docInstytucjonalne podstawy polityki pieniężnej
download 
Reklamacja Transkrypt
Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej
PP. Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej 2013/2014 1 2 Polityka pieniężna (6) Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej Polityka pieniężna (6) Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej 1. Niezależność banku centralnego 2. Wiarygodność banku centralnego dr Sylwia Grenda 3. Przejrzystość polityki banku centralnego 4. Odpowiedzialność banku centralnego Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Wydział Ekonomii Katedra Teorii Pieniądza i Polityki Pieniężnej 3 4 Wstęp • Instytucjonalne podstawy prowadzenia polityki pieniężnej to: ▫ niezależność ▫ wiarygodność ▫ przejrzystość polityki pieniężnej • Powyższe rozwiązania instytucjonalne: ▫ mają podłoże w teorii racjonalnych oczekiwań oraz w zasadach demokracji ▫ są bezpośrednio związane ze wzrostem znaczenia procesów społecznych i psychologicznych w ekonomii ▫ wiążą się z przywiązywaniem szczególnej uwagi do reakcji rynków na decyzje polityków gospodarczych ▫ trudne są do skwantyfikowania/pomiaru ze względu na duży stopień subiektywizmu dr Sylwia Grenda 1 PP. Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej 2013/2014 5 Definicja niezależności 6 Definicja niezależności • Niezależność odnoszona do relacji między bankiem centralnym a rządem [M. Friedman]. • Sytuacja, w której bank centralny pozostaje wolny od wpływu, wskazówek oraz kontroli ze strony władz zarówno wykonawczych, jak i ustawodawczych [L. Meyer]. Niezależność banku centralnego – wolność banku centralnego w realizacji celu polityki pieniężnej i doborze środków do jego realizacji, czemu powinna sprzyjać samodzielność w kwestiach personalnych i finansowych. • Niezależność wynika ze względnej wagi inflacji w funkcji celu banku centralnego [S. Fischer]. • Autonomia banku centralnego w dążeniu do osiągnięcia (celu) niskiej inflacji [V. Grilli]. • Wyróżniono 2 rodzaje niezależności: niezależność polityczna – zdolność BC do realizacji celu (stabilność cen) bez jakichkolwiek instrukcji ze strony polityków niezależność ekonomiczna – BC ma swobodę w doborze i prowadzeniu działań związanych z realizacją celów operacyjnych (np. poziom stóp procentowych) 7 Elementy niezależności BC wg Europejskiego Instytutu Monetarnego (EIM) Element niezależności Charakterystyka Niezależność instytucjonalna Całkowita autonomia BC i jego organów od osób trzecich. Oznacza to zakaz, gwarantowany przez prawo, wywierania wpływu na decyzje BC (przez rząd, instytucje pozarządowe). Niezależność osobista (personalna) Odnosi się do sposobu mianowania członków organów decyzyjnych banku centralnego, długości ich kadencji, gwarancji, że nie będą odwoływani inaczej niż stanowią to przepisy prawa. Niezależność funkcjonalna (operacyjna) Odnosi się do autonomicznego podejmowania decyzji w zakresie instrumentów będących w dyspozycji BC do osiągnięcia jego celów oraz do samodzielnego kształtowania i realizacji polityki pieniężnej. Niezależność finansowa Zdolność BC do samodzielnego zaopatrywania się w środki finansowe niezbędne do realizacji zadań. dr Sylwia Grenda 8 Dyskusja nad niezależnością BC Najważniejsze argumenty „ZA” • Niezależność prowadzi do niższej inflacji • Niezależność zwiększa wiarygodność prowadzonej polityki pieniężnej • Niezależność prowadzi do mniejszej zmienności poziomu inflacji • Niezależność BC sprzyja wzrostowi gospodarczemu Argumenty za niezależnością rozpatruje się najczęściej w kontekście: • skrzywienia inflacyjnego • niespójności czasowej 2 PP. Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej 2013/2014 9 10 Argumenty za i przeciw niezależności BC Dyskusja nad niezależnością BC (cd.) Kategoria Skrzywienie inflacyjne – tendencja określonego podmiotu (BC, rząd) do tolerowania inflacji z braku właściwego przeglądu sytuacji, (np. gdy bank jest obarczony wieloma sprzecznymi celami działania), a zwłaszcza do przedkładania korzyści, jakie może mu przynieść inflacja nad koszty z nią związane, np. gdy rząd chce inflacyjnie zmniejszyć ciężar obsługi długu publicznego. Powodem skrzywienia inflacyjnego rządu lub banku centralnego mogą być zarówno ich świadome preferencje, jak i niewłaściwa ocena rzeczywistości. Niespójność czasowa – różnica między optymalnością polityki ex ante a ex post – w określonym momencie (podejmowanie decyzji odnośnie stosowanej polityki, instrumentów) dana decyzja jest optymalna, w kolejnych okresach nie musi taka być (w kolejnych okresach może się okazać, że inna decyzja byłaby bardziej optymalna). Argumenty za Argumenty przeciw Niezależność operacyjna • Ograniczenie problemu dynamicznej niespójności i skrzywienia inflacyjnego • Zwiększenie skuteczności antyinflacyjnej polityki BC • Zmniejszenie nacisków polityków na rozluźnienie polityki pieniężnej • Zwiększenie wiarygodności polityki • Ograniczenie zmienności poziomu inflacji • Ograniczenie wymienności inflacja – wzrost gospodarczy w długim okresie • Ograniczenie elastyczności polityki pieniężnej w reakcji na szoki • Nadmierne fluktuacje poziomu zatrudnienia i produkcji Niezależność personalna • Ograniczenie problemu dynamicznej niespójności i skrzywienia inflacyjnego • Zmniejszenie nacisków polityków na rozluźnienie polityki pieniężnej • Ograniczenie zmienności poziomu inflacji • Nadmierna niezależność banku centralnego, nieoptymalna z punktu widzenia społeczeństwa • Deficyt demokracji Niezależność instytucjonalna • Umożliwienie BC skupienia się na jednym celu • Ograniczenie koordynacji • Deficyt demokracji Niezależność finansowa • Dyscyplinujący wpływ na władze fiskalne • Zwiększenie wiarygodności polityki • Ograniczenie koordynacji • Ograniczenie elastyczności polityki pieniężnej w reakcji na szoki Niezależność celu • Deficyt demokracji • Ograniczenie koordynacji Źródło: M. Musielak, Strategie polityki pieniężnej, Współczesna polityka Pieniężna (W. Przybylska- Kapuścińska red.) 11 Pomiar niezależności banku centralnego • Niezależność jest trudna do zmierzenia ze względu na złożoność i wieloaspektowość. • Badanie niezależności koncentruje się na wybranych aspektach niezależności. 12 Najpopularniejsze wskaźniki niezależności prawnej BC Właściwości A GMT ES Zakres rangi 1-4 3-16 1-5 0-1 Elementy wskaźnika niezależności prawnej • Czy BC ostatecznie decyduje o polityce pieniężnej. • Czy przedstawiciel rządu zasiada w radzie zarządzającej BC. • Czy ponad połowa rady jest mianowana przez Rząd • Czy BC ma obowiązek nabywania rządowych papierów wartościowych • Procedury mianowania członków rady zarządzającej. • Długość kadencji członków rady zarządzającej • Istnienie zapisu w statucie dotyczącego celu stabilności poziomu cen • Zakres swobody BC w kształtowaniu polityki pieniężnej • Umiejscowienie ostatecznej odpowiedzialności za politykę pieniężną • Obecność/brak obecności przedstawiciela rządu na spotkaniach rady zarządzającej • Procent członków rady wybieranych przez rząd • Dodatkowe punkty za zapis w prawie, że BC stanowi najważniejszą władzę monetarną • Procedury mianowania, odwoływania oraz długość kadencji prezesa BC • Umiejscowienie najwyższej władzy monetarnej i procedury rozwiązywania konfliktów między rządem a BC • Znaczenie celu stabilności cen na tle innych celów • Surowość i uniwersalność ograniczeń zaciągania kredytów przez rząd w BC Struktura niezależności • Personalna 50% • Finansowa 25% • Polityczna 25% • Personalna 37,5% • Finansowa 31,25% • Polityczna 31,25% • Personalna 50% • Finansowa 0% • Polityczna 50% • Personalna 20% • Finansowa 50% • Polityczna 30% • Większość z badań koncentruje się na niezależności prawnej (de iure), wynikające z przepisów prawa, a nie na niezależności faktycznej (de facto), na którą wpływają m.in. nieformalne porozumienia z rządem, tradycja, kompetencje personelu BC. Czynniki składające się na niezależność faktyczną się niekwantyfikowane. • Występuje zróżnicowanie pomiarów niezależności przy zastosowaniu różnym miar oraz ze względu na okres. dr Sylwia Grenda LVAW 3 PP. Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej 2013/2014 13 14 Definicja wiarygodności banku centralnego • Zagadnienie wiarygodności dotyczy relacji między elementem instytucjonalnym (np. cel stabilność pieniądza) oraz oczekiwaniami uczestników rynku. • Zaufanie podmiotów działających w mikroskali do podmiotu odpowiedzialnego za realizację polityki gospodarczej. Zaufanie oznacza, że te pierwsze wierzą, że podmiot prowadzący politykę osiągnie zakładane cele w akceptowanej perspektywie czasowej. • Stopień, w jakim przekonania o bieżącym i przyszłym kursie polityki gospodarczej, jest spójny z programem ogłoszonym pierwotnie przez polityków gospodarczych [K. Blackburn]. • Wiarygodność zgodnie z A. Blinder identyfikowana jest z jednym z 3 elementów: ▫ zgodność intencji/motywacji ▫ wcześniejsze zobowiązanie ▫ silna niechęć/awersja do inflacji 15 16 Podstawy wiarygodności BC Definicja wiarygodności banku centralnego cd. • Stopień, w jakim uczestnicy rynku wierzą, że bank centralny osiągnie wyznaczone cele • Zbieżność celu inflacyjnego i oczekiwań inflacyjnych im większa jest zbieżność, tym bardziej wiarygodny jest bank centralny dr Sylwia Grenda Wiarygodność dotyczy: • konieczności podjęcia przez władze polityki dezinflacji – sytuacja wystąpiła w latach 70. i 80. XX w., konieczne było zwiększenie wiarygodności, aby można było skutecznie walczyć z inflacją • utrzymania kontroli nad poziomem inflacji – sytuacja dotyczy większości BC, które od połowy lat 90. XX w. koncentrują się na zapewnieniu stabilności cen. 4 PP. Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej 2013/2014 17 18 Proces zwiększania wiarygodności Banku Centralnego Wiarygodność BC vs. teoria racjonalnych oczekiwań 1. • Bieżące decyzje zależą nie tylko od przeszłych i teraźniejszych zdarzeń, ale także od oczekiwań odnośnie przyszłych wydarzeń. Wprowadzenie odpowiednich reform instytucjonalnych. Obejmować one mogą: • Przyszła polityka może mieć większe znaczenie dla dzisiejszych wyników niż aktualna polityka. ▫ wprowadzenie reguły polityki pieniężnej ▫ stworzenie kontraktu dla bankiera centralnego • Wiarygodność wiąże skuteczność polityki z jej oddziaływaniem na proces kształtowania oczekiwań. ▫ zapewnienie niezależności BC ▫ • Jeśli BC jest wiarygodny, zmniejsza to niepewność i związane z nią opóźnienia , a oczekiwania formułowane są w sposób sprzyjający celom polityki pieniężnej. Efekt => społeczeństwo szybciej i pełniej dostosowuje się do decyzji banku centralnego, natomiast ceny i płace stopniowo dostosowują się do spadku zagregowanego popytu, spowodowanego procesem dezinflacji. 2. ▫ wiarygodność polityki pieniężnej zależy od wiarygodności całej polityki gospodarczej ▫ polityka pieniężna oddziałuje na różne dziedziny polityki gospodarczej ▫ 3. przyjęcie strategii inflacyjnej Koordynacja polityki pieniężnej i fiskalnej. koordynacja pozwala uwiarygodnić prowadzoną politykę pieniężną Wspólne doświadczenia BC oraz otoczenia gospodarczego. 