Deficyt czy nadmiar demokracji w Unii Europejskiej? Analiza

Deficyt czy nadmiar demokracji w Unii
Europejskiej? Analiza stosowania
procedury kontroli przestrzegania zasady
pomocniczości w latach 2010-2016.
Słubice, 3 lutego 2017 r.
Dr Michał Dulak
Katedra Studiów nad Procesami Integracyjnymi
Wydział Stosunków Międzynarodowych i Politycznych UJ
Problematyka deficytu demokracji
 „Wersja standardowa” (Weiler et al. 1995)
 PE nie zapewnia wystarczającej reprezentacji społecznej (Hix,
Føllesdal 2006; Hix, Marsh, 2011)
 UE jest zbyt dużą i nieefektywną organizacją (Dhal 1998)
 Deparlamentaryzacja polityki (Raunio 2009; Dudzińska 2015)
 Problem deficytu demokracji w UE nie istnieje (Majone 1998, 2006;
Moravcsik 2002)
„Strażnicy zasady pomocniczości”






Od systemu ad hoc pozwalającego stworzyć więzi proceduralne między
parlamentami narodowymi i instytucjami unijnymi do systemu włączającego
parlamenty w proces ustawodawczy na poziomie unijnym.
Procedura żółtej i pomarańczowej kartki – kontrola pomocniczości ex ante
Uzasadnione opinie
 Konieczność uregulowania na poziomie krajowym (konstytucja, ustawy,
regulaminy parlamentów)
 Zróżnicowana forma i treść uzasadnionych opinii – problemy z
zakwalifikowaniem
 Długi czas oczekiwania na odpowiedzi KE; brak pogłębionych odniesień do
zarzutów parlamentów.
Dialog polityczny (KE) – instrument o charakterze politycznym, zawiera opinie
dotyczące istotnych spraw politycznych, społecznych i gospodarczych.
Pozatraktatowy mechanizm, a więc bardziej elastyczny i nie rodzący żadnych
skutków prawnych.
Oświadczenia (PE) – opinie parlamentów narodowych mające charakter
przyczynków, ale niepodnoszących kwestii dotyczących zasady pomocniczości.
Założenie ustrojowe: Wirtualna Trzecia Izba UE
Pytania badawcze i hipotezy
PYTANIE BADAWCZE
 Jak w obliczu problemu deficytu demokracji parlamenty narodowe wykorzystują
ustanowioną w Traktacie z Lizbon procedurę kontroli przestrzegania zasady
pomocniczości.
HIPTOEZY
Hipoteza 1. Intensywności kontroli przestrzegania zasady pomocniczości wykazuje
zróżnicowanie z zależności od tego, do której instytucji UE przesyłane są
uzasadnione opinie.
Hipoteza 2: Intensywności kontroli przestrzegania zasady pomocniczości wykazuje
zróżnicowanie w zależności od systemu parlamentarnego w państwie członkowskim
Hipoteza 3. Modele kontroli parlamentarnej w sprawach europejskich wpływają na
aktywność parlamentów narodowych w kontroli przestrzegania zasady
pomocniczości.
Hipoteza 4. Drugie izby parlamentów narodowych, w których zasiadają przedstawiciele
władz lokalnych i regionalnych oraz przedstawiciele grup społecznych są
aktywniejsze w kontroli przestrzegania zasady pomocniczości niż izby niższe tych
parlamentów.
Relacje z KE i PE
Uzasadnione opinie
100
88 86
90
77
80
70 71
70
64
60
50
40
KE
41
PE
34
30
21
20
18
8
10
0
2010
2011
2012
2013
2014
8
Dialog polityczny
2015 700
600
558
593
533
524
485
500
400
300
353
342
299
269
221
200
206
KE
246
100
0
2010
2011
2012
2013
2014
2015
PE
Dwuizbowe vs jednoizbowe
Liczba UO i DP w podziale na ustrój parlamentów
250
3000
207
2500
200
959
2000
110
1500
150
511
100
1000
500
1728
28
191
0
1137
17
172
109
112
dwuizb
jednoizb
dwuizb
UO
jednoizb
50
0
DP
KE
PE
Średnia
 Parlamenty dwuizbowe wysyłają do KE średnio o 54% więcej UO oraz o 52% więcej DP niż parlamenty jednoizbowe
 Drugie izby parlamentów wysyłają do KE średnio o 27% więcej UO oraz o 113%% więcej DP niż pierwsze izby
parlamentów
 Parlamenty dwuizbowe wysyłają do PE średnio o 75% więcej UO oraz o 88% więcej DP niż parlamenty jednoizbowe
 Drugie izby parlamentów wysyłają do PE średnio o 38% więcej UO oraz o 223% więcej DP niż pierwsze izby
parlamentów
Modele kontroli parlamentarnej
2000
1800
1818
1600
1400
1200
1000
1047
876
800
600
594
400
200
0
164
120
DP
UO
DP
KE
UO
PE
dokumenty
175
125
mandatowy i mieszany
Drugie izby – reprezentanci władz lokalnych i regionalnych
Kontrola przestrzegania zasady pomocniczości - KE
189
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
97
39
25
15
3
2
1
31
15
5
17
3
15
10
3
29
5
16 12
DP
UO
Kontrola przestrzegania zasady pomocniczości - PE
120
101
100
80
60
40
20
0
30
20
3
22
1
2
16
29
4
4
14
1
5
3
10
6
15
8
17
DP
UO
Stanowisko wobec tzw. „procedury zielonej kartki”



W II połowie 2015 r. 13 izb parlamentów (LT, CY, CZ2, NL1, NL2, DK, IT1, IT2, MT, FR1, HR, BE1,
LU) przyjęło oficjalne stanowisko w sprawie procedury zielonej kartki.
Niemiecki Bundesrat zadeklarował wolę przyjęcia takiego stanowiska w najbliższej przyszłości.
Ponadto w czerwcu 2015 r. izba wyższa niemieckiego parlamentu zdecydowała, że nie udzieli
wsparcia inicjatywie brytyjskiej dotyczącej utylizacji odpadów spożywczych ze względu na brak
ustalonej opinii w tym temacie. Zdecydował, że temat wdrożenia „zielonej kartki” powinien zostać
podjęty podczas Konferencji Ministrów ds. Europejskich Landów.
Niemiecki Bundestag, który nie przyjął formalnego stanowiska w sprawie procedury zielonej
kartki, postrzega ją „jako potencjalny czynnik sprzyjający nieformalnemu dialogowi”.
KONCEPCJA:
Próg: ok. 30% izb opowiada się za progiem1/3, a ok. 19% za 1/4.
Termin uczestnictwa: 44% izb wskazało, że inicjujący parlament lub inicjująca izba powinna
wyznaczać termin uczestnictwa w „zielonej karcie” według własnego uznania.
Termin ukończenia: po ok. 30% izb parlamentów opowiedziało się za tym, aby termin na ukończenie
procedury „zielonej karty” wynosić od 16 tygodni do 6 miesięcy oraz, że wybór terminu powinien
leżeć w gestii inicjującego parlamentu/inicjującej izby.
Wycofanie się: ok. 90% izb parlamentów opowiedziało się za tym, że wycofanie się z „zielonej kartki”
powinno być dozwolone na każdym etapie.
Poprawki: ok. 95% parlamentów wskazało, że przekazywanie propozycji poprawek do oryginalnego
tekstu przygotowanego przez inicjujący parlament (izbę) powinno być możliwe, oraz że poprawki
te powinny być przedstawiane w ramach terminu określonego przez inicjujący parlament (izbę).