10. Społeczność rosyjska, cmentarz prawosławny

/
Spolecznosc
rosyjskaPunkt na szlaku 11, tablica 10
Osadnictwo ruskie na terenie dzisiejszego Knyszyna może wiązać
się z początkami miasta. Mikołaj Radziwiłł kolonizując okolicę
sprowadzał tu osadników, wśród których mogły być elementy
etnicznie ruskie. Potem spora grupa Rusinów przebywała
w otoczeniu zagorzałego wyznawcy prawosławia, Aleksandra
Chodkiewicza, który w latach 1530-1549 zarządzał tutejszymi
dobrami. Nie brakło ich też na dworze Zygmunta II Augusta.
W kolejnych stuleciach, trudno mówić o Rusinach
w Knyszynie. Na pewno jednak żyli tu wyznawcy prawosławia
i greko-katolicyzmu. Między mieszkającymi w mieście unitami
i katolikami panowały przyjazne stosunki. Świadczyć mogą o tym
m.in. chrzty, których nieraz udzielał w zastępstwie księdza
katolickiego, kapłan unicki.
Na początku XX w. parafia prawosławna w Knyszynie
liczyła około 500 wiernych (z czego znaczna część to urzędnicy
carscy), którzy zamieszkiwali Knyszyn, Goniądz i kilkanaście
pobliskich wsi. Po I wojnie światowej, m.in. z powodu wyjazdu
Rosjan, liczba prawosławnych była na tyle znikoma, że
zdecydowano się zlikwidować parafię.
Cmentarz
/
prawoslawny
Punkt na szlaku 11b
Pierwsze pochówki wyznawców prawosławia odbyły się
w Knyszynie nie później niż w połowie XVI w. Wtedy to działała
cerkiew nieopodal dworu Zygmunta Augusta, którą otaczał
cmentarz grzebalny (z pewnością jak sama cerkiew najpierw
prawosławny, potem unicki i ponownie prawosławny). Nekropolia
ta funkcjonowała przez ponad 250 lat. Przy okazji niemal każdych
prac ziemnych na posesji dzisiejszej szkoły odnajdywane są
mogiły. Intensywną eksploatację cmentarza poświadczają m.in.
pochówki jeden na drugim.
W 1800 r. władze pruskie zakazały chowania zmarłych
w mieście i zobowiązały do założenia cmentarzy na jego
obrzeżach. Dotyczyło to nie tylko parafii unickiej, ale i katolickiej.
Co ciekawe, do katolickiego proboszcza należało zgłaszać każdy
pochówek, nawet innowiercy. W wyniku pruskiego ukazu
cmentarz dla wyznawców wschodniego chrześcijaństwa założono
na tzw. Choinkowej Górze, po lewej stronie drogi z Knyszyna do
Knyszyna Zamku. W latach 70. XIX w. postawiono tam przeniesioną z Boguszewa niedużą, drewnianą cerkiew św. Praksedy.
W czasie II wojny światowej rozebrano ją.
Dziś na cmentarzu prawosławnym znajduje się kilkanaście
nagrobków i metalowych krzyży, najstarszy z zachowanych
pochodzi z 1878 r. Większość mogił została najprawdopodobniej
zatarta. Cmentarzem opiekuje się parafia prawosławna
w Wasilkowie.
Cerkiew na cmentarzu