4% - Koniunktura

Wykład:
GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY –
INWESTYCJE W KAPITAŁ LUDZKI
JAKO KLUCZOWE ŹRÓDŁO BOGACTWA
Kapitał ludzki wg Adama Smitha
„Na kapitał trwały, którego cechą jest przynoszenie
dochodu lub zysku (...), składają się cztery główne
pozycje, w tym pożyteczne umiejętności nabyte przez
członków społeczeństwa. By nabyć takie kwalifikacje
człowiek musi przez czas kształcenia, nauk lub
terminowania otrzymywać środki utrzymania, co zawsze
jest rzeczywistym wydatkiem, który jest kapitałem
trwałym, jakby zawartym w danym człowieku.
Te umiejętności są częścią jego majątku, jednocześnie
częścią majątku społeczeństwa, do którego człowiek
ten należy.”
Smith, 1776
Gospodarka oparta na wiedzy
[ang. knowledge-based economy]
Gospodarka, w której wiedza jest głównym czynnikiem
produktywności i wzrostu gospodarczego (przed pracą i
kapitałem, surowcami i energią); zasadniczą rolę w
gospodarce opartej na wiedzy odgrywa informacja,
edukacja i technologie, w szczególności technologie
informacyjne i komunikacyjne.
Źródła wzrostu gospodarczego w USA
w latach 1929-1982
Źródła wzrostu
Składniki wzrostu
gospodarczego
(śr. 3,2 %)
Wzrost nakładów (w
tym)
Dodatkowa praca
Dodatkowy kapitał
Ziemia
Wzrost produktywności
(w tym)
Edukacja siły roboczej
Wzrost wiedzy i inne*
RAZEM
1,1
% udział w
kreowaniu
wzrostu
gospodarczego
34 %
0,5
0,6
0,0
2,1
15 %
19 %
0%
66 %
0,6
1,5
3,2
19 %
47 %
100 %
Źródło: Denison Edward, Trends in AMERICAN Economic Growth, 1929-1982
Szacunkowy wpływ dodatkowego roku nauki
na stopę wzrostu gospodarczego
Gary Becker
(ur. 1930)
Nagroda Nobla 1992
Theodore Schultz
(1902-98)
Nagroda Nobla 1979
Teoria human-capital Theodora Schultza
Kapitał ludzki – można określić jako zasób wiedzy
i umiejętności, zdrowia, energii witalnej zawarty
w społeczeństwie.
Szybszy wzrost dochodu narodowego w porównaniu ze
wzrostem roboczogodzin, ziemi i kapitału rzeczowego ma
swe źródło przede wszystkim w podwyższonym poziomie
wykształcenia siły roboczej.
Umiejętności i wiedza są formą kapitału; kapitał ten jest
w znacznej mierze efektem przemyślanych inwestycji;
w zachodnich cywilizacjach rósł on o wiele szybciej niż
konwencjonalnie pojmowany kapitał.
Inwestycje w kapitał ludzki wg T. Schultza
 formalne kształcenie szkolne na wszystkich szczeblach
 szkolenia w czasie pracy
 programy studiów dla dorosłych
 usługi związane z ochroną zdrowia, wpływające na
długość życia, siłę i witalność ludzi
 poszukiwanie informacji na temat sytuacji
ekonomicznej firm i perspektywach zawodowych
 badania naukowe
 migracje ludności w celu znalezienia lepszej pracy
Pomiar inwestycji w kapitał ludzki
1. Podejście kosztowe
(rachunek wielkości nakładów na kształcenie, ochronę zdrowia itp.)
H=E*N
H – zasób kapitału ludzkiego
E – przeciętne nakłady wydatkowane na kreację umiejętności
N – ilość osób w populacji
2. Podejście dochodowe
(zdyskontowana wartość oczekiwanych dochodów; pod uwagę
bierze się oczekiwaną długość życia, strumień zarobków
i stopę % do dyskontowania zarobków)
Miary kapitału ludzkiego
1) Osiągnięcia edukacyjne populacji, które wyznacza się przy
użyciu dwóch wskaźników: średniej liczby lat uczęszczania
do szkoły oraz najwyższego ukończonego poziomu
edukacyjnego; Barro i Lee [2000].
2) Wydatki na cele edukacyjne; Barro i Sala-i-Martin [1995].
3) Relacja wysokości wynagrodzeń pracowników do poziomu
wykształcenia; miernik Mulligana i Sala-i-Martina [1997]
określający stosunek płac pomiędzy pracownikiem z
określonym poziomem wykształcenia a pracownikiem
bez formalnego wykształcenia.
