od typu projektu). Szczegółowy opis planowanej inwestycji wraz z opisem przyjętej koncepcji technicznej. Należy zawrzeć opis braków i potrzeb inwestycyjnych w odniesieniu do planowanego projektu oraz określić wszelkie potrzeby, co do dalszego jego rozwoju. W przypadku tworzenia nowych elementów infrastruktury należy określić dotychczasowy sposób zaspokajania danej usługi. Należy opisać wszelkie utrudnienia z tego wynikające, a także stopień jego zaspokojenia (lub jego brak) w zakresie analizowanych usług. W przypadku modernizacji istniejących elementów infrastruktury należy podać opis stan technicznego obiektu. Dodatkowo analiza techniczna / technologiczna może zostać poszerzona o opis rozwiązań, które są innowacyjne w dziedzinie, jaką realizuje przedmiotowy projekt. Wymiary projektowanej sali gimnastycznej/sali sportowej itd. W punkcie tym mieszczą się również pomieszczenia typu szatnia, natryski, zaplecze, itd. Opis wybranej technologii Zakres prac z wyszczególnieniem ich głównych cech charakterystycznych i elementów składowych. Wszędzie gdzie jest to możliwe należy wykorzystać wskaźniki określone ilościowo Minimalny projekt koncepcyjny oraz rysunki projektowe Poczynione założenia techniczne oraz cechy techniczne planu inwestycyjnego Twórcy / źródło planu inwestycyjnego Opisując optymalne rozwiązanie technologiczne należy skupić się na ogólnych technologiach Jako załącznik do SW Założenia techniczne dotyczące głównych elementów. Dla projektów dotyczących zakupu sprzętu: Proszę uzasadnić konieczność zakupu poszczególnych urządzeń o danych parametrach technicznych Nazwa urządzenia Ilość Wartość Uzasadnienie zakupu (szt.) (PLN) 1. 2. 3. Harmonogram realizacji projektu (w tym zamówienia publiczne) W Studium Wykonalności należy precyzyjnie opisać działania związane z przygotowaniem inwestycji do realizacji (np. etap poprzedzający rozpoczęcie robót budowlanych powinien zawierać najważniejsze fazy realizacji projektu z uwzględnieniem przygotowania dokumentacji projektowej oraz planowanego terminu przetargu i zawarcia umowy z wykonawcą). Proponuje się także ujęcie dodatkowych etapów, takich jak: rozpoczęcie robót budowlanych, oddanie inwestycji do użytkowania. Należy przewidzieć odrębny wpis w tabeli dla każdego kontraktu lub etapu, w stosownych przypadkach. Jeżeli wniosek dotyczy etapu projektu, należy wyraźnie wskazać w tabeli części projektu, w stosunku do których składany jest wniosek o pomoc. Harmonogram powinien zostać przedstawiony w ujęciu kwartalnym. Podejmowana czynność Termin wykonania Opis podejmowanych działań 1. Opracowanie Studium Wykonalności 2. Uregulowanie stanu prawnego terenu inwestycji - zakup działki gruntowej dla potrzeb realizacji 11 projektu 3. Przygotowanie przetargu na wykonanie projektów budowlanych oraz realizację obiektów 4. Ogłoszenie przetargu 5. Złożenie wniosku o dofinansowanie projektu 6. Zgłaszanie ofert w ramach przetargu / przetargów 7. Wyłonienie menadżera / inżyniera kontraktu 8. Wyłonienie wykonawcy / wykonawców projektów i robót budowlanych 9. Wykonanie projektu / projektów architektoniczno– budowlanych 10. Wydanie i uprawomocnienie się decyzji o pozwoleniu na budowę 11. Przyznanie środków na dofinansowanie projektu 12. Promocja projektu 13. Rozpoczęcie robót budowlanych 14. Zakończenie realizacji obiektu 15. Przygotowanie, przeprowadzenie przetargu i wyłonienie wykonawcy audytu zewnętrznego projektu 16. Audyt zewnętrzny realizacji projektu Plan finansowania Plan finansowania musi być spójny z harmonogramem realizacji projektu. UWAGA: przy określaniu kosztów kwalifikowalnych należy kierować się: Wytycznymi Instytucji Zarządzającej Wielkopolskim Regionalnym Programem Operacyjnym na lata 2007-2013 w sprawie kwalifikowalności kosztów w ramach Priorytetu I – działanie 1.7 oraz Priorytetów II-VI, Planowane wydatki w ramach projektu 200_ Lata realizacji 200_ 200_ 200_ Suma 200_ Koszty kwalifikowalne (poniżej należy wymienić poszczególne kategorie kosztów kwalifikowalnych z rozbiciem na kwoty netto i podatek VAT): 1. Kategoria kosztu a/ kwota netto: b/ podatek VAT (tylko kwalifikowalny) Jeśli VAT nie jest kwalifikowalny należy wpisać jego wartość w tabeli kosztów niekwalifikowalnych. 2. Kategoria kosztu a/ kwota netto: b/ podatek VAT 3. … Koszty kwalifikowalne razem Koszty niekwalifikowalne (poniżej należy wymienić poszczególne kategorie kosztów niekwalifikowalnych z rozbiciem na kwoty netto i podatek VAT): 12 1. Kategoria kosztu Kwota netto: Podatek VAT: 2. Kategoria kosztu Kwota netto: Podatek VAT: 3. … Koszty niekwalifikowalne razem Koszty kwalifikowalne cross-financing (jeśli dotyczy) 1. 2. Suma Źródła finansowania kosztów kwalifikowalnych projektu EFRR Wkład własny Beneficjenta Pozostałe (jakie?) Pozostałe (jakie?) ………… Razem VII. Kwota (zł) Procent całości % Analiza specyficzna dla sektora Sposób wykorzystania nowo powstałych / zmodernizowanych obiektów, sal dydaktycznych, bibliotek, laboratoriów, itd. / zakupionego sprzętu Ilość użytkowników projektu w wyniku realizacji inwestycji Obszar oddziaływania projektu Z wyszczególnieniem okresów przed i po realizacji inwestycji Jaki zasięg oddziaływania ma placówka. Kto z niej korzysta, czy również obcokrajowcy, w jakim procencie, itd. W punkcie tym należy przedstawić oparte na wiarygodnych źródłach, statystykach dane liczbowe dotyczące liczby osób korzystających z konkretnej placówki w podziale odpowiadającym specyfice Beneficjenta. Tabele zamieszczone poniżej należy zmodyfikować samodzielnie stosując adekwatne podziały. Okres objęty prezentacją powinien odnosić się do 10 lat wstecz oraz obejmować realne prognozy na kolejne dziesięć lat prowadzonej działalności. Za każdym razem należy odwoływać się źródła pozyskiwanych informacji. Przykładowe tabele znajdują się poniżej. W przypadku kiedy beneficjent działa krócej niż 10 lat przedstawia dane tylko za okres działalności. Dane historyczne oraz realne prognozy liczby osób / korzystających z wybudowanej infrastruktury / zakupionego sprzętu w przyszłości Dane historyczne – 10 lat wstecz Rok n (bieżący) Rok n-1 Rok n-2 Rok n-3 Rok n-4 Rok n-5 Rok Rok Rok Rok Rok … 1. Liczba osób korzystających z dotychczasowej infrastruktury 1) Zajęcia szkolne 2) Zajęcia sportowe 3) Inne 4) itd Dane prognozowane – min 10 lat prognozy Rok n Rok Rok … 13 (bieżący) n+1 N+2 N+3 N+4 N+5 2. Prognozowana liczba osób korzystających z nowopowstałej infrastruktury 1) Zajęcia szkolne 2) Zajęcia sportowe 3) Inne 4) Itd. VIII. Analiza finansowa i ekonomiczna Analiza finansowa i ekonomiczna stanowi najważniejszą i najobszerniejszą część przygotowywanego Studium Wykonalności. Wszelkie tabele studium należy załączyć w wersji papierowej oraz w wersji elektronicznej w formacie MS Excel. Część tabel jest dostępna w wersji elektronicznej jako załącznik do wytycznych (w tym przypadku należy stosować tylko i wyłącznie podane przez nas schematy). Tabele, których forma sporządzania nie jest narzucona należy wykonać według własnych preferencji. W zależności od charakteru projektu, generowanych przychodów, dochodów, itd. analiza wyglądać będzie inaczej. Generalnie analiza finansowa ma za zadanie pokazać inwestycję głównie pod kątem: • opłacalności projektu z punktu widzenia inwestora, • trwałości finansowej projektu, • zabezpieczenia wkładu własnego, • wymagań w zakresie finansowania zewnętrznego (w tym wyliczenie luki), Aby poprawnie przeprowadzić analizę niezbędne jest przygotowanie: • planu nakładów inwestycyjnych (w tym odtworzeniowych) • przychodów i kosztów operacyjnych, • zapotrzebowania na kapitał obrotowy, • źródeł finansowania, w tym określenie poziomu dofinansowania projektu, • wskaźników efektywności finansowej, • badania trwałości finansowej projektu. Pełną analizę finansową przeprowadza się dla projektów generujących jakiekolwiek przychody (nawet w przypadku kiedy przychody nie pokrywają kosztów, a więc dochód może nie wystąpić). Dla