Czynniki determinujące klimat wychowawczy i możliwości jego

Jadwiga Roman
Pedagogika rok II, grupa VII
Katowice 22.05.2003.
Czynniki determinujące klimat wychowawczy i możliwości jego
kształtowania.
Dobra szkoła, przedszkole, żłobek, świetlica, internat lub każda inna
placówka opiekuńczo - wychowawcza to taka, której klimat wychowawczy
sprawia, że dzieci i młodzież czują się w niej bezpiecznie, mają poczucie
podmiotowości i udziału we wszystkich sprawach ich dotyczących, są świadome
swych praw i obowiązków. Proces wychowania, który się tam odbywa, to ciąg
wydarzeń, które mają wpływ na rozwój intelektualny, społeczny, emocjonalny
oraz fizyczny dziecka. Na skutki tych wydarzeń, składa się ciężka praca
zarówno nauczyciela, rodziców jak i samego wychowanka.
Klimat wychowawczy to nastrój, atmosfera panująca w środowisku
wychowawczym. Środowiskiem wychowawczym dziecka są przede wszystkim
rodzina ( lub placówka stałej opieki zastępująca rodzinę np. Dom Dziecka )
oraz szkoła ( lub przedszkole, żłobek, świetlica, internat, czyli placówki
częściowej opieki). Osoby, miejsca, zjawiska, procesy, z którymi dziecko styka
się w tych środowiskach mają wpływ na proces wychowawczy dziecka, na jego
rozwój i kształcenie.
Właściwy i dobrze wpływający na dziecko klimat wychowawczy
powinien się charakteryzować wzajemnym szacunkiem, zrozumieniem,
szczerością.
Wychowawca powinien traktować wychowanka podmiotowo.
Wzajemne relacje powinny być przepełnione życzliwością, uczciwością
i wyrozumiałością. Klimat taki powinien powodować, że wychowanek czuje się
bezpiecznie, a jednocześnie jest aktywny, chętnie podejmuje nowe wyzwania
oraz pomału przejmuje odpowiedzialność za swój dalszy rozwój.
1
Kształtowanie takiego klimatu nie jest jednak zadaniem łatwym dla
opiekunów i wychowawców. Aby go stworzyć trzeba wziąć pod uwagę
czynniki, które mają wpływ na klimat wychowawczy - te, na które jest wstanie
wychowawca wpłynąć oraz te, które są poza jego wpływami.
Czynniki determinujące klimat wychowawczy w grupie wychowanków
( np. klasie), na które wychowawca nie ma wpływu to:
Wielowymiarowość, czyli fakt, że każde dziecko należące do danej grupy
jest niepowtarzalną indywidualnością
Jednoczesność, czyli wielość zdarzeń w jednym momencie
Gwałtowność, czyli szybkie tempo wydarzeń
Nieprzewidywalność,
czyli
niemożliwość
przewidzenia
wszystkich
wydarzeń
Jawność, czyli fakt, że zdarzenia zachodzące w grupie są publiczne
Przeszłość, czyli wspólne doświadczenia, na podstawie których tworzą się
zwyczaje i normy.1
Choć wychowawca nie ma wpływu na te cechy grupy, może je kontrolować tak,
aby minimalizować ich negatywne skutki, a także wykorzystywać je by
wywoływały pozytywne skutki, np. wielowymiarowością uczyć tolerancji,
a jawnością szczerości.
Istnieją także pewne czynniki, którymi nauczyciel może posługiwać się,
by stworzyć jak najkorzystniejszy klimat. Są to:
Oczekiwania członków grupy wobec siebie nawzajem i wobec samych
siebie
Przywództwo, czyli sprawowanie i dzielenie się władzą
Atrakcyjność, czyli wzajemny szacunek i przyjaźń
Normy, czyli wynikające z oczekiwań formy zachowań i postaw
akceptowanych w grupie
1
Doyle Walter [W] Arends R., Uczymy się nauczać, Warszawa 1997, s. 124
2
Porozumiewanie się werbalne i niewerbalne
Spójność, czyli stopień związania i identyfikacji z grupą.2
Procesy te podlegają wpływom wychowawcy i umiejętne nimi sterowanie może
spowodować
wytworzenie
klimatu
korzystnie
stymulującego
proces
wychowawczy dziecka.
Klimat sprzyjający wychowaniu opiekun - wychowawca tworzy
w każdym momencie procesu wychowawczo – opiekuńczego. W każdej chwili
wypełniania posłannictwa bycia wychowawcą jest obserwowany przez swoich
podopiecznych. Oni z wielką bystrością wyłapują wszelkie niedociągnięcia,
potknięcia a czasem nawet brak wiedzy. I tylko od samego wychowawcy zależy
czy dziecko dostrzeże człowieka przyjaznego w każdej sytuacji, zaakceptuje go
z wszelkimi ludzkimi cechami, czy odbierze go jako wyrocznia popełniająca
błędy, warta pogardzenia bo niewiarygodna. Inaczej będą docierały słowa
nauczyciela mającego ogromny autorytet, wesołego, dowcipnego, otwartego na
problemy młodzieży niż słowa nauczyciela „jedynie słusznej wyroczni”. Ludzie
nieomylni, mający zawsze rację, nadmiernie poważni, nie uznający racji innych,
nie przyznający się do błędów czy nawet do braku wiedzy ze swojej dziedziny,
są niewiarygodni bo bardzo zadufani i zapatrzeni w siebie, w swoją
nieskazitelną mądrość, nieomylność.
Wychowawca chcący zbudować wzajemne zrozumienie, szacunek,
jednym słowem stworzyć odpowiedni klimat musi traktować wychowanka jako
partnera a nie „produkt” nadający się tylko do szybkiej i bezwzględnej obróbki
czy tresury. Musi słuchać, rozumieć, szanować młodego człowieka, jego
problemy muszą być bliskie wychowawcy. Tylko wzajemne porozumienie,
ciągły dialog będą wpływały na ciągły rozwój nie tylko ucznia ale także na
ciągłe doskonalenie pracy wychowawczej wychowawcy.
2
Schmuck Richard i Patricia [W] Arends R., Uczymy się nauczać, Warszawa 1997, s. 125
3
Stworzenie odpowiedniego klimatu wychowawczego to pierwsze
i podstawowe zadanie każdego wychowawcy – rodzica, nauczyciela, opiekuna
w placówce pobytu stałego lub opieki częściowej. Klimat życzliwości,
szczerości,
zrozumienia
i
przyjaźni
zapewni
dziecku
prawidłowy
i wszechstronny rozwój, dlatego jest to ważny element bycia wychowawcą.
BIBLIOGRAFIA:
1. Arends R., Uczymy się nauczać, Warszawa 1997
2. Barnes D., Nauczyciele i uczniowie. Od porozumiewania do kształcenia,
WSiP, Warszawa 1988
3. Meighan R., Socjologia edukacji, Warszawa 2000
4. Kamiński A., Funkcje pedagogiki społecznej, Warszawa 1983
4