Koszty a lata kształcenia wg T.Schultza
Przeciętny
koszt
kształcenia
K
K = f (l)
Kw
Kś
Kp
Lata kształcenia
l
Roczne wydatki na jednego ucznia (w USD PPP), 2002
Kraj
Podstawowe
Średnie
Wyższe
Australia
5169
7375
12416
Irlandia
4180
5725
9809
Szwecja
7143
7400
15715
Szwajcaria
7776
11900
23714
Dania
7727
8003
15183
Niemcy
4537
7025
10999
Francja
5033
8472
9276
Wielka Brytania
5150
6505
11822
USA
8049
9098
20545
Polska
2585
N/A
4834
Źródło: OECD
Wykształcenie a PKB per capita, 2009
Kraj
Kanada
USA
Japonia
Szwecja
Australia
Nowa Zelandia
Dania
Wielka Brytania
Szwajcaria
Korea
Islandia
Holandia
Francja
Hiszpania
Polska
% osób z wyższym
wykształceniem
(w wieku 25-64 lata),
2009 [2001]
50 [39]
41 [35]
44 [31]
33 [29]
37 [27]
40 [27]
34 [27]
37 [25]
35 [24]
39 [23]
33 [23]
33 [22]
29 [21]
30 [21]
21 [11]
PKB na jednego
mieszkańca
(w tys. $)
2005
33,6
41,9
30,5
32,7
32,9
25,3
34,4
32,1
36,2
21,9
35,8
34,2
30,2
27,3
12,8
Średnia liczba lat nauki a PKB per capita
Źródło: Heston i inni (2002), Barro i Lee (2000)
Roczne wydatki (na 1 studenta)
a GDP per capita (2005)
Źródło: Education at a Glance 2008. OECD Indicators
Edukacja jako źródło bogactwa, USA
W 1910 r. tylko 9% młodych Amerykanów uzyskiwało
średnie wykształcenie, ale w ciągu kolejnych 30. lat
odsetek ten wzrósł ponad pięciokrotnie – w 1940 r.
50% młodych ludzi w USA mogło pochwalić się
dyplomem szkoły średniej.
Źródło: C. Goldin, 2001.
Różnica w dochodach - analiza dla różnych
poziomów wykształcenia, 1999/2000*
T: 164
LC: 78
T: 154
LC: 87
*punkt odniesienia (poziom 0) - dochody osób
z wykształceniem średnim
T: 151
LC: 69
T: 152
LC: 82
T: 136
LC: 80
T: 134
LC: 82
Źródło: Blöndal, Field, Girouard: Investment in human capital, 2002
Polska 2008 (mężczyźni): T 188, LS 87 [US = 100]
T: 162
LC: 78
Średnie roczne dochody w USA - analiza dla różnych
poziomów wykształcenia, 1999
Źródło: Blöndal, Field, Girouard: Investment in human capital, 2002
Dochody mężczyzn w różnych grupach wiekowych
- analiza wg poziomu wykształcenia, USA
Wykształcenie
wyższe
średnie wyższe
średnie niższe
Źródło: Blöndal, Field, Girouard: Investment in human capital, 2002
Wykształcenie a płaca w Brazylii, 1998
Przeciętna płaca godzinowa pracownika (w miastach):
a) bez wykształcenia 1,94 R$ (100%),
b) z wykształceniem podstawowym 2,56 R$ (132%),
c) niższym średnim 3,60 R$ (186%),
d) średnim wyższym 6,31 R$ (325%),
e) wyższym 15,8 R$ (814%).
Źródło:
Andreas Blom Lauritz Holm-Nielsen Dorte Verner: EDUCATION, EARNINGS,
AND INEQUALITY IN BRAZIL 1982-1998;IMPLICATIONS FOR EDUCATION POLICY.
World Bank
Średnia miesięczna płaca w Polsce
(wg poziomu wykształcenia), 2004
Poziom wykształcenia
Wyższe (mgr, lek., dr)
Wyższe (inż., licencjat)
Średnie zawodowe
Średnie ogólnokształcące
Zasadnicze zawodowe
Podstawowe i niepełne podst.
OGÓŁEM
Średnia miesięczna
płaca brutto (w zł)
3649 zł
3263 zł
2144 zł
2133 zł
1708 zł
1638 zł
2369 zł
Źródło: GUS, 2004
Inwestycja w studia MBA, USA
Koszt studiów MBA: ok. 50-60 tys. $.