projektów nie generujących przychodów przeprowadzamy analizę uproszczoną (bez obliczania NPV i IRR. W takim przypadku zaprezentowane dane będą się ograniczać do: kosztów operacyjnych projektu, planu nakładów inwestycyjnych i odtworzeniowych, źródeł finansowania z określeniem poziomu finansowania oraz weryfikacji trwałości finansowej projektu) Analiza ekonomiczna natomiast w zależności od wartości projektu (szczegóły w dalszej części) będzie wykonana w formie analizy wielokryterialnej lub analizy kosztów i korzyści. Ważnym uzupełnieniem tej części studium jest analiza wrażliwości i ryzyka. Aby obliczenia w analizie ekonomicznej i finansowej były miarodajne, należy rozpocząć od przyjęcia założeń, które z jednej strony są wypełnieniem przyjętych na poziomie wspólnotowym oraz krajowym wymogów, z drugiej natomiast dostosowaniem ich do realiów projektowych. Przyjęcie jednolitych założeń jest kluczowe dla zapewnienia porównywalności projektów. WAŻNE! Odpowiednie dane, obliczenia, tabele itd. (wymagane elementy wyszczególnione są w załączniku arkuszu kalkulacyjnym) należy sporządzić zarówno w wersji papierowej (jako załącznik), jak i elektronicznej. Przesłanie danych w innej formie niż narzucona przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego może skutkować odrzuceniem wniosku. 1. Wyjaśnienie wybranych pojęć z zakresu analizy ekonomicznej i finansowej Analiza kosztów i korzyści (Cost-Benefit Analysis ): jest schematem analitycznym, którym posłużyć się można w ramach dowolnej usystematyzowanej, ilościowej oceny wstępnej projektu prywatnego lub publicznego do ustalenia tego, czy lub w jakiej mierze dany projekt zasługuje na realizację z publicznego lub społecznego punktu widzenia. Analiza ta różni się od zwykłej oceny finansowej tym, że uwzględnia wszystkie korzyści i koszty, niezależnie od tego, kto je ponosi. Wyniki analizy kosztów i korzyści można wyrazić na wiele sposobów, w tym w postaci ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu, ekonomicznej zaktualizowanej wartości netto i wskaźnika Korzyści/Koszty. Analiza kosztów i korzyści jest podstawowym sposobem przeprowadzania analizy ekonomicznej. Analiza ryzyka – badanie prawdopodobieństwa tego, że projekt wygeneruje określone wyniki, jak również ustalanie najbardziej prawdopodobnego przedziału odchyleń tych wyników od wartości reprezentującej najbardziej dokładny ich szacunek. 14 Analiza wrażliwości – technika analityczna umożliwiająca systematyczne badanie tego, co dzieje się z wynikami projektu w sytuacji, kiedy zdarzenia odbiegają od ich wartości szacunkowych ustalonych na etapie planowania i polega na określeniu wpływu zmiany pojedynczych zmiennych krytycznych o określoną procentowo wartość, na wartość finansowych i ekonomicznych wskaźników efektywności. Zmianie poddawana być powinna tylko jedna zmienna, podczas gdy inne parametry pozostają niezmienne. Ceny bieżące: zwane inaczej nominalnymi, są cenami występującymi faktycznie w danym czasie. Ceny takie uwzględniają efekt ogólnej inflacji i należy je odróżniać od cen stałych. Ceny kalkulacyjne: alternatywny koszt dóbr, który zazwyczaj różni się od aktualnych cen rynkowych i od wysokości regulowanych taryf. Użycie cen kalkulacyjnych we wstępnej ocenie projektu pozwala ująć w bardziej adekwatny sposób rzeczywiste koszty nakładów i rzeczywiste korzyści dla społeczeństwa Ceny rynkowe: ceny po których określone dobra lub usługi wymieniane są na inne dobra/usługi lub na pieniądze. Ceny stałe: (ceny realne) ceny roku bazowego, stosowanie których pozwala wyeliminować wpływ inflacji na dane ekonomiczne. Mogą to być ceny rynkowe lub ceny kalkulacyjne. Należy odróżniać je od cen bieżących. Dyskontowanie: proces dostosowywania przyszłej wartości wpływu lub wydatku do ich bieżącej wartości przy użyciu stopy dyskontowej, tzn. na drodze przemnożenia przyszłej wartości przez współczynnik dyskontowy, który maleje wraz z upływem czasu. Efekty zewnętrzne: w analizie projektów efekt zewnętrzny jest to rezultat projektu odczuwany przez jego otoczenie i stąd nie uwzględniony w ocenie projektu z punktu widzenia inwestora. Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub negatywne. Faza inwestycyjna (faza realizacji projektu) - obejmuje szeroki zakres działań konsultingowych i inżynieryjnych. Podstawowe etapy tej fazy to: stworzenie prawnej, finansowej i organizacyjnej bazy dla realizacji projektu, projektowanie techniczne, nabycie nieruchomości, prace budowlane i instalacyjne, zakupy majątkowe itp., wdrożenie projektu. Kapitał obrotowy netto: różnica pomiędzy bieżącymi aktywami i bieżącymi pasywami. Koszty operacyjne: całość kosztów poniesionych w związku z eksploatacją i utrzymaniem inwestycji przedstawione w układzie rodzajowym i podziale na zmienne i stałe. Nakłady inwestycyjne definiuje się jako sumę wartości majątku trwałego wytworzonego, nabytego w ramach projektu. Nakłady odtworzeniowe – nakłady inwestycyjne ponoszone w okresie eksploatacji projektu (po zakończeniu jego realizacji), przeznaczone na odtworzenie lub ulepszenie pewnych elementów projektu i powiększające wartość tych elementów majątku powstałego w wyniku realizacji projektu, których dotyczą Płatności transferowe: przepływy pieniężne, które nie stanowią kosztów ani korzyści ekonomicznych, ponieważ wiążą się jedynie z przekazaniem kontroli nad pewnymi zasobami pomiędzy grupami społecznymi. Projekt generujący dochód: w myśl art. 55 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 są to wszelkie operacje obejmujące inwestycję w infrastrukturę, korzystanie z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio przez korzystających oraz wszelkie operacje pociągające za sobą sprzedaż gruntu lub budynków lub dzierżawę gruntu lub najem budynków, lub wszelkie inne odpłatne świadczenie usług. Przychody operacyjne: oczekiwane, należne jednostce kwoty za sprzedane produkty, towary, materiały i inne rzeczowe oraz finansowe składniki zasobów majątkowych. Przychód netto (dochód): w rozumieniu rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 jest to wartość bieżąca operacyjnych przepływów pieniężnych netto (różnica między zdyskontowanymi oczekiwanymi wpływami oraz oczekiwanymi zdyskontowanymi monetarnymi kosztami operacyjnymi) 15 Stopa dyskontowa: stopa za pomocą której przyszłe wartości sprowadza się do wartości bieżącej. Wartość rezydualna: na potrzeby niniejszych wytycznych: wartość netto majątku (wartość nominalna) w ostatnim roku okresu odniesienia przyjętego do analizy. Do obliczania wartości rezydualnej bierze się pod uwagę aktywa trwałe netto, aktywa obrotowe oraz zobowiązania bieżące (inne niż kredyt). Wpływ: to każde zwiększenie stanu środków pieniężnych podmiotu (projektu). Oznacza to, że nie wszystkie wpływy są jednocześnie przychodami. Przy porównywaniu wpływów z przychodami istnieje możliwość rozbieżności czasowej pomiędzy nimi, która odzwierciedlona jest w postaci zmiany stanu należności i rozliczeń międzyokresowych np. wystawienie dowodu sprzedaży z odroczonym terminem płatności (powstanie przychodu i należności) poprzedza wpływ środków pieniężnych (uregulowanie należności). Przykładem wpływów, które nie prowadzą do powstania przychodów są np. zaciągnięcie kredytów, pożyczek itp. Wskaźnik „luki w finansowaniu”: to ta część zdyskontowanych nakładów inwestycyjnych pierwotnej inwestycji, która nie jest pokryta zdyskontowanym dochodem z projektu, generowanym w okresie referencyjnym. Wydatek: to każde zmniejszenie stanu środków płatniczych podmiotu (projektu). Wynika z tego, że nie wszystkie wydatki są jednocześnie kosztami. Przykładem wydatków, które nie prowadzą do powstania kosztów są np. spłata kredytów bankowych, wypłaty z zysku itp.; natomiast wszystkie koszty w podmiocie połączone są z koniecznością ponoszenia wydatków. Przy porównywaniu wydatków z kosztami istnieje możliwość rozbieżności czasowej pomiędzy nimi, która odzwierciedlona jest w postaci zmiany stanu zapasów, zobowiązań i rozliczeń międzyokresowych np. naliczanie wynagrodzeń dla pracowników (koszty wynagrodzeń) poprzedza wypłatę wynagrodzeń (wydatek z tego tytułu). 