19 Minimalne warunki służące zapewnieniu wiarygodności BC 1. Prawidłowo dobrane cele polityki pieniężnej (tj. takie które są „ambitne” i jednocześnie realizowalne) 2. Zapewnienie niezależności BC – obejmuje autonomię i swobodę w stosowaniu instrumentów PP i dążeniu do realizacji postawionych celów PP. 3. Spełnienie przez BC postulatu przejrzystości i odpowiedzialności prowadzonej polityki pieniężnej 4. Synchronizacja/koordynacja elementów polityki makroekonomicznej i strukturalnej. 20 Podstawowe metody pomiaru wiarygodności BC 1. Analiza zmian oczekiwań inflacyjnych uczestników rynku porównanie oczekiwanego (przez społeczeństwo) poziomu inflacji z zakładanym celem inflacyjnym brak reakcji po stronie oczekiwań w związku z ogłaszanym celem lub jego rozminięcie się z oczekiwaniami świadczy o niskiej wiarygodności niekiedy bierze się pod uwagę oczekiwania analityków finansowych (nie muszą być zbieżne ze społeczeństwem) 2. Porównanie wielkości monetarnych deklarowanych przez władzę monetarną i faktycznie osiągniętych. w przypadku BCI porównanie celu inflacyjnego do rzeczywistej inflacji. dr Sylwia Grenda 5 PP. Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej 2013/2014 21 Podstawowe metody pomiaru wiarygodności BC cd. 3. Badanie zmian cen instrumentów na rynkach finansowych założenie, że ceny instrumentów finansowych odzwierciedlają oczekiwania podmiotów pomiar oczekiwań inflacyjnych na podstawie wycen instrumentów indeksowanych i nieindeksowanych politykę banku centralnego uznaje się za wiarygodną, jeśli nieoczekiwany wzrost cen nie skutkuje istotnymi zmianami długookresowych stóp procentowych 22 Wiarygodność a skuteczność polityki pieniężnej 1. Wiarygodność wiąże politykę pieniężną z jej wpływem na oczekiwania inflacyjne uczestników rynku 2. Bardziej trafne oczekiwania polityki pieniężnej sprzyjają realizacji celu wiarygodnej polityki pieniężnej (zmniejszają się opóźnienia zewnętrze i niepewność wynikającą z działania BC) 3. Wiarygodność jest istotna dla kanału oczekiwań inflacyjnych 4. Obserwacja poziomu wskaźnika BEI na podstawie rentowności obligacji break-even rate of inflation – poziom inflacji, dla którego inwestycja w obligacje indeksowane przyniesie równoważny nominalny zwrot jak z obligacji stałokuponowych 23 24 Definicje przejrzystości • zakres, w jakim władze ujawniają informacje istotne z punktu widzenia prowadzonej polityki pieniężnej (P. Geraats) • ciągły przepływ na linii władza monetarna -> społeczeństwo informacji dotyczących preferencji bankierów centralnych (m.in. w zakresie celów), ich interpretacji zasad funkcjonowania gospodarki, wiedzy na temat danych, ich oczekiwań oraz strategii polityki pieniężnej • szersze ujęcie: nie tylko ujawnianie informacji, ale także zrozumienie ich przez społeczeństwo (komunikacja BC ze społeczeństwem ma być skuteczna) • ujęcie modelowe: stopień asymetrii informacji dotyczącej kontroli błędów bądź antycypowanych szoków gospodarczych znajdujących odzwierciedlenie w instrumentach polityki pieniężnej (przejrzystość ogranicza asymetrię) dr Sylwia Grenda 6 PP. Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej 2013/2014 25 26 Rodzaje przejrzystości wg Geraats Podstawowe typy przejrzystości Przejrzystość polityczna Przejrzystość celu • dotyczy ogłaszania celów, BC informuje o formalnych celach BC (m.in. wyrażonych liczbowo) • ogłaszanie celów banku centralnego w długim, średnim i krótkim okresie Przejrzystość ekonomiczna • ujawnianie informacji gospodarczych wykorzystywanych do prowadzenia polityki pieniężnej (np. dane wykorzystywane do tworzenia modeli, formułowania prognoz) Przejrzystość wiedzy Przejrzystość proceduralna • dotyczy publikacji danych gospodarczych i modeli ekonomicznych wykorzystywanych przez BC w prowadzeniu polityki pieniężnej • dotyczy procesu podejmowania decyzji, od przyjmowanych reguł decyzyjnych do dyskusji nad konkretnymi decyzjami (ujawniane są np. protokoły z posiedzeń organów decyzyjnych). Przejrzystość