Przyrost dochodów:
Absolwenci Wharton Business School + 96 tys. $
(a aż 89% trafia do elitarnego klubu menedżerów
zarabiających ponad 100 tys. $),
absolwenci Kellog Business School + 87 tys. $
(83% osiąga zarobki > 100 tys. $),
absolwenci Harvard Business School + 95 tys. $
(89% osiąga zarobki > 100 tys. $);
Źródło: ”Business Week”, 11/2000.
Stopa zwrotu dla kolejnego roku nauki w Brazylii
Źródło: Blom, Holm-Nielsen, Verner (World Bank, 2001)
Edukacja a aktywność zawodowa
Wg danych OECD, w Polsce tylko 48% kobiet, które nie
ukończyły szkoły średniej wykazuje się aktywnością
zawodową, natomiast wśród kobiet posiadających wyższe
wykształcenie magisterskie odsetek osób aktywnych
zawodowo wynosi aż 87%.
Zgodnie z danymi Department of Labor, w USA w 2001 r.
79,7% osób w wieku powyżej 25 lat posiadających
wyższe wykształcenie wykazywało aktywność zawodową
(w grupie osób posiadających średnie wykształcenie
odsetek ten wynosił 64,4%, a w grupie osób z
wykształceniem podstawowym tylko 43%).
Współczynniki aktywności zawodowej, 2009
Źródło: www.stat.gov.pl
Wskaźnik zatrudnienia wg poziomu wykształcenia, 2009
Źródło: www.stat.gov.pl
Poziom wykształcenia a stopa bezrobocia, 2003
Kraj
Wykształcenie
mniej niż średnie
średnie
wyższe
7,2
4,4
4,7
Francja
12,1
7,5
6,1
Hiszpania
11,2
9,5
7,7
Irlandia
6,3
2,9
2,6
Japonia
6,7
5,4
3,7
Kanada
10,9
6,5
5,2
Niemcy
18,0
10,2
5,2
Szwajcaria
6,1
3,3
2,9
Szwecja
6,1
5,2
3,9
USA
9,9
6,1
3,4
Wielka Brytania
6,9
3,9
2,4
25,9
17,8
6,6
Dania
Polska
Źródło: OECD, Employment Outlook 2005.
Stopa bezrobocia (BAEL), Polska IV kw. 2009 i 2011
Ogółem
8,5% [9,7%]
w wieku:
 15—24 lat
 25—34
 35—44
 45 lat i więcej
wg poziomu wykształcenia:
 wyższe
 policealne i średnie zawodowe
 średnie ogólnokształcące
 zasadnicze zawodowe
 gimnazjalne, podstawowe i niepełne podst.
5,0%
8,0%
10,3%
9,3%
15,9%
22,3%
8,7%
5,9%
6,1%
[5,3%]
[9,3%]
[13,8%]
[11,3%]
[17,1%]
Stopa bezrobocia rejestrowanego MPiPS (I 2012): 13,2%
Wykształcenie a ubóstwo, Argentyna, 1998
Liczba lat nauki:
1) najubożsi Argentyńczycy mieli za sobą przeciętnie 6,9 lat
nauki,
2) ubodzy 7,0 lat,
3) pozostali (ci którzy nie kwalifikowali się do grupy ubogich)
10,5 roku.
Stopa bezrobocia:
1) w pierwszej grupie sięgała 36,5%,
2) w drugiej 22,6%,
3) a w trzeciej 8,9%.
Źródło: Raport Banku Światowego: Poor People in a Rich Country. A Poverty Report for Argentina
Wykształcenie a ubóstwo, USA
W USA wśród osób, które nie ukończyły szkoły średniej,
z różnych programów opieki społecznej korzysta 30% osób
w wieku 25-54 lata i aż 46% w wieku powyżej 54 lat.
W populacji osób posiadających wyższe wykształcenie
wskaźniki te są kilka razy niższe i wynoszą tylko: 4%
(w grupie wiekowej 25-54 lata) i 14% (w grupie wiekowej
powyżej 54 lat).
Źródło: Ellwood, 2001
Współczynnik skolaryzacji brutto w Polsce, 1990-2007
53,8% w 2009/2010 r.
Źródło: GUS
Współczynnik skolaryzacji brutto jest to (wyrażony procentowo) stosunek
wszystkich osób uczących się na danym poziomie do całej populacji
(według stanu w dniu 31 grudnia) osób będących w wieku nominalnie
przypisanym temu poziomowi kształcenia (19-24 lat).