2. Założenia do analizy finansowej Analizę finansową należy przeprowadzić w oparciu o metodologię zdyskontowanego przepływu środków pieniężnych (metoda DCF). Przyjęte założenia (również makroekonomiczne takie jak np.: stopa wzrostu PKB, wskaźnik inflacji, stopa bezrobocia, itd.) wraz z określeniem wykorzystanych źródeł również należy przedstawić w osobnym skoroszycie w formacie Excel (także w wersji elektronicznej). Analiza oparta jest na pewnych założeniach, przedstawionych w tabeli poniżej: • Ujmowanie wielkości finansowych • • • • • • Wartość rezydualna wszelkie wielkości finansowe przyjęte w ramach analizy finansowej ujmowane są z punktu widzenia Beneficjenta (lub Beneficjentów). Chodzi głównie o: nakłady inwestycyjne, przychody operacyjne, koszty operacyjne itd. dotyczące projektu (określające przepływy pieniężne projektu). Jednak gdy w realizację projektu zaangażowanych jest więcej niż jeden podmiot (np. projekt realizowany przez związek międzygminny, centrum transferu technologii, urząd miasta i zarząd budynków komunalnych itp.) należy przeprowadzić analizę finansową jedynie dla projektu. Analiza powinna być przeprowadzona w PLN. Analiza finansowa uwzględnia przepływy pieniężne w roku, w którym miała miejsce rzeczywista zmiana stanu środków pieniężnych. Dyskontowanie przepływów pieniężnych odbywać się powinno na moment rozpoczęcia pierwszego roku przyjętego okresu referencyjnego. Rokiem obrotowym w przyjętych założeniach jest rok kalendarzowy. Projekcję skumulowanych przepływów pieniężnych w fazie realizacji należy przedstawić w ujęciu kwartalnym, natomiast dla fazy przedrealizacyjnej oraz eksploatacyjnej należy stosować okresy roczne. Punktem wyjścia prognoz finansowych są dane finansowo-księgowe podmiotów eksploatujących przedsięwzięcie (system) w danej gminie, instytucji itd. obejmujące ostatni dostępny okres (kwartał, półrocze). W przypadku braku dostępności do danych historycznych należy oprzeć się na wiedzy eksperckiej i koncepcji technicznej. Założenia makroekonomiczne również powinny opierać się na możliwie najnowszych prognozach. Projekcja uwzględnia wartość rezydualną projektu. Wartość rezydualną należy liczyć wyłącznie metodą historyczną (księgową). Jest to (niezamortyzowana część nakładów inwestycyjnych i odtworzeniowych) – wartość netto aktywów trwałych. 16 • Stopa dyskontowa • Amortyzacja Uwzględnia zmianę wartości pieniądza w czasie. Przepływy pieniężne podlegają dyskontowaniu dla kolejnych lat przy zastosowaniu jednakowej dla całego okresu referencyjnego stopy dyskontowej na poziomie 5% (dotyczy analizy finansowej). Okres amortyzacji należy ustalać w oparciu o wykaz rocznych stawek amortyzacyjnych zawartych w ustawie o podatku dochodowym. Amortyzację należy liczyć metodą liniową dla poszczególnych grup środków. • Podatek VAT Ceny Przepływy środków pieniężnych Okres referencyjny Ceny towarów i usług podawane w studium to ceny netto (bez podatku VAT). Jednak w przypadku kiedy podatek VAT nie podlega zwrotowi (podmiot nie ma możliwości odzyskania go) powinien być ujęty w cenach. To samo dotyczy nakładów inwestycyjnych. Jeśli nakłady inwestycyjne projektu planowane są w cenach brutto należy dokonać wyodrębnienia podatku VAT (podać osobno cenę netto oraz VAT ze wskazaniem stawki podatku). • W prognozach finansowych, przepływach pieniężnych itd., należy stosować ceny stałe, tj. nie uwzględniające wpływu inflacji. • Analiza finansowa uwzględniać powinna wyłącznie przepływ środków pieniężnych (rzeczywistą kwotę pieniężną). W związku z powyższym przedmiotem analizy nie może być: o Amortyzacja o Rezerwa na pokrycie nieprzewidzianych wydatków uznawana jest za koszt niekwalifikowalny. Nieprzewidziane wydatki nie mogą być wliczane do kosztów uwzględnianych przy wyliczaniu luki w finansowaniu. • Okres referencyjny (okres odniesienia, horyzont czasowy) – to okres czasu dla którego należy przygotować prognozę przepływów pieniężnych. Stanowi on sumę okresów: ponoszenia nakładów inwestycyjnych (obejmujący fazę realizacyjną) oraz fazę eksploatacyjną. Bardzo istotne jest, aby do obliczania wszystkich wskaźników w analizie ekonomicznej i finansowej stosować ten sam okres odniesienia. Skrócenie okresu referencyjnego dopuszczalne jest tylko i wyłącznie w przypadkach uzasadnionych ekonomicznym czasem eksploatacji produktu. Przypadki takie wymagają wyczerpującego uzasadnienia. W zależności od sektora długość fazy eksploatacji wynosi: o Energetyka - 20 lat, o Kolejnictwo - 30 lat, o Porty morskie i lotnicze - 25 lat, o Drogi - 25 lat, o Przemysł - 10 lat, o Edukacja – 20 lat, o Inne (nie wymienione wyżej) - 15 lat. (Jeśli więc okres ponoszenia nakładów wynosi przykładowo 2 lata, okres eksploatacji 20 lat to należy przyjąć 22 letni okres referencyjny) i na taki okres sporządzać projekcje finansowe. Dla projektów dotyczących tylko zakupu sprzętu należy przyjąć okres 5 letni. Dla pozostałych projektów należy stosować okres 20 lat. 3. Kategorie inwestycji Inwestycje podzielić można na dwie kategorie. Rozróżnienie to stosuje się w zależności od możliwości oddzielenia strumienia wpływów i wydatków projektu od wpływów i wydatków Beneficjenta. Zastosowany sposób określenia przepływów pieniężnych uzależniony jest więc od odpowiedzi na następujące pytania: Czy istnieje możliwość wyodrębnienia strumienia wpływów z projektu od ogólnego strumienia wpływów Beneficjenta? Czy istnieje możliwość wyodrębnienia strumienia wydatków projektu od ogólnego strumienia wydatków Beneficjenta? 17 Jeżeli odpowiedź, na jedno z powyższych pytań jest negatywna należy zastosować w kalkulacji przepływów projektu podejście przyrostowe (kategoria 2). W sytuacji takiej należy przedstawić równocześnie projekcje dla: „scenariusza bez projektu” i „scenariusza z projektem”, a następnie wyliczyć różnicę dla poszczególnych wielkości. W przypadku, gdy projekt został określony jako kategoria 1, czyli inwestycja, dla której możliwe jest oddzielenie przepływów pieniężnych projektu od ogólnych przepływów Beneficjenta, powyższe plany należy opracować: dla samego projektu, dla Beneficjenta bez projektu, a następnie dla Beneficjenta z projektem. Schematycznie obrazuje to poniższa tabela: Kategoria 1 Kategoria 2 dotyczy inwestycji, dla których możliwe jest oddzielenie przepływów pieniężnych projektu od ogólnych przepływów Beneficjenta. Stosowana metoda obliczeniowa: Metoda standardowa - analiza w oparciu o tę metodę wymaga określenia przez Beneficjenta wydatków oraz wpływów dla analizowanej inwestycji, przeprowadzenia projekcji dla Beneficjenta bez projektu a następnie dla Beneficjenta z projektem. dotyczy inwestycji, dla których niemożliwe jest rozdzielenie przepływów pieniężnych, zarówno oddzielnie dla kategorii wpływów oraz wydatków, jak i dla obydwu kategorii równocześnie. Stosowana metoda obliczeniowa Metoda złożona – metoda oparta na różnicowym modelu finansowym w którym strumienie pieniężne szacowane są jako różnica pomiędzy strumieniami pieniężnymi dla scenariusza „podmiot z projektem” (operator z inwestycją) / działalność gospodarcza z projektem oraz strumieniami pieniężnymi dla scenariusza „podmiot bez projektu” (operator bez inwestycji) / działalność gospodarcza bez projektu. W ramach kategorii 2 dopuszczalne jest stosowanie dwóch podejść 18 Podejście 1 Podejście 2 Strumienie finansowe szacowane są jako różnica pomiędzy strumieniami finansowymi dla scenariusza „podmiot z projektem” (operator z inwestycją) oraz strumieniami finansowymi dla scenariusza „podmiot bez projektu” (operator bez inwestycji) Zastosowanie tego podejścia wymaga przygotowania dla całego horyzontu czasowego dwóch prognoz poszczególnych wielkości finansowych Beneficjenta np. Gminy X. W pierwszym przypadku dla wariantu zaniechania, czyli