operacyjna • dotyczy natychmiastowego i terminowego ogłaszania decyzji politycznych, ale także wyjaśniania decyzji i ich implikacji dla przyszłych działań władz monetarnych Przejrzystość polityki • proces decyzyjny w zakresie prowadzonej polityki, sprowadza się do ogłaszania decyzji w zakresie kształtowania stóp procentowych, interwencji na rynku walutowym etc. Przejrzystość operacyjna • dotyczy informacji o realizacji polityki, czyli wykorzystywanych instrumentach polityki pieniężnej, ale także np. o błędach prognoz 27 Argumenty za i przeciw przejrzystości Rodzaj Argumenty za Przejrzystość polityczna • Ogranicza skrzywienie inflacyjne • Rynek poprawnie przewiduje kierunek polityki i formułuje oczekiwania • Ogranicza pokusę nadmiernie ekspansywnej polityki pieniężnej • Może prowadzić do nadmiernej niestabilności produkcji • Przyczynia się do budowania reputacji BC i redukcji skrzywienia inflacyjnego • Poprawia przewidywalność polityki pieniężnej • Zwiększa odpowiedzialność demokratyczną • Sprzyja większej elastyczności polityki pieniężnej • Może zwiększyć zmienność oczekiwań inflacyjnych i stóp procentowych • Może prowadzić do odwrotnych od oczekiwanych rezultatów działań banku centralnego – wzrostu zmienności poziomu inflacji • Może osłabiać wiarygodność, np. w przypadku formułowania błędnych prognoz inflacyjnych • Może powodować większe naciski polityczne i utrudniać stabilizowanie zaburzeń w gospodarce • Zwiększa odpowiedzialność demokratyczną • Umożliwia reelekcję decydentów o preferencjach zbieżnych z preferencjami społeczeństwa • Może negatywnie zmienić charakter obrad organów decyzyjnych • Może ograniczyć wiarygodność • Może prowadzić do większych nacisków politycznych na poszczególnych decydentów • Sprzyja zrozumieniu polityki BC przez uczestników rynków • Ogranicza skrzywienie inflacyjne • Umożliwia poprawne formułowanie prognoz i podejmowanie długoterminowych decyzji • Może prowadzić do złej interpretacji błędów prognoz • Może ograniczać możliwości BC do stabilizowania zaburzeń w gospodarce. Przejrzystość ekonomiczna Przejrzystość proceduralna Przejrzystość polityki i operacyjna dr Sylwia Grenda Argumenty przeciw 28 Podejścia do pomiaru przejrzystości polityki pieniężnej Podejście instytucjonalne => oceniające poziom ujawniania informacji przez BC (za pośrednictwem publikowanych dokumentów) • miary bazują na poszczególnych aspektach przejrzystości • im więcej aspektów, tym szerszy zakres oceny. Podejście behawioralne => kładzie nacisk na zrozumienie wśród uczestników rynków finansowych bieżącego kierunku polityki monetarnej, ocenie podlega wpływ informacji ogłaszanych przez BC na stopy procentowe 7 PP. Instytucjonalne podstawy polityki pieniężnej 2013/2014 29 30 Definicje odpowiedzialności demokratycznej - accountability • Odpowiedzialnie demokratyczny bank robi to, czego się od niego oczekuje [O. Issing] • Odpowiedzialność BC przed wyższą instancją za osiągnięcie celu (węższe ujęcie) • Istnienie mechanizmu umożliwiającego wybranym reprezentantom społeczeństwa korygowanie decyzji BC w pewnych, dokładnie określonych okolicznościach, zmieniając nastawienie banku centralnego względem stabilnego poziomu cen i innych celów [Cukierman]. • Odpowiedzialność demokratyczna to mechanizm zapewniający, że bank centralny będzie działał zgodnie z zasadami demokracji oraz że będzie miał odpowiednie motywy do realizacji celów zgodnie z przyznanym mu mandatem. 31 Wymiary odpowiedzialności demokratycznej Odpowiedzialność „za co” • bank jest odpowiedzialny za realizację postawionych przed nim celów Odpowiedzialność „przed kim” • społeczeństwo ma prawo poddawania BC ocenie Odpowiedzialność „kiedy” • problem istotny z punktu widzenia występowania opóźnień dr Sylwia Grenda 8
