Kryzys na rynkach kapitałowych i jego wpływ na wycenę

Kryzys na rynkach kapitałowych i jego wpływ na wycenę instrumentów finansowych
Wpisany przez dr Katarzyna Iwuć
Czy spółkom uda się obronić wynik finansowy po rozporządzeniu KE zmieniającym regulacje
reklasyfikacji instrumentów finansowych, zawarte w MSR 39 i MSSF 7?
W dniu 15 października 2008 r. Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie 1004/2008
zmieniające dotychczasowe regulacje dotyczące reklasyfikacji instrumentów finansowych
zawarte w MSR 39 i MSSF 7. Nowe przepisy powinny pozwolić niektórym spółkom „obronić"
wynik finansowy, o czym szerzej poniżej.
Jak było dotychczas?
Przed uchwaleniem zmian regulacje dotyczące reklasyfikowania instrumentów były znacznie
bardziej rygorystyczne. Poza szczególnym przypadkiem, w którym wycena w wartości godziwej
nie była możliwa, MSR 39 nie pozwalał na reklasyfikcję instrumentów z i do kategorii
wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy po pierwotnym ujęciu instrumentu.
W praktyce więc, jeżeli jednostka zakwalifikowała instrument do kategorii wycenianych w
wartości godziwej przez wynik finansowy przy początkowym ujęciu z uwagi na fakt, że
zamierzała instrument sprzedać w krótkim terminie, to nawet gdy zamiar jednostki uległ zmianie
i spółka przewidywała, że będzie utrzymywać instrument przez długi czas - nie istniała
możliwość reklasyfikacji. Była to bardzo niekorzystna regulacja dla spółek zwłaszcza w obecnej
sytuacji na rynkach finansowych, gdy ceny aktywów uległy znacznej deprecjacji.
1/5
Kryzys na rynkach kapitałowych i jego wpływ na wycenę instrumentów finansowych
Wpisany przez dr Katarzyna Iwuć
W celu lepszego zobrazowania wpływu dotychczasowych regulacji na sprawozdania finansowe
danych podmiotów wyobraźmy sobie, że przykładowa Spółka zakupiła w lipcu 2008 r. akcje
KGHM za 99,90 zł/akcja (kurs z 1 lipca 2008 r.) z zamiarem odsprzedaży w krótkim terminie.
Skoro Spółka miała taki cel, musiała zakwalifikować akcje KGHM do aktywów finansowych
wycenianych w wartości godziwej. W tym czasie sytuacja na giełdzie uległa zmianie, kurs akcji
gwałtownie spadł i sprzedaż akcji KGHM obecnie przyniosłaby znaczną stratę. Spółka
zrewidowała więc swój zamiar trzymania akcji przez krótki czas i obecnie zamierza je mieć
przez dłuższy okres. Co do zasady, takie akcje, które Spółka chce utrzymywać przez dłuższy
czas, a nie podlegają one konsolidacji, powinny być zaliczone nie do aktywów finansowych
wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy lecz do aktywów dostępnych do
sprzedaży. Spółka nie miała jednak możliwości przekwalifikowania akcji do kategorii
dostępnych do sprzedaży, ponieważ kwalifikacja do aktywów wycenianych w wartości godziwej
przez wynik finansowy była nieodwołalna. W jaki sposób taka reklasyfikacja przysłużyłaby się
jednostce?
Szukając odpowiedzi na to pytanie należy odnieść się do przepisów o wycenie instrumentów
finansowych. Otóż inaczej wycenia się aktywa wyceniane w wartości godziwej przez wynik
finansowy, a inaczej aktywa dostępne do sprzedaży. Aktywa wyceniane w wartości godziwej
przez wynik finansowy wycenia się zawsze w wartości godziwej, a skutki wyceny odnosi się w
bieżący wynik. Aktywa dostępne do sprzedaży również wycenia się w wartości godziwej, lecz
skutki wyceny obciążają nie bieżący wynik, ale kapitał własny. Zazwyczaj tworzony jest odrębny
składnik kapitału, nazwany przykładowo kapitałem z aktualizacji wyceny.
Załóżmy, że nasza spółka miała sporządzić sprawozdanie kwartalne na dzień 30 września 2008
r. Skoro spółka zakwalifikowała akcje przy początkowym ujęciu do kategorii wycenianych w
wartości godziwej przez wynik finansowy, to musi wycenić akcje KGHM na 30 września 2008 r.
po kursie rynkowym (49,95 zł/akcja - kurs z 30 września br.) a różnice z wyceny odnieść w
bieżący wynik. W naszym przykładzie spółka musiałaby ująć w rachunku wyników stratę w
kwocie 49,95 zł/akcja (99,90 zł - 49,95 zł). Spółka zmieniła zamiar co do czasu trzymania akcji i
obecnie zamierza przeczekać spadki na giełdzie. Instrumenty kapitałowe, co do których nie
2/5
Kryzys na rynkach kapitałowych i jego wpływ na wycenę instrumentów finansowych
Wpisany przez dr Katarzyna Iwuć
przewiduje się sprzedaży w krótkim terminie (a nie podlegają konsolidacji) powinny być, tak jak
już wspomniałam, zakwalifikowane do kategorii dostępnych do sprzedaży, a wówczas strata w
kwocie 49,95 zł powinna być ujęta w kapitale, a nie w bieżącym wyniku. Niestety, dawne
regulacje nie pozwalały na reklasyfikację instrumentów.
Jak jest obecnie?