gdyby inwestycja nie była realizowana i w drugim ujęciu pokazując projekcje finansowe Beneficjenta z uwzględnieniem realizacji projektu. Strumienie finansowe szacowane są jako różnica pomiędzy strumieniami finansowymi dla scenariusza „działalność gospodarcza z projektem” oraz strumieniami finansowymi dla scenariusza „działalność gospodarcza bez projektu”. Metoda ta ma zastosowanie w: Np. w przypadku podmiotu działającego na obszarze całej Polski, nie ma potrzeby analizować jego finansów w skali całego kraju, wystarczy przeprowadzić analizę finansową w aspekcie danego regionu bądź usługi (działalności; o ile tego typu dane są możliwe do wyodrębnienia z ksiąg rachunkowych). W przypadku branż sieciowych (np. koleje), wystarczające będzie przeprowadzenie analizy dotyczącej modernizowanej lini. • • w branżach regulowanych i/lub branżach sieciowych, w tym w szczególności dla projektów dotyczących wody, kanalizacji, odpadów i sieci grzewczych/ ciepłownictwa. zalecana jest dla całego sektora regulowanego (gospodarka wodna, energetyka, telekomunikacja itd.), w którym wartość projektu inwestycyjnego jest znacząca (powyżej 20% wartości netto aktywów podmiotu Pojęcie działalności gospodarczej nie jest jednoznacznie zdefiniowane, można je rozumieć jako: • usługa (działalność) / pakiet usług oferowanych w obrębie zdefiniowanego obszaru. • usługa (działalność) / pakiet usług oferowanych w ramach kilku regionów • inne. 4. Opłacalność projektu (rentowność) Dla wyznaczenia wskaźników opłacalności projektu konieczne jest oszacowanie wielkości przepływów pieniężnych projektu. Szacowanie wielkości przepływów pieniężnych należy przeprowadzać w całym okresie obliczeniowym. Realizacja tego zagadnienia wymaga przygotowania szeregu projekcji: 4.1 Projekcja nakładów inwestycyjnych Konieczne jest przedstawienie tutaj całkowitych nakładów inwestycyjnych obejmujących: nakłady przedinwestycyjne oraz inwestycyjne w podziale na koszty kwalifikowalne i niekwalifikowalne oraz nakłady odtworzeniowe (wykazywane w fazie operacyjnej projektu). W punkcie tym należy przedstawić harmonogram rzeczowo-finansowy nakładów wraz z określeniem źródła szacunku (np., przetarg, kosztorys, oferty, a w przypadku braku powyższych- doświadczenie inwestora). Należy pamiętać aby przedstawiony harmonogram był zbieżny z innymi ewentualnymi elementami przedstawionymi w studium. Harmonogram należy przedstawić: • w ujęciu kwartalnym, • z podziałem na wydatki kwalifikowalne i niekwalifikowalne, • z wydzielonym podatkiem VAT i wskazaniem który podlega odliczeniu • z uwzględnieniem rezerw na nieprzewidziany wzrost wydatków (ważne jest, aby rezerw nie ujmować przy zestawianiu przepływów pieniężnych projektu i obliczaniu luki finansowej) Ponadto w przypadku uwzględnienia wydatków fazy przedrealizacyjnej należy stworzyć osobną kategorię. 19 Nakładów odtworzeniowych nie należy mylić z kosztami bieżących napraw, remontów i konserwacji. Nakłady odtworzeniowe wchodzą w skład nakładów inwestycyjnych. 4.2 Projekcja kosztów eksploatacji Szacowanie kosztów eksploatacji (operacyjnych) odbywa się według układu rodzajowego z uprzednim określeniem złożeń. W przypadku gdy efektem projektu są tzw. oszczędności kosztowe to w modelu różnicowym w kategorii kosztów operacyjnych należy przedstawić je ze znakiem ujemnym. Dodatkowym elementem jest przedstawienie planu bieżących remontów inwestycji za cały okres eksploatacji projektu. Pozycję tę należy ująć w rachunku zysków i strat w kosztach materiałów i surowców oraz usług obcych. W razie braku danych należy korzystać z ostatniego dostępnego okresu lub wiedzy konsultantów i danych rynkowych. Kluczowe jest podanie źródła informacji. Szacowanie kosztów należy odnosić do cen rynkowych i przyjętej koncepcji technicznej. Koszty Amortyzacja Usługi obce Zużycie materiałów i energii Wynagrodzenia Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia Podatki i opłaty Pozostałe koszty rodzajowe Komentarz Wysokość amortyzacji należy obliczać oddzielnie dla każdej grupy majątku trwałego. Generalnie amortyzację należy szacować w podziale na dwie grupy: amortyzacja powstałych w wyniku realizacji inwestycji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz amortyzacja nakładów odtworzeniowych. Amortyzacja liczona jest metodą liniową. Okres amortyzacji dla każdego typu aktywa wynika z odpowiednich przepisów. Należy opierać się na następujących dokumentach: • Ustawa z dnia 9 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002., nr 76, poz.694 ze zmianami), • Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, • Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych (Dz. U. Nr 6, poz. 35 ze zmianami) Beneficjent odejmując od wartości brutto poniesionych nakładów inwestycyjnych i odtworzeniowych wartość amortyzacji aktywów trwałych netto, aktywów obrotowych oraz zobowiązań bieżących (innych niż kredyt) z całego okresu użytkowania, uzyskuje tzw. wartość rezydualną inwestycji. Koszty nabycia usług ponoszone na rzecz innych podmiotów wskutek realizacji projektu. Wydatki te związane są np. z: najmem obiektów, leasingiem operacyjnym, remontami, serwisem i konserwacją środków trwałych, łącznością (usługi pocztowe, telekomunikacyjne), transportem towarów i osób, dozorem mienia przez obce jednostki, doradztwem, sprzątaniem obiektów, innymi świadczeniami zaliczonymi do usług (np. usługi informatyczne, wydawnicze, szkoleniowe, pralnicze, komunalne itp.). Poziom tych kosztów należy szacować w oparciu o planowane zapotrzebowanie na danego rodzaju usługi. Ujmowane są tutaj koszty zużytych materiałów podstawowych (materiałów bezpośrednich), koszty materiałów o charakterze pomocniczym, koszt zużytej energii elektrycznej, opałowej, wody, gazu oraz wartość środków obrotowych zaliczanych bezpośrednio w koszty (np. materiały biurowe, itp.) Prognozowane na podstawie planowanego zatrudnienia i przeciętnego planowanego wynagrodzenia brutto. Szacunki należy opierać na analizie wykonalności technicznej projektu Podstawą wymiaru składek jest wynagrodzenie brutto. Są to, np. składka na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe, fundusz pracy, fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych itd.). Wysokość obciążeń wynikać musi z obowiązującego prawa oraz danych księgowych podmiotu. Wynagrodzenie brutto jest podstawą do obliczania składek ZUS. Podatek od nieruchomości, od środków transportu, opłata za wieczyste użytkowanie, opłaty środowiskowe, notarialne, skarbowe, itp – ustalone zgodnie z przepisami prawa. Np: składki ubezpieczeń majątkowych i osobowych, koszty podróży służbowych, koszty reprezentacji i reklamy itp. W tej kategorii należy ująć koszty nie wyszczególnione w pozostałych kategoriach, czyli te, które nie zostały uwzględnione powyżej. 20 Koszty operacyjne obok pozycji związanych ze zmianą w kosztach utrzymania infrastruktury powinny obejmować koszt zatrudnienia personelu niezbędnego do eksploatacji projektu. Należy również przedstawić plan remontów na cały okres eksploatacji. 4.3 Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto Ten element analizy należy pominąć dla inwestycji w których nie występuje istotne zapotrzebowanie na kapitał obrotowy lub zapotrzebowania nie ma. Szacowanie zapotrzebowania wynika z założonego cyklu rotacji zapasów, należności krótkoterminowych i zobowiązań bieżących (krótkoterminowych). Wyliczenia należy opierać na danych finansowo-księgowych podmiotu a w razie ich braku na danych branżowych. Poszczególne wskaźniki obliczane są według wzorów: Nazwa wskaźnika Stosunek obliczeniowy Wskaźnik rotacji zobowiązań Zobowiązania krótkoterminowe x 365 dni Koszty operacyjne – amortyzacja Wskaźnik rotacji zapasów Zapasy x 365 dni Koszty operacyjne – amortyzacja – wynagrodzenia z narzutami Należności krótkoterminowe x 365 dni Przychody ze sprzedaży Wskaźnik rotacji należności Uwaga: przy obliczaniu wskaźnika luki finansowej kapitał obrotowy netto ujmuje się po stronie przepływów inwestycyjnych. 