Powiatowy Program integracji społecznej i zawodowej osób

Powiatowy Program
integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych
na 2011 rok
I.
OPARCIE PROGRAMU W AKTACH PRAWNYCH
Do zadań powiatu należy opracowanie i realizacja zgodnych z powiatową strategią
dotyczącą rozwiązywania problemów społecznych powiatowych programów działań na rzecz osób
niepełnosprawnych. Powyższe wynika z art. 35 a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zwaną dalej ustawą. Dotychczas
został opracowany i jest na bieżąco realizowany program działań na rzecz osób niepełnosprawnych
w zakresie rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz przestrzegania praw osób niepełnosprawnych
przyjęty uchwałą Nr IX/63/2003 Rady Powiatu Świeckiego z dnia 29 sierpnia 2003 roku.
Zgodnie z zasadami przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych
Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka
Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 – 2013 istnieje
możliwość uzyskania środków z EFS na realizację programu integracji społecznej i zawodowej osób
niepełnosprawnych.
W 2010 roku uchwałą Nr XXXV/208/10 Rady Powiatu Świeckiego z dnia 10 marca 2010 r.
został uchwalony po raz drugi powiatowy program integracji społecznej i zawodowej osób
niepełnosprawnych. Otrzymaliśmy środki z EFS na jego realizację i zostały zrealizowane
wszystkie jego założenia.
Program będzie realizowany trzeci rok . Diagnoza problemu uzupełniana jest o dane z roku
poprzedzającego rok realizacji programu , rodzaj kierowanego wsparcia jest rozwinięciem
przyjętych programów, natomiast działania projektu na 2011 rok są zupełnie inne niż
w poprzednich latach i zostaną opisane w dalszej części programu.
Zgodnie ze strategią rozwiązywania problemów społecznych na lata 2007 – 2015 przyjętą
uchwałą Nr XLIV/313/2006 Rady Powiatu Świeckiego dnia 25.10.2006 r. zwaną dalej strategią cele
strategiczne realizowane są poprzez cele operacyjne czyli konkretne programy zawierające
szczegółowe działania.
Cel strategiczny 1 strategii – „Wyrównywanie szans życiowych osób niepełnosprawnych”
przewiduje:

zwiększenie dostępu do edukacji, pracy, usług i świadczeń,
1

rozbudzanie społecznej świadomości, wspieranie i kreowanie właściwych postaw
społecznych wobec niepełnosprawności,

rehabilitację
osób
niepełnosprawnych
i
zapobieganie
pogłębiania
się niepełnosprawności,