Zmienione regulacje MSR 39 pozwalają na reklasyfikację instrumentów, co do których zmienił
się zamiar utrzymywania przez krótki czas. Spółka może przenieść akcje do kategorii
dostępnych do sprzedaży ze skutkiem od dnia 1 lipca 2008 r. Co to oznacza w praktyce?
Spółka może przykładowo 30 września stwierdzić, że akcje KGHM będą utrzymywane przez
dłuższy czas i wówczas może (nie musi - taka reklasyfikacja jest dobrowolna) przenieść akcje
KGHM do kategorii dostępnych do sprzedaży. Chociaż decyzja podjęta jest w dniu 30 września
2008 r., to spadki wartości akcji w okresie lipiec-wrzesień mogą być ujęte w kapitale własnym.
Pamiętajmy o tym, że retrospektywne zastosowanie zmienionych regulacji jest możliwe tylko w
odniesieniu do reklasyfikacji dokonanych przed 1 listopada 2008. Każde przekwalifikowanie
składnika aktywów finansowych przeprowadzone w dniu 1 listopada 2008 r. i później staje się
skuteczne z dniem, w którym dokonano przekwalifikowania. Zyski i straty, które do dnia
przeklasyfikowania zostały odniesione w wynik finansowy pozostają w wyniku finansowym, a
wartość godziwa na dzień reklasyfikacji jest uznawana za nowy koszt składnika aktywów.
Powyżej omówiliśmy postępowanie w przypadku instrumentów kapitałowych. Czy zmiany mogą
dotyczyć również instrumentów dłużnych, instrumentów pochodnych oraz instrumentów, w
przypadku których Spółka skorzystała z tzw. opcji wyceny w wartości godziwej?
3/5
Kryzys na rynkach kapitałowych i jego wpływ na wycenę instrumentów finansowych
Wpisany przez dr Katarzyna Iwuć
Zmiany dotyczą również instrumentów dłużnych, np. obligacji. Jeżeli Spółka zakwalifikowała
obligacje do kategorii aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik
finansowy lub do kategorii dostępnych do sprzedaży, to może przenieść obligację do innych
kategorii. Dokonując przeniesienia trzeba koniecznie sprawdzić, czy instrument finansowy
spełnia definicję kategorii, do której chcemy instrument zaliczyć. Przykładowo obligacja
notowana nie może być zaliczona do kategorii pożyczek i należności, gdyż do tej kategorii nie
można zaliczać instrumentów notowanych; spełni ona natomiast definicję instrumentów
utrzymywanych do terminu wymagalności (o ile będzie istniał zamiar faktycznego utrzymywania
do takiego terminu) lub instrumentów dostępnych do sprzedaży.
W przypadku instrumentów pochodnych taka reklasyfikacja jest zakazana wprost. Ponadto
instrumenty pochodne nie spełniają definicji żadnej z kategorii instrumentów finansowych z
wyjątkiem kategorii wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy. Spółki nie mają
więc wyboru i zawsze muszą wyceniać instrumenty pochodne w wartości godziwej ze skutkiem
w bieżącym wyniku finansowym.
Zmienione regulacje zawierają również zakaz reklasyfikacji tych instrumentów, w przypadku
których jednostka skorzystała z tzw. opcji wyceny w wartości godziwej określonej w par. 9 MSR
39. Nie można więc reklasyfikować tych instrumentów, których zaliczenie do kategorii
wycenianych w wartości godziwej nie było obowiązkowe, lecz jednostka podjęła decyzję o ich
zakwalifikowaniu do tejże kategorii, co mogła zrobić pod pewnymi warunkami.
Należy pamiętać, że dokonanie reklasyfikacji wiąże się z ujawnieniem w sprawozdaniu
finansowym dodatkowych informacji o przeklasyfikowaniu, w tym kwoty, która byłaby ujęta w
wyniku finansowym, gdyby jednostka nie dokonała reklasyfikacji.
4/5
Kryzys na rynkach kapitałowych i jego wpływ na wycenę instrumentów finansowych
Wpisany przez dr Katarzyna Iwuć
Jaki wpływ mogą mieć zmiany na sprawozdania finansowe?
Zmiany regulacji dotyczących reklasyfikacji mogą wywrzeć istotny wpływ na sprawozdania
finansowe tych jednostek, które posiadają znaczne pakiety instrumentów kapitałowych (akcji,
udziałów), nie podlegających konsolidacji lub instrumentów dłużnych o stałych stopach, o ile
oczywiście spółki zaliczyły te instrumenty do wycenianych w wartości godziwej przez wynik
finansowy przy pierwotnym ujęciu.
Zmiany nie rozwiążą jednak wszystkich problemów, trzeba bowiem pamiętać, że w bieżącym
wyniku należy ująć utratę wartości aktywów. Na każdy dzień bilansowy spółki powinny ocenić,
czy istnieją obiektywne dowody utraty wartości składnika aktywów finansowych. Jeżeli takie
dowody istnieją, to utratę wartości należy odnieść w bieżący wynik, co dotyczy również
instrumentów dostępnych do sprzedaży. Wśród kryteriów, jakie należy uwzględnić oceniając,
czy nastąpiła utrata wartości, należy uwzględnić negatywne zmiany w środowisku rynkowym, a
znaczący i przedłużający się spadek wartości godziwej inwestycji w instrument kapitałowy
poniżej kosztu również stanowi obiektywny dowód utraty wartości.
Może więc się zdarzyć, że przeniesienie instrumentów kapitałowych z aktywów wycenianych w
wartości godziwej przez wynik finansowy do dostępnych do sprzedaży spowoduje jedynie
odroczenie w czasie ujęcia deprecjacji w rachunku wyników, lecz takiemu ujęciu nie
zapobiegnie.
5/5