4.4 Projekcja przychodów operacyjnych Szacowanie przychodów operacyjnych należy przedstawić (w zależności od charakteru projektu) w podziale na rodzaj produktów/usług/towarów lub grupy odbiorców. Obliczony poziom przychodów musi wynikać wprost z planowanej ilości sprzedaży oraz wysokości przyjętych opłat. Ten punkt analizy finansowej jest wymagany jedynie w przypadku inwestycji, w wyniku których będą w okresie eksploatacji świadczone odpłatne usługi, bądź dostarczane odpłatnie wyroby gotowe i towary. Opracowanie tego punktu wymagane jest więc dla projektów generujących przychody (nie mylić z dochodami), bez względu na to, czy są one mniejsze czy większe od generowanych kosztów. Dla oszacowania prognozy przychodów należy określić: Założenia popytu i prognozy sprzedaży Założenia cenowe za produkty/usługi Prognoza ilościowa planowanej sprzedaży w rozbiciu na poszczególne wyroby/usługi/towary. Szacunki oparte powinny być na analizie popytu na podstawie rzetelnych badań i danych. Poza szacunkami przyszłościowymi należy przedstawić dane historyczne w oparciu o które szacowanie się odbywa (5 lat wstecz, a w przypadku działalności krótszej niż 5 lat, za cały okres funkcjonowania), prognozowane trendy wraz z uzasadnieniem oraz przyjęte założenia. Założenia cenowe (wysokość opłat, cen taryf) muszą być ustalane z zachowaniem przepisów prawa (jeśli istnieją takie obwarowania). Wysokość przyjętych cen powinna być oparta na racjonalnych przesłankach i odzwierciedlać rzeczywisty koszt danego produktu. Ważne jest podanie podstaw do przyjmowania konkretnych stawek. 21 Cena – należy określić historyczny, obecny oraz planowany poziom cen produktów/usług które związane są z realizacją projektu. Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 5 Rok 6 Rok… Wysokość opłat (cena jednostkowa) za korzystanie z 1) Sali gimnastycznej 2) Świetlicy 3) Laboratorium 4) Pracowni 5) Sali 6) itd Wysokość opłat za korzystanie ze sprzętu (cena jednostkowa) 1) ……….. 2) ……….. 3) itd…… Inne płatne usługi uboczne… Cena organizacji imprez… Inne… Prognoza sprzedaży – wielkość sprzedaży (sztuki, jednostki, itp.) w kolejnych okresach Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 5 Rok 6 Rok… Ilość wynajmów 1) Sali gimnastycznej 2) Świetlicy 3) Laboratorium 4) Pracowni 5) Sali 6) Itd. Wynajem sprzętu (ilościowo) 1) ……….. 2) ……….. 3) itd…. Inne płatne usługi uboczne… Liczba organizacji imprez… Inne… Kalkulacja przychodów ze sprzedaży (ilość * cena ) dane wariantu inwestycyjnego są iloczynem wartości z tabel ceny i ilości. Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 5 Rok 6 Rok 7 Rok … I. Przychody ogółem* - wariant bezinwestycyjny Przychód z korzystania z 1) Sali gimnastycznej 2) Świetlicy 3) Laboratorium 4) Pracowni 5) Sali 6)itd Przychód z korzystania ze sprzętu 22 1) ……….. 2) ………... 3) itd…… Inne płatne usługi uboczne… Cena organizacji imprez… Inne… II. Przychody ogółem - wariant inwestycyjny Przychód z korzystania z 1) Sali gimnastycznej 2) Świetlicy 3) Laboratorium 4) Pracowni 5) Sali 6) itd Przychód z korzystania ze sprzętu 1) ……….. 2)……….. 3) itd…… Inne płatne usługi uboczne… Cena organizacji imprez… Inne… III. Różnica przychodów wariantu inwestycyjnego i bezinwestycyjnego (II - I) Suma przychodów (III) w poszczególnych latach Dane historyczne (przychody dotychczasowe) – 10 lat wstecz Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 5 Rok 6 Rok 7 Rok … I. Przychody ogółem* Przychód z korzystania z 1) Sali gimnastycznej 2) Świetlicy 3) Laboratorium 4) Pracowni 5) Sali 6) itd Przychód z korzystania ze sprzętu 1) ……….. 2) ……….. 3) itd…… Inne płatne usługi uboczne… Cena organizacji imprez… Inne… *Należy dodać wszelkie rodzaje działalności przynoszące przychód. Lista nie jest zamknięta. Dane historyczne należy przedstawić dla okresu 10 letniego, natomiast prognozy na lata przyszłe zgodnie z wymaganym okresem referencyjnym. Ponadto należy podać źródła pozyskanych informacji. Planując przychody operacyjne należy wskazać zmianę w liczbie studentów spowodowaną realizacją projektu. Z kalkulacji powinna wynikać zmiana przychodów związanych z wdrażaniem programu edukacyjnego lub innego związanego z realizacją infrastruktury technicznej. Dane z powyższych tabel należy przedstawić również jako załącznik w zakładce pt „Przychody operacyjne” w pobranym pliku w formacie Ms Excell. 5. Wyliczanie poziomu dofinansowania projektu Aby wyliczyć we właściwy sposób poziom dofinansowania danego projektu należy ustalić następujące kwestie: 23 Czy projekt podlega zasadom pomocy publicznej? TAK Ustalenie poziomu dofinansowania w oparciu o zasady i limity wskazane we właściwym programie pomocy publicznej. Obliczamy według wzoru: NIE Przejście do kolejnego pytania Dotacja UE = EC x MaxCRpa(pp) EC – wysokość kosztów kwalifikowalnych projektu na podstawie stosownych wytycznych (uwaga na nieco inne zasady kwalifikowalności projektu dla projektów objętych pomocą publiczną) MaxCRpa(pp) – maksymalna stopa współfinansowania określona w odpowiednim programie pomocy publicznej Czy projekt generuje przychody? TAK Przejście do kolejnego pytania NIE Ustalenie dofinansowania w oparciu o wyznaczony w uszczegółowieniu WRPO poziom. Obliczamy wg wzoru Dotacja UE = EC x MaxCRpa EC – wysokość kosztów kwalifikowalnych projektu na podstawie stosownych wytycznych MaxCRpa – maksymalna stopa współfinansowania określona w Uszczegółowieniu WRPO Czy projekt generuje dochód? Dochód rozumiany jest tu jako nadwyżka przychodów operacyjnych z projektu (wraz z wartością rezydualną) nad jego kosztami operacyjnymi (bez amortyzacji) TAK1 Ustalamy poziom w oparciu o metodę luki w finansowaniu (4 etapy) 1 NIE Ustalenie dofinansowania w oparciu o wyznaczony w uszczegółowieniu WRPO poziom. Obliczamy jak wyżej: Art. 55 ust. 2 Rozporządzenia WE 1083/2006. 24 Etap 1 – wskaźnik luki finansowej (Lf) Dotacja UE = EC x MaxCRpa R = MaxEE / DIC x 100% R – wskaźnik luki finansowej MaxEE = DIC – DNR DIC – suma zdyskontowanych nakładów inwestycyjnych projektu (bez rezerwy na nieprzewidziane wydatki) wraz z uwzględnieniem zmiany zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto i nakładów odtworzeniowych. DNR = Suma zdyskontowanych dochodów netto (różnica pomiędzy przychodami operacyjnymi i kosztami operacyjnymi bez amortyzacji. W ostatnim roku horyzontu czasowego skorygowana o wartość rezydualną) EC – wysokość kosztów kwalifikowalnych projektu na podstawie stosownych wytycznych MaxCRpa – maksymalna stopa współfinansowania określona w Uszczegółowieniu WRPO Etap 2 – określenie kwoty decyzji (KD) DA = EC x R DA – kwota decyzji – koszty kwalifikowalne przemnożone przez wskaźnik luki finansowej EC – wysokość niezdyskontowanych kosztów kwalifikowalnych projektu ustalonych na podstawie stosownych wytycznych Etap 3 – określenie maks. dotacji UE Dotacja UE = DA x MaxCRpa Dotacja UE – maks. poziom dofinansowania projektu ze środków UE MaxCRpa – maksymalna stopa współfinansowania określona w uszczegółowieniu WRPO Etap 4 – określenie wskaźnika rzeczywistego poziomu dofinansowania (efektywnej stopy dofinansowania) Wrzf = Dotacja UE / EC x 100% lub alternatywnie Wrzf = R x MaxCRpa 6. Źródła finansowania inwestycji Przedstawić tutaj należy strukturę finansowania inwestycji (montaż finansowy). Szczegółowo należy omówić poszczególne źródła finansowania. W przypadku korzystania z kredytów należy podać warunki kredytowe (oprocentowanie, okres kredytowania, rodzaj spłat, ewentualny okres karencji). Należy pamiętać, że odsetki od kredytów w okresie realizacji projektu stanowią nakłady inwestycyjne. Ponadto w rozdziale tym konieczne jest przedstawienie zdolności kredytowej Beneficjenta (lub operatora jeśli nie jest to jedna 25 instytucja), jego sytuację finansową, możliwość pozyskania wymienionych wcześniej w strukturze finansowanej środków. 