wyrównywanie poziomu usług socjalnych, medycznych i innych form wsparcia.
Jest on realizowany przez 14 celów operacyjnych.
Program integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych jest rozwinięciem 2 spośród
14 celów operacyjnych, do których należy:
Cele strategiczne/
Cele operacyjne
Cel operacyjny
1.2
Cel operacyjny 1.14
Strategie wdrażania/ Programy
Stworzenie
warunków
do
aktywizacji
zawodowej
i
przeciwdziałania
skutkom
bezrobocia
wśród
niepełnosprawnych
Opracowanie i rozpowszechnianie
informacji
o
prawach
i
uprawnieniach
osób
niepełnosprawnych
Realizatorzy/
Partnerzy
PCPR, PUP, PFRON,
organizacje
pozarządowe,
jednostki
samorządu
PCPR,
PFRON,
media, sponsorzy
Termin
Realizacji
2007 – 2015
2007 – 2015
* źródło: Strategia rozwiązywania problemów społecznych na lata 2007 – 2015
Program znajduje oparcie w następujących dokumentach:
1. Program Operacyjny Kapitał Ludzki, zaakceptowany przez Radę Ministrów i przyjęty przez
Komisję Europejską
2. Szczegółowy Opis Priorytetów POKL 2007 – 2013.
3. Zasady Przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy
Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Polityki
Społecznej w ramach programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 – 2013 z dnia 1 stycznia
2011 roku.
4. Plan działania na 2011 rok przyjęty uchwałą Nr 10/131/11 Zarządu Województwa
Kujawsko – Pomorskiego z dnia 10 lutego 2010 r.
5. Krajowym Programem Zabezpieczenie Społeczne i Integracja Społeczna na lata 2008 – 2010.
II.
DIAGNOZA STANU WYJŚCIOWEGO
Osoby niepełnosprawne w statystyce
2
Niepełnosprawność jest jednym z ważniejszych problemów współczesnego świata. Według
danych WHO ponad 650 mln osób na świecie jest niepełnosprawnych w następstwie psychicznych,
fizycznych oraz sensorycznych niesprawności. Stanowi to około 10 % populacji. W rozwiniętych
gospodarczo krajach Unii Europejskiej ok. 15% populacji to osoby niepełnosprawne. Natomiast
w Polsce wg danych ze spisu powszechnego z 2002 roku, liczba osób niepełnosprawnych to prawie
5,5 mln, co stanowi 14,3 % ludności.
W tym miejscu należy wyjaśnić, że spisy ludności są jedynym pełnym badaniem, którego
wyniki pozwalają ustalić liczbę osób niepełnosprawnych oraz umożliwiają szczegółową
charakterystykę tej grupy ludności. Polska jest jednym z nielicznych krajów, w którym badanie
zjawiska niepełnosprawności w spisach powszechnych stało się już tradycją. Z uwagi na pełność
tych badań wykorzystano je do przedstawienia sytuacji osób niepełnosprawnych zamieszkujących
Powiat Świecki.
W 2002 r. w województwie kujawsko – pomorskim liczba osób niepełnosprawnych
wynosiła 303,3 tyś. tj. 14,7 % ogółu ludności (w kraju 14,3 %). Oznacza to, że prawie co siódmy
mieszkaniec województwa był osobą niepełnosprawną (w kraju co siódmy w 2002 r., a co dziesiąty
w 1988 r. i co czternasty w 1978 r.).
Wśród ogółu osób niepełnosprawnych prawnie najliczniejszą grupę stanowiły osoby
posiadające orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności – 30,7 % (w kraju 28,8%) wysoki był
również udział osób z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności – wyniósł 26,6 %
ogółu (w kraju 26,1 %). Analiza niepełnosprawności wskazuje na podobną strukturę dla miast i wsi.
Wymienione wyżej grupy w miastach stanowiły odpowiednio: 30,8 % i 29,6 %, a na wsi 30,6 %
i 21,9 %. Z ogólnej liczby osób niepełnosprawnych dzieci w wieku 0 - 15 lat stanowią 2,9 %.
Natomiast struktura poziomu wykształcenia osób niepełnosprawnych przedstawiała się
następująco: wykształcenie wyższe posiadało - 3,8 %, średnie i policealne – 21,7 %, zasadnicze
zawodowe – 25,3 %, podstawowe ukończone - 43,1 %, podstawowe nieukończone i bez
wykształcenia szkolnego – 6,00 %. Ponadto mężczyźni charakteryzowali się przeciętnie wyższym
poziomem wykształcenia niż kobiety.
Powyżej przedstawiona została informacja statystyczna odnosząca się do sytuacji osób
niepełnosprawnych w kraju i województwie, natomiast poniżej przedstawiona zostanie sytuacja
osób niepełnosprawnych w Powiecie Świeckim.
Powiat zamieszkuje 10.899 osób niepełnosprawnych w tym 453 osoby w wieku od 0-15 lat.
Największą grupę stanowią osoby z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności tj. 4057.
natomiast umiarkowany 3.494 osoby, znacznym 2.209 osób, a nieustalony 686 osób. W tym miejscu
3
należy dodać, że istnieje grupa 2.334 osób, które długotrwale chorują, a nie posiadają orzeczenia
wydanego przez właściwy organ. Wg pojęć statystycznych są to osoby niepełnosprawne
biologicznie. W sumie liczba osób niepełnosprawnych prawnie i biologicznie w powiecie świeckim
wynosi 13.233.
Wśród osób niepełnosprawnych więcej jest kobiet niż mężczyzn. Jeżeli natomiast chodzi
o miejsce zamieszkania, to więcej osób niepełnosprawnych zamieszkuje na wsi (7.793), a mniej
w mieście (3.106). Najwięcej osób niepełnosprawnych jest w przedziale wiekowym od 45-65 roku
życia 5.985 osób, natomiast w wieku 65 - 79 lat jest tych osób 3.325.
Orzekanie o niepełnosprawności do celów rehabilitacji zawodowej i społecznej
Zgodnie z art. 2 pkt 10 ustawy niepełnosprawność to trwała lub okresowa niezdolność do pełnienia
ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu
w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Ustala się trzy stopnie niepełnosprawności:
znaczny, umiarkowany i lekki.
1. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością
organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej
i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy
innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
2. Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością
organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej
lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról
społecznych.
3. Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności
organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy,
w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych
z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról
społecznych
dające
się
kompensować
przy
pomocy
wyposażenia