Wykształcenie właściciela a sytuacja finansowa
jego firmy, Polska 2003
Wykształcenie
właściciela firmy
Podstawowe i
zasadnicze zawodowe
(n=103)
Średnie (n=595)
Wyższe (n=351)
RAZEM (n=1049)
Ocena sytuacji finansowej
Bardzo Dobra Średnia
Zła Bardzo RAZEM
dobra
zła
1,0% 17,5% 54,4% 21,4% 5,8% 100,0%
1,5%
3,7%
2,2%
20,5%
30,2%
23,5%
56,6% 18,0%
51,6% 12,0%
54,8% 16,3%
3,4%
2,6%
3,3%
100,0%
100,0%
100,0%
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy baz danych (n=1049) firmy B.P.S. Consultants Poland
(badania prowadzone na reprezentatywnej próbie losowej firm mikro – zatrudniających do 9 osób).
Wykształcenie właściciela firmy a korzystanie
z Internetu, Polska 2003
Wykształcenie
właściciela
Podstawowe i zasadnicze
zawodowe (n=103)
Średnie (n=595)
Wyższe (n=351)
RAZEM (n=1049)
Korzystanie z Internetu
NIE
TAK
RAZEM
86,4%
13,6%
100,0%
63,0%
31,1%
54,6%
37,0%
68,9%
45,4%
100,0%
100,0%
100,0%
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy baz danych (n=1049) firmy B.P.S. Consultants Poland
(badania prowadzone na reprezentatywnej próbie losowej firm mikro – zatrudniających do 9 osób).
Wykształcenie właściciela firmy a obroty, Polska 2009
Obroty firmy
w 2008 r.
Wykształcenie właściciela firmy
Podstawowe
i zasadnicze
zawodowe
(n=83)
Średnie
(n=293)
Wyższe
(n=231)
Liczba
odp.
%
Liczba
odp.
%
Liczba
odp.
%
do 50000 PLN
27
32,5%
53
18,1%
30
13,0%
50001 - 400000
42
50,6%
155
52,9%
100
43,3%
10
12,0%
57
19,5%
42
18,2%
4
4,8%
28
9,6%
59
25,5%
400001 - 1000000
Pow. 1000000 PLN
Kapitał ludzki a wyniki MSP – wyniki badań (1)
Autorzy
Próba
Zmienne
niezależne
Zmienne
zależne
Zależności
między
zmiennymi
Fairlie i Robb
(2007)
Właściciele firm,
n=34179, USA
Kapitał
ludzki (4)
Zyski
Zatrudnienie
Sprzedaż
+
+
+
Kangasharju i
Pekkala (2001)
Samozatrudnieni,
n=13808, Finlandia
Kapitał
ludzki
Przetrwanie
Sprzedaż
+
+
Bates (1990)
Firmy prowadzone
przez białych
mężczyzn, n=4429,
USA
Kapitał
ludzki (3)
Przetrwanie
+
Brüderl,
Preisendörfer
(1998)
Firmy z Monachium
i Górnej Bawarii,
n=1710, Niemcy
Kapitał
ludzki (5)
Przetrwanie
+
Bosma, van
Praag, Thurik,
de Wit (2004)
Firmy, które zaczęły
działalność w 1994 r.,
n= 896, Holandia
Kapitał
ludzki (7)
Zyski
Zatrudnienie
Przetrwanie
+
+
+
Kapitał ludzki a wyniki MSP – wyniki badań (2)
Autorzy
Próba
Zmienne
niezależne
Zmienne
zależne
Zależności
między
zmiennymi
Pennings, Lee,
Van Witteloostuijn
(1998)
Biura rachunkowe,
n=851, Holandia
Kapitał
ludzki (6)
Przetrwanie
+
Coleman (2007)
Firmy prowadzone
przez kobiety,
n=605, USA
Kapitał
ludzki (4)
Zyski
+
Honig i Davidsson
(2000)
Nowe firmy,
n=452, Szwecja
Kapitał
ludzki (4)
Przetrwanie
+
Davidsson i Honig
(2003)
Nowe firmy ,
n=380, Szwecja
Kapitał
ludzki (3)
Uruchomienie
działalności
+
Chandler i Hanks
(1998)
Firmy ze stanu
Utah n=102, USA
Kapitał
ludzki (3)
Sprzedaż
Dochody
+
+