7. Wskaźniki efektywności (opłacalności, rentowności) Do obliczenia rentowności projektu należy posłużyć się przepływami pieniężnymi projektu w kolejnych latach okresu referencyjnego. Stosować należy następujące wskaźniki do obliczania efektywności inwestycji: Wskaźnik Finansowa Zaktualizowana Wartość Netto NCFt – finansowe przepływy pieniężne netto projektu w roku t (różnica pomiędzy wpływami i wydatkami projektu w roku t) n- liczba lat okresu referencyjnego t=1,…n– kolejny rok okresu referencyjnego r- finansowa stopa dyskontowa Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu Wskaźnik Korzyści/Koszty Komentarz Wskaźnik informuje nas, o ile dzisiejsza wartość korzyści finansowych netto przekracza zdyskontowaną wartość nakładów i późniejszych kosztów utrzymania projektu. Jeżeli jest to wartość ujemna oznacza, że nakłady przekraczają korzyści finansowe, a tym samym projekt nie powinien być realizowany (z punktu widzenia inwestora) ponieważ jest finansowo nieefektywny (nawet gdyby był to jedyny projekt). Jest to stopa dyskontowa, przy której zrównuje się wartość teraźniejsza prognozowanych korzyści i wydatków projektu, inaczej mówiąc, przy której finansowa zaktualizowana wartość korzyści netto (FNPV) jest równa zero Wskaźnik jest również miarą zwrotu z projektu. Jest miarą relatywnego zwrotu nakładów projektu, pozwala określić, jaki zysk (stratę) wygeneruje projekt z jednostki dodatkowego nakładu. W celu jego obliczenia dzielimy zdyskontowane korzyści przez zdyskontowane koszty projektu w całym horyzoncie czasowy Bt -korzyści finansowe generowane przez projekt w kolejnych latach okresu referencyjnego Ct -koszty generowane przez projekt w kolejnych latach okresu referencyjnego. Wyróżniamy dwie grupy wskaźników finansowych w zależności od tego czy odnosimy się do efektywności finansowej inwestycji, czy też do efektywności kapitału własnego (krajowego), Wskaźniki Wskaźniki efektywności finansowej inwestycji • finansowa bieżąca wartość netto (FNPV/C), • finansowej stopy zwrotu (FRR/C), • wskaźnika Korzyści/Koszty z inwestycji (B/C-C), Komentarz Wskaźniki efektywności finansowej z kapitału własnego (krajowego) • finansowa bieżąca wartość netto kapitału własnego (FNPV/K), • finansowa stopa zwrotu kapitału własnego (FRR/K), • wskaźnik Korzyści/Koszty kapitału własnego 26 . Wskaźniki efektywności finansowej inwestycji są obliczane z perspektywy całości inwestycji, bez względu na to, jak jest ona finansowana oraz z perspektywy podmiotu odpowiedzialnego za jego realizację. Określają one efektywność finansową projektu z uwzględnieniem całkowitych nakładów inwestycyjnych. Powinny być obliczane na podstawie prognozy przepływów pieniężnych odpowiadającej przyjętemu horyzontowi czasowemu projektu i obejmować: • nakłady inwestycyjne i odtworzeniowe, • koszty działalności operacyjnej, • przychody generowane przez projekt • wartość rezydualną aktywów na koniec okresu referencyjnego. (B/C-K). Powyższe wskaźniki oblicza się na podstawie tej samej prognozy przepływów pieniężnych z pewnymi modyfikacjami: • nakłady pokazuje się bez części sfinansowanej dotacją, • w latach kolejnych należy wyszczególnić w przepływach spłatę rat kapitałowych i odsetek. Do wyliczenia wskaźników efektywności finansowej z kapitału stosuje się następujące kategorie strumieni pieniężnych: • wpływy - przychody operacyjne, wartość rezydualna; • wydatki - koszty operacyjne (bez amortyzacji), koszty finansowe, spłata kredytów i pożyczek, kapitał własny prywatny (wolne środki Beneficjenta), krajowy wkład publiczny (na poziomie lokalnym, regionalnym i centralnym) inne wydatki. Nie bierze się w tym przypadku nakładów w części refinansowanej dotacją z UE. Wskaźniki efektywności finansowej z kapitału własnego (krajowego) obliczamy tylko dla projektów o wartości całkowitej przekraczającej 50 mln EUR 8. Sprawozdania finansowe Prognoza finansowa dla wszystkich podmiotów (niezależnie od formy organizacyjnej podmiotu eksploatującego projekt: zakład budżetowy, spółka prawa handlowego, itd), musi być przygotowana w ujednoliconej formie, zgodnej z obowiązującym prawem. Oznacza to, że dla wszystkich podmiotów sprawozdania finansowe sporządzić należy zgodnie z wymogami Ustawy o rachunkowości. Dla wszystkich projektów należy przygotować pro forma sprawozdania finansowe: bilans, rachunek zysków i strat, sprawozdanie z przepływów pieniężnych. Sprawozdania te opracować należy dla: scenariusza bez projektu, scenariusza z projektem i dla projektu UE - a więc ująć zmianę poszczególnych wielkości finansowych wywołanych inwestycją (metoda różnicowa). W przypadku sporządzania sprawozdań finansowych należy pamiętać o poprawnym ujęciu dotacji UE. Zgodnie z zasadami rachunkowości powinna ona być rozliczana zgodnie z okresem amortyzacji pozyskanych dzięki niej środków trwałych: jako rozliczenia międzyokresowe bierne, a w rachunku zysków i strat jako pozostałe przychody operacyjne. 9. Finansowa trwałość projektu Weryfikacja trwałości finansowej to zbadanie stanu środków pieniężnych na koniec poszczególnych okresów. Stany te są równe skumulowanym przepływom pieniężnym. Trwałość ocenia się na podstawie projekcji przepływów pieniężnych. Projekt uznaje się za trwały finansowo, jeżeli saldo to jest większe bądź równe zeru we wszystkich latach objętych analizą. Jeśli sam projekt nie jest trwały (saldo przepływów mniejsze od zera), nie oznacza to, że nie należy go realizować. Należy wtedy wskazać opcję Beneficjenta z projektem. Jeśli przepływy dla Beneficjenta z projektem są dodatnie, projektu nie należy odrzucać. Chodzi o skumulowane przepływy dla całego horyzontu czasowego, co oznacza, że jeśli np. w jednym roku występuje nadwyżka środków, to w kolejnym roku dopuszczalna jest odpowiednia wartość ujemna itd. Ważne jest zabezpieczenie przez Beneficjenta środków pieniężnych wystarczających do wdrożenia projektu oraz do zarządzania aktywami i wykorzystania ich zgodnie z normami technicznymi i środowiskowymi. Trwałość finansowa oznacza, że podmiot odpowiedzialny/Beneficjent pozostaje finansowo stabilny w każdym roku analizy. Jest to szczególnie ważne, ponieważ metoda luki finansowej opiera się na przepływach pieniężnych netto generowanych w ciągu okresu referencyjnego. 27 ^L Beneficjent powinien zastosować model dla scenariusza z projektem przyjmując te same dane, co w obliczeniach wymaganych w przypadku analizy luki finansowej, z jednym wyjątkiem: taryfy/ceny za usługi nie są ograniczone przez zdolność do płacenia za usługi. Należy zauważyć, że w tym przypadku trzeba sprawdzić trwałość podmiotu odpowiedzialnego za inwestycję, a nie tylko trwałość samej inwestycji. Jeśli operator zbankrutuje, trwałość samej inwestycji jest bez znaczenia. Analiza przepływów pieniężnych wskazuje, czy Beneficjent/operator ma dodatnie roczne saldo skumulowanych przepływów pieniężnych na koniec każdego roku wdrażania inwestycji i jej eksploatacji. 