w przedmioty
ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
4. Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu
w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb
życiowych,
za
które
uważa
się
przede
wszystkim
samoobsługę,
poruszanie
się i komunikację.
4
W sprawach o ustalenie stopnia niepełnosprawności i o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych
orzekają Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności. W orzeczeniach poza ustaleniem
niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności znajdują się również wskazania do:
odpowiedniego zatrudnienia, szkolenia w tym specjalistycznego, zatrudnienia w zakładzie
aktywności zawodowej, uczestnictwa w terapii zajęciowej, konieczności zaopatrzenia w przedmioty
ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej
osoby.
Poniższe tabele przedstawiają jak kształtowała się ilość wydawanych orzeczeń z uwzględnieniem
stopnia.
Stopnie/Lata
2005
Znaczny
328
Umiarkowany
932
Lekki
275
Razem
1535
2006
422
1107
258
1787
2007
448
1183
264
1895
2008
516
1294
217
2027
2009
527
1370
197
2094
2010
554
1480
175
2209
* źródło: Dane Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Świeciu.
Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych
Zgodnie z ustawą rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej
uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umożliwienie jej
korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.
Poniższa tabela przedstawia realizację zadania z tego zakresu:
Rok
Liczba osób
bezrobotnych
niepełnosprawnych
Liczba osób
niepełnosprawnych
poszukujących pracy
2005
185
47
Liczba osób
niepełnosprawnych
korzystających z
oferowanych przez PUP
form aktywizacji
zawodowej
27
2006
159
35
25
5
2007
181
49
42
2008
220
50
66
2009
285
51
143
2010
331
62
215
* źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Świeciu.
Rehabilitacja społeczna osób niepełnosprawnych
Rehabilitacja społeczna ma na celu umożliwienie osobom niepełnosprawnym uczestnictwa w życiu
społecznym. Realizacja zadań powiatu w tym zakresie przedstawia się następująco:
Wsparcie kierowane do osób niepełnosprawnych w latach 2005 - 2010
Świadczenie
2005 - 2010
2007 2008
2009
2010
RAZEM
9
6
8
63
61
57
26
29
335
30
40
36
18
12
164
368
352
377
241
275
220
1833
Zaopatrzenie w sprzęt
rehabilitacyjny
15
20
34
34
25
23
151
Zaopatrzenie w przedmioty
ortopedyczne i środki
pomocnicze
300
462
509
484
371
158
2284
5
636
983
718
440
370
3152
2005
2006
- architektoniczne
14
13
13
- w komunikowaniu się
97
65
- techniczne
28
Turnusy rehabilitacyjne
Likwidacja barier:
Sport, kultura, rekreacja i
turystyka
Łącznie:
7982
* źródło: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Świeciu.
III.
CEL
PROGRAMU
INTEGRACJI
SPOŁECZNEJ
NIEPEŁNOSPRAWNYCH I OKRES REALIZACJI
I
ZAWODOWEJ
OSÓB
6
Zgodnie z Kartą Praw Osób Niepełnosprawnych przyjętą Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej, osoba niepełnosprawna ma prawo do życia w środowisku bez barier funkcjonalnych,
w tym swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu.
Tworzenie dostępnego otoczenia jest podstawowym sposobem zwiększania uczestnictwa
osób z niepełnosprawnością we wszystkich sferach życia. Konieczna jest zatem likwidacja barier
środowiskowych, np. architektonicznych, komunikacyjnych. U człowieka pozbawionego możliwości
swobodnego poruszania się zagrożone jest zaspokajanie bardzo ważnych potrzeb, m.in. potrzeba
aktywności i samodzielności, bezpieczeństwa i przynależności do grupy.
Jednym z warunków rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych
,mających różnego rodzaju trudności w przemieszczaniu się, jest umożliwienie tym osobom dostępu
m.in. do zakładu pracy, szkoły, placówek służby zdrowia (w tym na zabiegi rehabilitacyjne),
urzędów, placówek kulturalno – oświatowych i innych jednostek. Osoby niepełnosprawne stanowią
grupę bardzo zróżnicowaną nie tylko pod względem rodzaju i zakresu niepełnosprawności, lecz
także pod względem obniżenia sprawności motorycznej, która utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia
poruszanie się, co ma wpływ na wykonywanie czynności życia codziennego, pracę zawodową,
korzystanie z zabiegów rehabilitacyjnych i usprawniających.
Na bariery w integracji społecznej i zawodowej napotykają osoby niepełnosprawne
poruszające się na wózkach inwalidzkich, a zwłaszcza te zamieszkujące teren wiejski. Często środki
komunikacji publicznej nie docierają do miejscowości, w których zamieszkują, nie są dostosowane
do ich potrzeb, a godziny ich przejazdu uniemożliwiają sprawny dojazd. Naraża ich to na izolację
społeczna i zawodową. Na podobne bariery napotykają osoby niepełnosprawne zamieszkujące
w mieście, a zwłaszcza w zakresie poruszania się po traktach komunikacyjnych i korzystania
z instytucji, usług i sklepów.
Powoduje to, że osoby niepełnosprawne zdane są na pomoc innych ludzi w zaspokajaniu
potrzeb i tym samym mają znacznie ograniczone szanse na równoprawny z większością
społeczeństwa udział w życiu społecznym i zawodowym. Bezpośrednie rozmowy z osobami
niepełnosprawnymi potwierdzają istnienie problemu.
Realizacja warunku dostępności do rehabilitacji społecznej i zawodowej, a także medycznej
osób niepełnosprawnych z powodu dysfunkcji narządu ruchu, możliwa jest dzięki
zdobyciu
uprawnień do kierowania samochodem osobowym
Ponadto, dofinansowanie ze środków POKL kosztów uzyskania prawa jazdy, wyrówna
szanse osób niepełnosprawnych ruchowo w jego zdobyciu. Osoby te najczęściej ponoszą znacznie
większe koszty uzyskania prawa jazdy z powodu konieczności skorzystania z usług ośrodka
7
znacznie oddalonego od miejsca zamieszkania, pozbawionego barier architektonicznych,
dysponującego odpowiednim taborem oraz personelem przygotowanym do obsługi osób
niepełnosprawnych. Ponoszą wówczas dodatkowe koszty: dojazdu, wyżywienia i zakwaterowania
w okresie trwania kursu.
Celem ogólnym programu jest podwyższenie statusu zawodowego i społecznego
osób
niepełnosprawnych. Odbywać się to będzie poprzez cele szczegółowe:

zmniejszenie izolacji i marginalizacji społecznej,

wzmocnienie lub odzyskanie zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie

wzmocnienie samooceny ograniczającej aktywność zawodową i społeczną,

pozyskanie lub przywrócenie umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia,

nabycie umiejętności niezbędnych do poruszania się na rynku pracy,

nabycie wiedzy o prawach i uprawnieniach.
Program ma na celu wspieranie osób niepełnosprawnych w podejmowaniu aktywizacji zawodowej
i integracji społecznej.
Zakłada się, że osiągnięcie celów programu nastąpi dzięki zastosowaniu i finansowaniu
instrumentów o charakterze aktywizacyjnym mających doprowadzić do przywrócenia osób
wykluczonych na rynek pracy oraz do ich integracji ze społeczeństwem.
Program będzie realizowany w 2011 roku zgodnie z harmonogramem realizacji projektu
systemowego zatwierdzonego przez Instytucję Pośredniczącą II stopnia.
IV.
ADRESACI PROGRAMU
Adresatami programu są osoby niepełnosprawne bezrobotne i /lub nieaktywne zawodowo
i/lub zatrudnione , zagrożone wykluczeniem społecznym, które są jednocześnie osobami w wieku
aktywności zawodowej, korzystającymi z dofinansowań ze środków PFRON, ze znacznym stopniem
niepełnosprawności wydanym ze względu na dysfunkcje narządu ruchu, w szczególności
poruszające się na wózku inwalidzkim.
Kwalifikowalność uczestnika projektu będzie potwierdzona na podstawie dokumentu
przyjętego przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Świeciu sporządzonego przez
pracownika ds. rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych przy uczestnictwie pracownika
socjalnego.
Przewiduje się, że w programie będzie uczestniczyć 10 osób niepełnosprawnych.
8
Po skompletowaniu dokumentacji zespół roboczy pod kierownictwem dyrektora PCPR
składający się z: koordynatora projektu i przedstawiciela Powiatowej Społecznej Rady ds. Osób
Niepełnosprawnych, pracownika PCPR ds. rehabilitacji społecznej i pracownika socjalnego
sporządzi listę uczestników projektu i listę osób rezerwowych.
Wyłonieni uczestnicy projektu podpiszą umowy o uczestnictwie w projekcie.
V.
SYSTEM DZIAŁAŃ
W ramach programu przewiduje się możliwość zastosowania trzech instrumentów aktywnej
integracji, do których należą:

Instrument aktywizacji społecznej

Instrument aktywizacji zawodowej

Instrument aktywizacji edukacyjnej
Aktywna Integracja:
1. Realizacja instrumentu aktywizacji społecznej w postaci: organizacji i finansowania
poradnictwa i wsparcia
grupowego w zakresie podniesienia kompetencji życiowych
i umiejętności społeczno-zawodowych umożliwiających docelowo powrót do życia
społecznego, w tym powrót na rynek pracy i aktywizację zawodową poprzez:

warsztaty psychologiczne.
Zajęcia obejmują zagadnienia z zakresu: rozwoju zdolności motywacyjnych, zwiększenia
zaufania we własne możliwości, podniesienia poziomu samooceny i nabycia umiejętności
komunikacyjnych (kontakty interpersonalne). Zajęcia przeprowadzi psycholog.
2. Realizacja instrumentu aktywizacji zawodowej w postaci: organizacji i finansowania
usług wspierających aktywizację zawodową w postaci doradztwa zawodowego.
Zajęcia grupowe przeprowadzi doradca zawodowy. Tematyka zajęć będzie następująca: profil
zawodowy, umiejętności i możliwości zawodowe, IPD, zapoznanie z rynkiem pracy, sposoby
poszukiwania pracy, sporządzanie dokumentów aplikacyjnych, przygotowanie autoprezentacji do
rozmowy z pracodawcą.
3. Realizacja instrumentu aktywizacji edukacyjnej w postaci:
sfinansowania kursów prawa jazdy kat. B
Działania o charakterze środowiskowym
9
Spotkanie edukacyjne z pracownikami PCPR w sprawie możliwości uzyskania dofinansowań dla
osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej, (praktyczne rozwiązania oraz
możliwości uzyskania wsparcia przedstawione w formie prezentacji multimedialnej). Na spotkaniu
uczestnicy otrzymają informatory promujące projekt i informujące o ofercie usług świadczonych
przez Powiat Świecki dla osób niepełnosprawnych.
W spotkaniu będą brały udział osoby niepełnosprawne będące uczestnikami projektu oraz ich
otoczenie (członkowie rodziny – małżonek lub/i dzieci lub/i rodzice, jeżeli wspólnie zamieszkują
i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe)
VI.
REALIZATORZY PROGRAMU
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
VII.
FINANSOWANIE PROGRAMU
Źródłem finansowania niniejszego programu będzie dotacja rozwojowa pozyskana w ramach
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VII Promocja Integracji Społecznej, Działanie 7.1
Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji, Poddziałanie 7.1.2 Rozwój i upowszechnianie
aktywnej integracji przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie. Powiatowe Centrum Pomocy
Rodzinie w Świeciu przystąpiło do realizacji projektu systemowego pod nazwą „Aktywni na rynku
pracy” w 2008 roku. Na tę okoliczność zawarta została umowa ramowa Nr DN.3040-UE-74/2008 na
lata 2008 – 2013. Realizacja projektu w kolejnych latach budżetowych następuje zgodnie
z zatwierdzonymi w kolejnych latach wnioskami o dofinansowanie, które będą załączane do umowy
w formie aneksu. Wniosek na 2011 rok został złożony w terminie wyznaczonym przez Instytucję
Pośredniczącą II stopnia. Jednym z narzędzi realizacji projektu systemowego będzie program
integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych.
VIII.
PRZEWIDYWANE EFEKTY REALIZACJI PROGRAMU
Zakłada się, że osiągnięcie celów programu doprowadzi do wzrostu kompetencji życiowych
i umiejętności społeczno – zawodowych umożliwiających powrót do życia społecznego, w tym
docelowo powrót na rynek pracy i aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych.
Przewodniczący
Rady Powiatu Świeckiego
Grzegorz Chmielewski
10