10. Analiza ekonomiczna Celem analizy ekonomicznej jest dokonanie oceny wkładu projektu z punktu widzenia społeczności jako całości. Za jej pomocą należy sprawdzić, czy inwestycja jest uzasadniona z ogólnospołecznego punktu widzenia, jeżeli nawet z finansowego punktu widzenia (wyniki analizy finansowej) pociąga za sobą koszt netto. Metoda stosowanej analizy ekonomicznej uzależniona jest od całkowitych nakładów inwestycyjnych. Projekty o wartości mniejszej niż 20 mln PLN Projekty o wartości równej lub wyższej niż 20 mln PLN Metoda wielokryterialna Analiza kosztów i korzyści Ma na celu jakościową i ilościową ocenę ekonomicznych i społecznych korzyści, jakie generuje projekt dla otoczenia, a które nie zostały uwzględnione w ramach analizy finansowej. Metoda ta polega na szczegółowym opisie efektów zewnętrznych projektu, z kwantyfikacją tych wielkości, dla których jest to możliwe. W tym przypadku nie ma konieczności przeliczania wskazanych korzyści na wartości pieniężne. Beneficjent powinien wymienić i opisać wszystkie istotne środowiskowe, ekonomiczne i społeczne skutki projektu i - jeśli to możliwe - ująć je ilościowo. Punktem wyjścia analizy kosztów i korzyści są przepływy pieniężne określone w analizie finansowej projektu. Uwzględniamy tutaj tylko pozycje wywołujące wpływy i wydatki u inwestora spowodowane projektem (jeśli w analizie finansowej stosowano metodę różnicową, do analizy ekonomicznej stosujemy wielkości różnicowe). Podobnie jak w analizie finansowej stosujemy metodykę DCF (zdyskontowanych przepływów pieniężnych). Założenia są takie same jak w analizie finansowej (patrz punkt 1 niniejszego rozdziału). Przy określaniu ekonomicznych wskaźników efektywności należy jednak dokonać niezbędnych korekt dotyczących: Prawidłowe zastosowanie metody wielokryterialnej w ramach analizy ekonomicznej wymaga: • przypisanie im (w miarę możliwości) określonych wartości, niekoniecznie wyrażonych w pieniądzu. Może zostać zastosowana dowolna jednostka wartościująca zjawisko. Podstawowym kryterium wyboru powinna być wiarygodność wyrażanego efektu społecznego, odliczeniu podatków pośrednich od cen nakładów i produktów (np. podatku VAT, który w analizie finansowej jest uwzględniany w cenach, pod warunkiem, że nie podlega zwrotowi); • uzasadnienie przedstawionych korzyści i metodologii szacunków. Wykazanie związków przyczynowo-skutkowych osiągnięcia poszczególnych rezultatów i oddziaływań. odliczeniu subwencji i wpłat, mających charakter wyłącznie przekazu pieniężnego – tzw. ”czyste” płatności transferowe na rzecz osób fizycznych (np. płatności z tytułu ubezpieczeń społecznych); • doliczeniu do cen nakładów objętych analizą podatków bezpośrednich; • uwzględnieniu w cenie tych konkretnych podatków pośrednich / subwencji / dotacji, które mają za zadanie zmienić efekty zewnętrzne. Jednakże należy pamiętać, aby w trakcie analizy nie liczyć ich podwójnie (przykładowo jako podatek włączony do danej ceny oraz jako szacunkowy zewnętrzny koszt • prezentacji korzyści i kosztów społecznych (rezultaty i oddziaływania), • • a) efektów fiskalnych (transferów); 28 środowiskowy). b) efektów zewnętrznych mających na celu ustalenie wartości negatywnych i pozytywnych skutków projektu (odpowiednio kosztów i korzyści zewnętrznych). Ponieważ efekty zewnętrzne, z samej definicji, następują bez pieniężnego przepływu, nie są one uwzględnione w analizie finansowej, w związku z czym muszą zostać oszacowane i wycenione. W przypadku, gdy wyrażenie ich za pomocą wartości pieniężnych jest niemożliwe, należy skwantyfikować je w kategoriach materialnych w celu dokonania oceny jakościowej. Należy wówczas wyraźnie zaznaczyć, że nie zostały one ujęte przy obliczaniu wskaźników analizy ekonomicznej. c) przekształceń z cen rynkowych na ceny rozrachunkowe. Mają one na celu uwzględnienie czynników mogących oderwać ceny od równowagi konkurencyjnej (tj. skutecznego rynku), takich jak: niedoskonałości rynku, monopole, bariery handlowe, regulacje w zakresie prawa pracy, niepełna informacja, itp. W tego typu przypadkach obserwowane ceny rynkowe (tj. finansowe) powinny zostać przeliczone za pomocą współczynników przeliczeniowych, tzw. czynników konwersji na ceny rozrachunkowe tak, aby nie miały charakteru mylącego i odzwierciedlały koszt alternatywny wkładu w projekt oraz gotowość klienta do zapłaty za produkt końcowy. Analiza kosztów i korzyści (dla projektów o wartości 20 mln PLN lub więcej) prowadzi do obliczenia nowych ekonomicznych przepływów pieniężnych, które są podstawą obliczenia wskaźników ekonomicznej efektywności projektu. Są one analogiczne do wskaźników z analizy finansowej (uwzględniają jednak korzyści dla szerokiej grupy Beneficjentów, a nie samego inwestora) Należą do nich. • Ekonomiczna Zaktualizowana Wartość Netto - ENPV, • Ekonomiczna Wewnętrzna Stopa Zwrotu - ERR, • Ekonomiczny Wskaźnik Korzyści/Koszty - B/C. 11. Analiza wrażliwości i ryzyka Analiza powinna wykazać, czy określone czynniki ryzyka nie spowodują utraty płynności finansowej projektu. Celem tej analizy jest więc identyfikacja kluczowych czynników, zarówno jakościowych jak i ilościowych, mogących mieć wpływ na zakres, harmonogram, efektywność finansowo-ekonomiczną przedsięwzięcia oraz trwałość finansową. Analiza wrażliwości powinna zostać opracowana dla wszystkich projektów. Analiza ryzyka jest natomiast obligatoryjna dla projektów, dla których przeprowadzona została Analiza kosztów i korzyści (czyli nie ma konieczności dla projektów, dla których zastosowano metodę wielokryterialną). Analiza ryzyka w pełnym zakresie powinna jednak zostać przeprowadzona pod warunkiem, że istnieje możliwość sformułowania prawidłowych wniosków, co do rozkładu prawdopodobieństwa krytycznych zmiennych. W przypadku, gdy nie jest to możliwe, Wnioskodawca powinien sporządzić jakościową ocenę ryzyka. 1) Analiza wrażliwości Procedura przeprowadzania analizy wrażliwości: 1. identyfikacja zmiennych mających wpływ na wyniki projektu – stworzenie szerokiej listy zmiennych. Przykładowe zmienne to: • Ceny za oferowane usługi • Podstawowe dane makroekonomiczne, np. założony wskaźnik inflacji, stopa dyskontowa • Wolumen oferowanych usług, procent wykorzystania istniejących mocy • Koszty robocizny, stawki godzinowe za robociznę, liczba pracowników • Koszty operacyjne – wielkość zużycia poszczególnych mediów, koszt 29 2. 3. 4. 5. 6. jednostkowy zakupu mediów, okres amortyzacji, koszt usług obcych, koszt zużycia energii. wyeliminowanie zmiennych zależnych, które są pochodną innych zmiennych wykorzystywanych w analizie, dokonanie ilościowej analizy oddziaływania poszczególnych czynników, (do dalszej analizy należy wybrać te wielkości, których zmiana o 1% spowoduje co najmniej zmianę wskaźnika IRR o 1% i zmianę wskaźnika NPV o 5%) do ostatecznej analizy wrażliwości należy przyjąć maksymalne pięć do siedmiu zmiennych. Jako kryterium dodatkowe należy przyjąć założenie, że w pierwszej kolejności uwzględnione zostaną czynniki wpływające na zmianę w poziomie nakładów inwestycyjnych i w dalszej kolejności kosztów operacyjnych projektu. Przeprowadzenie analizy wrażliwości zgodnie z przedstawionymi zasadami pozwoli wskazać zmienne krytyczne, tzn. te, których negatywna zmiana może w istotny sposób zagrozić realizacji projektu i jego trwałości. Zmienne krytyczne należy uszeregować w formie rankingu. Podstawowe założenia jakich należy przestrzegać podczas analizy wrażliwości: a. W całym horyzoncie czasowym, zmianie poddawana być powinna tylko jedna ze zmiennych, przy założeniu niezmienności pozostałych założeń i parametrów, b. Zmianę czynnika zakłada się w całym horyzoncie czasowym. Jeśli trudna będzie do przeprowadzenia identyfikacja zmiennych w ujęciu poszczególnych kategorii (należy to uzasadnić), wówczas należy analizę wrażliwości i ryzyka przeprowadzić dla następujących zmiennych: a) Kosztów materiałów i surowców b) Kosztów mediów, c) Nakładów inwestycyjnych, d) Kosztów zatrudnienia, e) Przychodów operacyjnych, f) Innych istotnych w zależności od typu projektu i sektora, w którym będzie realizowany. Prezentację wyników analizy wrażliwości należy wykonać w formie tabelarycznej, opisowej oraz wykresu. Powinna się ona odnosić do efektywności projektu oraz do analizy trwałości finansowej. Analizy trwałości finansowej Efektywności projektu Ocena powinna wykazać, że określone czynniki ryzyka nie spowodują utraty płynności finansowej systemu. Analizę należy przeprowadzić dla scenariusza pesymistycznego i porównać go do wariantu wyjściowego (scenariusza podstawowego) (patrz przykładowa tabela poniżej). Wybór parametrów i poziom zmian zależy od typu i charakteru projektu, specyfiki sektora i lokalnych lub regionalnych warunków rynkowych). Wypełniając tabelę należy podać dla wskazanej zmiany parametrów krytycznych wartość skumulowanych przepływów pieniężnych (dla obu scenariuszy) dla kolejnych lat realizacji i 5-ciu lat eksploatacji projektu). Należy wykazać, jak wyliczone wartości wskaźników finansowych i ekonomicznych (IRR i NPV) zmieniają się wraz ze zmianą parametrów służących do ustalenia kosztów i korzyści projektu określonych w tabeli „Trwałość finansowa”. Należy przedstawić wartości wskaźników efektywności projektu policzone przy założonych zmianach poszczególnych wielkości krytycznych. Uzupełnieniem tej części analizy może być przedstawienie wyników w formie graficznej. Poniżej przedstawiono przykładowe tabele dotyczące analizy wrażliwości. Trwałość finansowa Zmienne krytyczne Scenariusze (wartości skumulowanych przepływów pieniężnych) wyjściowy pesymistyczny Spadek popytu na usługi o 10% po zakończeniu realizacji projektu 30 Zwiększenie nakładów o 10 % (w kolejnych latach realizacji) Zmiana (wydłużenie) czasu realizacji projektu o 20% (w kolejnych latach realizacji) Wzrost najbardziej istotnego (najwyższego) kosztu eksploatacyjnego o 15% (w pierwszych 5 latach eksploatacji) itd… Efektywność projektu (dla projektów z pełną analizą finansową) Zmiana zmiennej krytycznej w % Zmiana FNPV/C Zmiana FNPV/K Zmiana IRR/C Zmiana IRR/K Zmiana ENPV Zmiana EIRR Zwiększenie nakładów o 10 % (w kolejnych latach realizacji) Zmiana (wydłużenie) czasu realizacji projektu o 20% (w kolejnych latach realizacji) Wzrost najbardziej istotnego (najwyższego) kosztu eksploatacyjnego o 15% (w pierwszych 5 latach eksploatacji) itd… W przypadku projektów w odniesieniu do których stosuje się analizę wielokryterialną powyższą tabelę należy wypełnić w zakresie wpływu zmiennych krytycznych na wskaźniki efektywności finansowej, pomijając wskaźniki efektywności ekonomicznej. Wskaźniki efektywności kapitału własnego - /k liczymy również dla wybranej grupy projektów – patrz wcześniejszy punkt „wskaźniki efektywności (rentowności)”. Każdy wskaźnik należy przedstawić w odpowiednim przedziale (np. jak podano wyżej od +20% do - 20%) 2) Analiza ryzyka Analiza ryzyka powinna mieć charakter jakościowy, gdzie ocenia się prawdopodobieństwo faktycznego wystąpienia danego ryzyka (niskie, średnie, wysokie) w odniesieniu do trwałości finansowej projektu. Należy w tym miejscu również przedstawić okoliczności, które sprawią wystąpienie określonej sytuacji, dla zmiennych ustalonych na etapie analizy wrażliwości. Wyniki analizy jakościowej należy przedstawić w formie tabeli. Przykładowa tabela poniżej. 31 Prawdopodobieństwo: niskie, średnie, wysokie Ryzyko Komentarze Spadek popytu na usługi o 10% po zakończeniu realizacji projektu Zwiększenie nakładów o 10 % (w kolejnych latach realizacji) Zmiana (wydłużenie) czasu realizacji projektu o 20% (w kolejnych latach realizacji) Wzrost najbardziej istotnego (najwyższego) kosztu eksploatacyjnego o 15% (w pierwszych 5 latach eksploatacji ) itd… IX. Analiza oddziaływania na środowisko Krótki opis wpływu realizacji inwestycji na środowisko – np. w formie streszczenia Raportu z oceny oddziaływania na środowisko Ocena wpływu przedsięwzięcia na obszary objęte programem NATURA 2000 X. Jeżeli Raport Ocena Oddziaływania na Środowisko (OOS) jest wymagany, należy go krótko streścić, podając płynące z niego wnioski. Jeśli Raport Ocena Oddziaływania na Środowiska (OOS) nie jest wymagany należy w tabeli zawrzeć krótkie określenie wpływu przedsięwzięcia na środowisko – informacje odnośnie tego, czy projekt może spowodować: - zagrożenia dla środowiska w fazie budowy, - zagrożenia dla środowiska w fazie eksploatacji projektu. Opis wpływu – na podstawie decyzji Wojewody Wielkopolskiego Zgodność z politykami i prawem wspólnotowym 1. Pomoc publiczna W punkcie tym należy zamieścić następujące informacje: Stan obecny: • Czy Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą? • Jaki jest zakres prowadzonej działalności gospodarczej? • Na jaki cel Wnioskodawca przeznacza środki z działalności gospodarczej? • Czy projekt jest związany w jakikolwiek sposób z prowadzoną przez wnioskodawcę działalnością gospodarczą? Stan przyszły (zakładany w wyniku realizacji projektu): • Czy i w jakim zakresie po zakończeniu realizacji projektu w obiektach będących przedmiotem inwestycji będzie (zakłada się) prowadzona przez wnioskodawcę lub przez inne podmioty (np. w wyniku wynajmu powierzchni) działalność gospodarcza? • Na co Beneficjent będzie przekazywał środki uzyskane w wyniku zrealizowania projektu – pochodzące z działalności gospodarczej realizowanej przez siebie lub inne podmioty? Wnioskodawca, który otrzymał bądź otrzymuje pomoc, zobowiązany jest przedstawić, na etapie składania wniosku o dofinansowanie: 1. informację o otrzymanej pomocy publicznej innej niż pomoc de minimis bądź, 2. jeżeli otrzymana pomoc spełnia kryteria pomocy de minimis, informację 32 2. Udzielanie zamówień publicznych 3. Wpływ projektu na polityki horyzontalne XI. o pomocy de minimis otrzymanej w okresie trzech ostatnich lat, w tym zaświadczenie/a o pomocy publicznej uzyskane od podmiotów, które udzielały pomocy na rzecz wnioskodawcy. W przypadku, gdy Wnioskodawca/Wnioskodawcy (w przypadku partnerstwa projektowego dotyczy wszystkich stron umowy partnerstwa) nie otrzymywał/nie otrzymuje pomocy udzielanej zgodnie z zasadami pomocy publicznej, należy to dokładnie zaznaczyć. W punkcie tym należy opisać procedurę wyboru wykonawcy projektu (dostawca usług lub produktów, wykonawca robót budowlanych) musi odbyć się zgodnie z przepisami ustawy Prawo Zamówień Publicznych. Jest to m.in. warunek by środki wydatkowane na realizację projektu mogły zostać uznane za koszty kwalifikowalne. Wnioskodawca winien wykazać co najmniej neutralny wpływ projektu w zakresie: - równości szans, - zrównoważonego rozwoju. Neutralny wpływ oznacza, że projekt spełnia wyznaczone w danym zakresie minimum lub też brak jest bezpośredniego logicznego powiązania między realizowanym projektem a daną polityką. Promocja i informacja Punkt ten powinien zawierać informacje na temat jawności i publicznej świadomości dotyczącej realizacji działań finansowanych przy udziale Funduszy Strukturalnych UE 2007-2013. W związku z tym należy określić cel jaki ma być osiągnięty, grupy docelowe do jakich planowana promocja będzie skierowana, środki i metody realizacji, odpowiedzialność za realizację, jak również aktualny budżet. Instrumenty promocji to m.in. tablice pamiątkowe, plakaty i inne materiały informacyjne. Należy zwrócić uwagę, aby była to rzeczywista promocja programu, priorytetu, działania, projektu, a koszty ujęte do dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego były kwalifikowalne. Opracowując ten rozdział należy korzystać z Wytycznych dotyczących Informacji i promocji dla okresu programowania 2007-2013 oraz z Wytycznych Instytucji Zarządzającej Wielkopolskim Regionalnym Programem Operacyjnym na lata 20072013 dla Beneficjentów w zakresie informacji i promocji. XII. Załączniki do Studium Wykonalności W tym miejscu należy podać dokładny spis załączników do przygotowanego Studium Wykonalności oraz dołączyć wymagane dokumenty zarówno w formie papierowej jak i elektronicznej. 33 XIII. Oświadczenie Wnioskodawcy: Oświadczam(y), że wszelkie informacje przedstawione w niniejszym dokumencie są prawdziwe, przedstawione w sposób rzetelny oraz przygotowane w oparciu o najpełniejszą wiedzę dotyczącą projektu oraz perspektyw i możliwości jego rozwoju. Podpis osoby (osób) uprawnionej do występowania w imieniu Wnioskodawcy: Imię i Nazwisko Stanowisko Data Podpis Imię i Nazwisko Stanowisko Data Podpis Imię i Nazwisko Stanowisko Data Podpis Niniejsze Wytyczne powstały w oparciu o następujące dokumenty: 1. Wytyczne dotyczące metodologii przeprowadzania analizy kosztów i korzyści. Nowy okres programowania 2007-2013. Dokument roboczy nr 4, Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, 08/2006; 2. Wytyczne w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, wrzesień 2007 r., 3. Wytyczne dotyczące przygotowywania Studiów Wykonalności w ramach ZPORR, 4. Wytyczne do Studiów Wykonalności do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. 34